Bu mövzudakı ismarıc sayı: 28

[Muslih]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

İstənilən fikir müəyyən amillərin təsirilə formalaşır, şəkil alır. Fikirləri öndər insanlar ortaya atır. Kütlələr isə, onların arxasınca gedir. Məşhur ifadədə deyildiyi kimi: “Hər əsrdə bir neçə nəfər düşünür. Digərləri də onların düşündüyünü düşünür”... Amillərin insanlara təsiri isə qaçınılmazdır!

Dini fikirlər də bu qaydaya tabedir. Uca Allah Qurani Kərimdə dinin təhrifinə təsir edən amillərə işarə edərək buyurur:

 

فَلا تَخْشَوُا النَّاسَ وَاخْشَوْنِ وَلا تَشْتَرُوا بِآياتِي ثَمَناً قَلِيلاً وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِما أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولئِكَ هُمُ الْكافِرُونَ

 

“... İnsanlardan yox, Məndən qorxun! Ayələrimi az bir dəyərə satmayın! Allahın endirdiyilə hökm etməyənlər kafirlərdir!” (Əl Maidə: 5/44)

 

Buradakı xitab ilk növbədə elm əhlinədir. Çünki, avam bütün dövrlərdə gözünü onların ağzına dikmişdir. Əsrimizdə də bu yöndə heç bir dəyişiklik yoxdur... Hətta gələcəkdə də olmayacaq…

Uca Allah elm əhlinə təsir edəcək, onları doğru yoldan sapdıracaq iki təməl amil zikr edir: Qorxu və maddi maraq...

Bütün dinlərin təhrifində baş rol məhz bu iki amilə aiddir! Dinlər ya kralların qılıncının qorxusundan, ya da öndər şəxslərin öz şərəflərini mal qarşılığı satması nəticəsində təhrif edilər!

 

Bunu anlamaq üçün sadə bir yanaşma yetərlidir. Ətrafınıza baxın və keçmişi günümüzə qiyas edin. Ən yaxından başlayın... GYF nin qapısında hər batilə imza atmaq üçün, lazım olsa qadın ətəyi geymək üçün növbəyə durmuş Hənəfi tələbələrə baxın... Sələfi tələbələrin qoyun-quzu müharibəsinə və iki qoyun üçün daha dünən bidətçi dediklərinin yanında saf almalarına baxın… Qonşu Türkiyədə baş verənlərə baxın… Hökümətin dinlə din adı altında oynamasına qarşı elm əhli sayılanların etirazlarını eşidə bilirsinizmi? Əksinə, onlardan bir çoxunun saray qapısında yal növbəsinə durmuş müftilər olduğunu görərsiniz... Ərəb ölkələrinə, xüsusilə İslamın mərkəzi sayılan harameyn alimlərinin batilə qarşı “duruşlarına” baxın... Bir qismi qorxudan dilini udmuşkən, digərləri saray pəncərəsindən önlərinə atılan leşlərin haqqını ödəmək üçün var güclərilə çalışırlar...

Keçmişdəkilər də eynilə günümüzdəki kimi insanlar idi... Məruz qaldıqları təzyiqlər isə, günümüzdəkindən daha şiddətli idi... Eyni şəkildə keçmişdəkilər də dinlərini pulla satardılar... Qədim kitablar bu mövzuda nəqllərlə dolub daşır. Madiyyat faktorunun fətvalara təsiri haqqında bu linkdən məlumat ala bilərsiniz.

 

Bu məqaləmdə məhz qorxu faktorunun təsirindən bəhs etmək istəyirəm. Bu qorxular müxtəlifdir. Bəziləri kralların qılıncından qorxarkən, digərləri üçün ictimai qınaq, yaxud hansısa adla adlandırılmaq (məsələn: Rafizi deyilməsi) yetərli olur… İnsanların onlardan uzaq durması, psixolojik olaraq boş qəlblərinə təsir edir və təslim olurlar... Yaxud da, məsələ digər amilə dönür... İnsanları itirmək qazanc yerini itirməkdir...

Bəzilərinin qorxusu onu susmağa məcbur edər... Bəzilərinin qorxusu daha güclü olar və batilinin vəkili halına gələr...

 

Bu məqaləni yazmaqda məqsədim alimləri qorxu yönündən ittiham etmək deyil. Onlardan bir çoxu bəlkə də şəri üzrlərə sahib idilər. Süni qəhrəmanlıq edib, mən onların yerində olsa idim belə-belə edərdim də demirəm... İnsan o hallara düşmədən özünü tanıya, nə edəcəyini bilə bilməz...

İkrahın Şəri sərhədlərini, hökmlərini də müzakirə etmək istəmirəm. Sadəcə qorxunun reallıqdakı təsirini incələmək və diqqət çəkmək istəyirəm ... Bir çox siyasi və ya bir ucu siyasətə dayanan fətvaların qorxu altında verildiyi üçün etibarsızlığına, yenidən gözdən keçirilməsinin vacibliyinə diqqət çəkmək!

 

Hətta düşünürəm ki, “Fiqh Üsulu” elmində xüsusi bir bab açılaraq, ikrah altında verilən fətvaların etibarsılığı, bu kimi fətvaların digərlərindən hansı metodlarla ayırd edilə biləcəyi geniş müzakirə edilməli, bu işin də üsulu oturdulmalıdır...

Beləcə “əgər Muaviyə zalim idisə, onun zamanındakı alimlər niyə susub, onu pisləməyiblər” şəklindəki ammi sualıyla yanaşı, bir çox bənzəri sualın cavabını da tapmış olarıq...

Tövfiq yalnız Allahdandır deyərək mövzumuz haqda nəqllərə keçmək istəyirəm!

[Muslih]

İbnul Vəzir (775-840 h/1373-1436 m) qorxu amilinin haqqın gizlədilməsinə təsirini müzakirə edərək deyir:

 

وزادَ الحقَّ غُموضاً وخَفَاءً أمرانِ : أحدُهما خوفُ العارفين مع قلَّتِهم مِن علماءِ السوءِ وسلاطينِ الجوْر وشَياطينِ الخلْقِ مع جوازِ التقيةِ عند ذلك بنصّ القرآنِ وإجماعِ أهلِ الإسلامِ ، وما زالَ الخوْفُ مانعاً مِن إظهارِ الحقِ ولا برِحَ المُحِقُّ عدوًّا لأكثرِ الخلْقِ

وقد صحَّ عن أبي هريرةَ رضي الله عنه أنه قال في ذلك العصرِ الأولِ : حفِظتُ مِن رسولِ الله صلى الله عليه وسلم وِعَاءَينِ ، أمَّا أحدُهما فبثَثْتُه في الناسِ ، وأما الآخَرُ فلو أبَثُّه لقُطِع هذا البُلْعُوم ، ومَا زالَ الأمرُ في ذلك يتَفاحَشُ

 

“İki amil, haqqın qarışıqlığını və gizliliyini artırır:

Onlardan birincisi: Bu halda təqiyyə etmək Quran ayələri və müsəlmanların icmasıyla caiz olsa da, (haqqı bilən) az saylı ariflərin pis alimlərdən, zalım sultanlardan, şeytan xislətli insanlardan qorxmasıdır.

Qorxu hər zaman haqqın deyilməsinə bir əngəl olmuş, haqq əhli həmişə insanların əksəriyyətilə düşmən olmuşdur!

Əbu Hureyrədən - Allah ondan razı olsun - hələ ilk əsrdə belə dediyi səhih şəkildə rəvayət edilmişdir: “Peyğəmbərdən iki qab (elm) aldım. Onlardan birini insanlar arasında yaydım. Əgər ikincini yaymağa çalışsam bu ulqum kəsilər.” Bu iş beləcə get-gedə daha da çirkinləşmişdir!”

 

Qaynaq: İbnul Vəzir: İsərul Haqq aləl Xalq: 2/64

Riyad: Darus Sumeyi: 1437/2016

[Muslih]

Muhəmməd Əş Şəvkani (1173-1250 h/1760-1834 m) Məscidlərin bəzənməsi məsələsindən danışarkən bunu edənlərin bir iddiasına toxunur: “Bu yaxşı bidət olmasaydı, alimlər tarix boyu məscidlərin bəzənməsinə qarşı çıxardılar.” Bu iddiaya cavab verərkən qorxu faktoruna diqqət çəkərək deyir:

 

ودعوى تركِ إنكارِ السلفِ ممنوعةٌ ، لأنَّ التزيينَ بدعةٌ أحدثَها أهلُ الدولِ الجائرةِ مِن غيرِ مُؤاذنةٍ لأهلِ العلمِ والفضْلِ ، وأحدَثوا مِن البِدَعِ ما لا يأتي عليه الحصْرُ ولا يُنكِره أحدٌ ، وسكَت العلماءُ عنه تقيةً لا رضًا ، بل قامَ في وجهِ باطلِهم جماعةٌ مِن علماءِ الآخرةِ ، وصرَخوا بين أظْهُرِهم بنعْي ذلك عليهم ، ودعوى أنه بدعةٌ مستحسَنةٌ باطلةٌ

 

“Sələfin buna qarşı çıxmadığı iddiası (bundan çıxan nəticə) rədd edilməlidir! Çünki (məscidləri) bəzəmək, zalım dövlətlərin elm və fəzilət əhliylə məsləhətləşmədən ortaya çıxardığı bir bidətdir. (Bu dövlətlər) həmçinin sayılmayacaq qədər bidətlər ortaya çıxarmışlar. Lakin, bunu (alimlərdən) heç kim qınamamışdır. Alimlərin susma səbəbi razılıqları yox, (sultanların qorxusundan) təqiyyə etmələridir!

