Bu mövzudakı ismarıc sayı: 4

[Xətib Təbrizi]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

 

Ehlitevhid.com saytı daim öz elmi ciddiyyətini qoruması ilə Azərbaycandakı digər islami forumlara nümunə olmuşdur. Foruma yazılar qoyularkən xüsusi səliqə-səhmana riayət edilir. Lakin məqalə müəlliflərinin yazılarında durğu işarələri bəzən yerli-yerində qoyulmur. Buna görə də bu naqisliyi aradan qaldırmaq və forumun gözəlliyinə bir gözəllik qatmaq üçün qərara aldım ki, bu mövzuda durğu işarələri barədə müxtəsər bir məlumat verim ki, məqalə sahibləri məqalələrini yerləşdirmədən öncə bu mövzuya göz gəzdirib öz məqalələri üzərində korrektorluq etsinlər. Muvəffəqiyyət Allahdandır.

 

[Xətib Təbrizi]

 

Yazıda əlifbadan başqa, durğu işarələrindən də istifadə edilir. Bu işarələri işlətməkdən məqsəd şifahi nitqi yazıda olduğu kimi ifadə etməkdir. Elə ifadə etmək ki, yazını oxuyan yazanın mətləbini başa düşməkdə çətinlik çəkməsin və onu olduğu kimi canlandıra bilsin. Bu işarələr sisteminə punktuasiya və ya durğu işarələri deyilir.
 

   Avropa yazısında durğu işarələri 15-ci əsrin sonu 16-cı əsrin əvvəllərində düzəldilib işlədilmişdir. Hələlik məlum olduğuna görə, ilk durğu işarələrini İtaliyada Manutsi qardaşları düzəldib, çap işində işlətmişdir. Azərbaycan dilinə durğu işarələri rus dilindən gəlmişdir. Doğrudur, Dədə qorqud dastanlarının əl yazmasında (Drezden nüsxəsi) cümlələr arasında bir işarə qoyulmuşdur.
 

   Durğu işarələri bunlardır: nöqtə, nida, sual işarəsi, qoşanöqtə, çoxnöqtə, nöqtəli vergül, vergül, tire, mötərizə, dırnaq.

[Xətib Təbrizi]

1.        Nöqtə. (.)

A)      Nöqtə birinci növbədə nəqli cümlələrin sonunda qoyulur və onları başqa cümlələrdən ayırır.

[Xətib Təbrizi]

2.        Nöqtəli vergül. 

A)      Tabesiz mürəkkəb cümlənin tərkib hissələrinin birində vergül olduqda daha geniş fasilə olan tərkib hissələrinin arasında:

Zabit sərhəd boyunca uzanan yollara baxdı; yolda bir qaraltı görünmür, elektrik dirəklərində lampalar yanmırdı.

B       Sadə cümlənin həmcins üzvləri qrup-qrup sadalandıqda:

Ellər, obalar bayram sevinci yaşadı.

C)       Aydınlaşdırma əlaqəli tabesiz mürəkkəb cümlənin tərkibində hər hansı bir vergül işarəsi olan cümlədə yəni bağlayıcısından əvvəl nöqtəli vergül işarəsi qoyulur.

Mənim yaşıl köynəyim var idi; yəni o, haçansa yaşıl olmuşdur.

Ismarıc Xətib Təbrizi tərəfindən 20 aprel 2015 - 01:12 tarixində redaktə edildi.

[Xətib Təbrizi]

3.         Dırnaq- qoşa işlədilən (“ “) işlədilən durğu işarəsidir.

A.        Mətndə vasitəsiz ntqi fərqləndirir. Məsələn: Atalar demişdir: “ Yüz ölç, bir biç”.

B.        Sitatları bildirir. Məsələn: Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında deyilir: “Hakimiyyətin mənbəyi xalqdır”.

C.       Qəzet, jurnal, əsər, kinoteatr, kinofilm, nəşriyyat, opera, gəmi, orden, medal, şirkət, mağaza, mahnı və sa. Adları dırnaqda yazılır. Məsələn: “Gülüstan”  poeması, “İstiqlal” küçəsi, “Muğan” restoranı və s.

D.        Sözlərin məcazı mənalarını fərqləndirir. Məsələn:  “Qara qızıl” dünya bazarında qiymətdən düşür.

E.        Şərti mənada işlənən sözləri bildirir. Məslən: “Kaş” arzu ədatıdır.