Bu mövzudakı ismarıc sayı: 68

[Muslih]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

Forumun bu bölümündə dini mövzularda düşünmə nəticəsində cavabı tapıla biləcək suallar veriləcək. Forum üzvlərinin aktiv iştirak etməsini umuruq.

Üzvlərin sadəcə cavabla deyil, sualla da qatılması mümkündür.

[Muslih]

Uca Allah Qurani Kərimdə buyurur:

 

إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلا فِي الأرْضِ وَجَعَلَ أَهْلَهَا شِيَعاً يَسْتَضْعِفُ طَائِفَةً مِنْهُمْ يُذَبِّحُ أَبْنَاءَهُمْ وَيَسْتَحْيِي نِسَاءَهُمْ إِنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ

 

“Firon yer üzündə (Misirdə) böyükləndi, oranın əhalisini qruplara böldü. Oğlanlarını öldürüb, qızlarını sağ buraxaraq onlardan bir tayfanı zəiflətdi. O, fəsadçılardan idi.” (Əl Qasas: 28/4)

 

Sual - 1 : Gördüyümüz kimi ayə ümumidir. Əgər Firon zikr edildiyi kimi yəhudilərin bütün oğlan uşaqlarını öldürürdüsə, o zaman Musanın qardaşı Harun – Allahın salamı ikisinində üzərinə olsun – və onunla bərabər daha sonra Misirdən köç edən bir çox kişidən mütəşəkkil yəhudi toplumu necə sağ qalmışdı?

[Abdul-Hakim]

Mənim fikrimcə bu sualın cavabı qisməndə olsa ayətin öz daxilində var. Beləki ayətin bu hissəsində "oranın əhalisini qruplara böldü" və bu hissəsində "onlardan bir tayfanı zəiflətdi."    Yəni mən belə anlıyıram ki,  Musa (as) hansı tayfadan çıxacağı bəlli idi. Kahinlər bunu Firona bildirmişdilər. Fironda Musa as çıxacağı qəbilənin və ya tayfanın oğlan uşaqlarını öldürürdü. Zəiflədilən tayfa Musa as çıxması ehtimal olunan tayfa idi. 

 

Onunla birlikdə olanlara gəldikdə isə, onlar da digər tayfanın nümayəndələri olar bilər, ki Firon digər tayfalara toxunmamışdır. 

Ən doğrusunu Allah bilir.

[Muslih]

Qardaşlar başda da qeyd edildiyi kimi tələb edilən məsələni əqli analizlə çözməkdir. Problemi başdan sona incələmək, ana xətti təqib etmək. Düşünün ki bu sualı sizə bir ateist verib və Quranda ziddiyyət olduğunu iddia edirək deyir: Əgər Firon bildirildiyi kimi yəhudilərin oğlanlarını öldürürdüsə bu toplum necə sağ qaldı? Məsələyə bu prizmadan yanaşın.

[Xətib Təbrizi]

Fironun öldürdükləri atalar yox,sadəcə,oğullar idi. Çünki ayədə يذبح أبناءهم "Onların oğullarını öldürürdü" deyilir ,يذبحهم و ابناءهم  "Onları və oğullarını öldürürdü" deyilmir. Beləliklə, Musa(as) ilə birlikdə dənizdən keçən toplum öldürülməyən valideynlərdən və qadınlardan ibarət idi. Musanın(as) qardaşı Harun peyğəmbərin(as) sağ qalmasına isə belə bir izah vermək olar ki, Allah Təalə Quranda ,adətən, bütün fərdləri ehtiva edəcək bir xəbər bildirdikdə “bütün” , “hamı”  mənası verən “cəmian”(ərəbcəsi:جميعا) kəliməsindən istifadə edir. Bu zaman aydın olur ki, verilən xəbər hər kəsə aiddir.Bir neçə örnək.

