Bu mövzudakı ismarıc sayı: 5

[Muslih]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

İslam, insanı Allahın rızası və Axirətə aparan bir gəmi kimidir. Bəziləri bu gəmidə mənzil başına üst mərtəbələrdə, bəziləri isə gəminin aşağı mərtəbələrində çatarlar.

Lakin hər gəmidə olduğu kimi, bu gəmidən də yıxılma və düşmə təhlükəsi vardır... Mənzilə aparan başqa bir gəmi isə mövcud deyildir.

Bu səbəblə hər kəsin bu gəmiyə mindiyindən əmin olması və oradan yıxılıb boğulmamağa çalışması lazımdır.

Bəs bu gəmidən yıxılmamaq üçün nə etməliyik?

 

Bu günkü yazımda, insanı bu gəmidən yıxan şeyləri öyrənmənin önəmi haqqında danışmaq istəyirəm.

Çünki, gəmidən yıxılanların bir çoxu elədikləri əməllərin və ya dedikləri sözlərin onları gəmidən ixrac edəcək cinsdən olduğunu bilmədikləri üçün yıxılmışlar...

Elə isə bu gəmidə əbədi səadət yurduna getmək istəyən kimsə, bu "yıxıcı" şeyləri onlardan qorunmaq və insanları bundan çəkindirmək üçün öyrənməlidir.

 

Bu mövzunun önəmi digərlərindən daha böyük, bu mövzuda cəhalətin zərəri digərlərindən daha çoxdur. Çünki, mənzil başına ən aşağı mərtəbədə çatmaq belə, gəmidən düşüb əbədi həlaka məhkum olmaqdan əlbətdəki daha yaxşıdır.

İslam alimləri insanı dindən çıxaran şeylərin öyrənilməsini vacib saymışlar. Onların bu haqda açıq sözlərindən əlimizdə olanı Allahın iznilə sizlərlə paylaşmaq istəyirəm.

[Muslih]

Hənəfi alimlərindən Mulla Əli Əl Qari (v. 1014 h/1606 m) "Əl Fiqhul Əkbər" adlı əsərə yazdığı şərhdə belə deyir:

 

فيجبُ على كلِّ أحدٍ معرفةُ الكُفريّاتِ أقوى مِن معرفةِ الاعتقاديّاتِ , فإنَّ الثانيةَ يكفي فيها الإيمانُ الإجمالي بخلافِ الأولى , فإنه يتعيَّن العلمُ التفصيلي لا سِيَّما في مذهبِ إمامِنا الحنفيِّ . ولذا قيل : الدخولُ في الإسلامِ سَهْلٌ في تحصيلِ المَرامِ , وأما الثَّباتُ على الأحكامِ فصَعْبٌ على جميعِ الأنامِ . ويُشير إليه قوله تعالى : إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا

 

"Küfrə səbəb olacaq şeyləri, etiqad edilməsi lazım olan şeylərdən daha yaxşı bilməsi hər kəsə vacibdir!

Çünki, birincidən fərqli olaraq etiqad ediləcək şeylərdə icmali/ümumi iman kafidir.

Lakin, küfrə səbəb olacaq şeylər haqqında təfsili/geniş məlumata sahib olmaq hər kəsə fərzdir. Xüsusilədə İmamımızın məzhəbi olan Hənəfi məzhəbində.

Bu səbəblə deyilmişdir ki, məramın əldə edilməsi baxımından İslama girmək asanddır, lakin onun hökmləri üzərində səbat etmək bütün insanlar üçün çətindir.

Uca Allahın bu kəlamıda dediyimizə işarə edir: "Şübhəsiz ki, Rəbbimiz Allahdır deyib, sonra da istiqamət üzrə olanlar..." (Əl Fussilət: 41/30)."

 

Qaynaq: Mulla Əli Əl Qari: Şərhu Kitəbil Fiqhil Əkbər: 269

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1428/2007

 

Qaynaq - 2: Mulla Əli Əl Qari: Minahur Ravdil Əzhər Şərhu Fiqhil Əkbər: 444-445

Darul Bəşairil İslamiyyə: 1419/1998
 

[Muslih]

Şafi alimlərindən Əhməd İbn Hacər Əl Məkki Əl Heytəmi (909-974 h/1504-1567 m) mövzunun önəminə diqqət çəkərək deyir:

 

