Bu mövzudakı ismarıc sayı: 10

[Zeynul Abidin]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

İslam dünyası işğala uğramışdır. Müxtəlif sahələrdə olan bu işğalın müəyyən sahələri bir çox müsəlman tərəfindən fərq edilir. Digər sahələri isə, ancaq bəzi müsəlmanlara məlumdur.

İşğal sadəcə kafirlərin bizim torpaqlarımızı fiziki olaraq ələ alması deyil. Bundan daha təhlükəli bir işğal var ki, ona fikri-mədəni işğal deyə bilərik.

Öz mədəniyyətini unudub, özünü kafirlər qarşısında əzik hiss edən bir çox müsəlman, onları ideal seçərək geyimlərində, davranışlarında, istifadə etdikləri dildə belə onlara oxşamağa çalışır.

Bunun səbəbi isə sadədir: İnsan ancaq özündən üstün gördüyünü təqlid edər.

Əzilib, kafirləri təqlid etmək, onların mədəniyyətiylə "şərəflənmək" istədiyimiz sahələrdən biri də onların bayramlarıdır.

Dinimiz bu mədəni işğalın qarşısını almaq üçün kafirlərə qarşı ciddi bir müxalifəti əmr etmişdir ki, bu müxalifətin bir yönü də onların bayramlarına müxalifət etməkdir.

İslama görə yeni il, Novruz və bənzəri bayramları keçirməyin, o günü xüsusiləşdirərək fərəhlənməyin hökmü nədir? Bu barədə elm əhlinin görüşlərinə baş vuraq. Müvəffəqiyyət Allahdandır. 

 

 

[Zeynul Abidin]

Hənəfi fiqhindəki ən geniş qaynaqlarından sayılan "Tatarxaniyyə" kitabının müəllifi Fəriduddin Alim bin Əl Ala Əl İndərpati (v. 786 h/1384 m) bu bayramlarda bişirilən yeməklər haqqında deyir:

 

وما يأتي به المجوسُ في نَيْرُوزِهم مِن الأطْعِمة إلى الأكابرِ والساداتِ مَن كانتْ بينهم وبينهم معرفةُ ذَهابٍ ومجيءٍ فقد قيل : إن مَن أخَذ ذلك على وجْه الموافقة لفَرَحِهم يضُرُّ ذلك بدينَه ، وإن أخَذه لا على ذلك الوجْه لا بأس به ، والاحترازُ عنه أوْلى

 

“10657: Məcusilərin öz Novruz bayramlarında gediş-gəlişləri olan böyük insanlara gətirdikləri yeməklər haqqında belə deyilmişdir:

1. Əgər bu yeməkləri onların sevincinə qatılma ifadəsi olaraq alarsa, bu davranış alan kimsənin dininə zərər verər.

2. Yox əgər bu şəkildə almazsa bunda bir bəis yoxdur. Lakin, çəkinmək daha uyğundur.”

 

Qaynaq: Fəriduddin Alim bin Əl Ala: Əl Fətəvət Tatarxaniyyə: 7/348

Deobənd: Məktəbətu Zəkəriyyə: 1431/2010

[Zeynul Abidin]

Hənəfi alimlərindən İbn Nuceym Əl Misri (v. 970 h/1563 m) insanı dindən çıxaran şeyləri sıralarkən deyir:

 

وبخروجِهِ إلى نيْروزِ المجوسِ والموافقةِ مَعَهُم فِيما يفعَلون في ذلك اليومِ

وبشِرائِه يومَ النَّيْرُوز شيئاً لم يكنْ يشتِريه قبْلَ ذلك تعظيماً للنيْروز لا للأكْل والشُرْب , وبإهدائِه ذلك اليومَ للمشرِكينَ ولو بَيْضةً تعظيماً لذلك اليومِ

 

"(Dindən çıxaran şeylərdən biri də) Məcusilərin Novruz bayramında onlarla bərabər tədbirlərə qatılmaq, o gün onlarla bərabər etdiklərini etməkdir.

(Dindən çıxaran şeylərdən biri də) Novruz günü daha öncə almadığı bir şeyi yeyib-içmək üçün deyil, Novruza təzim/hörmət üçün almaqdır.