إلى الله مرجعكم جميعا

“Sizin hamınızın dönüşü Allaha tərəfdir”.(Maidə:48)

·         Bəqərə:29

·         Bəqərə:38

·         Bəqərə:168

·         Nisa:140

·         Maidə:17

·         Maidə:32

·         Nisa:172

·         Maidə:48

Lakin uşaqların öldürülməsi ilə bağlı bütünlük mənası ifadə edən "cəmian" kəliməsi işlənmədiyi üçün Fironun bütün uşaqları öldürməsini söyləmək yanlışdır.Çünki bunu söyləmək üçün ayədə "cəmian" sözü kimi bir qərinə yoxdur.Bundan əlavə, Musanın sağ qalması özü bir işarədir ki, Firon bütün uşaqları öldürməmişdi.O zaman Musa sağ qalmazdı.

Ismarıc Xətib Təbrizi tərəfindən 21 oktyabr 2014 - 02:17 tarixində redaktə edildi.

[Muslih]

1 – ci sualın cavabı: Öncəliklə onu qeyd etməkdə fayda var ki, verilən cavablar sadəcə İslami prizmadan deyil hər kəsin qəbul edəcəyi müstəvi üzərindən cavablandırılmalı, mümkün qədər universal olmalıdır. Dolayısıyla “rəvayət görə” yerinə əqli bir analiz gətirmək bu məqamda daha tutarlı olar.

 

Məsələnin özünə gəlincə, hər bir problemin çözümü onun səbəblərini, ortaya çıxaran ünsürləri təhlildən, onlar üzərində düşünmədən başlayar. Nə qədər dərinə enilərsə, təhlil o qədər tutarlı olar.

 

Öncəliklə Fironun hədəfinə nəzər salaq. Firon dağınıq toplumlar arasından bir qrupu müəyyən bir fikirmi, etiqadmı, maddi maraqmı ətrafında birləşdirib, bu birliyi təmin edə bilməyən dağınıq, ancaq çoxsaylı insan kütləsi üzərində güc və hakimiyyət qazanmışdı.

Onun hakimiyyəti üçün ən böyük təhlükə başqalarının onun toplumundan daha güclü bir toplum əmələ gətirib, hakimiyəti ələ almasıydı. Dolayısıyla Fironun ilk təhlükəsizlik tədbiri, idarəsində olan insanları mümkün mərtəbə parçalamaqdı. Sinxron hərəkət edə bilən ən kiçik qrup belə, bu vəsfə sahib olmayan ən böyük kütlədən daha güclüdür. Hakimiyyətin özü budur.

Ayədə Fironun bu davranışı açıq şəkildə zikr edilmişdir. Lakin o, ümumi bir parçalamayla kifayətlənmədi, hər zaman birləşmə ehtimalı olan ən kiçik topluluğu belə üsyan etməyə qadir olmayacaq qədər zəiflətməyə çalışdı. Ancaq onlardan eyni zamanda işçi qüvvəsi kimi istifadə edildiyi üçün Firon burada “qızıl ortanı” gözləmək məcburiyyətində idi.

Qadınlar üsyana yararlı olmadıqları üçün onlara ümumiyyətlə toxunulmurdu. Kişilər isə onun qövmünə üsyan edə bilməyəcək sayda sağ buraxılırdı. Beləcə Firon həm üsyandan qorunmuş olur, həmdə yəhudilərin kişilərinidə istifadə edirdi.

Həmçinin istifadə ediləcək qövmün nəsil artımına ehtiyacı vardır. Buda müəyyən sayda kiçilərin sağ buraxılmasıyla təmin edilir.

Fironun yürütdüyü siyasət daha ağıllı şəkildə günümüzdə də davam etdirilir. Bizi zəiflətmək üçün oğlan uşaqlarımızı öldürmürlər. Onları müasir güc ünsürlərini mənimsəməkdən uzaq tutmaqla zəif, üsyana yararsız hala salır, eyni zamanda işçi qüvvəsi olaraq istifadə edirlər.

