Bu mövzudakı ismarıc sayı: 25

[Tabrizi]

Etiraz:
Onlardan bəzisi iddia edib ki, bu babda təxric olunmuş İbn Ömərin hədisi peyğəmbərin - salləllahu aleyhi va səlləm - cümədən öncə bir şey qılmamağına dəlalət edir, çünki o, cümədən sonra namaz qılmasını zikr etdi və zöhrdən əvvəl və sonra namaz qılmasını zikr etdi, beləliklə də bu ikisi arasında fərq olduğuna dəlalət etmiş olur.”

Cavab:
Bu görüş isə bir şey deyildir, çünki biz həm İbn Ömərdən, həm İbn Abbasdan həm də Əlidən - radiallahu anhum - peyğəmbərin - salləllahu aleyhi va səlləm - cümədən əvvəl dörd rükət namaz qılmasına dair
rəvayətləri qeyd etdik. Beləliklə də biz İbn Qeyyimin - rahiməhullah - (və onun kimi düşünən İbn Teymiyyə, Əlbani və s. alimlərin) Zadul-məadda etdiyi iddianın - yəni peyğəmbər salləllahu aleyhi va səlləmin cümədən öncə heç bir namaz qılmamasının -
sadəcə zəif bir ehtimal olduğunu sübuta yetirdik. (Allahu a'ləm.)

[Tabrizi]

Etiraz:
İmam Buxari - rahiməhullah - bu adı (yəni “cümə namazından əvvəl və ondan sonra qılınan namazlar”) bayram namazı üçün açdığı baba da vermişdir. Məlumdur ki, bayram namazından öncə və sonra hər hansı (rəvatib) sünnət namaz yoxdur. Müəllif bununla cümə və bayram namazlarındakı oxşarlığı - yəni hər ikisindən də əvvəl qılınan rəvatib sünnət olmadığını - göstərmək istəmiş ola bilərdi.

Cavab:
Bu çox zəif və uzaq bir ehtimaldır.
1. Doğrudur bayram namazlarından öncə və sonra rəvatib sünnət yoxdur. Ancaq cümədən sonra rəvatib sünnətin olmasında alimlər ittifaq edib, ixtilaf sadəcə rükət sayındadır. Bu isə cümə ilə bayram namazları arasindakı fərqlərdən biridir. (Cümədən fərqli olaraq bayram namazında xutbə namazdan sonra oxunur, həmçinin cümənin vaxtı zöhrün
vaxtı birdir. Bayram namazı belə deyil və s.)
2. İmam Buxari - rahiməhullah - bayram namazları haqqındakı hədisdə peyğəmbər salləllahu aleyhi va səlləmin heç bir namaz qılmadığını bildirdiyi halda cümə namazında belə rəvayət etməyib.

[Tabrizi]

Həmçinin mühəddis əl-Ayni - rahiməhullah - Səhihi Buxariyə yazdığı şərhində deyir:
1. Sanki imam Buxari bu isimlə (yəni baba verdiyi adla) hədisin Əbu Davud və İbn Hibbanın fərqli rəvayətlərinə diqqət çəkmək istəmişdir.
2. Müəllif bununla günorta ilə cümə arasındakı oxşarlığa işarə etmək istəmiş ola bilər.
3. Cümədən sonra qılınan namaz haqqında varid olan xəbərlər açıqdır. Bu başlıqda öncəki qılınan namaza diqqət çəkmək istəmişdir. İmam Ayninin - rahiməhullah - açıqlaması yerindədir. Biz bunu yuxarıda izah etdik.

[Tabrizi]

Etiraz:
Hz. peyğəmbərin zamanında Bilal azan oxuyar, peyğəmbər salləllahu aleyhi va səlləm çıxıb xutbə oxuyardı. Səhabələr bu namazı nə vaxt qılırdı?

Cavab:
Biz yuxarıda səhih isnadla nəql etdik ki, İbn Ömər, İbn Abbas, Safiyə bint Huyey anamız, Abdullah bin Məsud - radiallahu anhumə -cümədən öncə dörd rükət namaz qılıblar, həmçinin İbrahim ən-Nəhai dörd rükət namaz qılmağı səhabələrin hamısına nisbət etmiədir. Muvattadan etdiyimiz rəvayətdə səhabələrin Hz. Ömər dövründə də cümədən öncə namaz qıldığını göstərdik. Bu iddianın da əsassız olduğu ortadadır.

[Tabrizi]

Etiraz:
Əgər günəş zeniti keçdikdə cümə namazı qılması haqqındakı hədisləri dəlil göstərərək peyğəmbər salləllahu aleyhi va səlləmin günəş zeniti keçdikdən sonra arada fasilə vermədən cüməyə çıxdığını söyləsələr onda onlara deyilər.

Cavab:
Bu, batil bir iddiadır, bunun açıq bir dəlili yoxdur. Əgər bu haqdırsa, o zaman günəş zeniti keçdikdən həmən sonra, arada fasilə vermədən namaz qıldığına görə gərək onun xütbəsi həmişə və ya çox zaman günəş zeniti keçmədən öncə olsun. Bunu isə heç kim deməyib. Həmçinin rəvayət olunub ki, o, günəş zeniti keçdikdən sonra zöhr namazını qılardı və heç kəs deməyib ki, bu hədis peyğəmbər salləllahu aleyhi va səlləmin zöhrdən öncə bir şey qılmadığına dəlalət edir. Əksinə səhih olaraq gəlib ki, peyğəmbər salləllahu aleyhi va səlləm zöhrdən öncə dörd rükət qılardı.

Ağıl sahibi üçün bu qədəri kifayət edər.

[Tabrizi]

Nəticə:

- Cümədən öncə dörd rükət qılmaq bəzi alimlərə görə rəvatib sünnətdir;
- bir qrup alimə görə bu sadəcə müstəhəb namazdır;
- bəzilərinə görə isə sadəcə rükətlər qılmaq müstəhəbdir.

Günəş zeniti keçdikdən sonra və imam (insanların yanına) çıxmadan öncə namaz qılmağın müstəhəb olmasında sələfdən tutmuş xələfə qədər alimlərin arasında bir ixtilaf yoxdur. Müsəlmanlardan heç kimsə deməyib ki, cümə günü bu vaxt namaz qılmaq məkruhdur, əksinə bu cür demək müsəlmanların icmasını pozmaqdır, onlar yalnız günəş zenitdə olduğu vaxt haqqında ixtilaf ediblər.

Mövzunu bitirməyi müvəffəq edən Allaha - azzə va cəllə - sonsuz həmd sənalar olsun. Doğrusunu Uca olan Rəbbimiz bilir. “Subhanək Allahummə va bihəmdik, əşhədu əllə iləhə illə ənt, əstəğfirukə va ətubu ileyk.”