Bu mövzudakı ismarıc sayı: 8

[Muslih]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

Günümüzdə aktual olan problemlərdən biridə ət məsələsidir. Bu aktuallıq yerində bir aktuallıqdır. Çünki hər mükəlləfin yediyi şeylərin halalmı, harammı olduğunu bilməsi vacibdir!

Bu mövzuda, məsələnin önəmli nöqtələrində biri olan "kəsən şəxsdə olması gərəkli şərtlər" məsələsinə toxunmaq istəyirəm.

İslama görə hər bir ibadət və müamələnin qaydaları, şərtləri, rüknləri və s. mövcuddur.

Ət kəsimi məsələsində bu hökmləri üçə bölə bilərik:

1. Kəsilən heyvana aid olanlar. (Kəsilənin özlüyündə əti yeyilən olması. Məsələn inək, qoyun və s.)

2. Kəsim şəklinə aid olanlar. (Kəsimin boğazdan müvafiq şəkildə yerinə yetirilməsi və s.)

3. Kəsən şəxsə aid olanlar. (Kəsən kimsənin dini mənsubiyyəti və s.)

 

İslam, heyvanı kəsən kimsədə hansısa şərtləri gərəkli görübmü? Yoxsa heyvan kəsənin dini kimliyindən asılı olmayaraq kəsdiyi yeyilərmi?

Açdığımız mövzuda - Allahın yardımıyla - məhz bu məsələni incələməyə çalışacayıq.

Məsələnin daha da yaxşı anlaşılması üçün bir müqəddimə daha təqdim etmək istərdim. Din baxımından insanların növləri:

1. Müsəlman.

2. Kafir:

A ) Əhli Kitaba mənsub olan kafirlər. (Yəhudi və Xristianlar)

B ) Qeyri Əhli Kitab. (Kitabsızlar. Fiqh kitablarında adətən məcusilər deyildikdə bu qism qəsd edilir. Halbuki məcusilər bunların bir növüdür).

C ) Əhli Kitab olduğunda ixtilaf edilənlər. Bunlar Məcusilər, Samirilər və bənzəri bəzi firqələrdir. Bunların kəsdiyi haqda hökm, aid edildikləri qrupa görə dəyişir. Yəni bunları Əhli Kitabdan sayanlar kəsdiklərinidə caiz görürlər. Saymayanlar isə caiz görmürlər. Yəni onların kəsdiyi haqda ixtilaf "Əhli Kitab xarici kafirlərin kəsdiyi" barədə deyil, onların Əhli Kitab olub olmadığındadır.

 

Bu iki müqəddimədən sonra mövzu haqqında elm əhlinin dediklərinə baxaq...
 

[Muslih]

Hənəfi imamlarının böyüklərindən Qadi Əbu Yusuf (113–182 h/731–798 m) hicrətin ilk əsrlərində alimlərin hamısının, "kitabsız kafirlərin" kəsdiyi mövzusunda eyni görüşdə olduğunu deyir:

 

وليس أهلُ الشرْكِ مِن عبَدةِ الأوثانِ وعبدةِ النِّيرانِ والمجوسِ في الذَّبائحِ والمناكحةِ على مثلِ ما عليه أهلُ الكتاب ، لِما جاءَ عن النبيِّ - صلى الله عليه وسلم - في ذلك وهو الذي عليه الجماعةُ والعملُ ، لا اختلافَ فيه

حدثنا قَيْسُ بن الرَّبِيع الأَسَدي عن قَيْسِ بن مسلمٍ الجَدَلي عن الحسنِ بن محمدٍ قال : صالحَ رسولُ الله - صلى الله عليه وسلم - مجوسَ أهلِ هَجَرَ على أن يأخُذَ منهم الِجزيةَ غيرَ مُستحِلٍّ مناكحةَ نسائِهم ولا أكْلَ ذبائحِهم

 

"Bütpərəstlərdən, atəşə ibadət edənlərdən və məcusilərdən olan şirk əhli, kəsdiklərinin yeyilməsi və (qadınlarıyla) evlənilməsi mövzusunda Əhli Kitab kimi deyillər.

Bunun dəlili Nəbidən - sallalahu aleyhi və səlləm – gələn (aşağıdakı) hədisdir. Həmçinin bu görüş, (alimlər) camaattının görüşüdür və (müsəlmanlar arasında tədavüldə olan) tətbiqatda belədir. Bu məsələdə ixtilaf yoxdur!

Hədis: "... Həsən bin Muhamməd: Rəsulullah - sallallahu aleyhi və səlləm – Həcər məcusiləriylə qadınlarıyla evlənməyi və kəsdiklərini yeməyi halal qılmadan, onlardan cizyə almaq üzrə sülh müqaviləsi bağladı."..."

