Bu mövzudakı ismarıc sayı: 10

[Usuli]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

Forumda son zamanlar uca Allahın tövhidinin bir parçası – bəziləri qatında isə tövhidin özü - olan sifət məsələləri haqqında bir çox mövzu açılmışdır. Təbii ki, bir mövzunun anlaşılması bəzən bir çox başqa müqəddimələrin, istilahların anlaşılmasından sonra mümkün olur. Bu məsələlərdən biridə İmam Malikə nisbət edilən: "İstiva məlum, keyfiyyəti məchuldur..." sözüdür.

Bu söz müxtəlif şəkillərdə anlaşılır və hər görüş sahibi bu sözləri özü üçün dəlil olaraq istifadə edir. Bəs elm əhli bu sözləri necə şərh edib?

Bu barədə alışılmış anlayışa müxalif olan açıqlamaları sizinlə paylaşmağa çalışacağam. Müvəffəqiyyət Allahdandır.

[Usuli]

Maliki alimlərindən, böyük üsulçu Şihabuddin Əl Qarafi (v. 684 h/1285 m) İmam Malikin sözlərini nəql etdikdən sonra onları belə açıqlayır:

 

قال رجلٌ لمالكٍ يا أبا عبدِ الله { الرحمن على العرش استوى } كيف استوى ؟ قال الاستواءُ غيرُ مجهولٍ والكيفُ غير معقولٍ والسؤالُ عنه بدعةٌ والإيمانُ به واجبٌ وأراك صاحبَ بدعةٍ أخرِجوه

ومعنى قولِ مالكٍ "الاستواء غير مجهولٍ" أن عقولَنا دالتْنا على الاستواء اللائقِ بالله وجلالِه وعظمتِه , وهو الاستيلاء دون الجلوسِ ونحوه مما لا يكون إلا في الأجسام

وقوله "والكيف غيرُ معقولٍ" معناه أن ذاتَ اللهِ تعالى لا تُوصَف بما وضَعتِ العرب له كيفَ , وهو الأحوال المتنقِلة والهيآتُ الجسيمة مِن التربُّعِ وغيره , فلا يُعقل ذلك في حقِّه تعالى لاستحالته في جهةِ الربوبية

 

"Bir nəfər İmam Malikə dedi: Ey Əbu Abdillah! Ayədə buyurulur: "Rəhman ərşə istiva etdi", necə istiva etdi? İmam Malik dedi:

1. İstiva məchul deyil.

2. Keyfiyyət idrak edilməz.

3. Bu haqda sual vermək bidətdir.

4. Buna iman etmək vacibdir.

Sənin bidətçi olduğunu düşünürəm. Bu adamı məclisdən çıxarın!"

 

İmam Malikin "İstiva məchul deyil" sözündən qəsdi: Ağıllarımız bizə Allaha, Onun cəlal və əzəmətinə laiq bir istivanı göstərir. Bu da, ancaq cismlərdə olan oturmaq və bənzəri şeylər deyil, istiladır.

İmam Malikin "Keyfiyyət idrak edilməz" sözündən qəsdi: Uca Allahın zatı ərəblərin (cavab almaq üçün) "necə" sualını işlətdikləri şeylərlə vəsf edilməz. Çünki, (haqqında necə sualı verilən şeylər) oturma və digər şeylər kimi dəyişən hallar, cismi şəkillərdir. Bu isə, Rububiyyət cəhətdən imkansız olması səbəbilə uca Allah haqqında düşünülməyəcək şeydir."

