Bu mövzudakı ismarıc sayı: 3

[Zeynul Abidin]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

Bir çox ölkədə problemli olan məsələlərdən biri də geyimin necəliyidir. Ölkəmizdə və bənzəri ölkələrdə olan müsəlmanlar, ərəblərin geyindikləri şəkildəmi geyinməlidirlər? Uzun əba, sarıq və s. Yoxsa hər kəs öz ölkəsinin örfünə adətinə uyğun geyinməli, lakin geyimin şəriət hüdudları daxilində olmasına diqqət etməlidir?

Ümumiyyətlə bu cəhətdən paltarda hansı kriteryalara diqqət edilməlidir? Allahın iznilə bu haqda əlimdə olan alim görüşlərini sizinlə paylaşacam. Tövfiq Allahdandır.

[Zeynul Abidin]

Məşhur şafi fəqihi Əbul Həsən Əl Mavərdi (364-450 h/974-1058 m) "Ədəbud Dunya vəd Din" adlı kitabında deyir:

 

فأما صِفتُه فمُعتبَرةٌ بالعُرْفِ من وجْهين : أحدهُما عرفُ البلادِ ، فإنَّ لأهلِ المشْرقِ زيًّا مألوفًا ، ولأهلِ المغْربِ زيًّا مألوفًا ، وكذلك لِمَا بينهما مِن البلادِ المختلفةِ عاداتٌ في اللباسِ مختلفةٌ

والثاني : عرفُ الأجْناسِ ، فإنَّ للأجْنادِ زيَّا مألوفًا ، وللتجَّارِ زيَّا مألوفًا ، وكذلك لمن سِواهما مِن الأجناسِ المختلفةِ عاداتٌ في اللباس . وإنما اختلفتْ عاداتُ الناسِ في اللباسِ مِن هذيْن الوجهيْن ؛ ليكونَ اختلافُهم سِمةً يتميَّزون بها ، وعلامةً لا يَخفُون معها ، فإنْ عدَل أحدٌ عن عُرْفِ بلدِه وجنْسه كان ذلك منه خَرَقًا وحُمْقًا

 

"Paltarın şəklinə gəlincə burada örf iki cəhətdən diqqətə alınar:

1. Ölkə əhalisinin örfü/adəti. Beləki, Şərqlilərin öz, Qərblilərin isə öz ənənəvi geyimləri var. Eləcədə bu ikisi arasındakı fərqli ölkələrin geyimdə müxtəlif adətləri vardır.

2. Sosyal siniflərin örfü/adəti. Beləki, Hərbiçilərin öz, Tacirlərin isə öz ənənəvi geyimi vardır. Eləcə də, bunların xaricindəki fərqli sosyal siniflərin də geyimdə (özünəməxsus) adətləri vardır.

İnsanların geyim mövzusundakı adətləri sadəcə bu iki nöqtədə fərqlənir/ayrılır. Ayrılmaları isə nəticədə onların seçildiyi özünəməxsus işarəyə, onunla bərabər kimliklərini gizləyə bilməyəcəkləri əlamətə çevrilir.

Əgər bir kimsə (geyimdə) öz ölkəsinin və sosyal sinfinin örfündən/adətindən uzaqlaşarsa bu onun üçün bir səfehlik və axmaqlıq sayılar."

 

Qaynaq: Əbul Həsən Əl Mavərdi: Ədəbud Dunya və Din: 360

Beyrut: Daru İqra: 1402/1982
 

Qeyd: Ölkəmizdə Mavərdinin söz etdiyi iki nöqtədən birində problem olduğu aşkardır.

Bir çox müsəlman öz sinfinin və mənsub olduğu dinin ciddiyyətini zədələyəcək paltarlar geyirlər. Qadınlar haqqında danışmaq istəmirəm bu ayrıca çoxşaxəli bir problemdir. Kişilərə gəlincə onlardan bəziləri saqqal və qısa kapri, dar cins şalvar və kapri kimi elementləri birləşdirirlər ki, bu onların mənsub olduğu sinfə yaraşmayan şeylərdir və bir qismin nəinki örfən hətta şərən bizzat qadağandır.