Hətta axirət alimlərindən bir qrup onlar arasında bunu açıqca söyləyərək batillərinə qarşı çıxmışlar. Elə isə, (məscidləri bəzəməyin) yaxşı bidətlərdən olduğu iddiası batildir!”

 

Qaynaq: Muhəmməd Əş Şəvkani: Neylul Əvtar: 2/175-176

Misir: Darul Hədis: 1413/1993

 

[Muslih]

Muhəmməd bin İsmail Əs Sanani (1099-1182 h/1687-1768 m) qəbirlər xüsusunda müxtəlif batil inanclara qapılanların “bu işlər bütün İslam bölgələrində mövcuddur və alimlər tarix boyu buna susublar, dolayısıyla haram olmadığı ortaya çıxır” şəklindəki iddialarına cavab olaraq deyir:

 

ولا يَخفى على أحدٍ يتأهَّل للنظَرِ ، ويعرِفُ بارِقَةً مِن عِلْم الكتابِ والسنةِ والأثرِ ، أنَّ سكوتَ العالِم أو العالَمِ على وقوعِ مُنكرٍ ليسَ دليلاً على جواز ذلك المنكَر

ولنضْرِبْ لك مثَلاً مِن ذلك ؛ وهي هذه المكُوسُ المسمَّاة بالمجَابي ، المعلومُ مِن ضَرورةِ الدِّين تَحريمُها ، قد مَلأَتْ الدِّيارَ والبِقاعَ ، وصارتْ أمراً مأنوساً ، لا يلِج إنكارُها إلى سَمعٍ مِن الأسماعِ ، وقدْ امتدَّت أيدي المكَّاسِين في أشرَفِ البِقاعِ ، في مكةَ أمِّ القرى ، يَقبِضون مِن القاصِدين لأداءِ فَريضةِ الإسلام ، ويلْقَون في البلَد الحرَامِ كلَّ فِعلٍ حرامٍ ، وسُكَّانها مِن فُضلاءِ الأنامِ ، والعلماءُ والحكَّامُ ساكتونَ على الإنكار ، مُعرِضون عن الإيراد والإصْدار ، أَفيَكون السكوتُ مِن العلماءِ ، بلْ مِن العالَم دليلاً على حِلِّ أخْذِها وإحرازِها ؟ هذا لا يقولُه مَن له أدنى إدراكٍ

 

وصيَّرتْ المسلمِينَ ضُحْكةَ الشياطين ، وقد سكَتَ الناسُ عليها ، ووفَد علماءُ الآفاقِ والأبدالُ والأقطابُ إليها ، وشاهدَها كلُّ ذي عينَين ، وسَمِع بها كلُّ ذي أذُنَين

أفهذا السكوتُ دليلٌ على جَوازها ؟ هذا لا يقولُه مَن له إلْمَامٌ بشيءٍ مِن المعارِف ، كذلك سكوتُهم على هذهِ الأشياءِ الصادرةِ مِن القُبوريِّين

 

“Düşünməyə qadir, Kitab və Sünnət bilgisindən azacıq məlumatı olan heç kimə gizli deyil ki, alimin və ya aləmin (hamının) bir münkərin baş verməsinə susması, bu münkərin caizliyinə dəlil olmaz!

Sənə bu qəbildən bir misal verim: “Əl Məcabi” adlandırdıqları vergilər. Bu verginin haramlığı Dindən zəruri olaraq məlumdur! Bu vergi bir çox diyar və bölgələrdə alınır və artıq alışılmış bir şey olub. Lakin, ona etiraz edildiyi eşidilməyib.

Hətta bu vergi toplayanların əlləri ən şərəfli bölgəyə, şəhərlərin anası olan Məkkəyə qədər uzanıb. İslamın fərzini (Həcci) yerinə yetirmək üçün gələnlərdən də bu vergini alırlar.

(Buradakılar) Haram bölgədə hər haramın edilməsinə dözürlər. Halbuki, buranın sakinləri insanların ən fəzilətliləridir. Alimlər və idarəçilər sükut edir, danışmırlar.

Alimlərin, hətta aləmin (hamının) susması bu verginin alınmasının halalığına dəlil olarmı? Azacıq idrakı/anlayışı olan kimsə bunu iddia etməz!

 

(Daha sonra Çərkəz hökmdarların əmrilə Məkkədə dörd məzhəbin hər birinə ayrı bir imam təyin edildiyini, namazların ayrı qılındığını misal verir və sözlərinə davam edir)

(Bu şeylər) Müsəlmanları şeytanların gülüş obyektinə çevirdi! Lakin, insanlar buna qarşı susdular. Halbuki, müxtəlif ölkələrdən alimlər, abdallar və qutblar bura gəlirlər. Buna hər kəs şahiddir.

Məgər bu sükut, bu işin caizliyinə dəlildir? Dini qaynaqların az bir qismiylə tanışlığı olan kimsə belə bir şey söyləməz!

Qəbirpərəstlərin etdiklərinə qarşı (alimlərin) susmaları da belədir!”

 

Qaynaq: Muhəmməd Əs Sanani: Təthirul İtiqad: 89-90

Diməc: Məktəbətul İmamil Vadii: 1430

 

Qeyd: Zamanımızda alim sayılan kimsələrdən bir çoxunun eyni halda olduğunu, ətrafda baş verənlərə qarşı susqunluqlarını müşahidə edirik. Məgər bu susqunluqlarına və ya qorxudan bu batilləri müdafiə etmələrinə dayanaraq batilin haqq olduğu deyilərmi? Ən bariz örnəklər üçün qonşu Türkiyədə İslam adına edilənlərə və elm əhli sayılanların reaksiyalarına nəzər salmaq yetərlidir…

[Muslih]

Muhəmməd Əş Şəvkani (1173-1250 h/1760-1834 m) icmanın reallaşdığı haqda bilgi sahibi olmanın mümkünlüyünü inkar edənlərin fikirlərini qeyd edərkən qorxu faktoruna da toxunur və bu faktorun – alimlərin təqiyyə edərək fikir bildirməsinin bütün İslam tayfalarına aid olduğunu vurğulayır:  

 

ومَن أنْصَفَ مِن نفْسِه علِم أنه لا علْمَ عندَ علماءِ الشرْق بجملةِ علماءِ الغرْبِ والعكسَ ، فضلاً عن العلمِ بكل واحدٍ مِنهم على التفصيل وبكيفيةِ مذْهبِه وبما يقوله في تلك المسألةِ بعَيْنها

وأيضا : قد يحمِل بعضَ مَن يُعتبَر في الإجماعِ على الموافقةِ ، وعدمِ الظهورِ بالخلافِ التقيّةُ والخوفُ على نفْسِه ، كما أن ذلك معلومٌ في كل طائفةٍ مِن طوائفِ أهلِ الإسلام ، فإنهم قد يعتقِدون شيئاً إذا خالفَهم فيه مخالفٌ خشِي على نفْسِه مِن مَضرَّتِهم

 

“Kim insaflı yanaşarsa görərki, hər birini təfsilatlı şəkildə tanımaq, məzhəbini, müəyyən məsələdəki görüşünü bilmək bir tərəfə, Şərqdəki alimlər Qərbdəkilərin bir qrupunu da tanımırlar, Qərbdəkilər isə Şərqdəkilərin.

Həmçinin bəzən təqiyyə və can qorxusu, görüşü icmada mötəbər sayılacaq bəzi kimsələri razılıq ifadə edib, müxalifətini gizləməyə vadar edir.

Necəki bu, İslam tayfalarının hər birində görülüb. Onlar bəzən bir şeyə inanar, müxalif başqa fikir söylədiyi zaman, canına zərər verəcəyindən qorxarlar (və  susarlar, yaxud da qarşı tərəfi razı salacaq görüşlər bildirərlər).”

 

Qaynaq: Muhəmməd Əş Şəvkani: İrşadul Fuhul: 1/195

Darul Kitəbil Arabi: 1419/1999

 

[Muslih]

Bir çox kimsə təqiyyənin sadəcə Şiələrə xas olduğu, tarix boyu sadəcə onlar tərəfindən aktiv bir şəkildə istifadə edildiyi düşüncəsindədir. Halbuki bu fikir, tarixi reallıqla ziddiyyət təşkil edir. İslam tarixində Əhli- Sünnət başda olmaqla bütün firqələr təqiyyədən istifadə etmiş, bir çox yerdə susmaq məcburiyyətində qalmışlar. Bunun bir çox örnəyini qeyd edəcəyik. Hətta dik duruşuyla məşhur olan Mutəzilə firqəsi də təqiyyə etmək məcburiyyətində qalmışdır.

Məşhur Mutəzili yazar Əbu Osman Əl Cahiz (163-255 h/780-869 m) bəzi Abbasi kralların onları dəstəkləməsilə təqiyyə dövrünün bitdiyinə işarə edərək deyir:

 

فمَا ينتظِرُ العالمُ بإظهارِ ما عندَه ، وما يمنَع الناصرَ للحقّ مِن القيامِ بما يلزَمُه ، وقدْ أمْكَن القولُ وصلُح الدَّهْرُ وخوَى نجْمُ التّقيّةِ ، وهبَّتْ رِيحُ العلماءِ

 

“Elə isə, elm sahibi olan kəs bildiyini (yazmaq surətilə) ortaya çıxarmaq üçün nəyi gözləyir? Haqqı dəstəkləyən kimsəyə (yazaraq) öz üzərinə düşən vəzifəni icra etməyə nə mane olur?

Artıq fikirləri izhar etmək mümkündür. Dövr buna münasibdir. Təqiyyə ulduzu sönmüş, (həqiqi) alimlərin küləyi coşmuşdur!”