 

Qaynaq: Şihabuddin Əl Qarafi: Əz Zəxirə: 13/243

Beyrut: Darul Ğarbil İslami: 1994
 

[Usuli]

Maliki alimlərindən məşhur müfəssir Əbu Abdillah Əl Qurtubi (600-671 h/1204-1274 m) öz təfsirində İmam Malikin sözünə toxunaraq deyir:

 

ولم يُنكِر أحدٌ من السَّلَفِ الصَّالِح أنَّهُ استوى على عَرْشِهِ حقيقةً ، وخُصَّ العَرْشُ بذلك لأنَّهُ أعْظَمُ مخلوقاته . وإنما جهِلوا كيفيةَ الاسْتِوَاءِ ، فإنَّهُ لا تُعْلَمُ حَقِيقَتُهُ

كما قال مالكٌ - رحمه الله - : الاسْتِوَاءُ مَعْلُومٌ - يعني في اللغة - والكيْفُ مَجْهُولٌ ، والسُّؤالُ عن هذا بِدْعَةٌ , وكذا قالتْ أمُّ سلمةَ رضي الله عنها

 

"Saleh sələfdən heç kim, (Allahın) öz ərşi üzərinə həqiqətən istiva etdiyini inkar etməmişdir. Ərşin xüsusilə zikr edilmə səbəbi, onun Allahın məxluqatları içində ən böyüyü olmasıdır.

Onlar (sələf) sadəcə istivanın keyfiyyətini/necəliyini bilmirdilər. Çünki, (istivanın) həqiqəti bilinmir.

Necəki İmam Malik belə demişdir: İstiva məlumdur - yəni lüğətdə məlumdur - , keyfiyyət məchuldur, bu haqda sual vermək bidətdir. Ummu Sələmə də - Allah ondan razı olsun - belə demişdir."

 

Qaynaq: Əbu Abdillah Əl Qurtubi: Əl Cami li Əhkəmil Quran: 9/239

Beyrut: Ər Risələ: 1427/2007

 

 

Təliq: Qurtubinin bu sözləri haqqında bəzi qeydlər qaçınılmazdır.

1. Qurtubi ilk sətirlərdə Allahın istivasının həqiqi olduğunu söyləməklə yanaşı, bir neçə sətir sonra ümumiyyətlə istivanın həqiqətinin bilinmədiyini söyləyir. Bu isə ona dəlalət edir ki, onun "istivanın həqiqi" olduğu söyləməsi, istivanın həqiqətinin/mahiyyətinin anlaşılır bir şey olduğu demək deyil, başqa mənadadır.

2. Qurtubi keyfiyyətin bilinmədiyini qeyd etdikdən sonra, buna dəlil/illət olaraq həqiqətin/mahiyyətin bilinmədiyini göstərir. Buradan çıxan nəticə budur ki, keyfiyyətin bilinməsi həqiqətin bilinməsi üzərinə quruludur. Həqiqəti bilinməyənin keyfiyyəti bilinməz. Bizlər istiva və bənzəri şeylərin keyfiyyətini bilmədiyimizi dedikdə, dolayısıyla həmçinin həqiqətini/mahiyyətini də bilmədiyimizi demiş oluruq. Çünki məhz bu məqamda keyfiyyətin bilinməməsi, həqiqətin bilinməməsi səbəbilədir.

3. Qurtubi "necəki İmam Malik belə demişdir" ifadəsiylə İmam Malikin sözünü məhz yuxarıda dediyimiz prinsipə dəlil gətirərək, dolayısıyla onun da qəsdinin, "istivanın keyfiyyət və həqiqətinin bilinməyəcəyi" olduğuna işarə etmişdir.

4. İmam Malikin "İstiva məlumdur" sözündəki məlumdan qəsdi, Allaha yönəlik olaraq həqiqətinin və keyfiyyətinin məlumluğu deyil, ərəb lüğətində məlum olduğudur.

