Bu mövzudakı ismarıc sayı: 3

[Usuli]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

Bu məqalədə Muaviyə haqqında, daha doğrusu onun lehinə olan bəzi hədislər və ümumiyyətlə bu məsələylə bağlı müxtəlif nöqtələrə toxunmaq istəyirəm.

Muaviyə, haqqında ən çox hədis uydurulan fiqurlardan biridir. Bu uydurmalar Muaviyə Şiələri/Nasibilər tərəfindən reallaşdırılmışdır.

Bu qəbil hədislərdən bir qisminin batiliyi açıqdır.

Görünür ki, xəbis tərəfdarlarının hədis uydurma mərkəzindən (HUM) aldıqları malların haqqını verməyiblər ...

Bəziləri isə, sənəd və məna baxımından açıqlamalara möhtacdır. Onlar haqqında da gərəkli açıqlamaları edəcəyik. Tövfiq yalnız Allahdandır.

[Usuli]

Muaviyə haqqında uydurulan hədislərin böyük bir qismi, ilk baxışda gözə batacaq cinsdəndir.

Mövzuya lətafət qatmaq üçün, HUM tərəfindən kütləvi istehsal edilən hədislərdən bəzilərini qeyd etmək istəyirəm. Beləcə bu hədisləri uyduranların insanları nə dərəcədə səfeh hesab etdikləri ortaya çıxsın:

 

أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ دَعَا لِمُعَاوِيَةَ بْنِ أَبِي سُفْيَانَ اللَّهُمَّ عَلِّمْهُ الْكِتَابَ ، وَالْحِسَابَ وَقِهِ الْعَذَابَ

“Peyğəmbərimiz Muaviyəyə belə dua etdi: Allahım ona yazını, hesabı öyrət. Onu əzabdan qoru!”

 

Peyğəmbərin katibi, hətta vəhy katibi olduğunu iddia etdiyiniz adam yəqinki yazı yaza bilirdi... Əks halda onu katib təyin etmək mənasız bir iş olardı. Yazı yaza bilən, hətta katiblik səviyyəsində yazı bacarığı olan biri üçün Allaha dua edib, ona yazını öyrətməsi istəməyin “hikmətini” bizlərə açıqlaya biləcək bir Nasibi varmı?

 

لَمَّا أُنْزِلَتْ آيَةُ الكُرْسِيِّ ، دَعَا مُعَاوِيَةَ ، فَلَمْ يَجِدْ قَلَماً ، وَذَلِكَ أَنَّ اللهَ أَمَرَ جِبْرِيْلَ أَنْ يَأْخُذَ الأَقْلاَمَ مِنْ دَوَاتِهِ ، فَقَامَ لِيَجِيْءَ بِقَلَمٍ فَقَالَ النَّبِيُّ -صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ  - : خُذِ القَلَمَ مِنْ أُذُنِكَ

فَإِذَا قَلَمُ ذَهَبٍ ، مَكْتُوْبٌ عَلَيْهِ : لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ ، هَدِيَّةٌ مِنَ اللهِ إِلَى أَمِيْنِهِ مُعَاوِيَةَ

 

“Ayətul – kursi nazil olduğu zaman, (Peyğəmbər) Muaviyəni çağırdı, ancaq qələm tapa bilmədi. Bu zaman uca Allah Cibrilə qələmdanından qələmlərini gətirməyi əmr etdi. Qələm gətirmək üçün qalxdıqda Peyğəmbər ona dedi: Qulağının dibindən qələmi götür. Götürdükdə bunun qızıldan bir qələm olduğunu gördü. Üzərində isə, belə yazılmışdı. “Allahdan başqa ilah yoxdur. Allahdan öz əmini olan Muaviyəyə hədiyyədir.”

 

Digər bir rəvayətdə isə, ayətul – kursinin bu qələmlə Muaviyə tərəfindən hərəkələndiyi deyilir. Halbuki, Peyğəmbərimizin zamanında Qurani Kərim hərəkələnməzdi. Bu, daha sonra reallaşdırılmış bir şeydir.

Lakin, rəvayətin ən maraqlı yeri ittifaqla Muaviyənin təslim olmasından öncə enən ayətul – kursinin, Fəthdə (h. 8 cil ildə) müsəlman olan Muaviyə tərəfindən yazılmasıdır...

Görünür bu hədis, Siffində Muaviyənin qanını tökmək üçün sıraya düzülmüş Bədr əhlinə, Mühacir və Ənsara gizli qalmışdı. Əks halda Allahın qələm hədiyyə etdiyi əmininə qılınc çəkməyə cəsarət etməzdilər...

