Bu mövzudakı ismarıc sayı: 20

[Muslih]

18. Qibləni Təyin Edə Bilmək. Ölkəmiz müsəlmanları arasında çox qarşılaşdığım problemlərdən biridə onların qiblə təyinindən acizlikləri, hətta bu mövzuda çox yanlış təsəvvür sahibi olmalarıdır. Bəzi məscidlərdə belə bu problem mövcuddur...

Qiblə təyin edə bilmənin fərz olmasıyla yanaşı, bunun kifayimi aynimi olduğu mövzusu alimlər arasında ixtilaflıdır. Məsələn Fəxruddin Ər Razi (544-606 h/1150-1210 m) bunun fərzul ayn olduğu görüşündədir:

 

معرفةُ دلائلِ القبلة فرضٌ على العيْن أم فرضٌ على الكِفاية ففيه وجهانِ أصحُّهما فرضُ على العيْن ، لأنَّ كلَّ مكلَّفٍ فهو مأمورٌ بالاستقبالِ ولا يُمْكِنه الاستقبالُ إلا بواسطةِ معرفةِ دلائلِ القبلةِ ، وما لا يُتأدَّى الواجبُ إلا به فهو واجبٌ

 

"Qibləni müəyyən etmək üçün gərəkli əlamətlərin bilinməsi fərzul ayndır, yoxsa fərzul kifayə? Bu haqda iki görüş var. Daha doğru olan görüşə görə fərzul ayndır. Çünki, hər mükəlləfin  (namaz qılarkən) qibləyə dönməsi istənmişdir. Qibləyə dönmək isə ancaq qibləni müəyyən etmək üçün gərəkli olan əlamətlərin bilinməsi vasitəsilə mümkündür. Vacibin ancaq onun vasitəsilə yerinə yetirildiyi şeydə vacibdir."

 

Qaynaq: Fəxruddin Ər Razi: Məfatihul Ğeyb: 4/129

Beyrut: Darul Fikr: 1401/1981

 

 

Lakin bu ixtilaf, səfərə çıxanlara aid deyil. Səfərə çıxanlar üçün qiblə təyin edə bilmək ittifaqla fərzu ayndır.

 

Şafi fəqihlərindən Şəmsuddin Əş Şirbini (v. 977 h/1570 m) "Muğnil Muhtac" adlı şərh çalışmasında belə deyir:

 

وإن قدَر المكلَّفُ على تعلُّمِ الأدلة فالأصح وجوبُ التعلُّمِ عند إرادةِ السفَر لعمومِ حاجةِ المسافرِ إليها وكثرةِ الاشتباهِ عليه بخلافِه في الحضَر ففرُض كفايةٍ

 

"Əgər mükəlləf qiblə təyini vasitələrini öyrənməyə qadirdirsə daha səhih görüşə görə, öyrənməsi (ayni olaraq) vacibdir. Bu hökm səfərə çıxmağa hazırlaşan kimsəyə aiddir. Çünki, yolçunun buna ehtiyacı var və məskunlaşma halından fərqli olaraq səfərdə qiblənin hansı tərəfdə olduğu haqqında tərəddüdlər çox olur. Qeyri səfər halında isə qiblə təyin edə bilmək fərzu kifayədir."

 

Qaynaq: Şəmsuddin Əş Şirbini: Muğnil Muhtac: 1/388

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1415/1994

 

 

Qiblə təyini üçün çoxsaylı metodlar mövcuddur. Onlardan bir qismi çox sadə olub, hətta təməl Coğrafiya bilgilərinə vaqif olmağı belə tələb etmir. Müsəlmanların ən azından bu bəsit yöntəmləri öyrənmələri lazımdır. Bu metodlardan ən bəsiti müasir ağıllı telefonlardakı xüsusi programlardan istifadə etməkdir. Ümumilikdə isə Müsəlmanların təməl Coğrafi bilgilərə sahib olmaları, bu bilgiləri Dinin xidmətində istifadə etmələri daha gözəl olardı.

Texnolojik nailiyyətləri təqib edən müsəlmanların ən azından qiblə təyini proqramlarından bir neçəsini görüntülü bir şəkildə test edib, Müsəlmanların istifadəsinə verməsi ümmətin kiçik bir yükünü daha ortadan qaldırar.

Coğrafiya sahəsində mütəxəssis olanların isə, bu haqda çoxsaylı metodları təhlil edən bir video irşad hazırlamaları isə problemin daha dərin bir şəkildə həllinə vəsilədir. Allah ümmətin yüklərini yüklənənləri müvəffəq etsin.