Həmçinin Novruz günü müşriklərə bu günü təzim olaraq - yumurta belə olsa - hədiyyə etmək də belədir. (İnsanı dindən çıxarar)."

 

Qaynaq: İbn Nuceym: Əl Bəhrur Raiq Şərhu Kənzid Dəqaiq: 5/208

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1418/1997

 

Yenə İbn Nuceym eyni kitabın başqa yerində deyir:

 

قال رحِمه اللهُ ( والإعطاء باسمِ النيْروز والمِهْرِجان لا يجوز ) أي الهدَايا باسمِ هذيِن اليومَيْن حرامٌ بل كفْرٌ

وقال أبو حفْصٍ الكبير رحِمه الله : لو أنَّ رجلاً عبَد اللهَ تعالى خَمْسينَ سنةً ثم جاءَ يومُ النيْروز وأهْدى إلى بعضِ المشركينَ بَيْضةً يُريد تعظيمَ ذلك اليومِ فقدْ كفَر وحبِط عمَلُه

وقال صاحبُ الجامعِ الأصْغَرِ : إذا أهْدى يومَ النيْروز إلى مسلمٍ آخرَ ولم يُرِد به تعظيمَ اليومِ ولكنْ على ما اعتادَه بعضُ الناسِ لا يكفُر , ولكن ينْبغي له أن لا يفعَل ذلك في ذلك اليومِ خاصَّةً ويفعَله قبْلَه أو بعدَه لكيْ لا يكونَ تشْبيهاً بأولئكَ القومِ ، وقد قال صلى الله عليه وسلم « مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ فَهُوَ مِنْهُمْ » , وقال في الجامِعِ الأصْغَرِ : رجلٌ اشترى يومَ النيْروز شيْئاً يشترِيه الكفَرةُ منه وهو لم يكنْ يشترِيه قبْل ذلك إن أرادَ به تعظيمَ ذلك اليومِ كما يُعظِّمه المشركونَ كفَر ، وإن أرادَ الأكْلَ والشُرْبَ والتنعُّمَ لا يكفُر

 

"Hafizuddin Əbul Bərəkət Ən Nəsəfi (v. 710 h/1310 m) – rahiməhullah – dedi: Novruz və Mihrican adıyla/münasibətiylə nəsə vermək caiz deyildir.

 

İbn Nuceymin şərhi: Yəni bu iki günün adıyla/münasibətiylə hədiyyələr vermək haram, hətta küfrdür!

Əbu Hafs Əl Kəbir (Əhməd bin Hafs Əl Buxari – v.264 h.) – rahiməhullah – belə demişdir: "Əgər bir adam əlli il uca Allaha ibadət etsə, sonra Novruz günü – bu günü təzim etmək niyyətilə - müşriklərə yumurta hədiyyə etsə küfrə girər və (bu səbəblə) əməlləri boşa çıxar."

"Əl Camiul Əsğar" kitabının müəllifi belə deyir: "Bir müsəlman Novruzda - bu günü təzim niyyəti olmadan, lakin insanların belə bir adəti olduğu üçün - başqa bir müsəlmana hədiyyə verərsə kafir olmaz.

Lakin, bu əməli xüsusi olaraq Novruz günündə etməməlidir. Ya o gündən öncə, ya da sonra etməlidir ki, kafirlərə bənzəmə olmasın. Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm - buyurur: "Kim bir qövmə bənzəyərsə onlardandır"..."

"Əl Camiul Əsğar" kitabının müəllifi belə deyir: "Əgər bir kimsə daha öncə almadığı halda, Novruz günü kafirlərin bu münasibətlə aldığı bir şey alarsa baxılar:

1. Əgər bu günü müşriklərin təzim etdiyi kimi təzim etmək istəyirsə küfrə girər.