Paltarları və görünüşləriylə “əbu riya” ləqəbinin ortaya çıxmasına səbəb olan “kambat şalvar, dəri kepka, altından uçuşan buruq saç” stilli klounların problemi isə xüsusi bir mövzuda müzakirə və dərin bir qəlb xəstəliyi olan riyanın kökdən malicəsini tələb edir.

 

[Zeynul Abidin]

Məğrib alimlərinin görüşlərinin toplandığı "Əl Miyarul Murib" adlı əsərdə Maliki alimlərindən olan Əbu Abdillah Əl Məvvaqın (v. 897 h/1496 m) mövzumuz haqda görüşü mövcuddur:

 

التشبُّه بالأعاجمِ في اللِّباسِ

 

وسُئل الفقيهُ الصالحُ المفتي أبو عبدِ اللهِ المَوَّاقُ عن الدَّرَنْدِينِ ، هل يجوز لباسُه ؟ وهو ثوْبٌ رُوميٌّ يضْمَحِلُّ التشبهُ به في جنْبِ منفعتِه ، إذ هو ثوبٌ مقتصِد , يُنتفع به , ويقي البرْدَ

 

فأجابَ : ليس كلُّ ما فعلتْه الجاهليةُ منهياً عن مُلابستِه إلا ما نهتْ الشريعةُ عنه , ودلتْ القواعدُ على تركِه . والمرادُ بالأعاجمِ الذينَ نُهِينا عن التشبُّهِ بهم الأكاسِرةُ في ذلك الزمانِ في سرْفهم ونحوِه

ويختصُّ النهيُ بما يفعلونَه على خلافِ مُقتضى شرْعنا ، وأما ما فعَله على وجهِ الندْبِ أو الإيجابِ أو الإباحةِ في شرْعِنا فلا نترُك ذلك لأجْلِ تعاطيهم إيّاه ، لأنَّ الشرْعَ لا ينهَى عن التشبّهِ بفعْلِ ما أُذِن له فيه

 

وقد جعَل عليه السلامُ الخَنْدَقَ على المدينةِ تشبُّهاً بالأعاجمِ حتى تعجَّب الأحزابُ منه ، ثم علِموا بأنه بدلالةِ سَلمانَ الفارسيِّ عليه

 

فالدَرَنْدِينُ المذكورُ مِن هذا اللباسِ مقتصِد ، لا سرفَ فيه , ينتفع به , ويَقِي البرْدَ

وقد صحَّ أيضًا عن النبيِّ - صلى الله عليه وسلم - أنه لبِس جُبّةً رُوميةً ضيِّقةَ الكُمَّيْن

ووجهٌ آخرُ وهو منصوصٌ للأئمةِ المعتبَرينَ أنَّ رسولَ اللهِ - صلى الله عليه وسلم - نَهى العرَبَ أن يتشبَّهوا بالعجَمِ ، ولم يأتِ أنه نَهى وَفْداً قدِم عليه مِن وَفودِ العجَمِ أن ينقلوا عن زِيِّهم إلى زِيِّ العرَبِ

 

"Geyimdə əcəmlərə bənzəmək.

 

Fəqih, Salih, Müfti, Əbu Abdillah Əl Məvvaqa "Dərəndin" adlanan paltar haqqında sual verildi: Bu paltarın geyilməsi caizdirmi? Belə ki, bu avropa mənşəyli (rumi) bir paltardır. Faydasıyla müqayisə edildiyi zaman "bənzəmək" yönü önəmsiz qalır. Çünki, o ekonomik bir paltardır, ondan faydalanılır və bu paltar soyqudan qoruyur.