Osmanın qanlı köynəyini Yəhudilərin “ağlama divarı” kimi istifadə edən Muaviyənin belə bir qələmi olsaydı, öz siyasi hiylələrində axmaqları aldatmaq üçün mütləq bundan istifadə edər və onları “Allahın əmininin” yanında olmağa çağırardı.

 

أَنَّ جَعْفَرَ بْنَ أَبِي طَالِبٍ أَهْدَى إِلَى النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ سَفَرْجَلَ فَأَعْطَى مُعَاوِيَةَ مِنْهَا ثَلاثَةً وَقَالَ تَلْقَانِي بِهِنَّ فِي الْجَنَّةِ

 

“Cəfər bin Əbi Talib Peyğəmbərə Heyva hədiyyə etdi. (Peyğəmbər) bunlardan üçünü Muaviyəyə verib dedi: Cənnətdə məni bunlarla qarşılayacaqsan.”

 

Cəfər bin Əbi Talibin Mutə döyüşündə şəhid olduğu məşhurdur. Muaviyə isə, Məkkə fəthində müsəlman olmuşdur. Bəlkə Muaviyə daha kafirkən Cənnətlə müjdələnmişdir? Digər tərəfdən Muaviyənin “göydən 3 alma düşdü nağılına” bənzər bu heyva hekayəsindəki üç heyvanı insanların çılpaq həşr ediləcəyi Qiyamətə qədər necə saxladığı və xarab olmayan bu heyvaları Cənnətə necə apardığı maraqlıdır...

 

Lətafətin sonu olaraq, qılınc boğazına dirənənə kimi İslamla savaşan Muaviyənin Peyğəmbərliyə namizədliyi haqqında:

 

كَادَ مُعَاوِيَةُ أَنْ يُبْعَثَ نَبِيّاً مِنْ حِلْمِهِ وَائْتِمَانِهِ عَلَى كَلاَمِ رَبِّي

 

“Hilmi/Mülayimliyi və Rəbbimin kəlamına qarşı əminliyi səbəbilə Muaviyə az qala peyğəmbər olaraq göndəriləcəkdi.”
 

[Usuli]

Hənbəli alimlərindən Əbul Fərəc İbnul Cəvzi (508-597 h/1114-1201 m) Yezidin fəzilətləri haqqında kitab yazmış Abdul Muğis Əl Hənbəliyə rəddiyəsində deyir:

 

قال هذا الشيخ : قد قال النبي صلى الله عليه وسلم في حقّ معاويةَ : اللهمَّ اجْعَلْه هادِياً واهْدِ به

قال : ومَن كان هادياً لا يجوز أن يُطعَنَ عليه فيما اختارَ مِن ولايةِ يزيدَ

 

قلنَا له : اعرِفْ أولاً صحَّةَ الحديث ، ثم ابْنِ عليه ، ولعلَّنا إن بيَّناه تظُنُّنا نتَعصَّبُ على معاويةَ ، ولكنَّا نُوَضّحُه للمستفِيدينَ

أخبرنا به علي بن عبيد الله الزاغُوني ، قال : أنبأ علي بن أحمد بن التُّسْتري ، قال : أنبأ أبو عبيد الله بن بَطَّة العُكْبَري ، قال : ثنا البَغَوي ، قال : ثنا محمد بن إسحاقَ ، قال : أنبأ هِشامُ بن عمارٍ ، قال : ثنا عبد العزيز بن الوليد بن سليمان القرشي ، عن أبيه : أن عمرَ بن الخطاب ولّى معاويةَ بن أبي سفيانَ ، فقالوا : ولّى حديثَ السّنّ ، فقال : تلُومونَني وأنا سمعتُ رسولَ الله يقول : اللهمَّ اجعله هادياً ، واهْدِ به

 

وبطريقٍ آخرَ : أخبرنا علي بن عبيد الله  ، قال : أنبأ علي بن البِشْري ، قال : أنبأ أبو عبيد الله بن بَطَّةَ ، قال : ثنا القَافْلاني وابن مخلَّدٍ ، قالا : ثنا محمد بن إسحاقَ ، قال : ثنا يحي بن مَعينٍ ، قال : ثنا أبو مُسْهِر ، قال : أنبأ سعيد بن عبد العزيز ، عن ربيعة بن يزيدَ ، عن عبد الرحمن بن أبي عَمِيرةَ ، قال : سمعت النبي صلى الله عليه وسلم يدعو لمعاويةَ ، فقال : اللهمَّ اجعَلْه هادياً ، واهْدِ به

 

