Bu mövzudakı ismarıc sayı: 18

[Muslih]

Bu bölümdə müxtəlif maraqlı pasajlar təqdim etmək istəyirəm. Bəziləri üçün əyləncəli olan bu pasajlar, bəziləri üçün də düşündürücü ola bilər. Nəzər nöqtələri müxtəlifdir.

[Muslih]

Bidətlər Sahəsində Mütəxəssis Sərxoş Hənbəlinin Bidətçilərlə Mübarizəsi və Hənbəlilərin Sinifləri

 

وقال ابن بطةَ : اجتازَ بعضُ المحبين للبربهاري ممن يحضُر مجلسَه مِن العوامّ وهو سَكْرانُ على بِدْعِيّ

فقال البِدْعِي : هؤلاءِ الحنبلية قال : فرجَع إليه وقال : الحنبلية على ثلاثةِ أصنافٍ : صنفٌ زهّادٌ يصُومون ويصلُّون , وصنفٌ يكتُبون ويتفقَّهون , وصنفٌ يصفَعون لكلِّ مخالفٍ مِثْلك وصفَعه وأوجَعه

 

"İbn Batta dedi: Bərbəharinin məclislərində iştirak edən və onu sevən avamlardan biri sərxoş halda bir bidətçinin yanından keçirdi. Bidətçi dedi: Hənbəlilərin halı budur.

Sərxoş Hənbəli bidətçinin yanına qayıdıb dedi: Hənbəlilər üç sinifdir:

1. Zahidlər. Oruc tutub, namaz qılarlar.

2. (Elm tələbələri) Hədis yazıb, fiqh öyrənənlər.

3. (Sillə vuranlar) Sənin kimi müxalif olan hər kəsi sillələyənlər. Ardından bidətçiyə sillə vurub, incitdi."

 

Qaynaq: İbn Əbi Yala: Tabaqatul Hənəbilə: 2/43

Beyrut: Darul Marifə 

[Muslih]

Əşari və Bərbəhərinin Anlayış Fərqləri

 

İbn Əbi Yala "Tabaqatul Hənəbilə" adlı kitabında, Hənbəlilərdən Bərbəharini tanıdarkən deyir:

 

لما دخَل الأشعري إلى بغدادَ جاءَ إلى البرْبهاري فجعَل يقول : رددْتُ على الجبَّائي وعلى أبي هاشمٍ ونقَضت عليهم وعلى اليهود والنصارى والمجوس وقلتُ لهم وقالوا وأكثرَ الكلامَ في ذلك

فلما سكَت قال البربهاري : ما أدري مما قلتَ قليلاً ولا كثيراً ولا نعرِف إلا ما قاله أبو عبد الله أحمدُ بن حنبل قال : فخرَج مِن عندِه وصنَّف كتاب الإبانة فلم يقبَلْه منه ولم يظهَر ببغدادَ إلى أن خرَج منها

 

"Əşari Bağdada gəldiyi zaman Bərbəharinin yanına gedib dedi: Cubbaiyə, Əbu Haşimə belə rədd verdim, onları belə darmadağın etdim, Yəhudiləri, Xristian və Məcusiləri belə susdurdum, mən filan şeyi dedim, onlar belə cavab verdi... Bu haqda uzun uzadı danışdı.

Sözünün bitirdikdə Bərbəhəri dedi: Danışdıqlarından heçnə anlamadım. Bizlər Əhməd bin Hənbəlin dediyindən başqa heçnə bilmirik!

Əşarin onun yanından ayrılıb "Əl İbənə" kitabını yazdı. Ancaq Bərbəhəri bu kitabı ondan qəbul etmədi. Bərbəhəri Bağdaddan çıxana qədər Əşari bir daha ora getmədi."

 

Qaynaq: İbn Əbi Yala: Tabaqatul Hənəbilə: 2/18

Beyrut: Darul Marifə
 

[Muslih]

Yezidin Fəzilətləri Haqda Kitab Təlif Edən və İstilqa Hədisini Səhih Sayan Hənbəli “İmam”

 

Zəhəbi “Siyəru Aləmin Nubələ” kitabında deyir:

 

عبدُ المغِيث ابن زُهيْرِ بن زهير بن علوي ، الشيخ الإمام المحدث ، الزاهد الصالح ، المتَّبِع ، بقيَّة السلف ، أبو العز بن أبي حرب ، البغدادي الحربي

وقد ألَّف جزءَا في فضائلِ يزيد أتى فيه بعجائبَ وأوابدَ ، لو لم يؤلِّفه ، لكان خيْراً ، وعمِله ردًّا على ابن الجوزي ، ووقَع بينهما عداوةٌ

ولعبدِ المغِيث غلطاتٌ تدلُّ على قلةِ علمِه : قال مرةً : مسلم بن يسارٍ صحابي ، وصحَّح حديثَ الاستلقاءِ ، وهو منكَرٌ ، فقيل له في ذلك ، فقال : إذا رددناه كان فيه إزراءٌ على مَن رواه ، وقد حفر له قبرا بقُرْبِ الإمام أحمد

 

“Abdul Muğis İbn Zuheyr bin Zuheyr bin Aləvi Əbul İzz bin Əbi Hərb Əl Bağdadi Əl Hərbi. Şeyx, imam, mühəddis, zahid, salih, tabe olan və sələfin qalıntısı.

Yezidin fəziləti haqda kiçik bir kitab yazmış və o kitabda əcaib və saçma şeylər zikr etmişdir. Bu kitabı yazmasaydı daha gözəl olardı. Kitabı İbnul Cəvziyə rəddiyə olaraq yazmışdır. Onlar arasında düşmənçilik vardı.

Abdul Muğisin elminin azlığına dəlalət edən bir çox xətaları vardır: bir yerdə Muslim bin Yəsarın səhabə olduğunu deyir, başqa yerdə istilqa hədisinin səhih olduğunu söyləyir. Halbuki bu hədis münkərdir. Ona bu mövzuda etiraz edildikdə belə cavab vermişdir: Bu  hədisi rədd etsək onu rəvayət edənlərə tən etmiş/hörmətsiz davranmış olarıq (?!). Əhmədin qəbrinin yaxınlığında basdırılmışdır.”

 

Qaynaq: Şəmsuddin Əz Zəhəbi: Siyəru Aləmin Nubələ: 21/160

Muəssəsətur Risalə: 1405/1985

 

Öncəliklə Zəhəbidən soruşmaq istərdim: Mətnin əvvəlindəki imamlıq iddiasıyla, sonundakı elmin azlığı fikrini necə uzlaşdıraq? Elmi az olan, Yezidin fəzilətləri haqda kitab toplayan bu cahil necə imam olur?... Qızımız çox gözəl, bacarıqlı, evdardır. Lakin kiçik bir eybi var: azacıq hamilədir...