5. Qurtubi möminlərin anası Ummu Sələmənin də İmam Maliklə həmrəy olduğunu da vurğulayır.
 

[Usuli]

Hənəfi alimlərindən Mulla Ali Əl Qari (v. 1014 h/1606 m), digər bir Hənəfi alimi Alləmə Siracuddin Əl Uşi Əl Fərğaninin (v. 569 h/1173 m) "Bədul Əməli" adlı mənzuməsini şərh edərkən istiva haqqında deyir:

 

ومذهبُ الخلفِ جوازُ تأويل الاستواءِ بالاستيلاءِ , ومختارُ السّلفِ عدمُ التأويل , بل اعتقاد التنزيل مع وصْف التنزيه له سبحانه عما يوجِب التشبيهَ , وتفويضُ الأمرِ إلى الله وعلمِه في المراد به , كما قال الإمام مالك : " الاستواء معلومٌ والكيف مجهولٌ , والسؤال عنه بدعةٌ , والإيمان واجبٌ " . واختاره إمامُنا الأعظم

وكذا كلُّ ما ورَد مِن الآيات والأحاديث المتشابِهات , مِن ذِكْر اليد والعيْن والوجه ونحوِها مِن الصّفات

 

"Xələfin bu haqda görüşü, istivanın istila olaraq təvil edilməsinin caizliyidir. Sələfin seçdiyi görüşə görə isə:

1. Təvilə yol verilməyəcəyi.

2. Təşbihi gərəkli qılacaq xüsuslardan uca Allahı tənzih etmək.

3. (İstiva və bənzəri şeylərdə bu sözlərdən) murad edilən (məna) xüsusunda işi Allaha və Onun elminə həvalə etmək.

4. Quranda gələnə iman etməkdir.

Necəki İmam Malik deyir: "İstiva məlumdur, keyfiyyət məchuldur, bu haqda sual vermək bidət, buna iman etmək vacibdir". Böyük İmamımız (Əbu Hənifədə) bu görüşü seçmişdir.

İçində yəd, ayn, vəch və bənzəri sifətlərin zikr edildiyi bütün mütəşabih ayələr və hədislər (haqqında görüşdə) belədir."

 

Qaynaq: Mulla Ali Əl Qari: Davul Məali Şərhu Bədil Əməli: 45-46

Dəməşq: Darul Beyruti: 1432/2011
 

[Usuli]

Maliki alimlərindən Əbu Bəkr İbnul Arabi (468-543 h/1076-1148 m) Tirmizi şərhində deyir:

 

ومذهبُ مالكٍ رحمه الله أنَّ كلَّ حديثٍ منها معلومُ المعنى ، ولذلك قال للذي سأله : الاستواء معلومٌ ، والكيفية مجهولةٌ

 

“İmam Malikin – Allah ona rəhmət etsin – görüşü, bütün bu müşkil hədislərin mənasının məlum olduğudur. Bu səbəblə ona sual verənə belə demişdi: İstiva məlum, keyfiyyəti/necəliyi məchuldur.”

 

Qaynaq: Əbu Bəkr İbnul Arabi: Aridatul Əhvəzi: 3/166

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə

 

 

İbnul Arabi eyni kitabın digər bir yerində “mənanın məlumluğunu” daha da geniş izah edərək, bunun Allaha yönəlik yox, lüğətdə məlum olduğunu deyir:

 

وإما أن لا يفسَّرَ كما قال مالكٌ وغيره ، إن الاستواءَ معلومٌ - يعني مورِدُه في اللغة - والكيف غيرُ معقولٍ - أي يستحِيل في حقِّ الله سبحانه وتعالى - والسؤال عنه بدعة ، لأنَّ الاشتغالَ به قد يُثِير طلبَ المتشابهِ ابتغاءَ الفتنة

فتحصَّل لك مِن كلام إمامِ المسلمين مالكٍ أنَّ الاستواءَ معلومٌ , وأن ما يجوز على الله غيرُ متعيِّن , وما يستحِيل عليه هو مُنزهٌ عنه

 

"... Ya İmam Malik və qeyrilərinin dediyi kimi "istiva" təfsir edilməz. O deyir: "İstiva məlumdur": Yəni lüğətdə mənası məlumdur. "Keyfiyyət idrak edilməz": Yəni Allah - subhənəhu və təala - haqqında imkansızdır. "Bu haqda sual vermək bidətdir": Çünki bu kimi şeylərlə məşğul olmaq fitnə qəsdiylə mütəşabihləri açıqlama istəyini tətikləyər.