2. Yox əgər sadəcə yeyib-içmək, əylənmək istərsə küfrə girməz."..."

 

Qaynaq: İbn Nuceym: Əl Bəhrur Raiq Şərhu Kənzid Dəqaiq: 9/361-362

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1418/1997

[Zeynul Abidin]

Hənəfi alimlərindən Mulla Əli Əl Qari (v. 1014 h/1606 m) Allah Rəsulunun Mədinəyə gəldikdə Novruz və Mihrican bayramlarını Ramazan və Qurban bayramı ilə əvəz etməsi haqda hədisin şərhində deyir:

 

قال المظهِر : فيه دليلٌ على أنَّ تعظيمَ النيْروز والمِهْرِجان وغيِرهما أي : من أعْيادِ الكفار منهيٌ عنه

قال أبو حفصٍ الكبيرُ الحنفي : مَن أهدى في النيْروز بَيْضةً إلى مشركٍ تعظيماً لليوم فقدْ كفَر بالله تعالى ، وأحبَطَ أعمالَه

وقال القاضي أبو المحاسِن : الحسنُ بنُ منصورٍ الحنفيُّ : مَن اشترى فيه شيئاً لم يكن يشترِيه في غيره ، أو أهدى فيه هَدِيةً إلى غيره , فإن أرادَ بذلك تعظيمَ اليوم كما يُعظِّمه الكفَرةُ فقد كفَر ، وإن أرادَ بالشراءِ التنعُّمَ والتنزُّهَ ، وبالإهداءِ التَّحَابَّ جَرْياً على العادة ، لم يكنْ كفْراً , لكنَّه مكروهٌ كراهةَ التشبُّهِ بالكفرة ، حينئذٍ فيُحتَرَز عنه

 

"Muzhir belə dedi: "Bu hədisdə Novruz, Mihrican və kafirlərin digər bayramlarının təzim edilməsinin qadağan olunduğuna dəlil var."

Əbu Hafs Əl Kəbir Əl Hənəfi (Əhməd bin Hafs Əl Buxari - v. 264 h.) - rahiməhullah - belə demişdir: "Kim Novruzda o günü təzim qəsdilə bir müşrikə yumurta hədiyyə edərsə, uca Allahı inkar etmiş və əməllərini boşa çıxarmışdır."

Qadi Əbul Məhasin Əl Həsən bin Mənsur Əl Hənəfi (Məşhur Qadixan - v. 592 h/1196 m) belə demişdir: "Kim o gün daha öncə almadığı bir şey alar və ya o gün başqasına hədiyyə verərsə baxılar:

1. Əgər bu əməliylə Novruz gününü müşriklərin təzim etdiyi kimi təzim etmək niyyətindədirsə küfrə girər.

2. Yox əgər bu alışla sadəcə əylənmək istəyərsə və ya hədiyyə verməklə adətən cərəyan edən xoş münasibəti qəsd edərsə bu küfr olmaz. Lakin kafirlərə bənzəmək surətilə məkruh olar. Elə isə bu işdən çəkinmək lazımdır."..."

 

Qaynaq: Mulla Əli Əl Qari: Mirqatul Məfatih Şərhu Mişkətil Məsabih: 3/491

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1422/2001

 

Hənəfi alimlərindən Mulla Əli Əl Qari (v. 1014 h/1606 m) "Əl Fiqhul Əkbər" adlı əsərə yazdığı şərhdə də bu haqda deyir:

 

وفي مَجمَعِ النَّوازل : اجتمَع المجوسُ يومَ النوْروز فقال مُسلِمٌ : "سيرةٌ حسنةٌ وضَعُوها" كفَر , أي لأنه استحْسَن وضْعَ الكفر مع تضمُّنِ استقباحِه سيرةَ الإسلام

ومَن أهدى يومَ النوْروز إلى إنسانٍ شيئاً وأرادَ تعظيمَ النوْروز كفَر

ولو سألَ المعلِّم النوْرُوزيةَ ولم يُعطِه المسؤولُ منه , يُخشى عليه الكفْرَ أي ولو أعْطى المسؤولُ منه يُخشى أيضاً عليه الكفْرَ

ومَن خرَج إلى السدة أي مجتمَعِ أهلِ الكفْر في يومِ النيْروز كفَر , لأنه فيه إعلانُ الكفرِ , وكأنه أعانَهم عليه

وعلى قياسِ مسألةِ الخروج إلى النيْروزِ المجوسيِّ الموافقةُ معهم فيما يفعَلون في ذلك اليومِ يُوجِبُ الكفْرَ

 

"..."Məcməun Nəvəzil" adlı kitabda deyilir: "Məcusilər Novruz günü toplanar və bir müsəlman bunu görüb: "Bu onların ortaya qoyduğu gözəl bir tədbirdir" deyərsə küfrə girər". Yəni, o bu küfrün ortaya çıxarılmasını gözəl görmüş və dolayısıyla İslami yaşantıya tən etmişdir...