مَدارُ الطريقينِ على محمد بن إسحاق بن حربٍ البلخي ، وكان كذاباً يُبغِض أميرَ المؤمنين علي بن أبي طالبٍ رضي الله عنه ، وكان قتيبةُ بن سعيد يذكُره بأسْوأ الذكْرِ ، ويقول : حُدّثْتُ أنه بالكوفة شتَمَ أمَّ المؤمنين فأرادوا أخْذه فهرَب

قال أبو علي صالح بن محمد الحافظ : كان محمد بن إسحاق كذاباً ، يضَع للكلامِ إسناداً ، ويروي أحاديثَ مَناكيرَ

وقال ابن حبانٍ : يأتي عن الثقات بما ليس مِن حديث الأثْبات كأنه المتعَمّد لها ، لا يُكتب حديثه إلا للاعتبارِ

 

قلت : قد رُوي من طريق آخر : أخبرنا به : أبو البرَكاتِ بن علي ، قال : أنبأ أبو بكر الطُّوسي ، قال : أنبأ أبو القاسم الطبَري ، قال : ثنا علي بن عمرَ ، قال : ثنا إسماعيل بن محمد ، قال : ثنا عباس بن محمد ، قال : ثنا أبو مُسهِر ، فذكَر نحوَه ، قال الدارَقُطني : إسماعيلُ  كذَّابٌ

ثم ليسَ مِن ضرورة الدعاءِ الإجابةُ ، إذ لو وقَعت في كل حالٍ ما (وقَعت) حرْبُ صِفّين وتوليةُ يزيدَ

 

“Bu Şeyx (Abdul Muğis Əl Hənbəli) deyir: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və alə alihi və səlləm – Muaviyə barədə buyurub: “Allahım! Onu hadi (insanları xeyrə irşad edən) qıl və (insanları) onunla hidayətə çatdır.”

Hadi olan kimsəyə, Yezidi idarəçi olaraq seçdiyi üçün tən etmək caiz deyil!

 

Biz ona belə cavab veririk: Öncə hədisin səhihlik dərəcəsini bil, sonra üzərinə fikir bina et! Bəlkə də biz bunu açıqlasaq, Muaviyəyə qarşı təəssübkeşlik etdiyimizi düşünəcəksən. Lakin, faydalanmaq istəyən kimsələr üçün bunu izah edəcəyik.

 

“Bizə - Əli bin Ubeydillah Əz Zağuni – Əli bin Əhməd bin Ət Tustəri – Əbu Ubeydilləh bin Batta Əl Ukbəri – Bəğavi – Muhəmməd bin İshaq – Hişam bin Ammar – Abdul Aziz bin Əl Vəlid bin Suleyman Əl Quraşi – Atası:

Ömər bin Əl Xattab Muaviyə bin Əbi Sufyanı idarəçi təyin etdi. Gənc birini təyin etdiyini dedilər. O belə cavab verdi: Məni qınayırsınız. Halbuki, mən Rəsulullahın belə dediyini eşitdim: Allahım! Onu hadi (insanları xeyrə irşad edən) qıl və (insanları) onunla hidayətə çatdır.”

 

Rəvayətin digər sənəd yolu belədir: “Bizə - Əli bin Ubeydillah – Əli bin Əl Bişri – Əbu Ubeydillah bin Batta – Qaflani və İbn Muxəlləd – Muhəmməd bin İshaq – Yahya bin Main – Əbu Mushir – Said bin Abdil Aziz – Rabia bin Yezid – Abdur Rahman bin Əbi Amira:

Peyğəmbərin Muaviyə üçün belə dua etdiyini eşitdim: Allahım! Onu hadi (insanları xeyrə irşad edən) qıl və (insanları) onunla hidayətə çatdır.”

 

Hədisin hər iki sənədində kilid adam Muhəmməd bin İshaq bin Hərb Əl Bəlxidir. O bir kəzzabdır və möminlərin əmiri Əli bin Əbi Talibə - Allah ondan razı olsun – buğz/nifrət edərdi.

Quteybə bin Said onun haqqında çox pis danışardı və belə deyərdi: Mənə təhdis edildi ki, Kufədə möminlərin anasını (Peyğəmbərin xanımını) söydü. Onu yaxalamaq istədilər və qaçdı.

Hafiz Salih bin Muhəmməd Əl Hafiz deyir: Muhəmməd bin İshaq kəzzabdır. Hədis üçün isnad uydurar və münkər hədislər rəvayət edərdi.

İbn Hibban onun haqqında deyir: Siqa kimsələrdən - sanki qəsdli şəkildə - sabit olmayan hədislər nəql edərdi. Onun hədisləri sadəcə etibar/dəstək üçün yazılar.