 

Qaynaq: Əbu Osman Əl Cahiz: Kitəbul Həyəvan: 1/86-87

Mustafa Hələbi Nəşri: 1384/1965

 

Qeyd: Zamanımızda Allahın dininə yardım adıyla ortaya çıxmış “elm tələbəsi” adını daşıyan kimsələrə müraciətlə deyirik: Babalarınız ikrah altında bir çox şeyləri söyləyə bilməyiblər. Artıq bəzi məsələlərdə bu amil ortadan qalxmışdır. Elə isə, çıxıb onların deyə bilmədiklərini elan etməyə mane olan nədir? Ataların kor təqlidimi? İnsanların qınağı və sizi isimləndirməsimi? Ətrafınızdakı “çörək ağaclarını” itirmək qorxusumu?

Sulardan və dəstəmaz alma qaydalarından yazmaqdan, çeynənmişi çeynəməkdən, heyz və nifas mövzularının arxasında gizlənməkdən utanmırsınızmı, usanmırsınızmı? Allaha and olsun ki, bu şərəfsizcə susmağın cavabını verməli olacaqsınız! Verilən fürsəti dəyərləndirin və ölüm anidən qapınızı döymədən Allahın dininə qayıdın!

[Muslih]

Hənbəlilərdən Zeynuddin İbn Rəcəb (736-795 h/1335-1393 m) Buxarinin Səhihini şərh etdiyi "Fəthul Bari" adlı əsərində səhabələrin və onlardan sonrakı tabiun nəslinin krallar tərəfindən çox ciddi təzyiq altında tutulduqlarını, hətta onlara Cümə namazının məğribə yaxın qıldırıldığını, ölüm qorxusuyla heç kimin etiraz edə bilmədiyini deyir:

 

فقدْ تَبيَّنَ بهذا السياقِ أنَّ الصحابةَ والتابعينَ كانوا كلُّهم خائفينَ مِن وُلاةِ السوءِ الظالمينَ ، وإنهم غيرُ قادرينَ على الإنكارِ عليهم ، وأنه غيرُ نافعٍ بالكليَّة ؛ فإنهم يقتُلون مَن أنَكرَ ، ولا يرجِعون عن تأخيرِ الصلاةِ على عَوائدِهم الفاسدةِ

 

وقد كان الصحابةُ والتابعونَ مع أولئكَ الظلمةِ في جهْدٍ جهِيدٍ ، لا سيَّما في تأخيِر الصلاةِ عن مِيقاتِها ، وكانوا يصلُّون الجمْعةَ في  آخِرِ وقْتِ العصرِ ، فكان أكثرُ مَن يجيء إلى الجمعةِ يُصلّي الظُهْرَ والعَصْرَ في بيْتِه ، ثم يجيء إلى المسجِد تقيةً لهم ، ومِنهم مَن كان إذا ضاقَ وقتُ الصلاةِ وهو في المسجِد أوْمَأ بالصلاةِ خشْيةَ القتْلِ ، وكانوا يحلِّفون مَن دخَل المسجِدَ أنه ما صلَّى في بيْتِه قبلَ أن يَجيءَ

 

“Qeyd etdiklərimizdən aydın olur ki, Səhabə və Tabiunun hamısı pis və zalım idarəçilərdən qorxurdular və onlara qarşı çıxmağa qadir deyildilər. Hətta etirazın ümumiyyətlə heç bir faydası yox idi. (Əməvi idarəçilər) etiraz edəni öldürürdülər və namazın vaxtını gecikdirmə kimi fasid adətlərindən əl çəkmirdilər...

 

... Səhabə və Tabiun bu zalımlarla böyük sıxıntı yaşayırdılar. Xüsusilə də namazın vaxtını gecikdirmə işində. (Əməvi idarəçilər) Cümə namazını Əsr namazı vaxtının sonunda (Günəşə batana yaxın) qıldırırdılar. Cümə namazına gələnlərin çoxu evlərində Zöhr və Əsr namazlarını qılıb gəlirdilər. Məscidə gəlmələri isə təqiyyə idi. Onlardan eləsi var idi ki, məsciddə ikən namaz vaxtı daraldığı üçün namazını işarə ilə qılırdı. Bunu ölüm qorxusundan edirdilər.

(Əməvi idarəçilər) Məscidə girənlərə gəlmədən öncə evdə namaz qılmadıqlarına dair and içdirirdilər.”

 

Qaynaq: Zeynuddin İbn Rəcəb: Fəthul Bəri: 8/184-185

Məktəbətul Ğurabəil Əsəriyyə: 1417/1996

 

Qeyd: Əməvilər içində bu tətbiqatı başladaraq müsəlmanları zəlil hala gətirənlərin ilki Muaviyədir. Namazın vaxtından sonra qılınaraq müsəlmanların ələ salınmasına etiraz edən Hucr bin Adi və bəzi yoldaşları məhz onun əmrilə edam edildilər. Hətta onlardan biri diri-diri basdırıldı. Bəli! “möminlərin dayısı” möminləri bu hala salmışdı… Səhabələrin Muaviyənin zülmünə qarşı təqiyyə etdiyinin örnəkləri çoxdur. Onlardan bəzilərini növbəti sətirlərdə təqdim edəcəyəm.

Digər bir yöndən namazın vaxtından sonra qıldırılmasına səs çıxara bilməyib, namazını məsciddə işarə ilə qılan kimsələrin Muaviyə haqqında açıq tənqidlər edəcəyi və bu sözlərin bizim zamanımıza qədər nəql edilməsi sizcə nə qədər məntiqlidir?

 

[Muslih]

Muhəmməd Əş Şəvkani (1173-1250 h/1760-1834 m) Muaviyə dönəmindəki elm əhlinin - bunların çoxu səhabə idi - onun qorxusundan təqiyyə etdiyini və bu səbəblə atası naməlum olan Ziyadı özünə qardaş elan etməsinə susduqlarını deyir:

 

وقد أجمعَ أهلُ العلمِ على تحريمِ نسبَتِه إلى أبي سفيانَ وما وقَع مِن أهلِ العلْمِ في زمانِ بني أمَيَّةَ فإنما هو تقيَّةٌ

وذكَر أهلُ الأمُّهاتِ نسبَتَه إلى أبي سفيانَ في كتُبِهم مع كوْنهم لم يؤلّفوها إلا بعد انقراضِ عصرِ بني أميةَ محافظةً مِنهم على الألفاظِ التي وقَعتْ مِن الرُّواةِ في ذلك الزَّمانِ كما هو دأْبهم

 

“Elm əhli onun (Ziyadın) Əbu Sufyana (oğul olaraq) nisbət edilməsinin haramlığında icma etmişdir! Əməvilər zamanında elm əhlinidən sadir olanlar (susmaları və ya buna müsbət baxmaları) sadəcə təqiyyədir!

(Hədis sahəsindəki) ana kitabların yazarları öz kitablarında onu Əbu Sufyana nisbətlə (Ziyad bin Əbi Sufyan olaraq) qeyd etmişlər. Halbuki, bu kitablar Əməvi dönəminin bitməsindən sonra qələmə alınıb. Bunun səbəbi odur ki, onlar ravilərin o dönəmdə (Əməvilər dönəmində) qeyd etdiyi ləfzləri olduğu kimi saxlayıblar. Bu onların adətidir.”

 

Qaynaq: Muhəmməd Əş Şəvkani: Neylul Əvtar: 5/127

Misir: Darul Hədis: 1413/1993

 

[Muslih]

Səhabələrdən Ənəsin Təqiyyəsi

 

Fəxruddin Ər Razi (544-606 h/1150-1210 m) namazda “bismillahir rəhmanir rəhim” sözlərinin səsli söylənməsini müzakirə edərkən deyir:

 

أن عليًّا عليه السلام كان يُبالغ في الجهْر بالتسْمِيةِ ، فلمَّا وصَلَتِ الدوْلةُ إلى بني أميةَ بالَغوا في المنْعِ مِن الجهْرِ ، سعيًا في إبطالِ آثارِ علي عليه السلام ، فلعلَّ أنَساً خافَ مِنهم فلهذا السبَب اضطرَبتْ أقوالُه فيه

 

“Əli – aleyhissəlam – “bismillahir rəhmanir rəhim” sözlərinin açıq şəkildə (cəhrən)  deyilməsinə xüsusilə önəm verərdi. Dövlət idarəsi Əməvilərin əlinə keçdikdə onlar Əlinin – aleyhissəlam – izlərini silməyə çalışaraq, bu sözlərin açıq şəkildə deyilməsinə mane olmağa xüsusi önəm verdilər. Ola bilsin ki, Ənəs onlardan qorxmuş və bu səbəblə məsələ haqqındakı görüşləri tərəddüdlü olmuşdur.”

 

Qaynaq: Fəxruddin Ər Razi: Məfatihul Ğeyb: 1/181

Beyrut: Daru İhyəit Turasil Arabi: 1420

 

Qeyd: Əlinin izlərini tarixdən silmək və onunla şiddətli düşmənliyin əsasını atan kimsənin məhz Muaviyə olduğunda heç bir şübhə yoxdur.

