بل عنَى علماؤُنا بمسائلِ النجاسةِ والحيْضِ والبيوعِ أشدّ مِن عِنايتهم بهذهِ المسألة ، حتى قال إمامٌ كبيرٌ مثلُ الأشعري إن بيعةَ رجلٍ واحدٍ مِن أهلِ الحلِّ والعقْدِ تلزَم الأمةَ إذا أشهَد عليها ، فأنى يستقِيم أمرُ أمةٍ تعمَل بهذا القولِ في رياستِها العامةِ
قلتُ : إن الحكُوماتِ المسبتَدةَ تجتَهد في إفسادِ مَن يظهَر مِن الزُّعماءِ في الشُّعوب التي تتوَّلى أمرَها ، على أنها تعنَّى قبل ذلك بالأسبابِ التي تمنَع وجودَ الزَّعامةِ فيها بإفسادِ التعليمِ ومُراقبَتِه
وقدْ أبعَدوا علماءَ الدين عن السياسةِ وعن الحكومةِ ، فصارَ أكثرُ أهلها وأنصارِها مِن الجاهلين بالشريعة ، وتولَّى هؤلاءِ أمرَ التعليمِ وإعدادَ عمَّالِ الحكومةِ به ، وانكَمش العلماءُ إلى زَوايا مساجدِهم ، أو جحورِ بيوتِهم ، ولم يُطالبوا بحقوقِهم ، ولا استعدُّوا لذلك بما تقتضِيه حالُ الزمان ، وطبيعةُ العُمرانِ ، ولا عرَفوا كيفَ يحفَظون مكانتَهم مِن زَعامةِ الأمةِ بتعريفِها بحقوقِها ، وقيادتِها للمُطالبةِ بها ، فأضاعُوا حقَّهم مِن الحلّ والعقْدِ فيها ، وترَكوها لرؤساءِ الحكامِ وللأحْزابِ والجمْعياتِ السياسيةِ التي يتوَّلى أمرَها في الغالبِ مَن لا حَظَّ لهم مِن علوم الدين
إنَّ جميعَ علماءِ الدين وأكثرَ العامةِ المقلّدين لهمْ يتمنَّون أن تكونَ حكومتُهم إسلاميةً محْضةً ، والترْكُ يحتمُّون أن تكونَ تابعةً لفقهِ المذْهب الحنفي ، ومِنهم مَن لا يرى مانعاً مِن الأخْذ في بعضِ الأحكامِ بفقهِ غيرِ الحنفيةِ مِن مذاهبِ أهلِ السنةِ ، ولا يُبالون بما خالفَ ذلك مِن مدنيّةِ العصْر
ولكنْ هؤلاءِ العلماءُ يعجِزون عن جعْل القوانينَ العَسْكريةِ والماليةِ والسياسيةِ مُستمِدةً مِن الفقهِ التقلِيدي ويأبون القبولَ بالاجتهادِ المطلَق في كل المعاملات الدنيَوية ، ولو فُوّض إليهم أمرُ الحكومةِ على أن ينهَضوا بها لعجَزوا قطْعاً ، ولما استَطاعوا حرْباً ولا صُلحاً
طالما بيَّنَّا في المنارِ أن تقصيرَ علماءِ المسلمين في بيانِ حقيقةِ الإسلامِ والدفاعِ عنه بما تقتَضيه حالةُ هذا العصْرِ هو أكبرُ أسبابِ ارتدادِ كثيرٍ مِن مُتَفَرْنِجَةِ المسلمينَ عنه ، وأنهم لو بيَّنُوه كما يجِب لدخَلَ فيه مِن الإفْرَنْجِ أنْفسِهم أضعافُ مَن يخرُج بفتنَتِهم
“Alimlərimiz nəcasət, heyz və ticarət kimi işlərə bu məsələdən (ümmətin idarəsi və idarəçilik fiqhindən) daha çox diqqət göstərmişlər. Hətta Əşari kimi böyük bir imam belə demişdir: Buna şahid gətirdiyi zaman, “Həll və Əqd” əhlindən olan bir nəfərin beyəti ümmət üçün bağlayıcıdır! Ümumi idarəçiliyi (xilafət) haqda bu görüşlə əməl edən bir ümmətin halı necə olar?