Ən yaxın tariximizdən misal verəcək olsaq, 1992 ci il Qarabağ savaşında Azərbaycanın əlində olan köhnə təyyarələri havaya qaldıracaq - istinalar xaric - yerli pilotları yox idi. Təyyarələri sərxoş təqaüdçü rus pilotları çox böyük ücrətlə idarə edirdilər. Çünki, SSSR zamanında kölələşdirilmiş xalqlar üsyan etməsin deyə stratejik sahələrə yaxın buraxılmırdılar. Onlar əsgərlikdə ya piyada, ya da tikinti batalyonuna kimi önəmsiz yerlərə verilirdilər.

Hazırda müsəlmanlara yönəlik bu cür zəiflətmələr dünya çapında davam edir. Uşaqlarımızı mədəni metodlarla öldürürlər. Ancaq bundan bəlkədə daha pisi, fil həkimi “böyüklərimizin” bu prosesləri anlamaqdan uzaq olmasıdır.

Nəticə olaraq ayədəki “oğlanlarını öldürürdü” ifadəsi, izah etdiyimiz səbəblərdən əqli təxsisə uğramışdır. Ağıl, Fironun hədəfləri doğrultusunda onların bir qisminin sağ qalmasını tələb edir və lüğət qaydaları bu cür ümumi ifadələr altında başqa qəsdlərin olmasına uydundur. Allah daha gözəl bilir.
 

[Muslih]

Sual - 2: Məlumdur ki, İslamda leş əti yemək haramdır. Məsələn bir heyvan dağdan düşüb ölərsə leş olar və əti yeyilməz. Ancaq öz əlimizlə kəsdiyimiz heyvanları isə yeyə bilərik.

Rəsulullahın zamanında müşriklər tərəfindən bu haqda bir əqli şübhə ortaya atılmış və bəzi zəif müsəlmanlar bunun qarşısında aciz qalmışdılar. Daha sonra isə belələri haqqında “Əgər onlara uysanız, siz də müşrik olarsınız” mahiyyətində bir ayə endi.

Müşriklərin ortaya atdığı şübhə beləydi: Dağdan düşən heyvanı Allah öldürmüşdür. Kəsdiyinizi isə siz. Öz öldürdüyünüzü yeyib, Allahın öldürdüyünü niyə yemirsiz? Bu bir ziddiyyət deyilmi?

Bu suala tutarlı cavabınız nə olardı?

[Hənif]

Sual 2-yə Cavab :Dağdan düşən heyvanı da Allah öldürür, kəsdiyimiz heyvanı da. Kəsdiyimiz heyvanın qanını axıtmaqla onu gigiyenik baxımdan təmizləmiş oluruq, özü ölən heyvan isə belə deyil.

[Muslih]

2 - ci sualın cavabı: Kafirlərin buna bənzər bir çox iddiası vardır ki, cavabları eyni məntiq izlənərək verilir.

Öncəliklə qarşı tərəfin ortaya qoyduğu gizli bir bir müqəddimə var: “halal haram ağılla təyin edilir”. İddia məhz bu gizli müqəddiməyə əsaslanaraq irəli sürülür. Dolayısıyla ilk növbədə müqəddimə çürüdülməli, qarşı tərəfə öz müqəddiməmiz izah edilməlidir.

Biz müsəlmanlara görə halal haramı uca Allah müəyyən edir. Burada insan ağlı, tibbi faydalar hakim deyil. Məhz bu təməl müqəddimənin açıqlığı səbəbilə uca Allah bu şübhəyə uyanların müşrik olacağını bildirmişdir.

Digər bir yöndən, əlavə olaraq belə deyilə bilər: Öldürmədə diqqətə alınacaq ya həqiqi faildir, yada simvolik fail.

Əgər həqiqi failə baxsaq, hər iki haldada heyvanı öldürən Allahdır. Yox əgər simvolik failə baxsaq, bir halda öldürən insan, ikinci halda isə daş -  qaya kimi şeylərdir.