Müsəlmanların imamı olan Malikin sözündən sənin üçün aşağıdakı nəticələr hasil olar:

1. İstiva məlumdur.

2. Allah üçün bu mənalardan caiz olanı müəyyən deyildir.

3. Allah haqqında nə imkansızdırsa Allah ondan münəzzəhdir."

 

Qaynaq: Əbu Bəkr İbnul Arabi: Aridatul Əhvəzi: 2/236

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə
 

[Usuli]

Malikilərdən İbnul Cuzeyy Əl Ğirnati (693-741 h/1294-1340) Malikin sözlərini açıqlayarkən keyfiyyəti bilməməklə mənanı bilməmənin eyni şey olduğuna işarə edərək deyir:

 

والقول الحق : الإيمان به مِن غير تكييفٍ ، فإنّ السلامةَ في التسليم ، وللهِ درُّ مالكِ بن أنس في قوله للذي سأله عن ذلك : الاستواء معلوم والكيفية مجهولة والسؤال عن هذا بدعة

 وقد رُوي مثلُ قولِ مالكٍ عن أبي حنيفةَ ، وجعفر الصادق ، والحسن البصري ، ولم يتكلَّم الصحابة ولا التابعون في معنى الاستواء ، بل أمسكوا عنه ، ولذلك قال مالك السؤال عنه بدعة

 

“Doğru görüş budur: (İstivaya) keyfiyyət/necəlik vermədən inanılmalıdır. Çünki, səlamət təslimdədir.

İmam Malik bin Ənəs ona sual verənə necə gözəl cavab vermişdir: “İstiva məlumdur. Keyfiyyət məchuldur. Bu haqda sual vermək bidətdir.”

Malikin bu sözünün eynisi Əbu Hənifədən, Cəfər Əs Sadiqdən, Həsən Əl Bəsridən də rəvayət edilmişdir.

Nə səhabə, nə də tabiun, istivanın mənası haqda danışmamış, əksinə bu haqda susmuşlar.

Malik məhz bu səbəblə “bu haqda sual vermək bidətdir” demişdir.”

 

Qaynaq: İbnul Cuzeyy: Ət Təshil li Ulumit Tənzil: 1/290

Beyrut: Darul Ərqam: 1416
 

[Usuli]

Müfəssirlərdən İbn Atiyyə (481-542 h/1088-1148 m) Malikin sözünü “iman edilib mənaya toxunulmayacağı” haqda görüşə dəstək olaraq zikr edir:

 

قالت فرقةٌ : هو بمعنى استولى ، وقال أبو المعالي وغيره مِن المتكلِّمين : هو بمعنى استواءِ القهْر والغلَبة ، وقال سفيان الثوري : فعَل فعلا في العرْش سمَّاه استواءً ، وقال الشعبي وجماعة غيره : هذا مِن متشابهِ القرآن يُؤمن به ولا يُعرَض لمعناه

وقال مالك بن أنس لرجلٍ سأله عن هذا الاستواء فقال له مالك : الاستواء معلوم ، والكيفية مجهولة ، والسؤال عن هذا بدعة ، وأظنك رجل سوءٍ أخرِجوه عني ، فأدْبَر السائل وهو يقول يا أبا عبد الله لقد سألتُ عنها أهلَ العراق وأهلَ الشام فما وفَق أحدٌ توفيقَك

 

“Bir qrup belə demişdir: (İstiva) istəvla/istila mənasındadır. Əbul Məali və başqa mütəkəllimlər demişlər: bu, qəhr və qələbə mənasında istivadır. Sufyan Əs Səvri belə demişdir: Ərşə bir şey etmişdir ki, onu istiva olaraq isimləndirmişdir.

Şabi və bir qrup belə demişdir: (İstiva) Quranın mütəşabihlərindəndir. Ona iman edilər, lakin mənasına toxunulmaz.