 

Abdul Muğis Əl Hənbəlinin səhih saydığı "İstilqa" hədisi hansı hədisdir? Yəhudilərdən miras aldıqları hədisin mətni bu şəkildədir:

 

إنَّ اللهَ عزَّ وجلَّ لما قضَى خلْقَه استلقَى ، ووضَع إحدى رِجْلَيه على الأخرى وقال : لا ينبَغي لأحدٍ مِن خلْقِه أن يفعَلَ هذا

 

“Uca Allah yaratma işini bitirdikdən sonra arxası üstə uzandı və bir ayağını digərinin üstünə atdı. Onun məxluqlarından heç kimin bu cür etmə (ayağını ayağının üstünə atma) haqqı yoxdur.”

 

Bu hədisi başda Əbu Yala olmaqla bir çox Hənbəli səhihləmiş, hətta ondan faydalar çıxararaq uca Allahın "arxası üstə uzanma" sifəti olduğunu demişlər...

Hədisin rədd edilməmə səbəbi isə çox ilgincdir: əgər hədisi rədd etsək ravilərə hörmətsizlik olar ...

Hədisi qəbul Allaha, inkar ravilərə hörmətsizlikdir. Bir tərəfdə Allaha hörmətsizlik, digər tərəfdə ravilərə hörmətsizlik. Hər kəs öz tərəfini seçir...

 

Yezid sevgisinə gəlincə, Peyğəmbərə iman və onun haqq uğruna qiyam qaldırmış nəvəsini öldürən bir şərəfsizin sevgisi necə birləşdirilə bilər? Peyğəmbərə iman edən biri belə bir kitab yaza bilərmi? Suala cavab üçün bu kitabın Qiyamət günü Peyğəmbərə təqdim edilib "sənin nəvəni zülmən öldürən adamın üstünlükləri haqda yazılmış kitabdır" deyildiyini düşünün...

Yəqin ki, bu kitabıda Tabiun olan Yezidə hörmətsizlik olmasın deyə yazıb. Ümmətin hər fərdinin dəyərini bilmək belə olur...

 

Bu kitaba İbnul Cəvzi tərəfindən "Ər Rədd aləl Mutəassibil Anid Əl Mani min Zəmmi Yəzid" - "Yezidi Qınamağa Əngəl Olan Təəssübçü İnadkara Cavab" adlı bir risalə təlif edilmişdir və hazırda mətbudur.
 

İbnul Cəvzi həmçinin "Dəfu Şubəhit Təşbih" adlı əsərində məzhəbdəki Mücəssim və Nasibilər haqqında deyir:
 

ولقد كسَّيْتم هذا المذهبَ شيناً قبيحاً حتى صارَ لا يُقال عن حنبلي إلاّ مُجَسِّم ، ثم زيَّنتم مذهبَكم أيضاً بالعَصبية لـيزيد بن معاوية ، ولقد علِمتم أنَّ صاحبَ المذهب أجازَ لعنته ، وقد كان أبو محمد التميمي يقول في بعض أئمتكم : لقد شانَ المذهبَ شيناً قبيحاً لا يُغْسَل إلى يوم القيامة

 

"Bu məzhəbə çirkin bir don geydirdiniz! Durum o həddə çatdı ki, hər Hənbəli ancaq mücəssim olaraq anıldı.

Buna əlavə olaraq məzhəbinizi birdə Yezid bin Muaviyə tərəfdarlığıyla "bəzədiniz".

Halbuki məzhəb sahibinin (Əhmədin) Yezidi lənətləməyi caiz saydığını bilirsiniz.

Əbu Muhəmməd Ət Təmimi sizin bəzi imamlarınız haqda deyir: Məzhəbi elə çirkin bir şeylə ləkələdilər ki, Qiyamətə kimi təmizlənməyəcək."

 

Qaynaq: İbnul Cəvzi: Dəfu Şubəhit Təşbih: 102

Beyrut: Darul İmam Ravvas: 1428/2007
 

[Usuli]

Qədim zamanlardan bəri insanların məşğul olduğu dünyəvi elmlərdən biridə "Firasət" elmidir. Günümüzdə "Fiziyanomiya" olaraq bilinən və nisbətən təkmilləşdirilmiş, sistemləşdirilmiş bir hala gələn bu elm, insanın zahirindən onun əxlaqını, şəxsiyyətini oxuma sənətidir.

İslam alimlərindən bəziləri bu elmlə məşğul olmuşlar. Hətta Şəmsuddin Əl Ənsari, Fəxruddin Ər Razi kimi alimlər bu mövzuda müstəqil kitablar qələmə almışlar. Məhkəmə işlərində belə bu elmdən istifadə ediləcəyi barədə nəzəriyyələr mövcuddur.

Bu elmlə dərindən maraqlananlardan biri də Muhəmməd bin İdris Əş Şafidir. Onun bu haqda sizə təqdim etmək istədiyim maraqlı bir qissəsi vardır:

 

خرَجتُ إلى اليمَنِ في طلَبِ كتبِ الفِراسة ، حتى كتبتُها وجمَعتُها، ثم لما حانَ انصرافي ، مررْتُ على رجلٍ في طريقي وهو محتبٍ بفناءِ دارِه ، أزرقُ العَيْنَين ، ناتئ الجبْهة ، سِناطٌ

فقلتُ له : هل مِن مَنزِل ؟ فقال : نعم

قال الشافعي : وهذا النعتُ أخبثُ ما يكون في الفِراسة فأنْزلني ، فرأيتُ أكرمَ رجلٍ ، بعَث إلي بعَشاءٍ وطيبٍ ، وعلَفٍ لدابتي ، وفِراشٍ ولِحافٍ ، فجعلتُ أتقلَّب الليلَ أجمعَ ما أصنعُ بهذه الكتب؟

إذ رأيتُ هذا النعتَ في هذا الرجل ، فرأيتُ أكرمَ رجلٍ ، فقلتُ : أرمي بهذه الكتب

فلما أصبحتُ ، قلت للغلام : أسرِجْ ، فأسْرَج ، فركِبتُ ومرَرْتُ عليه ، وقلت له : إذا قدِمت مكةَ ومررْتُ بذي طوًى ، فسَلْ عن منزِلِ محمد بن إدريس الشافعي

فقال لي الرجل : أمولى لأبيك أنا ؟ قلت : لا

قال : فهل كانت لك عندي نعمةٌ ؟ فقلت : لا

فقال : أين ما تكلفتُ لك البارحة ؟ قلت : وما هو؟

قال : اشتريت لك طعاماً بدرْهمَيْن ، وإداماً بكذا ، وعِطْرا بثلاثةِ دراهِم ، وعلَفاً لدابَّتِك بدرهَمَين ، وكِراء الفِراشِ واللّحاف درهمان

قال : قلت : يا غلامُ أعْطِه ، فهل بقِي مِن شيءٍ

قال : كِراءُ المنزِل ، فإني وسَّعتُ عليك ، وضيَّقتُ على نفسي ، قال الشافعي : فغبَطتُ نفسي بتلك الكتُب ، فقلتُ له بعد ذلك : هل بقي مِن شيءٍ ؟ قال : امْضِ ، أخْزاك الله ، فما رأيتُ قطُّ شرًّا مِنْك

 

"... "Firasət" elmi haqqında kitablar əldə etmək üçün Yəmənə doğru yola çıxdım. O kitabları köçürüb, bir yerə topladım. Dönüşdə yol üstündə evinin həyətində oturmuş bir adama rast gəldim. Mavi gözü, alnı çıxıq və üzünə tük çıxmayan biri idi. "Firasət" elmində bu vəsflər ən pis əlamətlər sayılır.