تنبيهاتٌ منها : بيانُ الشرك وذكرُ جُملةٍ مِن أنواعِه لكثْرةِ وقوعِها في الناس وعلى ألسنة العامّةِ مِن غير أن يعلَموا أنها كذلك ، فإذا بان لهم بعضُها فلعلَّهم أن يجتنِبوها لئلَّا تحبَط أعمالُهم ويخلَّدوا في أعْظمِ العذاب وأشدِّ العِقاب

ومعرفةُ ذلك أمرٌ مُهِمٌّ جداً ، فإن مَن ارتكَب مكفِّراً تحبَط جميعُ أعمالِه

ويجب عليه قضاءُ الواجب منها عند جماعةٍ مِن الأئمة كأبي حنيفة

وقد توسَّع أصحابُه في المكفِّرات وعدُّوا منها جُملاً مستكثِرة جداً , وبالَغوا في ذلك أكثرَ مِن بقيّةِ أئمة المذاهبِ مع قوْلهم بأنَّ الردةَ تُحبِط الأعمالَ وبأنَّ مَن ارتدَّ بانتْ منه زوْجتُه وحرِّمتْ عليه ، فمع هذا التشديد العظيم بالغوا في الاتِّساع في المكفِّرات

فتعيَّن على كلِّ ذِي مُسْكَةٍ مِن دينِه أن يعرِفَ ما قالوه حتى يجتنِبَه ولا يقَعَ فيه فيُحبِطَ عمَلَه ، ويلزَمَه قضاؤُه ، وتبِينَ زوجتُه عند هؤلاء الأئمة

بل عند الشافعي رضي الله عنه أنَّ الردةَ وإن لم تُحبِط العملَ لكنَّها تُحبِط ثوابَه , فلم يبقَ الخلافُ بينه وبين غيرِه إلا في القضاءِ فقَطْ

 

"Bu mövzuya aid bəzi tənbihlər vardır. Onlardan biri, şirkin açıqlanması və onun növlərindən bir qisminin zikridir. Çünki, bunlar insanlar arasında çox vaqi olur və xalqın dilində yayğındır. Ancaq insanlar bunun küfr olduğunu bilmirlər.

Bu şirk növlərindən bəzisi onlara aydın olarsa, bəlkə çəkinələr ki, əməlləri boşa çıxmasın və əzabın ən böyüyündə, cəzanın ən şiddətlisində (Cəhənnəmdə) əbədi qalmasınlar.

Bunun (insanı küfrə salan şeylərin) bilinməsi çox mühim işdir! Çünki, Əbu Hənifə kimi imamlardan bir qisminə görə, kim küfrə səbəb olan bir şey işlərsə bütün əməlləri boşa gedər və (öncəki) vaciblərin qəzası vacib olar.

İmam Əbu Hənifənin əshabı küfrə səbəb olan şeylər mövzusunda geniş davranmış və çox şeyi insanın küfrə düşməsinə səbəb saymışlar.

Riddətin Hənəfilərə görə əməlləri boşa çıxarmasına, mürtədin zövcəsinin ondan ayrılacağına və ona haram olacağına dair görüşlərinə rağmən, bu mövzuda digər məzhəb imamlarından daha irəli getmişlər, bu ağır təhdidə baxmayaraq küfrə səbəb olan əməllərin sərhəddini geniş tutmuşlar.

Buna binaən, bu imamların dediklərini bilmək dinində ciddi olan hər kəsə fərzul ayndır ki, beləcə bu davranışlardan çəkinsin, onları etməsin və beləcə əməllərini boşa çıxarmasın, üzərinə qəza vacib olmasın və o imamların görüşünə görə zövcəsi ondan ayrılmasın.

İmam Şafiyə – Allah ondan razı olsun – görə riddət əməlləri boşa çıxarmasada savabını yox edər. Beləcə onunla digər imamlar arasındakı ixtilaf sadəcə qəzanın gərəkli olub olmaması mövzunda qalmış olur."

 

Qaynaq: İbn Həcər Əl Heytəmi: Əz Zəvəcir an İqtirafil Kəbəir: 28

Hindistan Çapı
 

[Muslih]

Hənəfilərdən Əbul Muntəhə Əl Məğnisəvi (v.1000 h/1592 m) İmam Əbu Hənifənin bəzi bilgilərin vacibliyi haqqında dediyi sözləri açıqlarkən deyir:

 

وتأخيرُ طلَبِ العلم الذي هو فرضُ عليه , وهو علمُ الإيمان وعلمُ ما يَزول به الإيمان ويحصُل به الكفر , وعلمُ ما يكون به مِن أهل السنة والجماعة

 

 “(Əbu Hənifənin bəhs etdiyi) İnsana fərz olan elmi öyrənməyin sonraya buraxılmasıdır. Bu fərz olan bilgilər:

1. İmanın doğru olması üçün gərəkli elm.