Dolayısıyla ortada Allahın öldürdüyünü tərk edib, öz öldürdüyümüzü yemək kimi bir hal mövcud deyil.

[Muslih]

Sual - 3: İslam şəriətinin kişi və qadın bərabərliyi mövzusunda hökmlərini  üç qismə bölə bilərik:

a ) Kişi və qadının bərabər olduğu yerlər. Məsələn işlədiyi saleh əməl qarşılığında hər ikisinin eyni savaba nail olması, elədikləri günahlar üçün eyni cəzanı almaları. Hökmlərin əksəriyyəti bu qismdəndir.

b ) Kişinin qadından üstün tutulduğu yer. Məsələn ailə idarəsində kişinin qadına üstün tutulması.

c ) Qadının kişidən üstün tutulduğu yer. Məsələn .....

 

Sualımız: Bu üç nöqtənin yerini nəylə doldurmaq olar?

[Bədil]

Üçüncü sualın cavabı belədir: Üç nöqtələrin yerinə ana yazılmalıdır. Çünki övlad əmrləri yerinə yetirərkən anaya öncəlik verməlidir. 

[Xətib Təbrizi]

Peyğəmbər (sas) "Cənnət anaların ayaqları altındadır"-, demişdir. Qadının üstün tutulduğu məqam kimi bunu yazmaq olar.

[Muslih]

3 - cü sualın cavabı: Şəriətin qadına kişidən çox üstünlük verdiyi yer, qadının ana olması halıdır. Övlada yönəlik ananın itaəti atadan öncəliklidir.

[Muslih]

Sual - 4: Quranda Məryəm – aleyhəssəlam – haqqında zikr edilən qissə hamımıza məlumdur. Evli olmayan Məryəm, toplumdan bir müddət uzaqlaşdıqdan sonra, özünə aid olduğunu etiraf etdiyi bir uşaqla dönür.

Yəhudilər onu zina etməklə ittiham edirlər. Dünya əhkamının zahirə görə verildiyini nəzərə alsaq, ilk baxışda bu cür bir ittiham normaldır. Bu gün bənzəri bir hadisə baş versə, o qadın zahirə dayanılaraq zinayla ittiham edilər. Lakin, uca Allah Yəhudilərin ittihamlarını rədd etmiş, onları Məryəmə böhtanla ittiham etmişdir.

Sual: Zahiri hökmlərə dayanaraq hərəkət edən Yəhudilər niyə böhtanla vəsf edildilər?

[Usamə]

Məryəm(Allahın Salamı üzərinə olsun) uşaqla döndükdən sonra yəhudilər ona iftira atsalarda İsə(Allahın Salamı üzərinə olsun) onların dediklərini yalan çıxarır və beşikdə ikən onlarla danışır və dolayısıyla yəhudilərin dedikləri batil bir şey olur.Birdəki Allah peyğəmbər seçdisə qulları arasından o peyğəmbəri həm iffət yönündən həm nəsil yönündən həm insanlıq yönündən və digər yönlərdən üstün qılar.Bir peyğəmbərin zinadan törəmə olması həm əql həm nəql yönündən mümkün deyil.Məryəmin (Allahın Salamı üzərinə olsun) dünyaya gətirdiyi uşaq İsə(Allahın Salamı üzərinə olsun)dir.Bir peyğəmbərin isə zinadan əmələ gəlməsi batil bir düşüncədir.

[Talha]

Doğrusunu Uca Allah bilir.Çünki, Məryəm (Aleyhissələm) İsəyə (Aleyhissələm) hamilə qalmamışdan öncə Cəbrayıl (Aleyhissələm) ona göründü və onu İsə (Aleyhissələm) ilə müjdələdi.Məryəm surəsi 21 ci ayətdə Uca Allah buyurur;Həm biz Onu nəzdimizdən insanlara bir möcüzə və rəhmət qilacağıq.Allahın möcüzə və rəhmət olaraq qıldığı kimsə zinadan necə əmələ gələ bilər?Daha sonra Uca Allah yəhudiləri yalançı adlandırır.Yalançının isə sözünə güvənilməz əsla.Allahın kitabını təhrif edən,peyğəmbərləri öldürən,Allahın əli bağlıdır deyən bir toplumun əlbət Allah yalançı çıxarar.