Ondan soruşdum: Qalacaq yer varmı? Müsbət cavab verdi. Məni qonaq etdi. Gördüm ki, çox comərd adamdır. Mənə axşam yeməyi, ətir, yorğan - döşək və heyvanım üçün ot göndərdi.

Bütün gecəni fikir elədim ki, mən bu "Firasət" kitablarını neynəyim...

Çünki, mən bu vəsfləri gördüm, lakin adam (kitablarda deyilənin əksinə) çox comərd biri çıxdı. Kitabları atmağı düşündüm...

Səhər açıldı və xidmətçiyə heyvanı yəhərləməsini əmr etdim, yəhərlədi. Minib adamın yanına gəldim və dedim: Məkkəyə yolun düşsə, Zu Tuvaya gəlsən Muhəmməd bin İdris Əş Şafinin evini soruş. Bundan sonra aramızda belə bir dialoq keçdi:

- Mən sənin atanın nökəriyəmmi?

- Xeyr

- Mənə nə vaxtsa yaxşılığınmı keçib?

- Xeyr

- Dünən sənə etdiklərimin əvəzi hanı?

- Nədir əvəzi?

- Sənə iki dirhəmə yemək aldım, bu qədərə digər yeməklər, üç dirhəmə ətir, iki dirhəmə heyvanına ot aldım. Yorğan - döşəyin kirası iki dirhəmdir...

- Ey gənc bunun pulunu ver deyə xidmətçiyə əmr etdim. Başqa bir şey qaldımı deyə soruşdum.

- Evin kirasını da ver. Mən öz yerimi daraldıb, sənə yer verdim.

- Başqa bir şey qaldımı?

- Get! Allah səni rəzil etsin. Səndən daha pis bir adam görmədim!

O anda "Firasət" kitablarına sahib olduğum üçün özümü xoşbəxt hesab etdim..."

 

Qaynaq: İbnu Əbi Hatim Ər Razi: Ədəbuş Şafi və Mənaqibuh: 96

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1424/2003
 

[Usuli]

Müsəlmanların dövləti olduğu zamanlar dünyayla ayaqlaşıblar, dünyayla ayaqlaşdıqları zaman isə dövlətləri olub.

Müasir texnologiyayla küsülü olan "zahidlərə" öz tariximizdən bir örnək vermək istərdim. Zamanında müasir olan şeylərin İslamın xidmətində istifadə edilməsi örnəyi:

 

مِن الترتيباتِ العسكريةِ العامةِ التي قرَّرها السلطانُ صلاحُ الدين سنة 567 هـ استخدمُ البريد الحربي ، نقْلا عن مخدومِه نور الدين ، ورتَّب لذلك في كل ثَغْرٍ رجالا ، ومعهم حَمامُ المدينة التي تُجاورهم ، فإذا رأوا أو سمِعوا أمراً كتَبوه لوَقتِه وعلَّقوه على الطائر وسرَّحوه إلى المدينة التي هو منها في ساعته ، فتنتقل الرُّقْعةُ من الطائر إلى طائرٍ آخرَ مِن البلد الذي يُجاورهم ، وهكذا إلى أن تصِلَ الأخبارَ إليه

 

"Sultan Salahuddinin 567 ci ildə (1171 m) reallaşdırdığı ümumi hərbi layihələrdən biri, hərbi poçtdan istifadə edilməsiydi. Bunu xidmət etdiyi Nuruddindən öyrənmişdi.

Poçtu belə qurmuşdu: Hər qarnizonda müəyyən insanlar vəzifələndirmişdi və onların əlində qonşu şəhərə aid göyərçinlər vardı. Bir şey gördüklərində, yaxud duyduqlarında onu zamanıyla bərabər yazıb, məktubu quşun boğazına asar və quşu dərhal öz şəhərinə uçurardılar. Beləcə məktub bir quşdan qonşu şəhərin quşuna nəql edilər və nəhayət xəbərlər mərkəzə çatardı."

 

Qaynaq: Nazir Həssən Sadavi: Nizəmul Bərid fid Dəvlətil İsləmiyyə: 112

 

 

Zamanında izzətli olan babalarımız, Dünyayla ona hökm edəcək qədər tanıyırdılar onu... Bütün müasir vasitələr İslamın izzətlənməsi üçün istifadə edilirdilər.

Görəsən indi sosyal şəbəkələr olmasaydı və hələdə poçt göyərçinlərindən istifadə edilsəydi, biz göyərçinlərlə nə göndərərdik? Qardaşlar bacılara evlilik təklifi, Hicablı qadınlar "utanaraq" əlini üzünə tutub çəkdirdiyi "iffət simvolu" fotolarınımı?...
 

[Usuli]

Məşhur kəlamçı Əbu Bəkr Əl Bəqillənini çoxumuz tanıyırıq. Münazirə elmində mahir olan bu alimin münazirələri müstəqil bir kitabda toplanmışdır. Onun münazirələrindən kiçik bir pasajı oxucularımızla paylaşmaq istəyirəm:

 

وقد سارَ القاضي رسولا عن أميرِ المؤمنين إلى طاغيةِ الروم ، وجرَت له أمورٌ ، منها أن الملكَ أدخلَه عليه مِن باب خَوْخةٍ ليدخُل راكعاً للملكِ ففطُن لها القاضي ، ودخضل بظهْرِه

ومنها أنه قال لراهبهم : كيفَ الأهل والأولاد؟

فقال الملك : مَه! أما علِمتَ أن الراهب يتنزَّه عن هذا؟

فقال : تُنزّهونه عن هذا ، ولا تنزّهون ربَّ العالمين عن الصاحبة والولد

وقيل : إن الطاغيةَ سأله : كيف جرَى لزوجةِ نبيكم؟

يقصد توبيخا – فقال : كما جرى لمريمَ بنتِ عمرانَ ، وبرَّأهُما الله ، لكن عائشة لم تأتِ بولدٍ ، فأفحَمَه

 

“Qadi (Baqilləni) möminlərin əmiri tərəfindən Rum tağutuna (kralına) elçi getdi. Başına bəzi işlər gəldi.

Kralın yanına ona ruku edərək girməsi üçün, onu kiçik qapıdan dəvət etdilər. O bunu anlayıb kralın yanına arxa arxaya gedərək daxil oldu.

Daha sonra onların rahiblərindən birinə dedi: Ailə uşaq necədir? Kral ona dedi: Sus! Sən bilmirsənmi rahib ailə uşaqdan münəzzəhdir. (Ona belə şeylər yaraşmaz)

Qadi belə cavab verdi: Rahibi bundan tənzih edirsiniz, lakin aləmlərin Rəbbini zövcə və uşaqdan tənzih etmirsiniz? (Ona yaraşmayan şeyi Allahamı yaraşdırırsınız?)