 

[Muslih]

Səhabələrdən Abdullah bin Abbasın Təqiyyəsi

 

Məşhur Hənəfi fəqihi Əbu Cəfər Ət Tahavi (238-321 h/852-933 m) "Şərhu Məanil Əsər" adlı kitabında deyir:

 

عن عطاء قال : قال رجلٌ لابن عباسٍ رضي الله عنهما : هل لكَ في معاويةَ أوتَرَ بواحدة ، وهو يُريد أن يعِيب معاويةَ ، فقال ابن عباس : أصاب معاويةُ ، قيل له : قد روي عن ابن عباسٍ رضي الله عنهما في فعْلِ معاويةَ هذا ما يدل على إنكارِه إياه عليه وذلك

عن عكرمةَ أنه قال : كنتُ معْ ابن عباسٍ عند معاويةَ نتحدَّثُ حتى ذهَب هَزِيعٌ مِن الليْل ، فقامَ معاويةُ ، فركَع ركعةً واحدةً ، فقال ابن عباسٍ : مِن أين تُرى أخَذَها الحِمارُ

وقد يجوز أن يكون قولُ ابن عباسٍ «أصابَ معاوية» على التقِية له ، أي أصابَ في شيءٍ آخرَ ، لأنه كان في زمَنه ، ولا يجوز عليه عندنا أنْ يكون ما خالفَ فعْلَ رسول الله صلى الله عليه وسلم الذي قد علِمه عنه صواباً ، وقد رُوي عن ابن عباسٍ في الوتْر أنه ثلاث

 

“Əgər deyilsə: ..... Ata dedi: Bir nəfər İbn Abbasa - radiyallahu anhumə - dedi: Muaviyənin bir rükət vitr qılması haqda nə deyirsən? Bu adam Muaviyəni qınamaq istəyirdi. İbn Abbas dedi: "Muaviyə düzgün etmişdir".

Buna bizim tərəfimizdən belə cavab verilər: İbn Abbasdan - radiyallahu anhumə - Muaviyənin bu felini rədd etdiyinə dəlalət edən rəvayət vardır:

İkrimə dedi: İbn Abbasla bərabər Muaviyənin yanındaydım. Gecənin bir bölümü keçənə qədər danışdıq. Sonra Muaviyə ayağa qalxıb bir rükət (vitr) qıldı. İbn Abbas dedi: Eşşək (yəni Muaviyə) bunu (bir rükət vitr qılma görüşünü) hardan alıb?

İbn Abbasın "Muaviyə düzgün etmişdir" sözünün təqiyyə olması mümkündür. Məqsədi Muaviyənin başqa bir məsələdə doğru davranmasıydı. Çünki o, Muaviyənin (krallığı) zamanında yaşayıb.

Bizə görə İbn Abbasın Rəsulullahın felinə müxalif olduğunu bildiyi bir şey haqda "düzgün etmişdir" deməsi caiz deyildir. İbn Abbasdan vitrin üç rükət olduğu rəvayət edilmişdir.”

 

Qaynaq: Əbu Cəfər Ət Tahavi: Şərhu Məanil Əsər: 1/289

Aləmul Kutub: 1414/1994

 

Digər bir Hənəfi fəqihi Şihəbuddin Əl Kəvrani (813-893 h/1410-1488 m) Buxarinin Səhihinə yazdığı şərhdə deyir:

 

لم ينقُل عن رسول الله -صلى الله عليه وسلم- شيئًا في مناقبِ معاويةَ سوى أن ابنَ عباسٍ قال : إنه فَقيهٌ ، والظاهرُ أن ابنَ عباسٍ إنما قال هذا الكلامَ تقيةً ؛ لأنَّ ابنَ عباسٍ مِن أعْظمِ أصحابِ علي ، بل كان وَزيرًا له ومُشيرًا

 

“3766: (Əbu Təyyah) Muaviyənin mənaqibi haqda Allah Rəsulundan İbn Abbasın onun haqqında “fəqihdir” deməsindən başqa heç bir şey nəql etməmişdir!

Bu sözlərdən zahir olan budur ki, İbn Abbas bu sözü sadəcə təqiyyəylə demişdir. Çünki İbn Abbas, Əlinin (xilafəti zamanı onun) ən yaxın əshabından idi, hətta onun vəziri və məsləhətçisi idi.”

 

Qaynaq: Şihəbuddin Əl Kəvrani: Əl Kəvsərul Cari: 6/498

Beyrut: Daru İhyəit Turasil Arabi: 1429/2008

 

Qeyd: İbn Abbasın təqiyyə etməsi məsələsiylə yanaşı önəmli bir nöqtəyə diqqət çəkmək istəyirəm. Adı çəkilən iki alimə görə Muaviyə zalım bir fasiqdir. Elə bir fasiq ki, onun yanında Peyğəmbərin buyruqlarını belə zikr edə bilməzsiniz! İbn Abbasın təqiyyə etməsinə səbəb də məhz budur.

[Muslih]

Səhabələrdən Əbu Hureyrənin Təqiyyəsi

 

Əbu Hureyrənin Əməvilər dönəmində Peyğəmbərin sözlərinin bir qismini danışmağa qorxması məsələsi məşhurdur. Yəni Peyğəmbərin danışdıqları artıq Muaviyə dönəmində danışıla bilməzdi. Əks halda kimliyinizdən asılı olmayaraq sizi bir toyuq kimi kəsib, kənara ata bilərdilər. Qeyd edilən hədis Buxarinin Səhihində bu şəkildədir:

 

حفِظتُ مِن رسولِ الله صلى الله عليه وسلم وِعَاءَينِ ، فَأمَّا أحَدُهما فبثَثْتُه ، وأما الآخَرُ فلَو بثَثْتُه قُطِع هذا البُلْعُوم

 

“120: Peyğəmbərdən iki qab (məlumat) aldım. Onlardan birini (insanlar arasında) yaydım. Əgər ikincini yaymağa çalışsam bu ulqum kəsilər.”

 

Qaynaq: Muhəmməd Əl Buxari: Əs Səhih: 1/35

Daru Tavqin Nəca: 1422

 

Buxarinin Səhihi üzərinə yazılmış bir çox məşhur şərhə baxdım. Ancaq möhtərəm şarihlərimiz hədisdəki sual doğuran təməl məqamı açıqlamaq yerinə bulum/ulqum kəliməsinin mənşəyilə məşğuldurlar… Bir də, adətləri üzrə öncəkilərin yazdıqlarını hərfi-hərfinə köçürməklə… Lazımi nöqtəyə sadəcə yüngül toxunulub. Toxunulan miqdarın xülasəsini bu köçürücülərdən birinin kitabından sizlərə təqdim edirəm.

İbn Həcər Əl Asqalani (773-852 h/1372-1449 m) hədisin şərhində deyir:

 

وحمَل العلماءُ الوِعاءَ الذي لم يبَثَّه على الأحَاديثِ التي فِيها تبْيِينُ أَسَامي أمَراءِ السوءِ وأحوالِهم وزمَنِهم ، وقد كانَ أبو هريرةَ يَكنِي عن بعْضِه ولا يُصرِّح به خَوْفاً على نفْسِه مِنهم ، كقوْلِه "أَعُوذُ باللهِ مِن رأسِ السِّتِّين وإمارةِ الصبْيانِ" يُشير إلى خلافةِ يزيدَ بنِ معاويةَ ، لأنها كانتْ سَنةَ سِتينَ مِن الهجْرةِ واستجابَ الله دعاءَ أبي هريرةَ فماتَ قبْلها بسنةٍ

 

“Alimlər buradakı açıqlanmayan qabın müəyyən hədislər olduğunu deyiblər. Pis idarəçilərin adları, halları və zamanları haqqındakı hədislər.

Əbu Hureyrə onlardan bəzilərinin adlarına işarə etmiş, lakin onlardan gələcək can qorxusu səbəbilə bu adları açıq şəkildə söyləməmişdir.

“Altmışıncı illərin başlarından və uşaqların idarəçiliyindən Allaha sığınıram” sözündə olduğu kimi. Bu sözlərilə Yezid bin Muaviyənin xilafətinə işarə etmişdir. Çünki, onun idarəçilik dövrü hicri altmışıncı ildə başlamışdır. Allah da Əbu Hureyrənin duasına cavab vermiş və bundan bir il öncə (hicri 59-cu ildə) vəfat etmişdir.”

 

Qaynaq: İbn Həcər Əl Asqalani: Fəthul Bari: 1/216

Beyrut: Darul Məarifə: 1379

 

Qeyd: Şarihlərimizin açıqlaması çox qəribədir… Məlumdur ki, Əbu Hureyrə Əməvilərdən sadəcə Muaviyə dönəmində yaşamışdır. Elə isə, danışdığı zaman başı kəsiləcəyi şeylər gələcəkdə hakim olacaq Yeziddən öncə atası Muaviyəni qəzəbləndirəcək şeylər idi… Kəllə alma imkanı onun əlində idi… Ona müxalifət, ölüm fərmanını imzalamaq, edam ərizəsi idi… İstərsə bu müxalifət Peyğəmbərə dayansın…

Ancaq şarihlərimiz oxları məharətlə məlun Yezidə doğru çevirə biliblər… O, onsuzda islanıb… İslanmışın yağışdan nə qorxusu… Beləcə hədisin əsas hədəfi olan “möminlərin dayısı” təmizliyini qorumağa davam edir…

Şarihlər arasında qeyd etdiyimiz bariz həqiqətlərə toxunan sadəcə birini görə bildim və onun dediklərini sizə təqdim edirəm.

