Bu mövzudakı ismarıc sayı: 3

[Bədil]

Əssələmu Aleykum. Möhtərəm elm tələbələri! Ölkəmizdə özünü Hənbəli məzhəbinə nisbət edənlər bəzi iddialar ortaya atırlar. Mən bu iddiaların haqqa müvafiq olmadığını qismən bilsəmdə dəqiq bir cavab almaq istərdim. İddialar aşağıdakı kimidir:

1. Rəsulullahla təvəssül etmək haramdır.

2. Saleh insanların əşyaları və bənzəri şeylərlə təbərrük şirkdir.

3. Rəsulullahdan hal hazırda şəfaət tələb etmək şirkdir.

[Usuli]

Və Aleykum Əs Səlam və Rahmətullah.

Ölkədə məzhəb seçimi "sezonu" başladıqdan sonra, müxtəlif səbəblərlə bir çox insan özünü məzhəblərə nisbət etməyə başladı. Bunların içində ən çox istifadə edilən isə, Hənbəli məzhəbidir. Cahillərin bir çoxu Hənbəlilərin hədisə ən çox uyduğu vəhminə görə özlərini sünnətə nisbət etmək üçün nəfslərini bu məzhəbə yamayırlar. Həqiqətdə isə onların Hənbəlilikdən xəbərləri yoxdur və bu məzhəbin qəbul etdiyi bir çox görüş onlara görə küfr və şirkdir. Lakin, o görüşlərdən xəbərsiz olduqları üçün belə bir ziddiyətlə adətən qarşılaşmırlar. Bu nöqtə ayrı bir müzakirənin mövzusudur.

Suallarınıza gəlincə zaman qıtlığı səbəbilə onlara ayrılıqda müxtəlif vaxtlarda cavab verəcəyəm. Tövfiq ancaq Allahdandır.

 

Hənbəli fəqihlərinin Rəsulullah və ya saleh bir insanla onun hörmətini, məqamını zikr edərək təvəssül etmək haqda görüşü nədir? Bizim dildə bu adətən "Ya Rəbbim! Rəsulunun hörmətinə mənim filan sıxıntımı dəf elə" şəklində ifadə edilir. Təvəssül edilən insanın sağ və ya ölü olmasınn heç bir önəmi yoxdur. Çünki, insan öldükdə onun Allah qatındakı dəyəri ortadan qalxmır.

 

Hənbəli fəqihlərindən Ali bin Suleyman Əl Mərdəvi (817-885 h/1414-1480 m) "Əl İnsaf" adlı əsərində deyir:
 

يجوز التوسل بالرجُلِ الصالحِ على الصحيحِ مِن المذهب , وقيل: يستحبُّ
 

"(Hənbəli) Məzhəbinin səhih görüşünə görə saleh insanla təvəssül etmək caizdir. Müstəhəb olduğuda söylənmişdir."

 

Qaynaq: Ali bin Suleyman Əl Mərdəvi: Əl İnsaf: 375

Beytul Əfkarid Dəvliyyə

 

 

İbn Teymiyyənin tələbəsi İbn Muflih (708-763 h/1308-1362) "Əl Furu" adlı əsərində deyir:

 

ويجوز التوسُّل بصالحٍ ، وقيل: يستحبُّ ، قال أحمدُ في مَنْسَكه الذي كتَبه للمرُّوذي : إنه يتوسل بالنبي صلى الله عليه وسلم في دعائه ، وجزَم به في المستوعِب وغيرِه ، وجعَلها شيخُنا كمسألة اليمِين به

 

"Saleh insanla təvəssül caizdir. Müstəhəb olduğuda söylənmişdir. Əhməd, Mərruziyə yazdığı mənsəkdə, dua edərkən Nəbiylə - sallalahu aleyhi və səlləm – təvəssül etdiyini deyir.

(Təvəssülün) caiz olduğunu (Muhəmməd Əs Səmuri) "Əl Mustəvib" əsərində açıqca bildirmişdir. Bunu eləcədə qeyriləri qeyd etmişlər.

Şeyximiz (İbn Teymiyyəni qəsd edir) bunu Peyğəmbərə and içmək kimi dəyərləndirmişdir..."

 

Qaynaq: İbn Muflih: Əl Furu: 384

Beytul Əfkarid Dəvliyyə

 

 

Bu mövzunu ayrıca işləməyi düşündüyümüz üçün, digər əsərləri sadəcə zikr etməklə kifayətlənirəm:

Buhuti "Şərhu Muhtəhəl İradət" (mübahdır), Səmuri "Əl Mustəvib" (bəis yoxdur), Təqiyyuddin Əl Ədəmi "Əl Munəvvər" (mübahdır), Həccəvi "Əl İqna" (bəis yoxdur), İbnun Nəccər "Muntəhəl İradət" (mübahdır), Kərmi "Ğayətul Muntəhə" və "Dəlilut Talib" (mübahdır), Ruheybəni "Mətəlibu Ulin Nuhə" (mübahdır), İbn Aqil "Ət Təzkirə" (müstəhəbdir), İbn Qudəmə "Əl Muğni" və "Əl Kəfi" (müstəhəbdir).