Kim Novruz günü başqasına - Novruzu təzimi qəsd edərək - bir şey hədiyyə edərsə küfrə girər.

Əgər müəllim Novruz payı istər və tələb edilən şəxs də bu payı ona verməzsə müəllimin küfrə düşməsindən qorxular. Yəni, tələb edilən şəxs Novruzluq verərsə onun özünün də küfründən qorxular...

Kim Novruz günü kafirlərin toplantı yerlərinə gedərsə küfrə girər. Çünki, bunda küfrü elan etmək var və sanki o, kafirlərə bu əməllərində yardım etmişdir.

Məcusilərin Novruz günündə iştirak etməyə qiyasən, o gün onların etdiyi şeyləri etmək də küfrü gərəkli qılır."

 

Qaynaq: Mulla Əli Əl Qari: Minahur Ravdil Əzhər Şərhu Fiqhil Əkbər: 499-500

Darul Bəşairil İslamiyyə: 1419/1998

[Zeynul Abidin]

Digər bir Hənəfi alimi Alauddin Əl Haskəfi (1025-1088 h/1616-1677 m) belə deyir:

 

والإعطاءُ باسمِ النيْروز والمهْرِجان لا يجوز , أي الهدايا باسمِ هذيْن اليوميْن حرامٌ , وإن قصَد تعظيمَه كما يُعظِّمه المشركون يكفُر

قال أبو حفصٍ الكبيرُ : لو أنَّ رجلاَ عبَد اللهَ خمسينَ سنةً ثم أهْدى لمشركٍ يومَ النيْروز بيْضةً يُريد تعظيمَ اليوم فقد كفَر وحبِط عمَلُه اهـ

ولو أهْدى لمسلمٍ ولم يُرِدْ تعظيمَ اليوم , بل جرى على عادةِ الناس لا يكفُر , وينبغي أن يفعَلَه قبْله أو بعدَه نفياً للشبْهة

ولو شرَى فيه ما لم يشترِه قبْل إن أرادَ تعظيمَه كفَر , وإن أرادَ الأكْلَ كالشُّرْبِ والتنعيمِ لا يكفُر

 

"Novruz və Mihrican adıyla/münasibətiylə nəsə vermək caiz deyildir. Yəni bu iki gün münasibətiylə hədiyyələr vermək haramdır.

Əgər bu günün müşriklər tərəfindən təzim edildiyi kimi təzimini qəsd edərsə küfrə girər.

Əbu Hafs Əl Kəbir Əl Hənəfi (Əhməd bin Hafs Əl Buxari - v.264 h.) - rahiməhullah - belə demişdir: "Əgər bir adam əlli il uca Allaha ibadət etsə, sonra Novruz günü - bu günü təzim etmək niyyətilə - bir müşrikə yumurta hədiyyə etsə küfrə girər və (bu səbəblə) əməlləri boşa çıxar."

Əgər bu günü təzim etməyi qəsd etmədən, sadəcə insanlar belə adət etdiyi üçün bir müsəlmana hədiyyə verərsə küfrə girməz. Lakin, şübhəni ortadan qaldırmaq üçün bunu Novruzdan öncə və ya sonra etməsi lazımdır.

Əgər bu gün daha öncə almadığı bir şey alarsa baxılar:

1. Əgər Novruzu təzimi qəsd edərsə küfrə girər.

2. Əgər yeyib-içmək, əylənmək üçün edərsə küfrə girməz."