 

Hənəfilərdən Şihəbuddin Əl Kəvrani (813-893 h/1410-1488 m) Buxarinin səhihinə yazdığı şərhdə bu barədə deyir:

 

فإنْ قلتَ : ما هذا الوِعاءُ الذي لو بثَّه قُطِع حلقومُه ؟ قلتُ : هو ما يتعلَّق بأمرِ الخلفاءِ والفتَن التي وقَعَتْ مِن بني أميةَ ، مِن مخالفةِ معاويةَ لعَلي بن أبي طالبٍ ، وبعدَه مِن قتْلِ الحسيْنِ ، وخَرابِ المدينةِ الشريفةِ ، وقتلِ الصحابةِ والعلماءِ على يدِ مُسلمِ بن عقْبَةَ ، وقتلِ ابن الزبيرِ على يدِ الحجَّاجِ السفَّاكِ القتَّالِ ، والرَّمْي بالمنْجَنِيق على البيْت العَتيق

وقد أشارَ إلى هذا  مَن لا ينطِق عن الهوى : "هَلاكُ أمَّتي على يدي أُغَيْلِمَةٍ مِن قريشٍ" وهم يزيدُ الظالمُ ، وسائر بني مَروانَ

 

“Əgər “yayması halında ulqumu kəsiləcək bu qab (qabdakı bilgi) nə idi?” deyə soruşsan belə cavab verərəm: Bu məlumatlar xəlifələr və Əməvilərin çıxaracaqları fitnələrlə əlaqəliydi. Məsələn Muaviyənin Əli bin Əbi Talibə müxalifəti, ondan sonra Hüseynin (Kərbəlada) öldürülüməsi, Mədinənin xaraba qoyulması (Harra vaqiəsi), (Yezidin ordu komandirlərindən) Muslim bin Uqbənin əliylə səhabələrin və alimlərin öldürülməsi (həmçinin qadınlarının zorlanması), çoxlu insan öldürən və çox qan tökən Həccacın əliylə (Abdullah) İbn Zubeyrin öldürülməsi, Kəbənin mancanaqlarla atəşə tutulması (və şəhərə mancanaqlarla köpək leşlərinin atılması) kimi hadisələr.

Həvasından danışmayan Peyğəmbər bunlara işarə edərək belə buyurmuşdur: “Ümmətimin həlakı Qureyşli yeniyetməciklərin əlindən olacaq”. Bu hədisdə qəsd edilənlər zalım Yezid və Mərvanın övladlarıdır.”

 

Qaynaq: Şihəbuddin Əl Kəvrani: Əl Kəvsərul Cari: 1/248

Beyrut: Daru İhyəit Turasil Arabi: 1429/2008

 

[Muslih]

Cümə namazının qəsdli şəkildə gecikdirilməsi adəti Muaviyənin idarəsi zamanı ortaya çıxmışdır. Kufədə saleh müsəlmanlardan və hətta bir görüşə görə səhabələrdən olan Hucr bin Adi bir qrup müsəlmanla bərabər bu tətbiqata etiraz edənlər idi. Onlar bu səbəblə Muaviyənin qəzəbinə tuş gəlmişlər. Onların qarşısında bağışlanma üçün bir şərt qoyulmuşdur. Əlidən təbərrü və ona lənət oxumaq… Muaviyənin qurduğu “pres xatalar” və buradakı dialoqların məzmunuyla tanış olaq.

İbn Cərir Ət Təbəri (224–310 h/839–923 m) bu hadisəyə qarışanların həbs edildikdən sonra başlarına gələnləri nəql edərək deyir:

 

فقالَ لهم رسولُ معاويةَ : إنا قدْ أمِرنا أن نعرِض عليكم البَراءةَ مِن علي واللعْنَ له ، فإن فعَلتُم ترَكْناكم ، وإن أبيْتُم قتَلنَاكم ، وإن أميرَ المؤمنين يزعَم أن دماءَكم قد حِلَّتْ له بشهادةِ أهلِ مصْرِكم عليكم ، غير أنه قدْ عفَا عن ذلك ، فابرَءوا مِن هذا الرجُل نُخِلّ سبيلَكم قالوا : اللهمَ إنا لسْنَا فاعِلِي ذلك فأمَر بِقبورِهم فحُفِرتْ

 

فقالَ عبدُ الرحمن بنُ حسَّانٍ العَنْزِي وكريمُ بن عفيفٍ الخَثْعَمِي : ابعَثوا بنا إلى أميرِ المؤمنينَ ، فنحْنُ نقول في هذا الرجُلِ مثلَ مقالتِه ، فبعَثوا إلى معاويةَ يُخبرونه بمقالتِهما ، فبعَث إليهم أن اُئتُوني بهمَا

فلمَّا دخَلاَ عليه قال الخثْعَمِي : الله الله يا معاويةَ ، فإنكَ منقولٌ مِن هذهِ الدارِ الزائلةِ إلى الدارِ الآخرةِ الدائمةِ ، ثم مسئولٌ عمَّا أرَدتَ بقتْلِنا ، وفيما سفَكْتَ دِماءَنا ، فقال معاويةُ : ما تقول في علي ؟ قال : أقول فيه قولَك ، قال : أتَبْرأُ مِن دينِ علي الذي كان يدِين الله به ؟ فسكَتَ ، وكرِه معاويةُ أن يُجِيبَه وقامَ شَمِرُ بن عبدِ اللهِ مِن بني قُحافةَ ، فقال : يا أميرَ المؤمنينَ ، هبْ لي ابن عمِّي ، قال : هو لكَ

ثم أقبلَ على عبدِ الرحمن العَنْزِي فقال إيه : يا أخا ربيعةَ ! ما قولُك في علي ؟ قال : دَعْني ولا تسألْني فإنه خيرٌ لك ، قال : واللهِ لا أدَعُكَ حتى تُخبرَني عنه ، قال : أشهَد أنه كان مِن الذاكرينَ اللهَ كثيراً ، ومِن الآمرين بالحقّ ، والقائمينَ بالقسْطِ ، والعافينَ عن الناسِ ، قال : فما قوْلك في عثمانَ ؟ قال : هو أولُ مَن فتَح بابَ الظلمِ ، وأرْتَجَ أبوابِ الحق ، قال : قتَلتَ نفْسَكَ ، قال : بل إيَّاكَ قتَلتُ ، فبعَثَ به معاويةُ إلى زيادٍ ، وكتَب إليه : أما بعدُ ، فإن هذا العنْزِي شرُّ مَن بعَثْتَ ، فعاقِبْه عُقوبتَه التي هو أهلُها واقتُله شرَّ قتْلةٍ

فلمَّا قُدم به على زيادٍ بعَث به زيادٌ إلى قُسِّ الناطفِ ، فدُفِن به حيَّا

 

“Muaviyənin elçisi onlara (Hucr və yanındakılara) dedi: Bizə əmr edilibki, sizin Əlidən bəraət etmənizi və ona lənət oxumanızı istəyək. Əgər bunu etsəniz sizi sərbəst buraxacağıq. İmtina etsəniz, sizi öldürəcəyik.

Möminlərin əmiri (Muaviyəni qəsd edirlər) şəhərinizin (Kufənin) sakinlərinin şahidliyilə sizin qanınızın halal olduğunu düşünür. Ancaq sizi əfv edir. Elə isə, bu adamdan (Əlidən) bəraətinizi elan edin, sizi sərbəst buraxaq!

Onlar belə cavab verdilər: Allahım! Biz bunu edəcək deyilik! (Elçi) onların qəbirlərinin hazırlanmasını əmr etdi və qəbirləri qazıldı...

 

Abdur Rahman bin Hassan Əl Anzi və Kərim bin Afif Əl Xasami belə dedi: Bizi möminlərin əmirinə göndərin. Biz bu adam (Əli) haqqında onun dediyini deyəcəyik. Muaviyəyə xəbər göndərdilər və o ikisinin nə dediyini çatdırdılar. O da gətirilmələrini istədi.

O ikisi Muaviyənin yanına daxil olduqda Xasami dedi: Allahdan qorx ey Muaviyə! Bu fani dünyadan, əbədi axirət yurduna köçəcəksən və bizi öldürdüyün, qanımızı tökdüyün üçün cavab verəcəksən!

Muaviyə dedi: Əli haqqında nə deyirsən? Xasami dedi: Onun haqqında sən deyəni deyirəm! Sən Əlinin dinindən bəraət edirsənmi? Sonra susdu. Muaviyə ona cavab vermək istəmədi. Bənu Quhafədən Şəmir bin Abdillah ayağa qalxıb dedi: Ey möminlərin əmiri! Əmimoğlunu mənə bağışla! Muaviyə dedi: O sənindir!

 

Sonra Abdur Rahman Əl Anziyə dönüb dedi: Ey Rabianın qardaşı! Əli haqqında nə deyirsən? O belə cavab verdi: Məni rahat burax və sual vermə. Bu sənin üçün daha xeyirlidir. Muaviyə dedi: Allaha and olsun ki, cavab vermədikcə səni rahat buraxan deyiləm.

Abdur Rahman dedi: Mən şəhadət edirəm ki, Əli Allahı çox zikr edənlərdən, haqqı əmr edənlərdən, ədaləti təmin edənlərdən və insanları əfv edənlərdən idi!

Muaviyə ondan soruşdu: Osman haqqında nə deyirsən? Abdur Rahman dedi: O, zülm qapısını açıb, haqq qapılarını bağlayanların ilkidir!

Muaviyə dedi: Sən özün-özünü öldürdün! Abdur Rahman dedi: Xeyr! Mən səni öldürdüm!

Muaviyə onu (Kufə valisi) Ziyada göndərdi və ona belə yazdı: Bu Anzi göndərdiklərinin ən pisidir. Onu layiq olduğu şəkildə cəzalandır və ən pis şəkildə öldür!

Onu Ziyadın yanına gətirdikləri zaman (Kufə yaxınlığındakı) “Qussun Natif” bölgəsinə göndərdi və orada diri-diri basdırıldı.”

 

Qaynaq: İbn Cərir Ət Təbəri: Tarixur Rusul vəl Muluk: 5/275-277

Beyrut: Darut Turas: 1387

 

 

Qeyd: Muaviyənin Əlini minbərlərdən lənətlədiyi və söydüyü, hətta bunu dövlət proqramı halına salıb özündən sonrakılara miras buraxdığı bir çox səhih hədisdə öz əksini tapmışdır, sadəcə tarixi məlumat deyil.

İnsanlar bununla imtahan edilirdilər. Əlini lənətləyənlərə toxunulmadığı halda, bundan imtina edənlər potensial düşmən olaraq məhv edilirdi… Müsəlmanlar bütün məscidlərdə mənən əridilirdilər…

Bu tağutların haqqa qarşı kini o qədər şiddətli idi ki, haqq əhlini öldürməkdə ən pis formaları seçirdilər. Məsələn Hucrun əshabından Abdur Rahman bin Hassanı diri-diri basdırmışdılar… Allah intiqam alan olaraq yetər!