Kral aşağılamaq məqsədilə ondan soruşdu: Peyğəmbəriniz xanımının (Aişənin) başına nə gəlib?

Qadi cavab verdi: İmran qızı Məryəmin başına gələn gəlib. Uca Allah hər ikisini təmizə çıxarmışdır. Lakin, Məryəm uşaqla gəlmişdi. (Aişənin isə uşağı olmadı). Beləcə kralı susdurmuşdur.”

 

Qaynaq: Şəmsuddin Əz Zəhəbi: Siyəru Aləmin Nubəla: 17/191

Beyrut: Muəssəsətur Risalə: 1405/1985
 

[Usuli]

Şafilərdən Muhəmməd bin Aqil Əl Hadrami (1279-1350 h/1863-1931 m) “İanətul Mustərşidin alə İctinəbil Bida fid Din” kitabının müəllifi Osman bin Abdillaha rəddiyə olaraq yazdığı risalədə deyir:

 

ثم ذكَر المُصانِع ضلالَ أهلِ بدَع مِن الرافضةِ والوهَّابيةِ ، وفي وقْتِه لا يُعرَف بجهتِه رافضيٌّ ولا وهابيٌّ يرُدُّ عليهم ، أو يُحذّر منهم ، وانما يظهَر مِن القرائن ، ومما يذكُره في نُبْذَتِه المردودةِ أنه يعني بالرافضةِ مَن يُبغِض في الله تعالى طاغيةَ الإسلام معاويةَ ، أو يلعَنُه ، ويعني بالوهابية مَن لا يسجُد للقبور ، ولا يتقرَّب إليها بالنُّذور،  ومَن لا يقبَل قولاً في الدين بغير دليلٍ ، وسيأتي مِن كلامه ما يُفيد هذا

فيدخُل في الرافضة على هذا أميرُ المومنين علي عليه السلام وأتباعُه كالسَادَةِ العلويّين ، وكمُصنّفِ هذا الكتاب ، ويدخُل هولاءِ أيضا في مَن يسمِّيهم وهابيةً ، لانهم ممَّن لا يُقلِّد الرّجالَ

ولو كان كلامُه مع الرافضة الذين يكفّرون الشيخينِ ، أو مع الوهابيةِ الذين يحكُمون تشَهِّياً وظُلْماً على المسلمِين بالشركِ والكفرِ لو كان كلامُه مع هؤلاءِ لكان لنا معه شأنٌ آخَرُ

 

“Daha sonra bu yaltaq adam, Rafizi və Vəhhabilərdən ibarət bidət əhlinin zəlalətlərini sayır. Halbuki onun zamanında, yaşadığı yerdə nə bir Rafizi, nə də bir Vəhhabi tanınmırdı ki, onlara cavab versin və ya çəkindirsin.

Qərinələrdən məlum olur ki, cavab verdiyimiz məqalədə Rafizilərdən qəsdi, uca Allahın rızası üçün İslamın Tağutu olan Muaviyəyə nifrət edənlər və ya ona lənət oxuyan kimsələrdir.

Vəhhabilərdən qəsdi isə, qəbirlərə səcdə etməyən, onlara nəzir verərək yaxınlaşmayan, Dində dəlilsiz heç bir sözü qəbul etməyənlərdir. İrəlidə onun bu mənanı ifadə edən sözləri gələcək.

Onun bu ölçüsü əsas alınarsa, möminlərin əmiri Əli və ardıcılları da Rafizi sayılmalıdır. Böyük Ələvilər və (Muaviyəyə lənəti caiz saydığı üçün) bu kitabın yazarı (özünü qəsd edir) kimilər Rafizi sayılmalıdır.

Onlar həmçinin Vəhhabi adlandırdığı kimsələrdən də sayılmalıdır. Çünki, insanları təqlid edənlərdən deyillər…

… Əgər o, Əbu Bəkr və Öməri təkfir edən Rafizilərdən və ya Müsəlmanlara böyük həvəslə və zülmən şirk, küfr hökmü vərən Vəhhabilərdən bəhs etsəydi, ona münasibətimiz fərqli olardı…”

 

Qaynaq: Muhəmməd bin Aqil: Təqviyətul İman: 6-8

Mətbəatul İrfan: 1363

 

 

İbn Aqil burada mühim bir nöqtəyə toxunmuşdur. Əgər Muaviyəni fasiq saymaq və ya lənətləmək Rafizilikdirsə o zaman Rafizilərin ilki Əli bin Əbi Talibdir! Muaviyə və Əlinin bir birini lənətləməsi isə, İbn Teymiyyənin iqrarıyla sabitdir.

Halbuki onlardan heç biri Əlini Rafiziliklə ittihama qadir deyil. O halda, bu kriteriyanın batilliyi barizdir.

Nəticədə Muaviyəyə tən edən, onun qanını tökülməsini Allaha yaxınlaşdıran əməllərdən sayan hər kəs Əlinin məzhəbindədir və Əlinin hökmü nədirsə, bu fikir sahiblərinin də hökmü və adı odur! 
 

[Usuli]

Şafilərdən Muhəmməd bin Aqil Əl Hadrami (1279-1350 h/1863-1931 m) 1348 ci ildə Seyyid Arfiyə yazdığı məktubunda deyir:

 

وقد لقِيتُ بعضَ العلماءِ سابقاً في بلَدِ بُومْباي فسألني إلى أيْنَ عزْمُك ، فقلتُ : إلى العراق ، فقال : هَنِيئاً لك زِيارةُ أبي صالحٍ ـ يعني القطب الجيْلاني ـ فقلتُ : أَنْعِمْ وأكرِمْ بابي صالحٍ وإنما قَصْدِي زيارةُ النجَفِ وكرْبلاءَ فانذَعَر وقال ما معناه : أبْعدَ الله الشرَّ عنا .. فضحِكتُ وقلتُ له : وهلْ شرَفُ أبو صالح وغيرِه إلا بما أفاضَ الله عليهم مِن طريقِ مَن بالنجَف فخَجِل

 

“(Hindistanın) Bombey şəhərində bir alimlə görüşdüm. Məndən hara getmək istədiyimi soruşdu. İraqa gedəcəyimi bildirdim.

Mənə, Qutb Abdul Qadir Ceylənini qəsd edərək “Əbu Salihi ziyarətin xeyirli olsun!” dedi.

Ona dedim: Əbu Salih gözümüz üstünə. Ancaq mənim qəsdim Nəcəf və Kərbəlanı ziyarət etməkdir.

O alim dəhşətə qapıldı və “Allah şərri bizdən uzaq eləsin” məzmunlu bir şey söylədi.

Mən güldüm və ona belə dedim: Məgər Əbu Salih və başqalarının şərəfi, Allahın onlara Nəcəfdəkilər vasitəsilə bəxş etdiyi şeylərlə qazanılmayıbmı? O alim xəcalət çəkdi...”