[Xətib Təbrizi]

Mənim fikrimcə, məzkur ayədə yəhudilərin iftiraçı olması ilə vəsflənməsinin səbəbi Məryəmin (aleyhəssalam) danışmadığı halda, zinakarlıq ilə ittiham etmələri olmuşdur. Yuxarıdakı cavablarda qardaşların söylədiyi kimi uşaq Məryəmin (aleyhəssalam) də olmaya bilərdi və ya Məryəm (aleyhəs salam) ailə də qura bilərdi. Bir kəsi danışdırmadan necə ona hökm kəsmək olar axı?!!! 

[Əmir-Xosrov-Dəhləvi]

Lakin mən düşünürəm ki, yəhudilər hansısa bir yol ilə Məryəmin uşağı atasız doğulmasını iddia etməsindən xəbərdar idilər. Çünki ayədə  yazılıb ki, Yahudilər Məryəmə    لقد جئت شيئا فريا“Sən qəribə bir şey gətirdin”,- demişlər. فريا sözünün əcaib anlamda işlənməsi mərufdur. Ortada uşağın atasız doğulması iddiası yox idisə, o zaman yahudilər niyə Məryəmə belə söz desinlər axı?!!! Xahiş edirəm bu sualıma cavab verilsin.
 

Fəxrəddin Razi hesab edir ki, yahudilərin bu sözünü oxuyub dayansaq və  sonrakı ayəni oxumasaq, Yahudilərin sözü ilə  iki  şey ehtimal edilə bilərdi. Ya onlar bu sözü Məryəmə dedikdə Məryəmi məzəmmət etmədən demişlər, sadəcə, “fəriyyun” sözü ilə bunun adətdən kənar qəribə bir hadisə olduğunu vurğulamışlar. Bu zaman iftira atmış sayılmırlar, sadəcə, təəccüblərini izhar edirlər.Ya da ki, onlar (bu söz ilə həqiqətən) Məryəmi məzəmmət etmişlər. Razi deyir ki, ancaq sonrakı ayəni oxuduqda anlaşılır ki, onlar bu sözü Məryəmə iftira atmaq yönündən demişlər.
 

فيحتمل أن يكون المراد شيئاً عجيباً خارجاً عن العادة من غير تعيير وذم ويحتمل أن يكون مرادهم شيئاً عظيماً منكراً فيكون ذلك منهم على وجه الذم وهذا أظهر لقولهم بعده: { يٰأُخْتَ هَـٰرُونَ مَا كَانَ أَبُوكِ ٱمْرَأَ سَوْء وَمَا كَانَتْ أُمُّكِ بَغِيّاً } لأن هذا القول ظاهره التوبيخ
 

"(Fəriyyun sözü ilə yahudilərin ) murad(ının onlar tərəfindən Məryəmə) heç bir ayıblama və məzmmət olmadan adətdən kənar, qəribə şey olması (da ) ehtimal edilə bilər. (Eyni zamanda, bu söz ilə) onların məzəmmət etmək yönündən muradının (yalanı) böyük, inkar ediləsi şey olması (da) ehtimal edilə bilər. Sonrakı (ayə) onların sözlərini anlamını ortaya çıxarır. (Onlar demişlər) “Ey Harunun bacısı, sənin atan pis kişi deyil idi və anan da pozğun deyil idi”. Bu sözün zahiri məzmmət ifadə edir”.

 

[Muslih]

4 cü sualın cavabı: Məryəmin - aleyhəssəlam - müzakirə edilən durumunu iki mərhələyə bölə bilərik.