Sizcə insanların Əliyə lənət oxumadığı üçün diri-diri basdırıldığı bir cəmiyyətdə haqqın dilə gətirilməsi və ya o zamanki alimlərin Muaviyəyə qarşı etirazlar edib, bunları qələmə alması, hətta ümumiyyətlə dövlətin siyasətinə qarşı hansısa narazılıq bildirməsi mümkündürmü? Elə isə, Əməvi dönəmi alimlərinin bu barədəki susqunluğunu rıza olaraq önümüzə gətirmənin mənası varmı?

[Muslih]

Peyğəmbər Minbərindən Əhli-Beytin Lənətlənməsi və Cəmiyyətin Susqunluğu

 

Hakim Ən Neysəburi (321-405 h/933-1015 m) Buxari və Muslimin Səhihləri üzərinə yazdığı “Əl Mustədrək” adlı əsərində rəvayət edir:

 

عن أبي عبدِ اللِه الجَدَلي قال : دخَلتُ على أمّ سلمةَ رضي الله عنها فقالتْ لي : أيُسَبُّ رسولُ الله صلى الله عليه وسلم فيكم ؟ فقلتُ : معاذ الله ، أو سبحانَ الله ، أو كلمةً نحوَها ، فقالتُ : سمِعتُ رسولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم يقول : «مَن سبَّ عليًّا فقدْ سبَّني» هذا حديث صحيحُ الإسنادِ ، ولمْ يخرّجاه

التعليق من تلخيصِ الذهبي - صحيحٌ

 

“4615: ... Əbi Abdillah Əl Cədəli dedi: Ummu Sələmənin - Allah ondan razı olsun - yanına getdim. Mənə belə dedi: Sizin aranızda Allahın Rəsulunu söyürlər?

Mən dedim: Allah qorusun! Subhanallah! Ummu Sələmə mənə dedi: Rəsulullahın belə buyurduğunu eşitdim: “Əlini söyən məni söymüşdür!”

Hakim: Bu, isnadı səhih bir hədis olduğu halda, Buxari və Muslim təxric etməmişlər.

Zəhəbi: Hədis səhihdir!”

 

Qaynaq: Hakim Ən Neysəburi: Əl Mustədrək: 3/130

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1411/1990

 

Hədisin Əbul Qasim Ət Tabərani (260-360 h/873-971 m) tərəfindən təxric edilən ləfzi bu şəkildədir:

 

قالتْ لي أم سلمةَ : أيُسَبُّ رسولُ الله - صلى الله عليه وسلم - بيْنكُم على المنابِر ؟! قلتُ : سبحانَ الله ! وأنَّى يسَبُّ رسول الله - صلى الله عليه وسلم -؟! قالتْ : أليسَ يُسَبُّ علي بن أبي طالب ومَن يحبُّه ؟ وأشهَد أن رسول الله - صلى الله عليه وسلم - كان يحِبُّه

 

“5832: Ummu Sələmə mənə dedi: Rəsulullah sizin hüzurunuzda minbərlərdən söyülür? Dedim: Subhənallah! Rəsulullah nə zaman söyüldü?

Ummu Sələmə dedi: Əli bin Əbi Talib və onu sevənlər söyülmürmü? Mən şəhadət edirəm ki, Rəsulullah - sallallahu aleyhi və səlləm - Əlini sevirdi!”

 

Qaynaq: Əbul Qasim Ət Tabərani: Əl Mucəmul Əvsat: 6/74

Qahirə: Darul Harameyn

 

 

Qeyd: Bu hədisi həmçinin Əhməd, Nəsai, İbn Əbi Şeybə və Tabərani də rəvayət etmiş, Şueyb Əl Arnaut, Adil Murşid, Vasiyullah bin Muhəmməd və digərləri səhih olaraq dəyərləndirmişlər.

Hədisdə o dönəmin acınacaqlı tablosu açıq şəkildə müşahidə edilir. Peyğəmbərin vəfatından qısa bir müddət sonra, bu din üçün həqiqi mənada canını qoymuş insanlar Peyğəmbərin minbərindən (!) söyülür... Peyğəmbərin “qardaşım” adlandırdığı, “Onu söyən məni söymüşdür!” buyurduğu insanlar və onları sevənlər lənətlənir...

Müsəlmanların gözü elə qorxudulub ki, - istisnalar xaric - heç kim bu zillətə etiraz edəcək cəsarəti tapa bilmir özündə…

Xatırladım ki, Peyğəmbərin xanımı Ummu Sələmə Muaviyənin vəfatından bir neçə ay sonra dünyasını dəyişmişdir. Bu tarixi fakt, Peyğəmbər Əhli-Beytinin və onları sevənlərin minbərlərdən lənətlənməsinin məhz Muaviyə dönəmində və dövlət proqramı olaraq tətbiq edildiyini göstərir. Çünki, o dönəmdə kralın izni olmadan minbərə kimsə çıxa bilməz, xüsusilə də bu dərəcədə böyük işə cəsarət etməzdi.

Mənəvi olaraq sındırılmış, əzilmiş, dəyərləri ayaq altına alınmış bir toplumun, orada yaşayan alimlərin Muaviyə və tayfası haqqında nələrsə deyə biləcəyini düşünə bilirsinizmi?

Peyğəmbərin qardaşının Peyğəmbər minbərindən lənətlənməsinə susmağa məhkum, hətta Peyğəmbər nəvəsinin Kərbəlada qətlinin yasını içində tutmağa məcbur bir cəmiyyətin fərdlərinin hər mövzuda haqqı söylədiyini, haqqı söyləməkdə kimsədən çəkinmədiklərini iddia etmək absurd deyilmi?

[Muslih]

Yezidə Beyətin Zorla və Qorxu Altında Toplanması

 

Hicrətin 56-cı ilində, ölümündən dörd il əvvəl Muaviyənin Yezidə beyət toplaması prosesi tarix kitablarında geniş bir şəkildə rəvayət edilir. Bu təşəbbüsü ilk olaraq məşhur qoyun oğrusu Muğirə bin Şubə başlatmışdır. Bundan sonra valilər kanalıyla lazımi adamlara – cəmiyyətdə sözü keçən kəslərə yüklü miqdarda rüşvətlər verilmişdir. Bu rüşvətləri hədiyyə adı altında alan fasiqlər, hər tərəfdə Yezidin xilafət üçün uyğun olduğunu təbliğ edərək, ictimai rəy formalşdırmağa çalışırdılar.

Daha sonra isə, Muaviyə özü şəhər-şəhər gəzərək son mərhələni reallaşdırmışdır. Bu mərhələdə pulla satılmayanları ölümlə təhdid etmişdir. Qədimdən bəri dəyişməyən düstur: Pul və qılınc…

O, Məkkəyə gəldiyi zaman içlərində Hüseyn bin Əli, Abdullah bin Zubeyr, İbn Ömər kimi xalqın dinlədiyi kimsələrin olduğu bir qrupu toplayaraq onları mal təklifiylə razı salmağa çalışdı. Buna nail olmadıqda, növbəti metoda keçərək onlara belə dedi:

 

وإني قائم بمقالةٍ ، فأقسِمُ باللهِ لئِنْ ردَّ عليَّ أحَدُكم كلِمةً في مَقامي هذا لا ترجِع إليه كلِمةٌ غيرُها حتى يسبِقَها السيفُ إلى رأسِه ، فلا يَبقَيَنَّ رجلٌ إلا على نفْسِه

ثم دَعا صاحبَ حَرَسِه بحضْرَتهم فقال : أقِمْ على رأس ِكلّ رجلٍ مِن هؤلاءِ رجُلينِ ومع كل واحدٍ سيفٌ ، فإنْ ذهَبَ رجلٌ مِنهم يرُدُّ عليَّ كلمةً بتصديقٍ أو تكذيبٍ فليضِرْباه بسَيْفَيْهِما

ثم خرَج وخرَجوا معه حتى رَقِي المنبرَ فحمِد اللهَ وأثنى عليه ثم قال : إن هؤلاءِ الرَّهْطَ سادةُ المسلمينَ وخيارُهم لا يُبَتُّ أمرٌ دونَهم ولا يُقضى إلا عن مَشْوَرتهم ، وإنهم قدْ رضُوا وبايَعوا ليَزيدَ ، فبايِعوا على اسمِ الله ! فبايَعَ الناسُ ، وكانوا يتربَّصُون بيعةَ هؤلاءِ النفرِ

ثم ركِب رواحِلَه وانصَرَف إلى المدينةِ ، فلقِي الناسُ أولئكَ النفرَ فقالوا لهم : زعَمْتم أنكم لا تُبايعون ؟ فلِمَ رْضِيْتُم وأعْطَيْتم وبايعْتم ؟ قالوا : واللهِ ما فعَلْنا ، فقالوا : ما منَعَكم أن ترُّدوا على الرجلِ ؟ قالوا : كادَنا وخِفْنا القتْلَ

 

“Mən çıxıb bir xütbə verəcəm. Allaha and olsun ki, sizdən biri bu məqamımda mənə tək kəliməylə cavab qaytarsa, ona digər kəlimə deyilmədən öncə qılınc boyununa enər! Hər kəs öz canını qorusun!

Sonra onların yanında öz mühafizə rəisini çağırıb dedi: Bu adamların hər birinin başının üstünə iki qılınclı əsgər qoy. Əgər onlardan biri məni doğrulayan və ya yalanlayan bircə kəlimə söyləsə o əsgərlər bunları qılıncdan keçirsinlər!