2. İmanın pozulub, küfrün nəylə ortaya çıxacağı haqda elm (dindən çıxaran şeylər).

3. İnsanın onu öyrənməklə Əhli Sünnət vəl Camaatdan olacağı elm.”
 

Qaynaq: Əbul Muntəhə Əl Məğnisəvi: Şərhu Kitəbil Fiqhil Əkbər: 49

İstanbul: Məktəbətu Yəsin: 1432/2011
 

[Muslih]

Digər bir Hənəfi alimi Muhəmməd Əmin bin Ömər Abidin (1198-1252 h/1784-1836 m) “Əd Durrul Muhtar Şərhu Tənviril Əbsar” isimli əsərə yazdığı haşiyədə belə deyir:

 

لا شكَّ في فرْضيّةِ . . . وعلمِ الألفاظِ المحرَّمةِ أو المكفِّرةِ ، و لَعَمْري هذا مِن أهمِّ المهمّاتِ في هذا الزَّمانِ ؛ لأنك تسمَع كثيرًا مِن العوَامِّ يتكلّمون بما يكفِّر وهم عنها غافلونَ ، والاحتياطُ أن يجدِّدَ الجاهلُ إيمانَه كلَّ يومٍ ويجدِّدَ نكاحَ امرأتِه عند شاهديْنِ في كلِّ شهرٍ مرةً أو مرّتينِ ، إذْ الخطأ وإنْ لم يصدُرْ مِن الرجلِ فهو مِن النساءِ كثيرٌ

 

"Haram və küfrə səbəb olan sözləri bilmənin fərziyyətində şübhə yoxdur. Ömrümə and olsun ki, bu zamanımızda ən əhəmiyyətli şeydir! Çünki, sən avamdan bir çoxunun fərqinə varmadan küfrə səbəb olacaq sözlər dediklərini eşidə bilərsən!

Ehtiyatən, cahil adamlar hər gün imanını, hər ay da iki şahid hüzurunda xanımıyla olan nigahını bir və ya iki dəfə təzələməlidir. Çünki, (küfrə səbəb olan xəta) kişidən sadir olmasa belə qadınlardan çox sadir olar..."

 

Qaynaq: İbn Abidin: Rəddul Muhtar aləd Durril Muxtar: 1/126

Daru Aləmil Kutub: 1423/2003
 

[Muslih]

Şafi fəqihlərindən Əbu Bəkr Əd Dimyati (v. 1302 m/1885 m) insanı küfrə düşürəcək şeylərin bilinməsinin önəmi haqda deyir:

 

واعلمْ أنه يَجري على ألسِنة العامّةِ جملةٌ مِن أنواعِ الكفرِ مِن غيرِ أنْ يَعلَموا أنها كذلك , فيجبُ على أهل العلمِ أن يُبيِّنوا لهم ذلك لعلَّهم يَجتنِبونه إذا علِموه لئلا تحبَطَ أعمالُهم ويُخلَّدونَ في أعْظمِ العذابِ وأشدِّ العِقابِ . ومعرفةُ ذلك أمرٌ مهِمٌّ جدًا , وذلك لأنَّ مَن لَم يعرفِ الشرَّ يقَع فيه وهو لا يَدري , وكلُّ شرٍ سببُه الجهلُ وكلُّ خيرٍ سببُه العلمُ

 

"Bil ki, avamın küfr olduğunu bilmədən işlədiyi küfr növlərindən olan sözlər vardır. Buna görədə elm əhlinə bu şeyləri onlara açıqlamaq vacibdir. Bəlkə bildikləri zaman bundan çəkinələr ki, əməlləri boşa çıxmasın və əzabın ən böyüyündə, cəzanın ən şiddətlisində (Cəhənnəmdə) əbədi qalmasınlar.

Küfr olan şeylərin bilinməsi çox mühim işdir. Çünki, şərri bilməyən, fərqində olmadan ona bulaşar. Hər şərrin səbəbi cəhalət, hər xeyrin səbəbi isə elmdir."

 

Qaynaq: Əbu Bəkr Əd Dimyati: İanətut Talibin: 4/214

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1415/1995