Malik bin Ənəs ondan istiva haqqında soruşan adama belə demişdi: İstiva məlumdur. Keyfiyyət məchuldur. Bu haqda sual vermək bidətdir. Sənin pis bir adam olduğunu düşünürəm. Bu adamı yanımdan uzaqlaşdırın. Sual verən dönüb gedərkən belə dedi: Ey Əbu Abdillah! Bu məsələ haqda İraq və Şam əhlinə də sual verdim, onlardan heç kim sənin kimi təvaqquf etmədi/susmadı.”

 

Qaynaq: İbn Atiyyə: Əl Muharrarul Vəciz: 4/37

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1422

[Usuli]

Hənbəli alimlərindən olan İbn Qudəmə Əl Məqdisi (541-620 h/1146-1223 m) təvilin zəmmi və sələfə uymanın gərəkliliyi haqda yazdığı “Zəmmut Təvil” isimli kitabında, Malikin “istiva məlumdur” sözünün “məna baxımından deyil, Allahın kitabında zikr edilmə baxımından məlumdur” şəklində anlaşılması gərəkdiyini söyləyir:

 

وقولُهم الاستواءُ غيرُ مجهولٍ أي غيرُ مجهولِ الوجود , لأنَّ اللهَ تعالى أخبرَ به وخبرُه صدقٌ يقينا , لا يجوز الشك فيه ولا الإرتياب فيه , فكان غيرَ مجهولٍ لحصول العلم به , وقد روي في بعض الألفاظ الاستواء معلوم

 

“44. (Ummu Sələmə, Rabia, Malik bin Ənəsin) “İstiva məchul deyildir” sözündən qəsd, varlığı məchul deyildir deməkdir. Çünki, uca Allah bunu xəbər vermişdir. Onun xəbəri isə yəqinən doğrudur. Bunda şəkk və şübhə etmək doğru deyildir.

Bu haqda bilgimiz olduğu üçün “qeyri məchuldur”. Bu söz bəzi yerlərdə “istiva məlumdur” şəklində rəvayət edilmişdir. (Daha sonra isə sözün davamını açıqlayır).”

 

Qaynaq: İbnu Qudəmə Əl Məqdisi: Zəmmut Təvil: 24

Şariqa: Darul Fəth: 1414/1994

 

[Usuli]

Hafiz Şəmsuddin Əz Zəhəbi (673-748 h/1274-1348 m) “Əl Uluvv” kitabında deyir:

 

فقال : النزولُ معقولٌ , والكيف مجهول , والإيمان به واجبٌ , والسؤال عنه بدعة

قلت : صدق فقيهُ بغداد وعالُمها في زمانِه , إذ السؤال عن النزول ما هو عي , لأنه إنما يكون السؤال عن كلمةٍ غريبةٍ في اللغة وإلا فالنزول والكلام والسمع والبصَر والعلم والاستواء عباراتٌ جَليةٌ واضحةٌ للسامع , فإذا اتَّصف بها مَن ليس كمثله شيءٌ فالصفة تابعةٌ للموصوف وكيفيةُ ذلك مجهولةٌ عند البشَر

 

قال الكلْبي ومقاتل : استقرَّ , وقال أبو عبيدةَ : صعِد

قلتُ : لا يُعجبني قوْلُه استقرَّ , بل أقول كما قال مالك الإمام : الاستواء معلوم

 

“(Tirmizi) cavabən belə demişdir: Nüzul anlaşılır, keyfiyyət/necəlik məchuldur. Ona iman vacibdir. Bu haqda sual bidətdir.

Mən (Zəhəbi) deyirəm: Öz zamanında Bağdadın fəqihi və alimi olan (Tirmizi) doğru söyləmişdir.  Çünki, nüzul haqqında “o nədir” demək lüzumsuzdur.

Çünki sual, lüğətdə qərib/anlaşılması çətin olan kəlimələr haqqında verilər.

Ancaq nüzul, kəlam, eşitmə, görmə, elm və istiva dinləyici üçün açıq, aydın ibarələrdir.

Misli olmayan (Allah) bu sözlərlə vəsf edildiyi zaman isə, sifət vəsf edilənə tabe olar (Zatının mahiyyəti bilinmədiyi kimi sifətinində mahiyyəti bilinməz). Bunun keyfiyyəti insan üçün məchuldur.