Sonra bərabər çıxdılar və Muaviyə minbərə qalxıb Allaha həmd-səna etdi. Sonra belə dedi: Bu qrupdakılar müsəlmanların böyükləri və xeyirliləridir! Heç bir işə onlarsız qərar verilməz, onların məşvərəti olmadan edilməz. Onlar Yezidə beyətə razı oldular. Siz də Allahın adı üzrə beyət edin!

İnsanlar bu qrupdakıların beyətini gözləyirdilər və bundan sonra beyət etdilər.

Sonra Muaviyə miniyinə minib Mədinəyə döndü. İnsanlar o qrupdakıları dedilər: Beyət etməyəcəyinizi deyirdiniz. Bəs niyə razı oldunuz, boyun əydiniz və beyət etdiniz? Onlar belə cavab verdilər: Allaha and olsun ki, biz beyət etmədik.

İnsanlar soruşdu: Muaviyəyə etiraz etmənizə nə mane oldu? Onlar dedilər: Muaviyə bizi (sizinlə, sizi də bizimlə) aldatdı və öldürülməkdən qorxduq!”

 

Qaynaq: Əbul Həsən İbnul Əsir: Əl Kəmil fit Tarix: 3/103

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1407/1987

 

 

Hənbəli alimlərindən Əbul Fərəc İbnul Cəvzi (508-597 h/ 1114-1201 m) Xəlifə təyini haqqında danışarkən Yezidə beyət edən alim və avamın ümumilikdə bunu can qorxusuyla etdiyini qeyd edir:

 

واعلمْ ما رضِي ببْيعةِ يَزيدَ أحدٌ فيمن يُعوَّل عليه حتى العَوامّ أنكَروا ذلك  ، غيرَ أنهم سكَتوا خوْفًا على أنفسِهم ، والعلماءُ يحكُمون بصحّةِ الإمامةِ إذا وقَعتْ قَهْرًا لموضِعِ الضَّرُورة

 

“Bil ki, güvənilən kimsələrdən (səhabə, alim və öndərlərdən) heç kimsə Yezidə beyətə razı olmamışdır! Hətta avam bunu rədd etmiş, lakin can qorxusundan susmuşlar.

Alimlər - güc yoluyla ələ keçirildiyi zaman - İmamətin (Xəlifəliyin) səhih olduğuna zərurət səbəbilə hökm etmişlər.”

 

Qaynaq: İbnul Cəvzi: Ər Rədd aləl Mutəassibil Anid Əl Mani min Zəmmi Yəzid: 78

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1426/2005

 

Qeyd: Müsəlmanların ən stratejik məqamı xilafətdir. Muaviyə özü bu məqamı işğal edib, fəsad çıxarmaqla kifayətlənmədi. Üstəlik fisqdə atasının təcrübələri üzərinə özününküləri də əlavə etmiş Yezidi müsəlmanların başına keçirdi. Hər zaman olduğu kimi bunu qanuni metodlarla yox, mal və qılıncla etdi.

Müsəlmanlar, hətta onların ən seçkinləri ölümlə təhdid edildi. Ölüm qorxusu altında Yezidə beyət etdirildi. Qorxunun bu səviyyədə hakim olduğu bir cəmiyyətdə fikir azadlığından, adil hökmlərdən bəhs edilə bilərmi? Alimlərin bu azğın nifaq nümayəndələrinin etdiklərinə susmasını razılığa yozmaq olarmı? Bütün bunlar “sükutiyyə” məzhəbinin əsassızlığına dəlalət edir...

[Muslih]

Şəmsuddin Əz Zəhəbi (673-748 h/1274-1348 m) “Tarixul İslam” və “Siyəru Aləmin Nubələ” adlı əsərlərində Əməvilərin murdar tağuti siyasəti və insanlara tətbiq etdiyi metodlardan danışaraq deyir:

 

أبو فَرْوَة يزيد بن محمد الرُّهَاوي : سمعتُ أبي يقول لعيسى بن يونسَ : أيهما أفْضلُ : الأوْزاعي أو سفيان ؟ فقال : وأين أنت مِن سفيان ؟

قلتُ : يا أبا عمرو ! ذهبتْ بك العِراقيةُ ، الأوْزاعي ، فقْهُه ، وفضْلُه ، وعلْمُه

فغضِب ، وقال : أتَراني أُؤثِر على الحق شيئاً ، سمِعتُ الأوزاعيَّ يقول : ما أخَذْنا العطاءَ حتى شهِدنا على عليّ بالنفاقِ ، وتبرَّأنَا منه ، وأُخِذ عليْنا بذلك الطلاقُ والعِتاق وأيمانُ البيْعة

قال : فلما عقَلتُ أمْري ، سألتُ مكحولاً ، ويحيى بن أبي كثيرٍ ، وعطاءَ بن أبي رباحٍ ، وعبدَ الله بن عبيد بن عُمير ، فقال : ليس عليك شيء ، إنما أنتَ مُكرَه

فلم تقَرَّ عيْني ، حتى فارقتُ نِسائي ، وأعتقْتُ رَقيقي وخرَّجْتُ مِن مالي ، وكفَّرتُ أيماني ، فأخْبرني : سفيان كان يفعَل ذلك ؟

 

“Əbu Fərvə Yezid bin Muhəmməd Ər Ruhəvi: Atamın İsa bin Yunusa belə dediyini duydum: Əvzaimi daha üstündür, yoxsa Sufyan?

O dedi: Sənin Sufyana münasibətin necədir?

Dedim: Ey Əbu Amr! İraqlı olman səni çaşdırıb. Əvzai fiqhiylə, fəzilətiylə və elmiylə daha üstündür.

O qəzəblənib belə dedi: Sən mənim nəyisə haqdan üstün tutduğumu görmüsənmi? Əvzainin belə dediyini eşitdim: Əlinin münafiq olduğuna şahidlik edib, ondan təbərrü etmədikcə (Əməvilərdən) maaş ala bilməzdik. Bu, talaq, kölə azad etməyə bağlanmış, beyət andı belə alınmışdı. (Yəni “Əli münafiq deyilsə xanımlarım boş olsun, kölələrim azad olsun” şəklində)

Sonra məsələmi başa düşdükdə Məkhul, Yahya bin Əbi Kəsir, Ata bin Əbi Rəbah, Abdullah bin Ubeyd bin Umeyrə bu haqda sual verdim. İkrah altında olduğum üçün üzərimə bir şeyin vacib olmadığını dedilər.

Qadınlarımdan ayrılmadıqca, köləmi azad edib, andımın kəffarəsini vermədikcə rahat olmadım. İndi sən mənə de görüm Sufyan (Əvzai kimi) belə bir şey edibmi?”

 

Qaynaq: Şəmsuddin Əz Zəhəbi: Siyəru Aləmin Nubələ: 6/556

Qahirə: Darul Hədis: 1427/2006

 

Qeyd: Elm əhlini bu cür imtahandan keçirərək maaş verən bir dövlətdə və ya bu maaşı almaq üçün Əlinin – aleyhissalam – münafiqliyinə şahidlik edən elm əhlinin hansı haqq söz danışmasından bəhs edilə bilər?

 

[Muslih]

Əbu Ubeyd (157-224 h/774-838 m) “Kitabul Əmval” adlı əsərində Tabiun nəslindən olan iki məşhur alimin, Səid bin Cubeyr və Səid bin Əl Museyyəbin Əməvi zalımlarına qarşı təqiyyəsinə dəlalət edən bəzi rəvayətlər nəql edir:

 

عن قتادة ، قال : سألتُ سعيدَ بن المسيَّب : إلى مَن أدفَع زكاةَ مالي ؟ فلمْ يُجبْني

 

عن حسَّان بن أبي يحيى الكِنْدِي ، قال : سأَلتُ سعيدَ بن جبيرٍ عن الزكاةِ ، فقال : ادفَعْها إلى ولاةِ الأمْرِ ، فلمَّا قامَ سعيدٌ تبِعتُه ، فقلْتُ : إنكَ أمَرْتني أن أدفَعها إلى ولاةِ الأمرِ ، وهُمْ يصنَعون بها كذا ، ويصنَعون بها كذا ، فقال : ضعْها حيثُ أمَرك اللهُ ، سألتَني على رُءوسِ الناس ، فلمْ أكُنْ لِأُخْبِرَكَ

 

“1801: ... Qatadə belə dedi: Səid bin Əl Musəyyəbdən soruşdum: Malımın zəkatını kimə verim? Mənə cavab vermədi/susdu.

 

1813: ... Hassan bin Əbi Yahya Əl Kindi dedi: Səid bin Cubeyrə zəkat haqda sual verdim. Mənə belə cavab verdi: Zəkatını idarəçilərə ver.

Səid məclisdən qalxıb gedəndə arxasınca düşdüm və ona dedim: Sən mənə zəkatımı idarəçilərə verməyimi əmr etdin. Halbuki onlar zəkatı filan yerlərə xərcləyirlər (Şəriətə müxalif şəkildə sərf edirlər). Səid dedi: Zəkatını Allahın əmr etdiyi yerə (birbaşa ehtiyac sahiblərinə) ver! Sən məndən bunu insanların içində soruşdun. Mən sənə belə cavab verəcək deyildim.”

 

Qaynaq: Əbu Ubeyd: Kitəbul Əmval: 677, 680

Daruş Şuruq

 

Qeyd: Əgər alimlər zəkat malının qeyri-qanuni yollara xərcləndiyini bildikləri halda insanlara “zəkatınızı dövlətə verməyin” deyə bilmirdilərsə, bundan daha böyük “günah” sayılacaq məsələlərdə etiraz etmələri necə mümkün ola bilər? Alimlərin susqunluğu əleyhimizə “sükuti icma” olaraq necə təqdim edilə bilər?