 

Qaynaq: Qadi Əbu Yusuf: Kitabul Xarac: 129

Beyrut: Darul Marifə: 1399/1979

[Muslih]

İbnul Munzir (242–319 h/856–931 m) "Əl İcma" adlı əsərində Əhli Kitabla digər kafirlərin bu məsələdəki hökmünün ayrı olduğu haqda icma zikr edir:

 

وأجمعوا على أنَّ ذبائحَ أهلِ الكتابِ لنا حلالٌ , إذا ذكَروا اسمَ اللهِ عليها

وأجمعوا على أنَّ ذبائحَ أهلِ الحرْبِ حلالٌ . وانفردَ مالكٌ ، فقال : لا يُؤكَل شَحْمُ ذبيحةٍ ذبَحها يهوديٌ

وأجمعوا على أنَّ ذبائحَ المجوسِ حرامٌ لا تٌؤكَل ، وانفردَ سعيدُ بنُ المسيَّب

 

"256 - (Alimlər) İcma etmişlər: Üzərində Allahın ismini zikr etdikləri zaman Əhli Kitabın kəsdikləri bizə halaldır.

257 - (Alimlər) İcma etmişlər: (Əhli kitabdan olan) Hərbilərin kəsdiyi halaldır. Malik bu mövzuda münfərid qalmış və belə demişdir: "Yəhudinin kəsdiyi heyvanın iç yağı yeyilməz".

258 - (Alimlər) İcma etmişlər: Məcusilərin kəsdiyi haramdır, yeyilməz. Said bin Əl Museyyəb bu mövzuda münfərid qalmışdır."

 

Qaynaq: İbnul Munzir: Əl İcma: 79

Oman: Məktəbətul Furqan: 1420/1999

[Muslih]

Şafi alimlərindən Abdul Qahir Əl Bağdadi (v. 429 h/1037 m) bu haqda icma zikr etmişdir:

 

وحكمُ جميعِ عبَدةِ الأصنامِ والناسِ والملائكةِ والنجومِ والنيرانِ تحريمُ ذبائحِهم ونكاحِ نسائِهم على المسلمينَ ...

 

وقد أجمعَ المسلمونَ على أنَّ هؤلاءِ الأصنافَ الذينَ ذكَرناهم لا يحِلُّ للمسلمينَ أكْلُ ذبائِحهم ولا نكاحُ نسائِهم

 

"Bütlərə, insanlara, mələklərə, ulduzlara və atəşə ibadət edənlərin tamamının hökmü, onların kəsdiyinin və qadınlarıyla evlənmənin müsəlmanlara haram olduğudur...

 

Müsəlmanlar icma etmişlər: Saydığımız bu siniflərin kəsdiyini yemək və qadınlarıyla evlənmək müsəlmanlara halal deyildir!"

 

Qaynaq: Abdul Qahir Əl Bağdadi: Əl Farq Beynəl Firaq: 305

Qahirə: Daru İbni Sina

[Muslih]

Müfəssirlərdən Əbu Muhəmməd Əl Bəğavi (436-510 h/1044-1117 m) bu mövzuda deyir:

 

واتَّفقوا على تحريمِ ذبائحِ المجوسِ ومناكحتِهم بخلافِ أهلِ الكتابينِ

 

"(Alimlər) İki kitab əhlindən (Yəhudi və Xristianlardan) fərqli olaraq, məcusilərin kəsdiyi heyvanın və onlarla evlənmənin haramlığında ittifaq etmişlər."

 

Qaynaq: Əbu Muhəmməd Əl Bəğavi: Məalimut Tənzil: 4/35

Riyad: Daru Tayyibə: 1409/1989

[Muslih]

İcma edilmiş məsələlər haqqında kitab yazanlardan Hənbəli fəqihi İbn Hubeyrə (499-560 h/1105-1165 m) "İxtilaful Əimmətil Uləmə" adlı əsərində mövzumuz barədə deyir:

 

وأجمعوا على أنَّ ذبائحَ الكفّارِ مِن غيرِ أهلِ الكتابِ غيرُ مباحةٍ

 

"(Alimlər) İcma etmişlər: Əhli Kitab xaricindəki kafirlərin kəsdikləri mübah/halal deyildir!"

 

Qaynaq: İbn Hubeyrə: İxtilaful Əimmətil Uləmə: 2/349

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1423/2002

[Muslih]

İbnul Cəvzi (508–597 h/1114–1201 m) "Zadul Məsir" adlı təfsirində Əl Maidə surəsinin beşinci ayəsini izah edərkən bu barədə icma nəql edir:

 

وإِنما أُريد بها الذبائحُ خاصّةً ، لأنَّ سائرَ طعامِهم لا يَختلف بمن تولَّاه مِن مجوسيٍّ وكتابيٍّ ، وإِنما الذكاةُ تَختلف ، فلما خُصّ أهلُ الكتابِ بذلك ، دلَّ على أنَّ المرادَ الذبائحُ . فأما ذبائحُ المجوسِ ، فأجْمعوا على تحريمِها

 

"Bununla (ayədəki "təam" kəliməsiylə) sadəcə kəsilmiş heyvanlar nəzərdə tutulub.

