Bu mövzudakı ismarıc sayı: 3

[Muslih]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

Adətən dindarların özü tərəfindən həyata keçirilən Dinlərin təhrifi, iki şəkildə olur: Fiziki və Mənəvi.

Fiziki təhrif, kəlimələrin özünün dəyişdirilməsiylə gerçəkləşir. Həyata keçirilməsi çətin, ifşası asandır.

Mənəvi təhrif isə kəlimələrin mənasının dəyişdirilməsiylə gerçəkləşir. Həyata keçirilməsi asan, ifşası isə nisbətən daha çətindir.

Kəlimələr özlüyündə çox mənalı ola biləcəyi kimi, işləndiyi yerə görədə müxtəlif mənalar ifadə edə bilər.

Məqsədimin daha yaxşı anlaşılması üçün sadə bir misal verim. Lüğətdə “quş” kəliməsi, uçan canlılar üçün istifadə edilir. Təsərrufatçılıqda quş və ya quşçuluq deyildikdə xüsusilə toyuq qəsd edilir. Ovçuların örfündə quş ovu deyərkən xüsusilə əti yeyilən quşlar qəsd edilir.

Örfdə bir qadına quş demək onun üçün təhqirdir. Çünki bu söz, ölkəmizdə məhz əxlaqsız qadınlar üçün istifadə edilən “məcazi - örfi bir mənaya” çevrilib. İslam dövlətində qadına belə bir söz işlədən, təhqirdən məhkəməyə verilər və "mən lüğəti - həqiqi mənanı qəsd etdim" deməsi ona fayda verməz.

Bir kəlimənin şəri, xüsusi və ya ümumi örfi, lüğəti mənası ola bilər. Lüğəti mənalar digərlərinə nisbətdə daha genişdir. Ümumi örfdə və ya xüsusi örf dediyimiz terminlərdə mənalar daralar və onlara əlavə elementlər yüklənər. Şəri anlamlar da belədir. Məcazi anlamlarıda bu siyahıya əlavə edə bilərik.

Cinayət aləminin, ticarət aləminin xüsusi örfi bir dili olduğu kimi, Şəriətində öz xüsusi dili – terminologiyası vardır.

"Salat" kəliməsi lüğətdə dua anlamına gəlir. Şəriətdə isə, bildiyimiz namaz anlamında terminləşmişdir. "Salatı yerinə yetirin" deyildikdə, namaz yerinə dua etmək, Allahın istəyini yerinə yetirmək sayılmaz!

Dolayısıyla istər Şəriəti anlamaq, onun tələblərini yerinə yetirmək, istər günlük həyatımızda bir birimizi doğru anlamaq üçün, sadəcə işlədilən sözlərə deyil, onların yerinə də baxılmalıdır!

Bu kəlimələrin işləndiyi yerə görə qəbul edilməməsi, uca Allahın muradının saptırılmasına, Dinin təhrifi üçün açılmış böyük bir qapıdır.

Daha öncə “Dini Hiylələr” adlı mövzuda bu məsələyə qısa şəkildə toxunmuşduq. Lakin problemin ciddiyyəti səbəbilə mövzu üzərində geniş durmağa və çoxsaylı örnəklərlə məsələnin daha yaxşı anlaşılmasına ehtiyac duyulduğunu düşünürəm.

Bu mövzuda kəlimələrin qoyuluş məqsədindən kənara çıxarılaraq Dinin təhrifində rol almasına örnəklər verəcək, Şəri mənanın lüğəti, lüğəti mənanın Şəri məna yerinə qoyularaq məramın necə sapdırıldığına şahid olacayıq. Bəzən isə bu proses iki müxtəlif sahənin terminlərini bir birinə qarışdırmaq və bənzəri üsullarla gerçəkləşər. Tövfiq Allahdandır.
 