[Muslih]

Bütün bu zülmlər Abbasilər dönəmində də davam etmişdir. Bəlkə də, daha şiddətli bir şəkildə…

Şəmsuddin Əz Zəhəbi (673-748 h/1274-1348 m) məşhur Nəhv ustadı İbn Sikkit – Yaqub bin İshaqın tərcümeyi-halında onun öldürülmə hadisəsini belə nəql edir:

 

ويُروى أن المتوكّلَ نظَر إلى ابنيْهِ ؛ المعَتَزّ والمؤيَّد ، فقال لابن السكِّيتِ : مَن أحبُّ إليك هما أو الحسنُ والحسينُ ؟ فقال : بل قنْبرٌ ، فأمَر الأتراكَ ، فداسَوا بطْنَه ، فماتَ بعد يومٍ . وقِيل : حُمِل مَيّتاً في بِساطٍ ،  وكان في المتوكّلُ نصْبٌ

 

“Rəvayətə görə (Abbasi kralı) Mutəvəkkil iki oğlu Mutəzz və Muəyyədə nəzər salıb (onların müəllimi olan) İbn Sikkitə dedi: Sənə bu ikisimi əzizdir yoxsa (Peyğəmbərin nəvələri olan) Həsən və Hüseyn?

İbn Sikkit belə dedi: (Əlinin azad edilmiş köləsi olan) Qənbər mənə bu ikisindən əzizdir!

(Kral qəzəblənərək xidmətində olan) türklərə əmr etdi, onun qarınını təpiklədilər. Bir gün sonra vəfat etdi. Xərəkdə ölü olaraq çıxarıldığı da deyilmişdir.

(Abbasi kralı) Mutəvəkkildə nasibilik (Əhli-Beyt düşmənçiliyi) vardı!”

 

Qaynaq: Şəmsuddin Əz Zəhəbi: Siyəru Aləmin Nubəla: 12/18

Beyrut: Muəssəsətur Risalə: 1405/1985

 

Qeyd: Bəzi yazarların rəvayətinə görə İbn Sikkitin boynu arxadan kəsilərək dili o dəlikdən çölə çıxarılmışdır.

Bu qissədə “Alimlərin Əməvi dönəmində susduqlarını anladıq, bəs Abbasi dönəmində niyə Əlinin müdafiəsi yönündə danışmayıb bu zülmə susdular?” şəklində sual verən tarix cahillərinə cavab vardır.

Tariximiz şahiddir ki, bütün zamanların ən potensial siyasi müxalifəti olan Əhli-Beyt tərəfdarlarının Abbasilər dönəmində gördüyü zülm, Əməvilər dönəmini kölgədə buraxmışdır. Bu mövzularda artıq-əskik danışmaq, keçmişi ehtiyatsız şəkildə qurcalamaq repressiyalara qurban getmək üçün yetərli idi… Hətta Əməvi düşmənliyinizin Əhli-Beyt sevgisindən qaynaqlandığı ittihamıyla dar ağacına yola salına bilərdiniz… Tarix kitabları bu zülmlərin örnəklərilə doludur…

Elə isə, Peyğəmbərin nəvələrini kralın övladlarından üstün tutduğunu deyə bilənlərin bu cür cəzalandırıldığı bir mühitdə hansı haqqın bərqərar olmasından danışıla bilər?

 

[Muslih]

Mutəzilə mənsubu İbn Əbil Hədid (586-656 h/1190-1258 m) “Şərhu Nəhcil Bəlağa” adlı əsərində Əhli-Beyt tərəfdarlarına Əməvi dönəmində edilən zülmün şiddətindən, insanların hətta quru iftirayla, “Əli tərəfdarıdır” deyilməsilə məhv edilməsindən danışarkən deyir:

 

حتى أن الرجلَ ليُقال له : "زنديقٌ" أو "كافرٌ" ، أحبُّ إليه مِن أن يقال : شيعةُ علي

 

“(Vəziyyət o yerə çatmışdı ki) Bir insana zındıq və ya kafir deyilməsi, ona Əli tərəfdarı deyilməsindən daha xoş idi.”

 

Qaynaq: İbn Əbil Hədid: Şərh Nəhcil Bəlağa: 11/44

Darul Cil: 1416/1996

 

[Muslih]

Şafilərdən Muhəmməd bin Aqil Əl Hadrami (1279-1350 h/1863-1931 m) Cərh və Tədil alimlərinin Nasibi və Xavaricləri tədil edib, Əli sevgisi səbəbilə “təşəyyu” ilə ittiham olunan insanları cərh etmələrinə münasibət bildirərək deyir:

 

فهَالَني هذا الصنيعُ ، وأفظعَني ذلك الحكمُ ، واستغربتُه كلَّ الاستغرابِ ، وقلتُ : إن هذا لهو التَّبَاب

غير أنه ظهَر لي أن لكثيرٍ مِن المتقدّمِين بعضَ أعذارٍ ، سوَّغت لهم ما سوَّغتُ ، وقلَّدهم المتأخِرونَ هَيْبةً الانفراد عنهم وفَرَقاً مِن أن يُنبَزوا بالرفْض ، وقد كان في بعضِ الأعصار خيرٌ للإنسان أن يتَّهَم بالكفر فضلاً عما دونَه مِن أن يتَّهم بموالاةِ علي وأهلِ بيته عليهم السلام

 

“Bu iş mənə qorxu və vəlvələ saldı. Buna çox təəccübləndim və “bu artıq həlakdır” dedim.

Ancaq mənə aydın oldu ki, qədim alimlərin çoxunun bəzi üzrləri var və onların bu işini anlayışla qarşıladım.

Sonradan gələn alimlər isə, onlardan fərqli düşünmənin verdiyi dəhşətdən və Rafizi adlandırılmaq qorxusundan onları təqlid ediblər.

Bəzi zamanlarda bir insan üçün - başqa şeylər bir tərəfə - küfrlə ittiham olunmaq belə, Əli və ailəsinin - Allahın salamı üzərlərinə olsun - sevgisiylə ittiham olunmaqdan daha xeyirli idi...”

 

Qaynaq: Muhəmməd bin Aqil: Əl Atbul Cəmil alə Əhlil Cərhi vət Tadil: 21

İordaniya: Darul İmamin Nəvəvi: 1425/2004

 

Qeyd: İbn Aqil burada bir çoxunun dilə gətirəcəyi bir etiraza cavab vermişdir. Əgər “qədim alimlər qorxudan susurdularsa, sonrakılar qorxu ortadan qalxdıqda niyə danışmadılar?” deyə etiraz edilərsə bunun cavabı çox sadədir. Çünki, bir çoxları alim adını daşısalar da, həqiqətdə işləri təqliddən, köhnələrin fətvalarının tozunu təmizləyib, yırtılmış olduğu ortaya çıxan yerlərinə yamaq vurmaqdan başqa bir şey olmayıb… Hətta müqəllid olmaqla öyünüblər…

Təqlid zəncirini qıra bilmiş kimsələrin önündə isə, ikinci böyük maneə var… Xalq onları müxtəlif adlarla ittiham edəcək, ictimai qınağa məruz qalacaqlar… Bu iki süzgəcdən keçməyə müvəffəq olmuş insan sayı həqiqətən çox azdır və əsərlərinin bir çoxu tarixin qaranlıqlarında itib-batmışdır…

 

[Muslih]

Sələfilərin məşhur mühəddisi Nasiruddin Əl Əlbani, səhabə sayılan Hakəm bin Əbil Asın Peyğəmbər tərəfindən lənətlənməsi haqqında hədislərin səhihliyini bəyan etdikdən sonra, köhnə alimlərdən bir çoxunun bu haqda nala-mıxa vurmaları, bu mövzuda hökümətlərdən və ictimai qınaqdan çəkinmələri haqqında deyir:

 

وإني لأعجَب أشدَّ العجبِ مِن تواطؤ بعضِ الحفاظ المترجِمين لـالحكَم على عدَمِ سوقِ بعضِ هذه الأحاديثِ وبيانِ صحَّتِها في ترجمتِه ، أهِي رَهبةُ الصحبةِ ، وكونُه عمَّ عثمانَ بن عفان - رضي الله عنه - ، وهم المعرُوفون بأنهم لا تأخُذهم في اللهِ لومةُ لائمٍ ؟! أم هي ظروفٌ حكوميةٌ أو شَعبِيةٌ كانت تحُول بينهم وبين ما كانوا يُريدُون التصريحَ به مِن الحق

 

“Mən Hakəm (Bin Əbil Asın) tərcümeyi-halını yazan bəzi (hədis) hafizlərinin bu (səhih) hədisləri qeyd etməməkdə və onun tərcümeyi-halında bu hədislərin səhihliyini bəyan etməməkdə anlaşmalarına çox təəccüb edirəm!

Bunun səbəbi “səhabəlik” qorxusu və Hakəmin Osman bin Affanın - Allah ondan razı olsun - əmisi olmasıdır? Halbuki, bu hafizlər Allah yolunda qınayanın qınağından qorxmayanlar olaraq tanınırlar.

Yoxsa bunun səbəbi, onlarla demək istədikləri haqq arasına girən hökümət və qövmiyyətçilik amilləridir?”

 

Qaynaq: Nasiruddin Əl Əlbəni: Silsilətul Əhədisis Sahihə: 7/723

Məktəbətul Məarif

 

Qeyd: Reallıq göstərir ki, hədisçilərin Allah yolunda heç bir qınayanın qınağından qorxmadığı sadəcə bir mifdən ibarətdir. Çünki, onlar da digərləri kimi insanlardır. Hər kəsə təsir edən amillər onlara da təsir edir və burada qəribsənəcək heçnə yoxdur… Əksinə bunu qəribsəməyin özü qəribsənməlidir…