 

Hədis başqa bir yoldan da rəvayət edilmişdir: “Biz – Əbul Bərəkət bin Əli – Əbu Bəkr Ət Tusi – Əbul Qasim Ət Tabəri – Əli bin Ömər – İsmail bin Muhəmməd – Abbas bin Muhəmməd – Əbu Mushir: Yuxarıdakı hədisin bənzərini rəvayət etdi.” Daraqutni dedi: İsmail kəzzabdır.

 

Bütün bunlara əlavə olaraq deyirik: Duaya müsbət cavab verilməsi zəruri deyil! Çünki, hər halda müsbət cavab verilsəydi, nə Siffin savaşı, nə də Yezidin özündən sonra idarəçi təyin edilməsi baş verməzdi.”

 

Qaynaq: İbnul Cəvzi: Ər Rədd aləl Mutəassibil Anid Əl Mani min Zəmmi Yəzid: 75-77

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1426/2005

 

 

Təliqat: Hədislər sənəd və mətndən ibarətdir. Daha dəqiq nəticə, hər iki bölümün incələnməsilə ortaya çıxar.

İbnul Cəvzinin də yanaşması eyni şəkildədir. Hədisi həm sənəd, həm mətn etibarıyla incələmişdir.

Bizlər də bu incələməyə, xüsusilə mətn incələməsinə bəzi əlavələr etmək istərdik. Sənəd baxımından deyilməsi lazım olanlar, İbnul Cəvzi tərəfindən qeyd edilmişdir. Başqa alimlərdən də hədisin sənədini tənqid edənlər vardır.

 

Biz əsasən hədisin mətnə toxunmaq istəyirik. Öncəliklə onu deyim ki, bir qayda olaraq Peyğəmbərlərin hər duasının mütləq qəbul ediləcəyi inancı kökdən yanlışdır.

Quranda və Sünnətdə Peyğəmbərlərin bəzi dualarının rədd edildiyi haqda yetərincə nass vardır. Xüsusilə də, haqqında dua edilən buna əhil deyilsə… Hətta müxaliflər özləri Səhih Muslimdə Muaviyə haqda varid olan “Allah onun qarnını doyurmasın” duasının Allah tərəfindən qəbul edilmədiyini, Peyğəmbər bu duada haqsız olduğu üçün kəffarəyə çevrildiyi iddia edirlər. Bu mövzuda görüşləri Allahın lütfüylə başqa bir mövzuda geniş olaraq açıqlayacayıq.

 

Bizlər reallıqda Muaviyənin hadi olduğunu deyil, tam əksini görürük. Peyğəmbərin qardaşım dediyi kimsəylə illərcə savaşdı. Sadəcə Siffin savaşında onun batil hədəfləri səbəbilə öldürülənlərin sayı yüz minə yaxındır. Öldürülənlərin içində Əli tərəfində savaşan yüzlərcə önəmli səhabə vardı.  Daha sonra illərcə Əliyə minbərlərdən lənət oxutdurdu. Peyğəmbərin iki gözündən biri olan Həsəndən xilafəti zorla qəsb etdi. Hucr bin Adi və əshabını, həmçinin bir çox səhabəni ən qəddar üsullarla öldürdü. Peşəkar fahişə olan Sumeyyənin oğlu Ziyadı öz nəsəbinə qatdı.

Ümmətə zorla idarəçi təyin etdiyi Yezid, Peyğəmbərin digər göz bəbəyi Hüseynin kəsilmiş başını şəhər şəhər gəzdirdi. Mədinəni talan etdi, Harra vaqiəsində müsəlman qadınların namusuna toxundu. Ordusu Məkkəni viran qoymaq üçün getdikdə Allah canını aldı.

Bütün bu sayılanların hadiliklə əlaqəsizliyi, əksinə qəlb xəstəliyinin göstəricisi olduğu aşkardır. Əgər Muaviyə doğrudan da hadidirsə, o zaman Əli və Həsən, yanlarındakı Mühacir və Ənsar, batil bir mübarizə içindəydilər. Əgər bu dua mütləq mənada məqbul olsaydı, səhabələrin hamısının ona tabe olması lazım gələrdi. Çünki, Allah onu doğru yola irşad edən qılmış olardı. Halbuki, əksəriyyəti onunla savaşmış və dəfələrlə dini mövzularda etirazlar emtişlər. Əbu Zərr və Əbud Darda kimi...