 

“Kəlbi və Muqatil (istiva haqqında) istiqrar etdi/qərar tutdu demişlər. Əbu Ubeydə isə (istivanın) “yüksəldi” mənasında olduğunu demişdir.

Mən (Zəhəbi) deyirəm: Onların “istiqrar etdi” sözü mənim xoşuma gəlmir. Mən Malikin dediyi kimi “istiva məlumdur…” deyirəm.”

 

Qaynaq: Şəmsuddin Əz Zəhəbi: Əl Uluvv: 213 və 262

Riyad: Məktəbətu Ədvais Sələf: 1416/1995

 

Təliq: Zəhəbinin sözlərindən anlaşılan bəzi məqamlara diqqət çəkmək istəyirəm:

1. Zəhəbiyə görə “istiva məlumdur” və ya “nüzul məlumdur” deyildikdə lüğəti mənada məlum olduğu anlaşılır. Allaha yönəlik məna isə məlum deyildir. Çünki sifət vəsf edilənə tabedir. Vəsf edilənin mahiyyəti məchul olunca, sifətlərinin də mahiyyəti/mənası məchul olar. 

2. Zəhəbi, Kəlbinin “istiqrar etdi” sözünə, Malikin sözlərilə etiraz edir. Əgər “istiva məlumdur” deyildikdə qəsd edilən Allah haqqında məlumluğu olsaydı, və bu kəlimə Allah haqqında lüğətdəki hissi/fiziki bir mənada anlaşılsaydı, o zaman “istiqrar” kəliməsinə etirazın bir anlamı qalmazdı. Əksinə Zəhəbinin sözlərindən anlaşılan “istiqrar etdi” deməyin artıq keyfiyyət vermək olduğudur. Necəki nüzul haqqında danışarkən bunu İbn Abdil Bərrdə qeyd etmişdi.
 

[Muslih]

Alləmə Abdur Rahman İbn Xaldun (732-808 h/1332-1406 m) məşhur "Əl Muqaddimə" adlı əsərində deyir:

 

ثم يدَّعون أن هذا مذهبُ السلف ، وحاشا لله مِن ذلك . وإنما مذهبُ السلف ما قرَّرناه أولاً مِن تفويضِ المرادِ بها إلى الله ، والسكوت عن فهْمها

وقد يحتجُّون لإثبات الاستواءِ للهِ بقول مالك : "إن الاستواء معلومُ الثبوت لله" وحاشاه مِن ذلك ، لأنه يعلَم مدلولَ الاستواء . وإنما أرادَ أن الاستواءَ معلومٌ مِن اللغة ، وهو الجِسْماني ، وكيفيتُه أي حقيقته – لأنَّ حقائقَ الصفاتِ كلَّها كيفياتٌ - وهي مجهولةُ الثبوت لله

 

“(Daha sonra gələn Hənbəlilər istivanı hissi/lüğəvi mənada anladılar və) Sələfin məzhəbinin də bu olduğunu iddia etdilər. Halbuki sələf bu düşüncədən uzaqdır.

Sələfin məzhəbi – daha öncədə qeyd etdiyimiz kimi – bu sifətlərdən murad ediləni (qəsd edilən mənanı) Allaha təfvid/həvalə etmək, onları anlamağa çalışmamaqdı.

Allaha istiva nisbəti üçün Malikin “İstivanın Allaha nisbəti məlumdur” sözünü dəlil gətirirlər. Malik onlar kimi düşünməkdən uzaqdır! Çünki o, istivanın nə mənaya dəlalət etdiyini anlayırdı.

O, bu sözüylə istivanın sadəcə lüğətdə məlum olduğunu demək istəmişdir. Lüğətdəki məna isə cismanidir. Keyfiyyəti – yəni həqiqəti/mahiyəti isə Allaha nisbətdə/Allah haqqında məchuldur.  Çünki sifətlərin bütün həqiqətləri/mahiyətləri keyfiyyətlərdir. (Dolayısıyla keyfiyyətin məchulluğunu demək, həqiqət və mənanın məchulluğunu deməkdir).”