Evli olmadığı bilinən, toplumda salahıyla məşhur bakirə bir qızın uzun müddət yoxa çıxdıqdan sonra qucağında uşaqla peyda olması və halı qəribsəndikdə uşağın ona aid olduğunu rədd etmədən, qəbullanırcasına susub uşağa işarə etməsi.

İkinci mərhələ isə uşağın dil açıb danışması, güclü bir möcizə ortaya qoyması və bunu diqqətə almayan Yəhudilərin onu ittiham etməsidir.

İlk mərhələdə qəribsəndiyi zaman, susan və böyük ittihamı rədd etməyən biri haqqında şübhəyə düşülməsi, tələskənlik də olsa qismən anlaşıla bilir bir şeydir. Bu mərhələni qarışıqlıq/mütəşabihat dəqiqələri adlandıra bilərik.

Lakin, susqun Məryəmin uşağa işarə edib, "onunla danışın" mesajını verdikdən sonra, uşağın dil açıb, peyğəmbərlik iddia etməsi ortadakı qarışıqlığı tamamən yox etdi.

Yəhudilərin məhz bu mərhələdəki davranışları səbəbilə "böyük böhtan" sahibi olaraq vəsf edilmələri daha uyğundur. Çünki bu məqamdan sonra əllərindəki iki növdən olan dəlil ziddiyyət təşkil etdi. Bakirə qızın inkar etmədiyi bir uşaqla gəlməsi onun zina etdiyinə işarə idisə, uşağın danışıb möcizə göstərməsi onun təmiz olması haqqında daha güclü dəlil idi. Bir tərəfdə mütəşabih, digər tərəfdə möhkəm dəlil...

Nəticə olaraq Yəhudilər zahirə görə davranmamış, öz nəfsi istəkləri səbəbilə güclü dəlili diqqətə almadan, zəif işarəyə dayanmışdılar. Güclü dəlilin təmizə çıxardığı birini, zəif işarəyə sarılaraq ittiham etmək isə böhtandır. Xüsusilədə saleh bir qadını, qadın üçün ən çirkin sayılacaq bir günahla ittiham edərkən. Məhz bu iki səbəblə uca Allah Nisa surəsində bu işi "böyük böhtan" olaraq vəsf etmişdir.

Allah haqqında qəti/yəqini prinsipləri tərk edib, dəlaləti zəif/qarışıq mütəşabih dəlillərə sarılanların yanaşması, bu yöndən Yəhudilərin böhtan sayılan davranışının eynisidir!

 

[Muslih]

Sual - 5: Uca Allah Qurani Kərimdə Yəhudilərə belə bir ilzam yönləndirir:

 

قُلْ إِنْ كَانَتْ لَكُمُ الدَّارُ الْآخِرَةُ عِنْدَ اللَّهِ خَالِصَةً مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ

 

"De: Əgər Allah qatında Axirət yurdu insanlar içində sadəcə sizindirsə, doğru kimsələrsinizsə ölümü təmənni edin!" (Əl Bəqərə: 2/94)

 

قُلْ يا أَيُّهَا الَّذِينَ هادُوا إِنْ زَعَمْتُمْ أَنَّكُمْ أَوْلِياءُ لِلَّهِ مِنْ دُونِ النَّاسِ فَتَمَنَّوُا الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ

 

"De: Ey Yəhudilər! Əgər insanlar içində sadəcə özünüzün Allahın dostları olduğunuzu düşünürsünüzsə, doğru kimsələrsinizsə ölümü təmənni edin!" (Əl Cümə: 62/6)

 

Bu ilzam əksinə çevrilərək belə deyilə bilər: Siz müsəlmanlar da eyni şəkildə Cənnətə sadəcə özünüzün daxil olacağınızı, sizdən başqa hər kəsin kafir olub, sadəcə sizin Allah dostu olduğunuzu iddia edirsiniz. Elə isə bu ilzam sizin üçün də keçərlidir. Siz iddianızda doğru kimsələrsinizsə niyə ölümü təmənni etmirsiniz? Bu sualın cavabı, müşkülün çözümü nədir?