بسم الله الرحمن الرحيم
Bu məqalədə müzakirə etmək istədiyim məsələ, aşağıdakı sözlərin Peyğəmbərə isnad edilməsidir:
إِذَا تَحَيَّرْتُمْ فِي الْأُمُورِ فَاسْتَعِينُوا بِأَهْلِ الْقُبُورِ
“İşlərdə çıxılmaz vəziyyətə düşdükdə, qəbir əhlindən yardım istəyin!”
Adətən Sufilərin dilində əzbər olan bu söz, Allah Rəsuluna isnad edilərək, “Peyğəmbərimiz belə buyurmuşdur” şəklində rəvayət edilir.
Bu sözlərin Allah Rəsuluna nisbəti caizdirmi? Təbii ki, bunun isbatı söz sahiblərinin üzərinə düşür. Bu məqsədlə onların mötəbər kitablarına müraciət etdik… Bunu Peyğəmbərə isnad edənlərin kitablarına.
Məsələn müasir Sufilərdən Mahmud Əfəndi adıyla məşhur olan şəxsin “İrşadul Muridin” əsərinə baxdıqda, gördüyümüz qaynaq “Kəşful Xafa” əsəridir. Adı çəkilən əsərə müraciət etdikdə, müəllifin bu sözlər üçün heç bir sənəd təqdim etmədiyini və “İbn Kamal Paşa bunu “Qırx Hədis” əsərində nəql etmişdir” sözləriylə məsuliyyəti ona dövr etdiyini görürük.
Daha sonra bəlkə bir sənədi vardır ümidilə İbn Kamalın adı çəkilən əsərinin əlyazmasına müraciət edirik. Orada da eyni şəkildə heç bir sənədin mövcud olmadığını aşkarlayırıq.
Sənədi olan rəvayətlərin belə, bir çox filtrlərdən keçirildiyi halda, heç bir sənədə sahib olmayan və İslam ruhuyla daban dabana zidd olan bu rəvayət Allah Rəsuluna hansı haqla nisbət edilir?
Heç bir sənədi olmayan bu sözlərin Peyğəmbərə nisbət edilməsi, ona apaçıq bir iftiradır!
Bu sözlərin nəinki uydurma hədis, hətta Peyğəmbər sözü olmadığını eyni zamanda Hənəfilərdən Şihəbuddin Əl Alusi “Ruhul Məani” adlı təfsirində qeyd etmişdir.
Həmçinin Hənəfilərdən Əhməd Ər Rumi “Məcəlisul Əbrar” əsərində bu sözləri bütpərəstlərin uydurduğunu demişdir.
Beləcə sabit oldu ki, bu sözlərin Allah Elçisinə nisbəti qətiyyən caiz deyil, iftiradır! Hər kəs, yaxşı zənlə, yuxu və bənzəri şeylərlə Peyğəmbərə bir şey nisbət edərsə, ortaya Allahın göndərdiyi yox, insanların qurduğu bir din çıxar…
Əsrimizin mücəddidi olduğu iddia edilən şəxslər, daha Peyğəmbərin sözünü uydurmadan seçə bilmirsə bu dinin sonu yaxındır… Yox əgər seçə bildikləri halda, bunu edirlərsə o zaman son daha yaxındır…
Mövzunun qapanması üçün bu miqdar yetərlidir. Lakin bu sözlərin Peyğəmbərə nisbəti səhih olsaydı, mənası necə olardı?
Çünki qəbir əhlindən kömək istəmənin, onlardan istifadə etmənin müxtəlif şəkilləri mümkündür. Sizin qəsd etdiyiniz, sıxıntılarda onları çağırıb mədəd ummanın qəsd edilməsi mümkün olduğu kimi, başqa ehtimallar da mövcuddur.
Bu ehtimallardan ən güclüsü, buradakı yardımın, onların halından ibrət almaq, axirətə hazırlaşmaqdan ibarət olduğudur.
Bu ehtimalı gücləndirən bir neçə yön vardır. Bunlardan ilki, qəbirləri ziyarətə təşviq etməklə bərabər, bu ziyarətin hədəfini açıqlayan hədislərdir.
Hənəfilərdən Ali Əl Qari (v. 1014 h/1606 m) bu cür hədislərin birinin şərhində deyir:
وعن ابن مسعودٍ - رضي الله عنه - أن رسولَ الله - صلى الله عليه وسلم – قال : " كنتُ نَهيتُكم عن زيارةِ القبور " أي مطلقا (فزوروا فإنها) أي زيارةُ القبور أو القبورُ أي رؤيتُها (تُزهّد الدنيا) فإن ذكرَ الموت هادمُ اللذَّات ، ومُهوِّنُ الكُدُوراتِ ، ولذا قيل: إذا تحيَّرتم في الأمور فاستعِينوا بأهل القبور ، هذا أحدُ معنيَيْه
“İbn Məsud Peyğəmbərin belə dediyini rəvayət edir: “Mən sizə qəbir ziyarətini qadağan etmişdim.” Yəni: Mütləq olaraq.
“İndi onları ziyarət edə bilərsiniz. Çünki, qəbir ziyarəti dünyadan soyudar.” Yəni: Qəbirlərin ziyarəti və ya qəbirlərin görülməsi, sizi dünyadan soyudar. Çünki ölümün xatırlanması ləzzətləri məhv edər, kədərləri yüngülləşdirər.
Bu səbəblə “İşlərdə çıxılmaz vəziyyətə düşdükdə, qəbir əhlindən yardım istəyin!” deyilmişdir. Bu, hədis üçün mümkün olan iki mənadan biridir...”
Qaynaq: Mulla Ali Əl Qari: Mirqatul Məfatih Şərhu Mişkətil Məsabih: 4/1259
Beyrut: Darul Fikr: 1422/2002
Gördüyümüz kimi, Ali Əl Qari buradakı faydalanmanın onların halından ibrət almaqla gerçəkləşəcəyini söyləmiş və bu fikrində zikr edilən hədisə əsaslanmışdır.
Müzakirə edilən sözün bu məhz bu mənada deyiləcəyini gücləndirən ikinci ehtimal, “qəbir əhlindən” deyilib, “vəlilərin qəbrindən” deyilməməsidir. Yəni buradakı faydalanma elə bir xüsusdadır ki, bu xüsus sizin iddia etdiyiniz kimi vəlilərə xas olmayıb, bütün ölülərə aiddir.
Fasiqiylə salihiylə ölülərin tamamından faydalanacağımız bir yön vardır. O da onların vəfat edib, əməllərinə qovuşmuş olmalarıdır. Bu baxımdan onların hamısında istifadə edə bilərik.
Sözlərin sizin qəsd etdiyiniz mənada olmadığının digər bir dəlili, Peyğəmbərimiz və əshabın bir prinsip olaraq yardım üçün ölülərə müraciət etmədiyi, əksinə uca Allahdan yardım istəyib, yenə Onun qoyduğu zahiri səbəblərə yapışmaları idi. Bu din ölülərin yardımıyla deyil, Uca Allahın yardımı və ortaya qoyulan canlar və mallarla ayağa qalxmışdır!