 

Qaynaq: İbn Xaldun: Əl Muqaddimə: 3/42

Beytul Funun vəl Ulum vəl Ədəb

 

 

Qeyd: Alləmə İbn Xaldunun sözlərində çox stratejik bir məqamın açıqlaması var. Biz bunu daha öncədə qeyd etmişdik. Sözlərin mənaları, həqiqətləri və mahiyətləri keyfiyyətlərdən əmələ gəlir. Keyfiyyəti bilmədən onları bildiyini iddia etmək, daşlardan ibarət olan ev haqqında “daşlarım yoxdu, ancaq evim var” demək kimidir.

Nəticə etibarilə İbn Xalduna görə Malikin sözü məhz mənanı təfvid əqidəsinə işarədir.
 

[Usuli]

Mötəbər Maliki fəqihi Abdul Vahhab Əl Bağdadi (362-422 h/973-1031 m) "Şərhu Aqidətil İmam Malik Əs Sağir" adlı əsərində deyir:

 

واعلم أنَّ الوصْفَ له تعالى بالاستواءِ اتباعٌ للنصِّ ، وتسليمٌ للشرْعِ ، وتصديقٌ لما وصَف نفسَه تعالى به ، ولا يجوز أن يُثبَتَ له كيفيةٌ ؛ لأنَّ الشرْعَ لم يرِدْ بذلك , ولا أخبرَ النبيِّ عليه السلام فيه بشيءٌ , ولا سألتْه الصحابةُ عنه , ولأنَّ ذلك يرجِع إلى التنقُّلِ والتحوُّلِ وإشغالِ الحيَّزِ والافتقارِ إلى الأماكنِ , وذلك يؤُول إلى التجسيمِ , وإلى قِدَمِ الأجسامِ , وهذا كفرٌ عند كافَّةِ أهلِ الإسلام

وقد أجملَ مالكٌ رحمه الله الجوابَ عن سؤال مَن سأله : الرحمن على العرْش استوى , كيف استوى ؟ فقال : الاستواءُ منه غيرُ مجهولٍ , والكيْفُ منه غيرُ معقولٍ , والسؤالُ عنه هذا بدعةٌ , ثم أمَر بإخراجِ السائل

 

"Bil ki, Uca Allahın istivayla vəsf edilməsi nassa ittiba, Şəriətə təslim və Uca Allahın özünü tanıtdığı şeyləri təsdiqdir.

Buna (istivaya) keyfiyyət (necəlik) vermək caiz deyil.

Çünki, Şəriət bu barədə bir şey bildirməmişdir. Nəbinin - aleyhissəlam - hədislərində də bu haqda bir şey yoxdur. Həmçinin səhabələr bu haqda ondan soruşmayıblar.

(Bunun caiz olmamasının digər bir səbəbi isə budur ki) Keyfiyyət vermək bir yerdən başqa yerə keçmə, dəyişmə, məkan işğal etmə/məkanda olma və məkanlara ehtiyac düşüncəsinə gətirib çıxarar.

Bu da öz növbəsində təcsim və cisimlərin qədimliyi inancına gətirib çıxarar.

Bu isə, bütün müsəlmanlar qatında küfrdür.

İmam Malik - rahiməhullah – ona: "Allah ərşə istiva etmişdir. Necə istiva etmişdir?" deyən kimsənin sualına qısa şəkildə belə cavab vermişdir: "Onun haqqında istiva məchul deyil (məlumdur), Onun haqqında keyfiyyət ağılla idrak edilməz, onun haqqında sual vermək isə bidətdir."

Sonra isə, sual verənin məsçiddən çıxarılmasını əmr etmişdir."

 

Qaynaq: Abdul Vahhab Əl Bağdadi: Şərhu Aqidətil İmam Malik Əs Sağir: 28

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1423/2002