 

Qaynaq: Alauddin Əl Haskəfi: Əd Durrul Muxtar: 759

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1423/2002

[Usuli]

Şafi alimlərindən Xatib Əş Şirbini (v. 977 h/1570 m) “Əl İqna fi Həlli Əlfazi Əbi Şüca” adlı kitabında deyir:

 

ويُعَزَّر مَن وافَقَ الكُفَّارَ في أعْيَادِهم

 

“Kafirlərin bayramlarında onlar kimi davrananlar (bayram qeyd edənlər) təzir edilər (cəzalandırılar).”

 

Qaynaq: Xatib Əş Şirbini: Əl İqna fi Həlli Əlfazi Əbi Şüca: 2/449

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1425/2004

[Usuli]

İbn Həcər Əl Heytəmi (909-974 h/1504-1567 m) “Əl Fətəval Fiqhiyyətul Kubra” kitabında, kafirlərə uymaq barədə suala geniş cavab verərkən bayramlara toxunaraq deyir:

 

ثُمّ رأيْتُ بعضَ أئِمَّتنا المتأَخِّرينَ ذكَر ما يوافِق ما ذكرْتُه فقال : ومِن أقْبحِ البِدَع موافقَةُ المُسلمِينَ النصارى في أعْيادِهم بالتَّشَبُّه بأكلِهم والهَدِيّة لهم وقَبولِ هديَّتِهم فيه , وأكثَر النّاسِ اعتناءً بذلك المِصْرِيُّونَ ، وقد قال صلى الله عليه وآله وسلم : « مَن تشبَّه بقوْمٍ فهوَ مِنْهم » بلْ قال ابن الحاج : "لا يحِلُّ لِمُسلمٍ أنْ يبِيعَ نصرانِيّاً شيْئاً مِن مصلحةِ عيدِه , لا لحماً ولا أُدْماً ولا ثوْباً , ولا يُعارُونَ شيْئاً ولوْ دابّةً , إذْ هوَ مُعاوَنَةٌ لهُمْ على كُفْرهم . وعلى وِلاةِ الأمْرِ منْعُ المُسلِمينَ مِن ذلك" . ومِنها اهتِمامُهم في النّيْروزِ بأكلِ الهَرِيسَة

 

“Bəzi mütəaxxirin imamlarımızın (Şafilərin) bu dediyimə müvafiq bir söz dediyini gördüm.
Belə demişlər: “Ən murdar bidətlərdən biri də Müsəlmanların, Xristiyanların bayramlarında yemək şəklində, onlara hədiyyə verib onlardan hədiyyə almaqda özlərini onlara bənzətməklə Xristiyanlara müvafiq olmalarıdır.

Bu işə ən çox bulaşanlar Misirlilərdir. Halbuki, Allah Rəsulu – sallAllahu aleyhi və əlihi və səlləm – buyurmuşdur: “Kim özünü bir qövmə bənzədərsə o da onlardandır”.

Hətta İbnul Hacc (Əl Abdəri) deyir: “Müsəlmanın Xristiyana bayramında yardım edəcək bir şey satması halal deyil. Nə ət, ədəvat, nə də paltar. Onlara heç nə kirayə verilməz, hətta (minmələri üçün) heyvan belə. Çünki bu cür etmək onlarla küfrlərində yardımlaşmaqdır. Əmr sahiblərinə fərz olan, müsəlmanları bu işdən çəkindirməkdir.”

Bu cür bidətlərdən biri də müsəlmanların, paxlava yeməklə Novruz bayramına önəm göstərmələridir.”

 

Qaynaq: İbn Həcər Əl Heytəmi: Əl Fətaval Fiqhiyyətul Kubra: 4/239

Əl Məktəbətul İsləmiyyə
 

[Usuli]

Cəlaluddin Əs Suyuti (849-911 h/1445-1505 m) bidətlər haqda yazdığı “Əl Əmru bil İttiba vən Nəhyu anil İbtida” adlı kitabında deyir:

 

ومِن البِدَعِ والمُنكْراتِ مشابهةُ الكُفَّارِ ومُوافَقتهم في أعْيادِهم ومواسمِهم الملعونةِ

 

“Qınanan bidət və münkər əməllərdən biri də, kafirlərin lənətlənmiş bayram və münasəbətlərində onlar kimi davranmaq və kafirlərə bənzəməkdir.”