Həmçinin səfeh Hənbəli şeyxinin ilzamı üzrə, Hüseynin şəhid edilməsi, Mədinənin talanı bir hidayət və doğru yol olardı… Çünki, Peyğəmbər ona hidayət duası edib. Hər etdiyini hidayət saymalıyıq…

Halbuki, Muaviyənin müdafiəsi üçün var gücüylə dəridən qabıqdan çıxanlar belə, onun hadi deyil, xətalı, hətta baği olduğunu qəbul edir. Sadəcə bu xətaları ictihad adıyla ört basdır edərək, fasiq – facir statusu almasına mane olmağa çalışırlar…

 

Yəni reallıqda Muaviyə hadi yox, sapıq və sapdırıcıdır. Peyğəmbərdən nəql edilən səhih hədislə baği və Cənənnəm dəvətçisidir.

Əgər biri bizə Günəşin yaşıl olduğu haqda “hədis” nəql edirsə, bu xəbərdən Günəşin yaşıl olduğunu deyil, xəbərin batil olduğunu anlamalıyıq…

Bu nəticəni etibara aldıqda, qeyd edilən “hadi” hədisi üçün iki ehtimal mövcuddur:

1. Peyğəmbər ümumiyyətlə belə bir dua etməyib.

2. Peyğəmbər belə bir dua edib. Lakin, uca Allah qəlblərdən xəbərdar olduğu üçün bu duanı qəbul etməyib, Muaviyəni hidayət verici yox sapdırıcı edərək, layiq olduğu yeri göstərib.
Bu halda hədis sizin lehinizə yox, əleyhinizədir. Çünki, duanın rədd edilməsi Muaviyənin hadiliyə layiq olmadığının Allah tərəfindən təsdiqidir!

Dilədiyiniz bəndi seçməkdə sərbəstsiniz… Yaxud da unudun getsin… Elə bilək ki, siz belə bir hədis iddia etmədiniz, biz də eşitmədik…
 

[Muslih]

İslam aləmində ilk dönəm Coğrafiya kitabları yazarlarından, Hənəfi məzhəbi mənsubu Muhəmməd bin Əhməd Əl Maqdisi (336-380 h/947-990 m) məşhur “Əhsənut Təqasim fi Məarifətil Əqalim” adlı əsərində İraq bölgəsi Hənbəlilərinin Muaviyə sevgisində Peyğəmbərə iftira atacaq qədər hədlərini aşdıqlarından bəhs edərək deyir:

 

وأكثرُ أهلِ البصْرة قدريّةٌ وشيعةٌ ، وثمَّ حنابلة وببَغْدادَ غاليةٌ يُفْرِطُون في حبّ معاويةَ ومشبّهةٌ وبرْبهارِيّةٌ

وكنتُ يومًا بجامعِ واسِط وإذا برجلٍ قد اجتمَع عليه الناسُ ، فدنوْتُ منه ، فإذا هو يقول : حدّثنا فلانٌ عن فلانٍ عن النبيّ صلى الله عليه وسلم إنَّ اللهَ يُدْنى معاويةَ يومَ القيمة فيُجلِسُه إلى جنْبِه ويغلّفه بيَدِه ثم يجلُوه على الخلْق كالعَرُوس

فقلتُ له : بماذا بمحاربتِه عليّا رضى الله عن معاوية ؟ وكذَبتَ أنتَ يا ضالُّ ، فقال : خُذوا هذا الرافضيَّ ، فأقبلَ الناسُ عليَّ ، فعرَفني بعضُ الكتَبةِ فكَرْكَرَهم عَنّي

 

“Bəsrəlilərin əksəriyyəti Qədəri və Şiədir. Orada və Bağdadda Muaviyə sevgisində ifrata gedən ultra Hənbəlilər, Müşəbbihə və Bərbəhəriyyə məzhəbi mənsubları var.

Bir gün (Bağdad və Bəsrə arasındakı) Vəsit bölgəsi Camisində idim. İnsanların ətrafına toplandığı bir adam vardı. Ona yaxınlaşdım və belə dediyini eşitdim: filankəs filankəsdən, o da Peyğəmbərdən belə buyurduğunu nəql edir: “Qiyamət günü uca Allah Muaviyəni özünə yaxınlaşdırıb, öz yanında oturdacaq və öz əliylə onu geydirəcək. Sonra onu təzə bəy kimi insanlara nümayiş etdirəcək.”

Mən dedim: Nə üçün? Əliylə savaşdığı üçünmü Allah ondan razı olub? Ey sapıq! Sən yalan deyirsən!

O da belə dedi: Bu rafizini tutun! İnsanlar mənim üzərimə yürüdülər. Bəzi yazarlar məni tanıdılar və onları məndən sovdular.”

 

Qaynaq: Muhəmməd Əl Maqdisi: Əhsənut Təqasim: 132

Əbu Dabi: Darus Suveydi: 2003