 

Qaynaq: Muhəmməd bin Aqil: Əl Atbul Cəmil alə Əhlil Cərhi vət Tadil: 12

İordaniya: Darul İmamin Nəvəvi: 1425/2004

 

 

Qeyd: Ağız dolusu “Rafizilər Əhli Beyti istismar edir” deyirik... Doğrudur. Əhli Beyt də digər dəyərlər kimi istismar edilir.

Lakin, bizim tərəfimizdən bu istismara qarşılıq Əhli Beyti dəyərləndirmə varmı? Yoxsa quru bir şəkildə və ögey bir münasibətlə “bizlər Əhli Beyti sevənlərdənik” deməklə kifayətlənirik?

Məncə Rafizilərin istismarına qarşılıq edilən əməllərin adını etinasızlıq qoysaq yanılmarıq... Bu etinasızlıq isə, qarşı tərəfin istismarı üçün daha münbit şərait yaradır... Başqa sözlə Əhli Beyti Rafizilərin istismarına bizlər tərk etmişik…

İbn Aqilin zikr etdiyi hadisə, içində olduğumuz bir reallıqdır. İstəsəniz öz həyatınızda bunu təcrübə edib əmin ola bilərsiniz... Əhli Beytdən kiminsə məzarını ziyarət etməyə niyyətləndiyinizi deyin və toplumun sizə qarşı reaksiyasına baxın... Ən yaxşı halda Rafizilik damğasına layiq görülərsiniz...
 

[Usuli]

Buxarinin Səhihində Peyğəmbərimizin belə buyurduğu nəql edilir:

 

وَيْحَ عَمَّارٍ ، تَقْتُلُهُ الفِئَةُ البَاغِيَةُ ، يَدْعُوهُمْ إِلَى الجَنَّةِ ، وَيَدْعُونَهُ إِلَى النَّارِ

 

“Yazıq Ammar! Onu baği/azğın bir qrup öldürəcək. Ammar onları Cənnətə, onlar Ammarı Cəhənnəmə dəvət edəcəklər”

 

Qaynaq: Muhəmməd Əl Buxari: Əs Səhih: 1/97

Daru Tavqin Nəca: 1422

 

Ammarın Şamlılar tərəfindən öldürüldüyü məşhur və qəbul edilən bir məsələdir. Hədisdə qəsd edilən baği tayfanın məhz Şam əhli olduğunu bir çox Əhli Sünnət alimi açıq şəkildə vurğulamışdır. Lakin, Duheym Əd Diməşqinin bu məsələyə xüsusi yanaşması var.

 

Şəmsuddin Əz Zəhəbi bu Nasibinin tərcümeyi halında deyir:

 

دُحَيْمٌ عبد الرحمن بن إبراهيم الدمشقي

القاضي، الإمام ، الفقيه ، الحافظ ، محدّثُ الشام

وجمَع ، وصنَّف ، وجرَّح وعدَّل ، وصحَّح وعلَّل

قال أحمد العِجْلي : دُحيمٌ ثقة، كان يختلِف إلى بغداد ، فذكروا الفئة الباغيةَ همْ أهل الشام ، فقال : مَن قال هذا ، فهو ابنُ الفاعلة

 

“Duheym Abdur Rahman bin İbrahim Əd Diməşqi. Qadi, İmam, Fəqih, Hafiz, Şamın mühəddisi... Hədis toplamış, təsnifatla məşğul olmuş, cərh və tədil etmiş, səhihlik hökmləri vermiş, hədislərdəki illətləri aşkarlamışdır...

Əhməd Əl İcli (“Mərifətus Siqat”adlı kitabında) deyir: Duheym siqadır/güvənilirdir. Bağdada getdiyi zaman (hədisdəki “baği tayfadan” söz açılmış) və bu tayfanın Şamlılar olduğu söylənmişdir. Duheym belə cavab vermişdir: Bunu kim deyirsə onun anası qəhbədir.”

 

Qaynaq: Şəmsuddin Əz Zəhəbi: Siyəru Aləmin Nubəla: 11/517

Beyrut: Muəssəsətur Risalə: 1405/1985

 

 

Zəhəbinin cərh və tədil imamı olaraq təqdim etdiyi bu şəxs haqqında Hədis əhlindən bir çoxu “siqa” olduğunu demiş, başda Buxari olmaq üzrə ondan hədis rəvayət etmişlər...

Əli sevgisi səbəbiylə insanları cərh edildiyi bir yerdə, belə bir “adamın” imam olması normaldır... İnsanların fərqli fikirləri ola bilər. Əsaslı və ya əsassız ola bilər...

Lakin müxalif düşüncə sahiblərini, özünün haqsız olduğu bir məsələdə “qəhbənin oğlu” adlandırmaq, insanın elmdə yox, ən yaxşı halda küçə uşaqlarına imam ola biləcəyinin göstəricisdir.

Əhli Sünnət içində onlarca alim bu hədisdən nəinki Şamlıların, hətta xüsusilə Muaviyənin qəsd edildiyini demişdir. Dolayısıyla bu nasibi imamın sözləri, o alimlərə də nisbət edilməlidir... Şəriətin hakim olduğu bir yerdə, başqalarına qarşı bu cür iftiralar atan nanəciblərə hədd uyğulanır və “fasiq” adı alaraq layiq olduğu sinifə təyin edilir… Lakin, havanın hakim olduğu yerdə belələri “imam”, imamlar fasiq sayılır…
 

[Usuli]

Əbu Hənifə öz məntiqli münazirələriylə məşhurdur. Onu münazirələrilə tanış olan, onunla “filankəs Cəhmidir”, “biz Əhmədin dediyindən başqa bir şey bilmirik” sözündən başqa bir şey bilməyənlər arasındakı bariz fərqi sezər…

Bildiyimiz kimi Kufə sakinləri Osmana münasibətdə müxtəlif fikirdə idilər. Bəziləri Osmanı tənqid edər, bəziləri isə, onun haqqında həddi aşaraq kafir olduğunu deyirdilər. Aşağıda təqdim edəcəyim dialoq, Əbu Hənifə və həddi aşanlardan biri arasında cərəyan etmişdir. Bildiyimiz kimi, Peyğəmbərimiz Osmana qızı Ruqeyyəni, sonra o vəfat edincə digər qızı Ummu Gülsümü vermişdir. Münazirədə qarşı tərəfi ilzam üçün bu dəlildən istifadə edilir:

 

كان رجلٌ بالكوفة يقول : عثمانُ بن عفّانَ كان يهُودياً ، فأتاه أبو حنيفةَ فقال: أتيتُكَ خاطِباً ، قال : لمن ؟

قال : لا بنْتِكَ ، رجلٌ شريفٌ غنيٌّ بالمال ، حافظٌ لكتاب الله، سَخِيٌّ ، يقوم الليلَ في ركعةٍ ، كثيرُ البُكاء مِن خوْف الله . قال : في دون هذا مَقنَعٌ يا أبا حنيفة ، قال إلا أن فيه خَصْلةً ، قال : وما هي ؟ قال : يهودي

قال: سبحان الله تأمُرني أن أُزوّج ابنتي مِن يهودي ؟ قال : لا تفعَل؟ قال : لا

قال: فالنبي صلى الله عليه وسلم زوَّج ابنتيْه مِن يهودي ! قال : أستغفِر اللهَ ، إني تائبٌ إلى الله عز وجل

 

“Kufədə bir adam Osman bin Affanın Yəhudi olduğunu deyirdi. Əbu Hənifə onun yanına gedib dedi:

- Səni yanına elçiliyə gəldim

- Kim üçün?