[Muslih]

Hənəfilərdən Mulla Ali Əl Qari (v. 1014 h/1606 m) bu təhrif haqqında belə deyir:

 

تقتُلُك الفئةُ الباغيةُ . أي : الجماعة الخارجةُ على إمامِ الوقْت وخليفةِ الزمان

قال الطيبي : ترحَّم عليه بسببِ الشدّة التي يقَع فيها عمار مِن قِبَل الفئةِ الباغية يُريد به معاويةَ وقومَه ، فإنه قُتِل يومَ صفّين

وقال ابن الملَك : اعلمْ أن عمارًا قتَله معاويةُ وفئتُه ، فكانوا طاغينَ باغينَ بهذا الحديث ، لأن عماراً كان في عسكرِ علي ، وهو المستحِق للإمامة ، فامتنَعوا عن بيعَتِه

وحكي أن معاويةَ كان يؤوّل معنىَ الحديث ويقول : نحن فئةٌ باغيةٌ طالبةٌ لدمِ عثمانَ ، وهذا كما ترى تحريفٌ ، إذ معنى طلبِ الدمِ غيرُ مناسب هنا ، لأنه - صلى الله عليه وسلم - ذكرَ الحديثَ في إظهارِ فَضيلة عمار وذمّ قاتلِه ، لأنه جاءَ في طريقِ ويحٍ

ويْحَ عمارٍ تقتُله الفئة الباغيةُ يدعوهم إلى الجنةِ ويدعونه إلى النار ، وهذا كالنصّ الصريحِ في المعنى الصحيحِ المتبادِر مِن البغي المطلَق في الكتاب ، كما في قوله تعالى : { وَيَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْىِ } وقوله سبحانه : { فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الأُخْرَى }  فإطلاقُ اللفظ الشرْعي على إرادة المعنى اللغوي عدول عن العدل ، وميلٌ إلى الظلمِ الذي هو وضْعُ الشيء في غيرِ موضِعه

والحاصل أن البغيَ بحسبِ المعنى الشرْعي والإطلاقِ العرْفي ، خصَّ عمومَ معنى الطلبِ اللغوي إلى طلبِ الشرّ الخاصّ بالخروج المنهي ، فلا يصِح أن يُراد به طلَبُ دمِ خليفة الزمان ، وهو عثمان رضي الله عنه

وقد حكي عن معاويةَ تأويلٌ أقبحُ مِن هذا حيث قال : إنما قتَله علي وفئتُه حيثُ حمَله على القتال ، وصار سبباً لقتله في المآل ، فقِيل له في الجواب : فإذنْ قاتلُ حمزةَ هو النبي - صلى الله عليه وسلم - حيث كان باعِثا له على ذلك ، والله سبحانه وتعالى حيثُ أمر المؤمنينَ بقتال المشركين

 

“... “Səni baği bir tayfa öldürəcək” yəni: zamanın xəlifəsi və imamına qarşı çıxan bir qrup.

Tibi dedi: Peyğəmbər Ammarın başına azğın firqə tərəfindən gətiriləcək çətinliklər səbəbilə ona acımışdı. Peyğəmbər azğın tayfa deyərkən Muaviyə və tərəfdarlarını qəsd etmişdir. Çünki Ammar Siffində öldürülmüşdür.

İbnul Mələk dedi: Bil ki, Ammarı Muaviyə və tayfası öldürmüşdür. Onlar bu hədisə əsasən taği və bağidirlər. Ammar Əlinin ordusundaydı və Əli imamatə layiq idi. Onlar isə, ona itaətdən imtina etmişdilər.

Rəvayət edilir ki, Muaviyə bu hədisin mənasını (baği sözünün digər anlamı olan “istəyən” şəklində) təvil edərək belə demişdir: Bizlər, Osmanın qanını tələb edən, istəyən tayfayıq.

Bu, gördüyün kimi bir təhrifdir! Çünki, qan tələb etmə mənası buraya münasib deyildir. Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm – bu sözləri Ammarın fəzilətini bildirmək və qatilini qınamaq üçün demişdir. Hədis acıma ifadə edir.

Mən deyirəm: ... Rəsulullah buyurur: “Yazıq Ammar! Onu azğın bir firqə öldürəcək. O onları Cənnətə, onlar onu Cəhənnəmə dəvət edəcəklər”

Bu hədis, Quranda da zikr edilən “bağy/azğınlıq” sözü haqqında ilk olaraq ağla gələn doğru mənanı ifadə edən açıq bir nassdır. Uca Allah buyurur: “Allah çirkinliyi, münkəri və bağy/azğınlığı qadağan edir” (Ən Nəhl: 16/90)

“Qruplardan biri digərinə qarşı bağilik edər/həddini aşarsa...” (Əl Hucurat: 49/9)

Şəri bir ləfzi/termini, lüğəti mənada işlətmək/buna yormaq ədalətdən uzaqlaşmaq, zülmə meyl etməkdir. Zülm bir şeyi öz yerindən başqa yerə qoymaqdır.”