Çünki kafirlərin digər yeməkləri, onu hazırlayanın Məcusi və ya Kitabi olmasıyla fərqlilik ərz etmir.  Fərqlənən ancaq kəsimdir.

Əhli Kitabın bu mövzuda ayrı tutulması, burada (təam kəliməsindən) muradın kəsilmiş heyvanlar olduğunu göstərir.

Məcusilərin kəsdiyinə gəlincə, alimlər belə ətlərin haramlığında icma etmişlər."

 

Qaynaq: İbnul Cəvzi: Zadul Məsir fi İlmit Təfsir: 360

Beyrut: Məktəbətul İslami: 1423/2002

[Muslih]

Məşhur hənbəli fəqihi Muvəffaquddin İbn Qudamə (541-620 h/ 1146-1223 m) bu barədə icma nəql edir:

 

وسائرُ الكُفّارِ غيرُ أهلِ الكتابِ ، كمَن عبَد ما استحسَن مِن الأصْنامِ والأحْجارِ والشَّجَر والحيْوانِ ، فلا خلافَ بينَ أهلِ العلمِ في تحريمِ نسائِهم وذبائحِهم

 

"Bütlərdən, daşlardan, ağaclardan dilədiyinə ibadət edənlər kimi Əhli Kitabdan qeyri kafirlərin qadınlarıyla evlənmənin və kəsdiklərini yemənin haramlığında elm əhli arasında ixtilaf yoxdur."

 

Qaynaq: İbn Qudamə: Əl Muğni: 9/548

Riyad: Daru Aləmil Kutub: 1417/1997

 

 

Kitabın başqa yerində İbn Qudamə - rahiməhullah - deyir:

 

أجمعَ أهلُ العلمِ على تحريمِ صيْدِ المجوسيِّ وذبيحتِه ، إلا ما لا ذكاةَ له كالسَّمَكِ والجَرادِ

 

"Elm əhli, məcusilərin ovladığının və kəsdiyinin haram olduğunda icma etmişdir. Lakin, balıq və çəyirtkə kimi kəsimə ehtiyacı olmayan şeylər bundan istisnadır."

 

Qaynaq: İbn Qudamə: Əl Muğni: 13/296

Riyad: Daru Aləmil Kutub: 1417/1997

[Muslih]

Müsəlmanlardan bəziləri ilk əsrlərdə “kafirlərin kəsdiyi yeyilməz” prinsipinin mövcud olmadığını, bu fikrin daha sonra ortaya atıldığını iddia edirlər... Halbuki, bu iddia həqiqətə uyğun deyil! Bu haqda yuxarıda Əbu Yusufun sözləri təqdim edilmişdi. Aşağıda təqdim edəcəyim yazının müəllifi isə, Əbu Yusufdan, hətta Əbu Hənifədən daha öncə yaşamış “Tabiun” təbəqəsindən biridir.

Hicrətin ilk əsrində yaşamış məşhur İbadi alimi Salim bin Zəkvan Əl Hilali Firqələr haqqında yazılmış ilk kitablardan biri olan “Əs Sirə” adlı əsərində evlilik və kəsdiklərini yemək baxımından kafirləri iki sinfə bölərək deyir:

 

وأنه لا يحِلُّ للمسلمِينَ مَناكحُهم ، ولا مَواريثُهم ولا أكل ذبائحهم

 

وليس يحِل للمسلمِينَ على تحريمهم دماءَهم بالجِزْية مناكحتُهم ولا موارثتُهم ولا أكْلُ ذبائحِهم

 

وإنما أحلَّ اللهُ للمسلمِين نساءَ أهلِ الكتاب وذبائحَهم وقد حرَّم نساءَ المجوس وعبَدةِ الأوْثان وذبائحَهم بإقرارِهم ببعضِ ما أنزلَ اللهُ إليهم

 

“(Ərəb Müşriklərinə gəlincə) onlarla (qadınlarıyla) ailə qurmaq, miraslarını almaq və kəsdiklərini yemək Müsəlmanlara halal deyil...

(Məcusilərə gəlincə) qanlarının cizyə səbəbilə haram qılınmasına baxmayaraq, onlarla ailə qurmaq, miras prosesi və kəsdiklərini yemək halal deyil...

(Əhli Kitaba gəlincə) Uca Allah Məcusilərin və Bütpərəstlərin qadınlarını və kəsdiklərini haram qılmışkən, Allahın onlara endirdiyi şeylərin bir qismini iqrar/etiraf etmələri səbəbilə Əhli Kitabın qadınlarını və kəsdiklərini Müsəlmanlara halal qılmışdır.”

 

Qaynaq: Salim bin Zəkvan: Əs Sirə: 16-17

Ankara Okulu: 2016