- Sənin qızını şərəfli, varlı, Quran hafizi, alicənab, gecəni ibadətlə keçirən, Allah qorxusundan çox ağlayan bir adam üçün istəyirəm

- Ey Əbu Hənifə! Bundan azı da (qızımı verməyimə) yetərdi

- Lakin, onun bir xüsusiyyəti var

- Nədir o xüsusiyyət?

- Adam Yəhudidir

- Subhanallah! Qızımı bir Yəhudiyə verməyimi istəyirsən?

- Verməzsən?

- Xeyr!

- Amma (sənin fikrincə) Peyğəmbər iki qızını bir Yəhudiyə (Osmana) verib...

- Uca Allahdan bağışlanma diləyir və Ona tövbə edirəm.”

 

Qaynaq: Xatib Əl Bağdadi: Tarixu Bağdad: 13/362

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1417
 

[Usuli]

Məşhur fəqih Muhəmməd bin İdris Əş Şafi (150–204 h/767–820 m) "Əl Umm" isimli əsərində müxaliflərə münasibət haqqında deyir:

 

والمستحِلُّ لنكاحِ المتعَة والمفْتي بها والعاملُ بها ممَن لا تُرَدُّ شهادتُه ، وكذلك لو كان مُوسِراً فنكَح أمةً مستحِلا لنكاحِها مسلمةً أو مشركةً ،

لأنا نجِد مِن مَفتي الناس وأعلامِهم مَن يستحِلُّ هذا ، وهكذا المستحِل الدينارَ بالديناريْنِ والدرهمَ بالدرهمين يداً بيدٍ والعامل به ، لأنا نجِد مِن أعْلامِ الناس مَن يفتي به ويعمَل به ويرْويه ، وكذلك المستحِل لإتيانِ النساء في أدبارِهن

فهذا كلُّه عندَنا مكروهٌ محرمٌ وإن خالفْنا الناسَ فيه فرغِبْنا عن قولهم ولم يدْعُنا هذا إلى أن نجرَحَهم ونقول لهم : إنكم حلَّلتُم ما حرَّم اللهُ وأخطأتُم ، لأنهم يدَّعون عليْنا الخطأَ كما ندَّعيه عليهم وينسِبون مَن قال قولنَا إلى أنه حرَّم ما أحلَّ اللهُ عز وجل

 

“Mutə nigahını halal sayan, buna müvafiq fətva verən və bu görüşlə əməl edənin şəhadəti rədd edilməz.

Varlı olduğu halda müsəlman və ya müşrik cariyəylə nigahı halal sayıb, onunla evlənənin hökmü də budur.

Çünki biz, insanların müftiləri və öndərləri arasında bunları halal sayan kimsələrin olduğunu görürük.

Əldən ələ olması şərtilə bir dinarı iki dinara, bir dirhəmi iki dirhəmə dəyişməyi halal sayan və bununla əməl edən də belədir. Çünki biz, insanların öndərləri arasında buna fətva verən, bununla əməl edən və bunu rəvayət edən kimsələr görürük. Qadınlarla anal yoldan cinsi əlaqəni halal sayanlar da bu qisimdəndir.

Bütün bunlar bizə görə xoşagəlməz haramlardır. Bizlər bu mövzularda insanlara müxalif olub, onların görüşlərindən çəkinsək də, bu bizi onları cərh etməyə və onlara “sizlər Allahın haram qıldığını halal qıldınız və xəta etdiniz” deməyə vadar etmir.

Çünki, onlar da eyni şəkildə bizim xəta etdiyimizi iddia edə bilər, bizim görüşləri mənimsəyənlər haqqında, “Allahın – azzə və cəll – halalını haram qılmışdır” deyə bilərlər.”

 

Qaynaq: Muhəmməd Əş Şafi: Əl Umm: 7/511

Darul Vəfa: 1422/2001

 

Qeyd: Günümüzdə eyni sözləri bizim dediyimizi düşünün... “Rafizilərin dostu, zındıq Rafizi” ala biləcəyimiz ən yaxşı adlar olardı...

Düşünün ki, bizlər haram saydığımız halda mutə nigahını, qadına anal yoldan yaxınlaşmağı caiz görənlərə qarşı loyal münasibət göstəririk.

Şafinin bu sözlərində, müxalif olduğu hər məsələdə qarşısındakını təhqir edən, “mutədən doğulmuş vələdi zina” kimi adlar paylayan hər axmağın əleyhinə işarə vardır…

İxtilaf etmək, fikir sahibi olmaq və ixtilaf ədəbinə sahib olmaq fərqli şeylərdir. Təssüf ki, ixtilaf əhlinin çoxu ixtilaf ədəbindən uzaqdır...

 

[Muslih]

Şafi alimlərindən olan Bədruddin Əz Zərkəşi (745-794 h/1344-1392 m) “Lə İləhə İllallah” kəliməsinin mənası haqda yazdığı risalədə deyir:

 

الثامن : قول لا إله إلا الله فيه خاصِيَّتانِ

إحداهُما أن جميعَ حرُوفِها جوْفِيَّةٌ ليس فيها مِن الحروفِ الشَّفِهِيَّةِ للإشارةِ إلى الإتيانِ بها مِن خالِصِ جوْفِه وهو القلبُ لا مِن الشَّفَتينِ

الثانية أنه ليس فيها حرفٌ مُعجَمٌ بل جميعُها مُتجرّدة عن النُّقَط إشارةً إلى التجرُّد عن كلّ معبودٍ سوى الله تعالى

 

“Səkkizinci fayda: “Lə İləhə İllallah” kəliməsinin iki xüsusiyyəti vardır:

1) Bu kəlimənin bütün hərfləri cəvfidir (daxilidir). Bu kəlimədə dodaq hərfi mövcud deyil. Bu da, kəlimənin dodaqlardan deyil, sadəcə içdən – qəlbdən gəlməsinə/deyilməsinə işarədir.

2) Bu kəlimədə mucəm/nöqtəli hərf yoxdur. Bütün hərflər nöqtələrdən təcrid edilib. Bununla da, uca Allahdan başqa bütün məbudlardan təcridə/xali olmağa işarə edilmişdir.”