Xülasə olaraq, buradakı Şəri mənada və örfdəki istifadəsi üzrə olan “bağy”, bu sözün lüğətdəki “tələb” mənasını xüsusiləşdirib, qadağan edilmiş xuruc/üsyan surətilə meydana çıxan xüsusi bir şərr mənasıyla məhdudlaşdırmış/çərçivəsini daraltmışdır. Dolayısıyla bu kəliməylə zamanın xəlifəsi Osmanın – Allah ondan razı olsun – qanını tələb etmək mənası qəsd edilə bilməz.

Muaviyədən bundan daha çirkin bir təvil də nəql edilmişdir: Ammarı Əli və tayfası öldürmüşdür. Çünki, onu savaşa gətirən Əlidir. Beləcə nəticədə onun qətlinə səbəb olmuşdur.

Ona cavab olaraq belə deyilmişdir: O zaman Həmzənin qatili Peyğəmbər və Allahdır. Çünki onu savaşa göndərən Peyğəmbər, möminlərə müşriklərlə savaşı əmr edən isə Allahdır.”

 

Qaynaq: Mulla Ali Əl Qari: Mirqatul Məfatih Şərhu Mişkətil Məsabih: 9/3785

Beyrut: Darul Fikr: 1422/2002
 

[Usuli]

Azərbaycan və digər ölkələrdə fəaliyyət göstərən “Təbliğ” və ya başqa adla “Dəvət” camaatını yəqinki bir çoxlarınız tanıyırsız. Bu topluluğun Şəriətə müxalif olduğu nöqtələr çoxdur. Lakin bu günkü yazımda onların ayələr üzərindəki təhrifindən bəhs etmək istəyirəm.

Onların təhrifləri haqqında mənə daha öncə bəzi qardaşlar məlumat vermişdilər. Yaxın zamanda İstanbuldakı bir toplantılarına qatılmaq məcburiyyətində qaldım. Önəmli şeyxlərindən biri öz camaatlarının “qurtulmuşluğunu” isbat üçün bir ayə zikr etdi:

 

وَالَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ آوَوْا وَنَصَرُوا أُولَئِكَ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَرِزْقٌ كَرِيمٌ

 

“İman edib, hicrət və Allah yolunda cihad edənlər, himayə və yardım edənlər əsl möminlərdir. Onlar üçün bağışlanma və geniş ruzi var.” (Əl Ənfal: 8/74)

 

Şeyx bu ayəni zikr etdikdən sonra dedi: Biz iman etmişikmi? Bəli. Hicrət etmişikmi? Bəli! Dünyanın müxtəlif ölkələrindən 3 gün, 7 gün və bənzəri müddətlər üçün evimizi tərk edib bura gəlmişik. Cihad edirikmi? Bəli! Etdiyimiz bu dəvət ayədə zikr edilən cihaddır. Deməli ayədə zikr edilən həqiqi möminlər bizik!

 

Mən deyirəm: Burada Allahın qəsd etdiyi Şəri mənaları, lüğəti mənaya dəyişdirmə şəklində bir təhrif vardır.

Hicrət: Lüğətdə köçmək, yer dəyişdirmək mənası verir. Şəri termin olaraq küfr bölgəsindən İslam bölgəsinə, üsyan bölgəsindən itaət bölgəsinə köçməkdir.

Cihad: Lüğətdə səy göstərmək, var gücüylə çalışmaqdır. Şəri termin olaraq kafirlərlə fiziki savaşdır.

 

Uca Allahın ayədə məhz Şəri mənadakı hicrət və cihadı qəsd etdiyi açıqdır. Xüsusilə cihad kəliməsi “Allah yolunda” şəklində bir əlavəyə sahibkən. Onlarsa Allahın muradını sapdırmaq və tərk etdikləri fərzləri gizləmək üçün, bu sözləri Şəri mənasına deyil, lüğəti mənaya uyğun anlatmağa çalışırlar.

Üç beş günlük səfərləri lüğəti anlamda belə hicrət sayıla bilməz. Dilini bilmədikləri ölkələrdə “İslamı təbliğ” etmələri lüğəti mənada cihad sayıla bilər. Ancaq ayədə qəsd edilən xüsusi mənada əsla!