 

Qaynaq: Cəlaluddin Əs Suyuti: Əl Əmru bil İttiba vən Nəhyu anil İbtida: 141

Dəmmam: Dar İbnil Qayyim: 1410/1990

 

 

Bir neçə səhifə sonra isə xüsusən yeni il haqda deyir:

 

ومِمَّا يفعَله كثيرٌ مِن النّاس في أيام الشِّتاء ، ويزعَمونَ أنَّه ميلادُ عيسى عليْهِ السَّلام ، فجميعُ ما يُصنَع أيضاً في هذه اللَّيالي مِن المُنْكَراتِ ، مثل: إيقادِ النِّيرانِ ، وإحْداثِ طعامٍ ، وشِراءِ شمْعٍ ، وغيْرِ ذلك

فإنَّ اتِّخاذَ هذه المواليدِ مَوْسِماً هو دينُ النَّصارى ، ليْس لذلك أصلٌ في دينِ الإسلام . ولمْ يكُنْ لهذا الميلادِ ذِكْرٌ في عهدِ السَّلفِ الماضينَ ، بل أصْلُه مأخوذٌ عن النَّصارى ، وانضمَّ إليْه سببٌ طبيعيٌّ ، وهوَ كونُه في الشِّتاءِ المُنَاسِبِ لإيقادِ النِّيرانِ

 

“Bir çox insanların, İsa Peyğəmbərin - əleyhissalam – doğum günü hesab edərək qışda (qeyd) etdiyi (bayramlar), od qalamaq, yeni (xüsusi bir) yemək bişirmək, şam almaq və bənzəri gecələrdə edilən şeylərin hamısı münkərdir.

Çünki, bu miladları (milad bayramlarını xüsusi bir) hadisə kimi qəbul etmək Xristiyanların dinidir.

İslam dinində bunun heç bir əsli yoxdur. Əvvəlki nəsillər də bu milad/doğum günü haqda danışılmamışdır.

Əksinə bunun əsli Xristiyanların dinindən götürülmüş və buna təbii bir səbəb də əlavə olunmuşdur. Bu da bu bayramın, od qalamağa münasib olan qış fəslinə düşməsidir.”

 

Qaynaq: Cəlaluddin Əs Suyuti: Əl Əmru bil İttiba vən Nəhyu anil İbtida: 145

Dəmmam: Dar İbnil Qayyim: 1410/1990
 

[Usuli]

Şəmsuddin Əz Zəhəbi (673-1274 h/748-1348 m) Yeni il, Novruz və bənzəri bayramlar haqqında deyir:

 

أما مُشابهة الذِّمة في الميلاد ، والخَمِيس ، والنَيْرُوز ، فبِدعةٌ وَحْشةٌ

فإن فعَلها المسلمُ تديُّناً فجاهلٌ ، يُزجَر ويعَلَّم ، وإن فعلها حُبّاً لأهل الذِّمة وابتهاجاً بأعْيادهم فمذمومٌ أيضاً ، وإنْ فعَلها عادةً ولَعْباً ، وإرضاءً لعِيالِه ، وجَبْرِ الأطفالِ فهذا محلُّ نظَرٍ ، وإنما الأعْمال بالنيَّات ، والجاهل يُعذَر ويُبيَّن له برفقٍ ، والله أعلم

 

"Milad (yeni il), Xamis (müqəddəs cümə axşamı), Novruzda Zimmə əhlinə bənzəmək çirkin bir bidətdir.

Əgər müsəlman olan biri bunu etiqadən/inanaraq edərsə, cahildir, çəkindirilər və (bunun haram olduğu) ona öyrədilər.

Əgər Zimmə əhlini sevdiyi və onların bayramlarına valeh olduğu üçün edərsə, bu da həmçinin qınanan bir əməldir.

Əgər bunu sadəcə adət və əyləncə olaraq, ailəsini razı salmaq və uşaqların təzyiqiylə edərsə, bu hal (hökm baxımından yuxarıdakılar kimi olub olmadığı) müzakirəyə açıqdır.