 

Qaynaq: Bədruddin Əz Zərkəşi: Məna Lə İləhə İllallah: 82-83

Beyrut: Darul İtisam
 

[Usuli]

Əbul Həsən İbnul Əsir (555-630 h/1160-1233 m) Əlinin Misir valisi, məşhur səhabə Qeys bin Sad bin Ubadənin, Muaviyə tərəfindən ona yazılmış məktuba cavabını öz Tarixində nəql edir:

 

العجَبُ مِن اغترارِك بي ، وطمعُكَ فيَّ ، واستسقاطِك إيايَ ، أتسُومُني الخروجَ عن طاعةِ أولى الناس بالإمارة ، وأقولِهم بالحق ، وأهداهم سبيلاً ، وأقربِهم مِن رسول الله - صلى الله عليه وسلم – وسيلةً ، وتأمُرني بالدخولِ في طاعتكَ ، طاعةِ أبعدِ الناس مِن هذا الأمر ، وأقولِهم بالزُور ، وأضلّهم سبيلاً ، وأبعدِهم مِن رسول الله - صلى الله عليه وسلم – وسيلةً ، ولَدِ ضالّين مُضِلّين ، طاغوتٍ مِن طواغيتِ إبليسَ

 

“Məni aldatmağın, öz tərəfinə çəkmə istəyin və ayağımı sürüşdürməyə çalışman təəccüblüdür.

İnsanlardan idarəçiliyə ən layiq olan, ən doğru sözlü, ən doğru yollu, Peyğəmbərə ən yaxın olanın (Əlinin) itaətindən çıxıb, sənin itaətinə girməyimi istəyirsən?

Bu işdən (idarəçilikdən) insanların ən uzağı, ən yalançısı, yol baxımından ən sapığı, Allah Elçisindən ən uzağı, sapıq və sapdırıcının (Əbu Sufyanın) oğlu, İblisin tağutlarından bir tağut olan kimsənin (Muaviyənin) itaətinə girməyimimi istəyirsən?”

 

Qaynaq: Əbul Həsən İbnul Əsir: Əl Kəmil fit Tarix: 3/154-155

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1407/1987

[Usuli]

Tibb elmindəki yüksək məqamı və 200 ə yaxın əsəri səbəbilə “Şərqin Calinosu” ləqəbiylə anılan müsəlman həkim Əbu Bəkr Ər Razi (251-313 h/865-925 m) mənəvi təmizlik sahəsində də əsərlər yazmışdır. Bu kitabların birində həsəd haqqında oxucularımızla bölüşmək istədiyimiz gözəl bir təsbiti var:

 

فإن الحسَدَ نِعْمَ العوْن والمنتقِمُ للمحسود من الحاسد ، وذلك أنه يُديم همَّه وغمَّه ويذُهِل عقلَه ويعذِّب جسَدَه ويوُهِن بإشغالِ نفْسِه وإضعافِ جسدِه كيْدَه للمحسود وسعْيَه عليه إن دامَ ذلك

فأيُّ رأي هو أولى بالتسفيهِ والترذيل مِن الذي لا يجلِب على صاحبِه إلا ضرراً ، وأيُّ سِلاحٍ أحقُّ وأَولى بالاطّراح من الذي هو جُنّة للعدوّ وجارح للحامل؟

 

“Həsəd, həsəd edilən üçün həsədçiyə qarşı nə gözəl intiqamçı və yardımçıdır. Çünki, həsəd onun qəm qüssəsini daim edər, ağlını iflic vəziyyətinə salar, bədəninə əzab verər. Davamlı olduğu zaman həsədçinin nəfsini işğal, bədənini zəiflətmək surətilə onun həsəd edilənə qarşı hiylə və çalışmasının effektini azaldar.

Elə isə hansı düşüncə, sahibinə zərərdən başqa heç bir şey qazandırmayan bu düşüncədən daha absurd və aşağılanmağa daha layiqdir?  

Hansı silah kənara atılmağa, düşmən üçün qalxan, sahibi üçün yaralayıcı olan bu silahdan daha layiqdir?”

 

Əbu Bəkr Ər Razi: Ət Tibbur Ruhani: 71

Qahirə: Məktəbətun Nahda: 1978
 

[Usuli]

Hənbəlilərdən Əbul Vəfa İbn Aqil (431-513 h/1040-1119 m) İmam Cəfər Əs Sadiqdən gözəl bir söz nəql edir:

 

قيلَ لجعفر بنِ محمدٍ : إنا نَدعُو اللهَ ، فلا نرَى الإجابةَ . قال : لأنَّكم تَدْعُون مَن لا تعرِفون

 

“727 - Cəfər bin Muhəmmədə deyildi: Biz Allaha dua edirik, lakin cavab verildiyini görmürük. (Cəfər Əs Sadiq belə) dedi: Çünki, siz tanımadığınız birinə dua edirsiniz.”

 

Qaynaq: İbn Aqil: Kitəbul Funun: 2/748

Beyrut: Darul Məşriq: 1970

 

 

Qeyd: Uca Allahın insanlardan öncəlikli istəyi Onu tanımalarıdır. Ali məqamını, aləmlərin tək sahibi olduğunu etiraf edib, bütün nemətlərin tək qaynağı olaraq Ona şükr etmələridir...

Allahı bu mənada tam idrak etməyən birinin Ona dua edərək nələrsə istəməsi, başqa bir məxluqdan istəməsinə bənzəyir... Məxluqlar isə, hər istəniləni verə bilməz... ya da verməz...

Bu baxımdan uca Allahı haqqıyla tanımayan birinin - məxluqdan rədd cavabı aldığı kimi - etdiyi duaya müsbət cavab almaması normaldır…

Duana alacağın cavab, verdiyin dəyərə müvafiq olacaq!
 

[Usuli]

Şəmsuddin Əz Zəhəbi (673-748 h/1274-1348 m) “Tarixul İslam” və “Siyəru Aləmin Nubələ” adlı əsərlərində Əməvilərin murdar tağuti siyasəti və “alimlərin” bu sahədəki mövqeləri haqda maraqlı bir qissə nəql edir:

 

أبو فَرْوَة يزيد بن محمد الرُّهَاوي : سمعتُ أبي يقول لعَيسى بن يونس : أيهما أفضلُ : الأوزاعي أو سفيان ؟ فقال : وأين أنت مِن سفيان ؟

قلت : يا أبا عمرو ! ذهبتْ بك العراقيةُ ، الأوزاعي ، فقهُه ، وفضلُه ، وعلمُه

فغضِب ، وقال : أتراني أُؤثِر على الحق شيئاً ، سمِعتُ الأوزاعيَّ يقول : ما أخَذْنا العطاءَ حتى شهِدنا على عليّ بالنفاق ، وتبرَّأنا منه ، وأُخِذ عليْنا بذلك الطلاقُ والعِتاق وأيمانُ البيعة

قال : فلما عقَلت أمري ، سألتُ مكحولا ، ويحيى بن أبي كثير ، وعطاء بن أبي رباح ، وعبدَ الله بن عبيد بن عُمير ، فقال : ليس عليك شيء ، إنما أنت مكرَه

فلم تقَرَّ عيْني ، حتى فارقتُ نسائي ، وأعتقتُ رَقيقي وخرَّجتُ مِن مالي ، وكفَّرت أيماني ، فأخبرني : سفيان كان يفعل ذلك ؟

 

“Əbu Fərvə Yezid bin Muhəmməd Ər Ruhəvi: Atamın İsa bin Yunusa belə dediyini duydum: Əvzaimi daha üstündür, yoxsa Sufyan?