Əgər ayədə onların dediyi mənada hicrət və cihad qəsd edilsəydi, o zaman bu ayə gərəyi yer üzündəki hər müsəlman turist mühacir, nəfsiylə mücahidə edib sabah namazına qalxan hər kəs mücahid olub, həqiqi mömin sayılardı... 

[Usuli]

Sələfilər deyir: Allah rəsulu vəfatından öncə qızı Fatiməyə dedi: “Mən sənin üçün nə gözəl sələfəm”. Peyğəmbər burada qızı Fatimə üçün sələf olduğunu bildirərək Sələfiliyin əsasını qoymuşdur. Dolayısıyla sələfə uymaq, Peyğəmbərimizin bir əmri və tövsiyəsidir. Bu əmrə uymaq vacibdir. Bu nəzəriyyəyə tən etmək, Rəsula tən etməkdir...

    

Cavabımız: Bu yanaşma, lüğəti mənanı istilahi məna yerinə keçirmə surətilə gerçəkləşdirilən təhrif örnəyidir. Belə bir oyun ancaq Şəriətin təməl prinsiplərindən xəbərsiz insanlar üzərində təsirli ola bilər.

Lüğətdə: Sələf - öncü, daha öncə gəlib keçmiş kimi mənalarda işlədilir.

İstilahda: Sələf - məşhur tərifə görə, sahabə və onlardan sonra gələn iki nəsildir. Daha doğrusu bu nəsillərdən görüşü sizin havanıza uyanlardır...

 

Hədisin müzakirəsi gedən qisminə Buxarinin ləfzi üzrə tam şəklinə nəzər salaq:

 

أَنَّ جِبْرِيلَ كَانَ يُعَارِضُهُ بِالقُرْآنِ كُلَّ سَنَةٍ مَرَّةً ، وَإِنَّهُ قَدْ عَارَضَنِي بِهِ العَامَ مَرَّتَيْنِ ، وَلاَ أَرَى الأَجَلَ إِلَّا قَدِ اقْتَرَبَ ، فَاتَّقِي اللَّهَ وَاصْبِرِي ، فَإِنِّي نِعْمَ السَّلَفُ أَنَا لَكِ

 

“Fatimə Rəsulullahın ona belə dediyini xəbər verir:

“... Cibril hər il Quranı ona bir dəfə ərz edərdi. Bu il isə iki dəfə ərz etdi. Əcəlimin yaxın olduğunu düşünürəm. (Ey Fatimə) Allahdan qorx və səbr et! Mən sənin üçün nə gözəl sələfəm.”

 

İlk növbədə diqqət çəkmək istədiyim nöqtə budur ki, Sələfilər adətən bu hədisin sadəcə son bölümündəki “Mən sənin üçün nə gözəl sələfəm” qismini  nəql edərlər. Məqsəd isə o qismi ümumi konteksdən qopararaq, öz iddialarıyla əlaqələndirməkdir. Çünki, hədisin mətni tam təqdim edildikdə məna daha rahat anlaşılacaq və beləcə iddiaya dəlil olmadığı ortaya çıxacaq.

Hədisin ümumi axışına baxdıqda anlayırıq ki, Allah Rəsulu vəfatından üzüləcəyini düşündüyü üçün, qızına təsəlli verir və özünün ona gözəl bir öncü/örnək olduğunu söyləyir. Başqa sözlə hədisdə lüğəti mənada örnəklikdən bəhs edilir! İstilahi mənada ilk üç nəslə tabe olmaq deyil!

Bu örnəyin mövzusu, hədisdə zikr edildiyi kimi Allahdan qorxmaq və müsibətlərə, Allahın təqdirinə qarşı səbrli olmaqdır.

Örnək alınacaq kimsəyə gəlincə bu, sadəcə Allahın elçisidir. Ümumiyyətlə Hz. Fatiməyə ilk üç nəslə uymaq əmr oluna bilməzdi...

Sizin iddianız isə ilk üç nəslə uymanın vacibliyi, yəni dəlilin dəlalətindən başqa bir şeydir.

Peyğəmbərin qəsd etdiyi lüğəti məna, sizin qəsd etdiyiniz xüsusi istilahi mənadır.