 

Cavab: Cahilliyyə əhlinin (kafirlərin) geydiyi hər şeyin geyilməsi qadağan deyil. Lakin, bunlardan qadağan olan, Şəriətin qadağan etdiyi və qaydaların tərk edilməsinin lüzumuna dəlalət etdiyi şeylərdir.

Onlara bənzəməməklə əmr olunduğumuz əcəmlərdən qəsd edilən, israfları və bənzəri şeyləri yönündən o zamanın Kisralarıdır.

Beləcə qadağa, onların şəriətimizin tələblərinə müxalif olaraq etdikləri şeylər haqqında xüsusiləşmiş olar.

Ancaq onların, bizim şəriətimizdə nədb və ya icab və ya ibahə olan şeyləri etməsi səbəbilə biz bu əməlləri tərk etmərik. Çünki Şəriət, özündə edilməsinə icazə verilən felləri etmək sürətilə bənzəməyi qadağan etmir.

 

Rəsul – aleyhissalam – Mədinə ətrafına xəndəyi əcəmlərə bənzəyərək qazdırdı. Hətta gələn kafir birliklər buna təccübləndilər. Sonra isə bu planın Salman Əl Farisinin ona verdiyi məsləhətlə həyata keçdiyini öyrəndilər.

 

"Dərəndin" adlanan paltar ekonomik bir paltardır, onda israf yoxdur, ondan faydalanılar və o soyuqdan qoruyar.

Həmçinin Nəbinin – sallallahu aleyhi və səlləm – avropa mənşəli (rumi), qolları dar olan bir cübbə geydiyi səhih şəkildə rəvayət edilmişdir.

Digər bir dəlil isə budur ki, - mötəbər imamlardan da nəql edilən budur- Rəsulullah – sallallahu aleyhi və səlləm – ərəblərə əcəmlərə bənzəmələrini qadağan etmişdir.

Lakin, Onun yanına gələn əcəm elçi heyətlərinin birinə belə, paltarlarını ərəb paltarlarıyla dəyişdirməyi əmr etməsi haqda bir şey varid olmamışdır."

 

Qaynaq: Əbul Abbas Əl Vənşərisi: Əl Miyarul Murib: 11/27-28

Vizarətul Əvqaf: 1401/1981

[Zeynul Abidin]

Alimlərin sultanı ləqəbiylə tanınan məşhur Şafi fəqihi İzzuddin bin Abdis Səlam (577-660 h/1181-1262 m) bizim mövzumuzla bağlı deyir:

 

مسألة : مَن المراد بقول الفقهاءِ "زي الأعاجم" مَن هم الأعاجم ؟

 الجواب : المراد بالأعاجم الذين نُهينا عن التشبه بهم , كأتباع الأكاسرة في ذلك الزمان , ويختصُّ النهي بما يفعَلونه على خلافِ مقتضى شرْعِنا ، وما فعلواه على وَفْقِ الندْب أو الإيجاب أو الإباحة في شرعنا فلا يترك لأجل تعاطيهم إياه ، فإن الشرعَ لا ينهى عن التشبُّهِ بمن يفعل بما أذِن الله تعالى

 

“Sual-13: Fəqihlərin “əcəm geyimindən” qəsdi nədir və əcəmlər kimlərdir?

Cavab: Əcəmlərdən qəsd edilən, onlara bənzəməmizin qadağan edildiyi kimsələrdir. O zamanda kisralara (fars padşahlarına) tabe olanlar kimi.

Bu qadağa ancaq şəriətimizin qadağan saydığı şeylərə xasdır. (Kafirlərin) bizim şəriətdə məndub, vacib və mübah olaraq dəyərləndirilən şeyləri etməsinə gəlincə, onlar edir deyə bu şeylər tərk edilməz. Çünki şəriət, uca Allahın izin verdiyi şeyləri edən kimsələrə bənzəməyi qadağan etməyib.”

 

Qaynaq: İzzuddin bin Abdis Səlam: Kitəbul Fətəva: 45

Beyrut: Darul Marifə