O dedi: Sənin Sufyana münasibətin necədir?

Dedim: Ey Əbu Amr! İraqlı olman səni çaşdırıb. Əvzai fiqhiylə, fəzilətiylə və elmiylə daha üstündür.

O qəzəblənib belə dedi: Sən mənim nəyisə haqdan üstün tutduğumu görübsənmi? Əvzainin belə dediyini eşitdim: Əlinin münafiq olduğuna şahidlik edib, ondan təbərrü etmədikcə (Əməvilərdən) maaş ala bilməzdik. Bu, talaq, kölə azad etmə və beyət yəmininə bağlanmışdı. (Yəni “Əli münafiq deyilsə xanımlarım boş olsun, kölələrim azad olsun” şəklində)

Sonra məsələmi başa düşdükdə Məkhul, Yahya bin Əbi Kəsir, Ata bin Əbi Rəbah, Abdullah bin Ubeyd bin Umeyrə bu haqda sual verdim. İkrah altında olduğum üçün üzərimə bir şeyin vacib olmadığını dedilər.

Qadınlarımdan ayrılmadıqca, köləmi azad edib, andımın kəffarəsini vermədikcə rahat olmadım . İndi sən mənə de görüm Sufyan (Əvzai kimi) belə bir şey edibmi?”

 

Qaynaq: Şəmsuddin Əz Zəhəbi: Siyəru Aləmin Nubələ: 6/556

Qahirə: Darul Hədis: 1427/2006
 

[Usuli]

İbnul Cəvzi, Həsənul Basrinin (21-110 h/642-728 m) həyatı haqda yazdığı kitabında ondan gözəl bir söz nəql edir:

 

يا ابن آدم ! لا يغُرَّنَّك أن تقولَ " المرءُ معْ مَنْ أحَبَّ " ، فإنكَ لنْ تلحَقَ الأبرارَ إلا بأعمالِهم ، فإنْ اليهودَ والنصارى يحِبُّونَ أنبياءَهم وليسوا معهمْ ، ولا واللهِ ما يُحشَرون معْهم ، ولا يدخُلون في زمْرَتِهم

 

“Ey Adəmoğlu! “İnsan sevdiyiylə bərabərdir” demən səni aldatmasın! Çünki, xeyirli insanlar sinifinə sadəcə onların əməllərini etməklə daxil ola bilərsən!

Yəhudi və Xristianlar öz peyğəmbərlərini (onları ilahlaşdıracaq qədər) sevirlər. Halbuki onlarla bərabər deyillər. Allaha and olsun ki, onlarla bərabər həşr edilməyəcək, onların zümrəsinə/sinifinə daxil olmayacaqlar!”

 

Qaynaq: İbnul Cəvzi: Ədəbul Həsanil Bəsri: 55

Darun Nəvadir: 1429/2008

 

Qeyd: Əslində Həsənin bu sözləri “insan sevdiyiylə bərabərdir” adıyla məşhur olmuş fikirə etirazdır. Çünki insanların Allah qatında siniflərə ayrılmasındakı təməl kriteriya təqvadır, əməldir. Quran bu prinsipin iqrarıyla doludur və ən açıq örnəklərindən biri bu ayədir:

"İnsanlardan İbrahimə ən yaxını ona tabe olanlar, Nəbi və iman edənlərdir. Allah möminlərin vəlisidir."  (Ali imran: 3/68)

İbrahimə ən yaxın olanlar onu sevənlər, rəsmini evinə asanlar deyil! Məhz Allaha itaətdə ona tabe olanlardır.

Bu prinsip əsrlərdir ümmətin qanını zəli kimi əmən saxta vəlilərin pərəstişkarlarına da bir xəbərdarlıqdır. Allaha qısa yoldan, kimisə sevməklə (həqiqətdə onların dünyəvi mənafeləri üçün kölə olmaqla) varılmır. Əksinə əgər onlar salih kimsələrdirsə, onları salih edən səbəbləri reallaşdırmaqla varılır. Əgər mücərrəd sevgi fayda versəydi, öz peyğəmbərlərini Allaha oğul nisbət edəcək qədər sevənlərə fayda verərdi…

[Usuli]

Malikilərdən İbnul Hacc (v. 737 h/ 1336 m) "Əl Mədxəl" adlı əsərində Ömər bin Əl Xəttabın zamanla doğru çıxan bir proqnozunu nəql edir:

 

وقد ورَد أن عمرَ بن الخطاب - رضي الله عنه - دخَل إلى السُّوق في خلافتِه فلمْ يرَ فيه في الغالبِ إلا النبَطَ فاغتَمَّ لذلك ، فلما أن اجتمَع الناسُ به أخبرَهم بذلك وعذَلَهم في ترْكِهم السوقَ ، فقال له إن اللهَ عزَّ وجَلَّ قدْ أغْنَانا عن الأسْواقِ بما فتَحَ به عليْنا ، فقال - رضي الله عنه - واللهِ لئِن فَعَلْتم ليَحْتَاجَنَّ رجالُكم إلى رجالهِم ونساؤكم إلى نسائِهم

 

“Ömər bin Əl Xəttabdan – Allah ondan razı olsun – belə bir hadisə varid olmuşdur: O, xilafəti zamanı bazara gedir və oradakıların (tacirlərin) əksəriyyətinin Nəbatilər olduğunu görüb buna kədərlənir.

İnsanlar (müsəlmanlar) onun ətrafına toplandığı zaman bunu onlara bildirir və bazarı (ticarəti) tərk etdikləri üçün onları qınayır. Onlar belə cavab verirlər: Uca Allah bizə nəsib etdiyi fəthlərlə bizi bazara (ticarətə) möhtac etməyib.

Ömər onlara belə cavab verdi: Allaha and olsun ki, əgər belə etsəniz (ticarəti tərk etsəniz) şübhəsiz kişiləriniz onların kişilərinə, qadınlarınız onların qadınlarına möhtac qalacaq.”

 

Qaynaq: İbnul Hacc: Əl Mədxal: 2/83

Darut Turas

 

Qeyd: Ömərin öz uzaqgörənliyilə verdiyi bir proqnoz: Əgər iqtisadi meydanı başqalarına həvalə etsəniz, gələcəkdə bu iqtisadi gücü ələ keçirənlərin köləsi olacaqsınız! Müvəqqəti qənimət gəlirlərinə arxayın olmayın!

Hadisələr eynilə onun öngördüyü şəkildə də cərəyan etdi. Müsəlmanlar artıq əsrlərdir ki, kafirlərin köləsinə çevriliblər və aradakı boşluq get-gedə daha sürətlə böyüyür. Xüsusilə ticarətin elektron müstəviyə keçməsindən sonra… Qənimət gəlirlərinə arxayın olanların aqibəti bu oldusa, heç bir gəliri olmadığı halda ticarəti, iqtisadi meydanı tərk edənlərin sonu nə olar? Ticarəti tərk edənlərin halı bu oldusa, sənayeləşmə və istehsalı tərk edənlərin halı nə olacaq?