Dəlillə iddia arasındakı əlaqə nədir? Dəlil, məsum və hüccət olan Peyğəmbəri örnək almağa işarə edir. Siz bu dəlili məsum olmayan, Şəriətin uyulmasını əmr etmədiyi kəslərə uymanın vacibliyini isbat üçün istifadə edirsiniz...

    

Əgər bu kəlimənin hədisdə lüğəti anlamda müsbət mənada zikr edilməsi, sizin qəsd etdiyiniz istilahi anlamda sələfiliyin doğruluğuna dəlildirsə, o zaman bu kəlimənin Qurandakı istifadəsinə baxaq.

Uca Allah, küfrü səbəbilə sulara qərq etdiyi Firon və tərəfdarları haqda buyurur:

 

فَجَعَلْنَاهُمْ سَلَفًا وَمَثَلًا لِلْآخِرِينَ

 

“Biz onları sonradan gələnlər üçün sələf/öncü və məsəl etdik.” (Əz Zuxruf: 43/56)

 

Gördüyümüz kimi, uca Allahın burada sələf adlandırdığı kimsələr kafirlərdir. Ayədə sələf kəliməsi lüğəti olaraq mənfi mənada işlədildiyi üçün, istilahi mənada Sələfilik – yəni sələfi örnək almaq batildir...

Bəli! Bu, sizin şablonunuza başqa dəlillərin yerləşdirilməsiylə əldə edilən gülünc nəticədir.

Bu anormal şablona başqa dəlillər də qoyub nəticələrə baxa bilərik. Məsələn uca Allah Quranda öz elçisi Musanı – aleyhissəlam – irtidadla vəsf edir, bəzi zalımları imam/öndər etdiyini deyir, İbrahimi Nuhun – aleyhiməssəlam – şiəsi adlandırır və onun itizal etdiyini bildirir. Sizin yanaşmaya görə irtidad müsbət bir şey, imamət isə mənfi olmalıdır. Şiəlik və Mötəzilə ayədə adı keçdiyi üçün, eynilə sizin iddia etdiyiniz şəkildə haqq bir firqə olaraq tanınmalıdır.

Uca Allah Musa – aleyhissəlam – qissəsi haqda buyurur:

 

قَالَ ذَلِكَ مَا كُنَّا نَبْغِ فَارْتَدَّا عَلَى آثَارِهِمَا قَصَصًا

 

“(Musa) dedi: Axtardığımız elə bu idi. Hər ikisi öz izlərini təqib edərək irtidad etdilər/döndülər.” (Əl Kəhf: 18/64)

    

Küfrdə irəli gedənlər haqqında isə belə buyurur:

 

وَجَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ

 

“Onları atəşə çağıran imamlar/öndərlər etdik.” (Əl Qasas: 28/41)

    

Yenə bir digər ayədə buyurur:

 

وَإِنَّ مِنْ شِيعَتِهِ لَإِبْرَاهِيمَ

 

“İbrahim də onun (Nuhun) şiəsindən/tərəfdarlarından idi.” (Əs Saffat: 37/83)

 

Başqa ayədə Allahın elçisi İbrahim – aleyhissəlam – öz qövmünə deyir:

 

وَأَعْتَزِلُكُمْ وَمَا تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ

 

“Sizdən və Allahdan başqa ibadət etdiklərinizdən uzaqlaşıram/itizal edirəm.” (Məryəm: 19/48)

 

Təbii ki, sizlər sıralanan ayələrdən öz qoyduğunuz qaydaya görə çıxarılmış bu nəticələri qəbul etməzsiniz. Beləcə özünüz tərəfindən qoyulmuş qayda, elə özünüz tərəfindən çürüdülmüş olar.

Ayə və hədislərdə sözlər bəzən lüğəti, bəzən Şəri mənada işlədilər. Söz, işləndiyi yerə, məqama görə məna qazanır və onu yerinə, məqsədinə uyğun dəyərləndirmək lazımdır. Bunun əksinə davranmaq təhrifdir!

Bu hədisi iddianıza dəlil gətirməniz - lüğəti mənanı, Şəri yerinə qoyaraq qarşıdakının diqqətsizliyindən istifadə edib, onu aldatmağa çalışmaqdır...

Nəticə etibarı ilə, hədisdə sizin qəsd etdiyiniz - istilahi mənada sələfdən bəhs edilmir və bu hədis iddianızı əsaslandırmaq üçün yararsızdır! Bu sadəcə bir təhrif çalışmasıdır!