Əməllər sadəcə niyyətlərə görədir. Cahil üzrlüdür və (bu əməlin haramlığı) ona yumşaq bir şəkildə izah edilməlidir. Allah daha gözəl bilir."

 

Qaynaq: Şəmsuddin Əz Zəhəbi: Cuz fit Təməssuk bis Sunən: 49

Riyad: Məktəbətul Məarif: 1424
 

[Usuli]

Fəxruddin Ər Razi (544-606 h/1150-1210 m) Əl Furqan surəsi 72 ci ayəsinin təfsirində, oradakı “zur” kəliməsinin mənasını izah edərkən deyir:

 

ويحتمِل حضورُ كلّ موضِعٍ يَجري فيه ما لا ينبغي ويدخُل فيه أعْيادُ المشركين ومجامعُ الفُّساق ، لأنَّ مَن خَالطَ أهلَ الشرّ ونظَر إلى أفعالهم وحضَر مجامعَهم فقد شاركهم في تلك المعْصية ، لأنَّ الحضورَ والنظرَ دليلُ الرضا به ، بل هو سببٌ لوجودِه والزيادةِ فيه ، لأنَّ الذي حمَلهم على فعلِه استحسانُ النظَّارةِ ورغْبتُهم في النظَرِ إليه

 

“(Zur kəliməsinin) uyğunsuz olan işlərin cərəyan etdiyi hər yerdə iştirak etmək mənasında olması da mümkündür. Beləcə müşriklərin bayramları və fasiqlərin məclisləri də bu qəbildən sayılar. Çünki şərr əhlinə qarışan, onların etiklərini izləyən və toplantılarına qatılan, etdikləri bu günahlarda onlara ortaqdır.

Çünki, orada iştirak etmək və onları izləmək (bu əməllərə) razılığın dəlilidir. Hətta bu davranış o cür əməllərin varlığının və artmasının bir səbəbidir!

Çünki, onları bu əməllərə sövq edən şey, baxanların bunu heyranlıqla seyr etməsi və izləməyə olan rəğbətləridir.”

 

Qaynaq: Fəxruddin Ər Razi: Məfatihul Ğeyb: 24/485

Beyrut: Daru İhyəit Turasil Arabi: 1420

 

[Muslih]

Məşhur Mutəzili alim, Qadi ləqəbiylə tanınan Abdul Cabbar Əl Həmədani (v. 415 h/1025 m) Peyğəmbərlik dəlilləri xüsusunda yazdığı və mövzusunda misilsiz olan “Təsbitu Dələilin Nubuvvə” adlı əsərində Səhabə dönəmində reallaşdırılan xeyirli işləri sayarkən, Novruz və bənzəri bayramların ləğvini də bu siyahıya əlavə edir, hətta bunu İslamın qələbəsi sayır: 

 

وقدْ علِمْنا أنَّ في زَمانِ هؤلاءِ كُسِرتْ الأصْنامُ ، وهُدِمتْ بيوتُ النيرانِ وتَعطّل النوْروزُ والمِهْرِجانُ وعِيدُ السَّلامِةِ وعيدُ الصَلِيبِ ، وتَمزّق التقويمُ وكُسِر الأَسْطُرْلابُ ، ولما انضافَ إلى ذلكَ مِن جَميلِ أفْعالِهم فقدْ تيقَّنّا أن هذا هو المرادُ مِن دينِ الإسلامِ وهو معنى ظهورِه

 

“Biz bilirik ki, onların (ilk üç xəlifənin) zamanında bütlər qırılmış, atəşgahlar dağıdılmış, Novruz, Mihrican, Sülh və Xaç bayramlarının qeyd edilməsi ortadan qalxmış, (münəccimlik üçün istifadə edilən) təqvim parçalanmış və əsturlab qırılmışdır.

Bütün bunlara onların başqa gözəl əməlləri də əlavə olunduqda, İslam dinindən muradın və onun üstün olmasından məqsədin məhz bu olduğundan əmin oluruq.”

 

Qaynaq: Abdul Cabbar Əl Həmədani: Təsbitu Dələilin Nubuvvə: 2/355

Beyrut: Darul Arabiyyə