Mən (Rəşid Rza) deyirəm: Müstəmləkəçi/İmperialist dövlətlər hakim olduqları xalqlar arasında ortaya çıxan liderləri ifsad üçün çalışırlar. Hətta bundan daha öncə təhsil sisteminin ifsadı və nəzarət altında tutulması yoluyla xalqlar arasında liderlik qurumunun meydana çıxmasına əngəl olacaq vasitələrə ciddi önəm verirlər.
Alimləri siyasət və hökümət işlərindən uzaqlaşdırmışlar. Hökümət işlərindəki kadrların çoxu Şəriətdən bixəbər insanlardır. Onlar da tədris və dövlət strukturları üçün kadrlar hazırlamaq işinə baxırlar.
Alimlər isə məscid künclərinə və ya evlərindəki hücrələrə qısılıb qalıb. Haqlarını tələb etmirlər və bunun üçün zamanın, yaşadıqları yerlərin tələbi üzrə (siyasi şəraitə müvafiq) bir hazırlıq da görməyiblər. Ümmətin liderliyi məqamını, ona hüquqlarını tanıdaraq necə qoruyacaqlarını da bilmirlər. Bu vasitəylə (siyasi) tələblər edə bilmək üçün ümmətin öndərliyini necə qoruyacaqlarını bilmirlər. Beləcə ümmət üçün “Həll və Əqd” əhlindən olma haqlarını itirdilər. Bu haqqı idarəçilərə, siyasi partiya və cəmiyyətlərə verdilər. Bu qurumların idarəsi isə adətən din elmlərindən heç bir nəsibi olmayan kimsələrin əlində olur.
Bütün din alimləri və onların təqlidçisi olan xalq kütləsinin əksəriyyəti öz hökümətlərinin/dövlətlərinin sırf İslami olmasını istəyirlər. Türklər bu dövlətin Hənəfi fiqhinə tabe olmasına önəm verirlər. Onlardan eləsi var ki, Hənəfilik xaricindəki digər Əhli Sünnət məzhəblərindən bəzi hökmlərin alınmasına bir maneə görmürlər. Lakin, etdiklərindən bu əsrin mədəniyyətinə müxalif olduğu (əsrin dəyişən tələblərini qarşılamadığı) onların vecinə deyil!
(Ümmətin göz tikdiyi) Bu alimlər təqlidi (klassik) fiqhdən yararlanaraq (yeni) hərbi, mali, siyasi qanunlar qoymaqdan acizdirlər! Bütün dünyəvi işlərdə (təqlidlə kifayətlənərək) mütləq ictihaddan üz çevirirlər! Əgər onlara inkişaf etdirmələri üçün bir dövlət həvalə edilsə qəti şəkildə bundan aciz qalarlar. Nə hərbə, nə də sülhə gücləri çatmaz!
Biz uzun müddət öncə “Əl Mənar” adlı jurnalda qeyd etmişdik ki, müsəlman alimlərin İslami həqiqətləri açıqlamaq və İslamı əsrin tələblərinə müvafiq şəkildə müdafiədəki qüsurları, qərbyönlü müsəlmanların dindən çıxmalarının ən böyük səbəbidir! Əgər onlar İslamı layiqincə açıqlasaydılar, qərblilərdən İslama girənlərin sayı, onların fitnəsilə dindən çıxanlardan qat-qat çox olardı!”
Qaynaq: Muhəmməd Rəşid Rza: Əl Xilafə: 40, 68 və 72
Qahirə: Əz Zəhra