 

 

Saydıqlarım Hənbəlilərin qaynaq əsərləridir. Gördüyümüz kimi, mötəbər Hənbəli alimlərinin təvəssül haqqındakı ən mənfi sayıla biləcək görüşü onun caizliyidir. Bir qismi isə bunu müstəhəb saymışdır. İbn Teymiyyə və ətrafındakı bir neçə nəfərin bunu haram saymasına gəlincə bu məzhəbdə şaz sayıla biləcək görüşdür.

[Usuli]

Hənbəlilərin təbərrüklə bağlı görüşləri ümumilikdə digər məzhəblər kimidir. Mən bu mövzuda sadəcə bir nəql zikr etməklə kifayətlənəcəm. Bu nəql məhz məzhəbin imamı Əhməd bin Hənbəldən və günümüzdə şirkin ən çirkin çeşidlərindən sayılan qəbirə əl sürüb, təbərrük etmək və beləcə Allaha yaxınlaşmaq haqqındadır…

Əhməd bin Hənbəlin oğlu Abdullah deyir:
 

سألتُه عن الرجل يمَسُّ منْبرَ النبي ص ويتبرَّك بمسِّه ويقبِّله ويفعَل بالقبرِ مثلَ ذلك أو نحوَ هذا , يُريد بذلك التقرُّبَ إلى الله جل وعز ، فقال : لا بأسَ بذلك

 

“Atamdan (yəni Əhməddən) Nəbinin – sallalahu aleyhi və səlləm – qəbrini məsh edən və bu məshlə təbərrük edən, onu öpən, həmçinin Nəbinin qəbriylə də eyni şeyləri edən (qəbrə əl çəkib, öpüb təbərrük edən) və bununla Allaha - cəllə və azzə - yaxınlaşmaq istəyən adam haqqında sual verdim. Əhməd cavabında “bunda bir bəis/sıxıntı yoxdur” dedi.”

 

Qaynaq: Əhməd bin Hənbəl: Kitəbul İləl: 2/492

Riyad: Darul Xani: 1422/2001

 

Əhmədin bu sözlərini bir çox alim nəql etmişdir. Məsələn: İbn Camaa Əl Kinəni “Hidəyətus Səlik” (s. 1527), Əbul Abbas Əl Məqqari “Fəthul Mutəal” (s. 480), Bədruddin Əl Ayni “Umdətul Qari” (9/346).  

 

 

Bu fətvayla bağlı daha bir maraqlı hadisəni zikr etmək istəyirəm. Məşhur fəqih, Hafiz İraqi Əhmədin bu sözlərini İbn Teymiyyəyə göstərməsindən danışır...
 

قال أيضاً أخبرَني حافظ أبو سعيد بن العلاء قال : رأيتُ في كلامِ أحمدَ بنِ حنبل في جزءٍ قديمٍ عليه خطُّ ابن ناصر وغيره أنَّ الإمامَ أحمدَ سئل عن تقبيل قبرِ النبي صلى الله عليه وسلم وتقبيلِ  منبره , فقال لا بأس . فأريْناه للشيخ تقيِّ الدين ابنِ تيمية فصار يتعجَّب مِن ذلك ويقول : عجِبتُ مِن أحمد عند كلامه . وقال : وأي عجبٍ في ذلك , وقد روينا عن الإمامَ أحمد أنه غسَل قميصاً للشافعي وشرِب الماءَ الذي غسَله . وإذا كان هذا تعظيمه لأهل العلمِ فكيف بمقادير الصحابة ؟ وكيف بآثار الأنبياء ، عليهم الصلاة والسلام

 

“(Hafiz İraqi) dedi: Mənə Hafiz Əbu Səid bin Əl Ala dedi: Əhməd bin Hənbəlin sözlərini qədim bir risalədə gördüm. O yazının üzərində İbn Nasir və başqalarının xətti vardı. Orada yazılmışdı: İmam Əhməddən Nəbinin – sallallahu aleyhi və səlləm – qəbrini və minbərini (təbərrük qəsdilə) öpmək haqqında soruşuldu. O da cavabında “bunda bir bəis/sıxıntı” yoxdur dedi.

Bu sözləri şeyx Təqiyyuddin İbn Teymiyyəyə göstərdik. Buna təəccüblənib belə dedi: Əhmədin bu sözlərinə təəccübləndim...

Hafiz İraqi dedi: Burada təəccüblü olan nə var? Bizə rəvayətlərdə gəlib ki, Əhməd İmam Şafinin köynəyini yuyub (təbərrükən) suyunu içmişdi. Əgər onun elm əhlinə hörməti budursa, gör səhabə və Peyğəmbərlərin  – aleyhimussalatu vəssəlam – xatirələri haqqında necə olar?!”

 

Qaynaq: Əbul Abbas Əl Məqqari: Fəthul Mutəal: 480

Darul Qadi İyəd: 1417/1997

[Usuli]

Hənbəli fəqihlərindən bir çoxu günümüzün saxta hənbəlilərinin şirk adlandırdığı “şəfaət istəməyi” müstəhəb saydıqlarını açıq şəkildə ifadə ediblər. Mövzu barədə görüşlərilə bu linkdən tanış ola bilərsiniz.