Mövzuda Bir İsmarıc Var

[Bədil]

Əssələmu Aleykum. Allah sizi xeyirlə mükafatlandırsın. Son zamanlar sosyal şəbəkələrdə aktuallıq qazanmış məsələlərdən biridə müasir sələfi alimlərinin Global Siyasət üzrə mütəxəssis olub olmamasıdır. Hətta sələfi müntəsiblərindən biri Bin Baz və Useyminin bu sahədə mütəxəssis olduqlarını vurğulayaraq söyləyirdi. Bu barədə sizin rəyinizi bilmək maraqlı olardı.

[Usuli]

Va Aleykumussalam. Suala veriləcək cavab müsəlmanların işlərində stratejik mövqe tutmaq baxımından çox önəmlidir. Çünki, bu kimi məsələlərin yanlış anlaşılması müəyyən fərd və qrupları uçuruma sürükləyir. Bu səbəbdən suala geniş və dolğun cavab verməyə çalışacam. Müvəffəq edən Allahdır.

Daha yaxşı anlaşılması üçün cavabı iki qismə bölürəm:

Bu kimi məsələlərə yanaşmada doğru mövqe və reallıqlar.

 

Biz daha öncədə bu məsələyə toxunaraq bu barədə forumda “Dünyəvi Bilginin Önəmi” adlı müstəqil bir mövzu açdıq.

Orada da qeyd etdiyimiz üzrə, prinsip olaraq insanın bildiyi şeylər haqqında danışıb, bilmədikləri haqqında susması lazımdır. Həmçinin dedik  ki, insanın bir elmdə mütəxəssis olması, ona başqa elmdə əhliyyət qazandırmaz. Məsələn çox yaxşı bir fəqih, iqtisad, hərb, siyasət və digər elmlərdə cahil ola bilər. Misal olaraq, ölkə büdcəsinin sadəcə neft üzərinəmi, yoxsa digər sahələrin də paralel inkişafından əldə edilən gəlirlər üzərinə qurulmasının lüzumu sualı fəqihə deyil, iqtisad əhlinə verilməlidir. Çünki, bu məsələ fiqhin heç bir bölümündə öyrədilmir və bu ayrı bir elmdir. Lakin bəzən fiqhdə hərb, siyasət, iqtisad haqqında bəzi ümumi məsələlər müzakirə edilə bilərki, bunlar məhduddur. Reallıqda ayaqda qalmaq üçün daha geniş bilgilərə və zamanın dinamik şərtlərinə uyğun ictihadlara ehtiyac var.

 

Bir həkimin fiqhi məsələdə fətva verməsi nə qədər anormal qarşılanarsa, bir fəqihin tibbi sahədə hökm verməsi də o qədər anormal qarşılanmalıdır. Belə bir şey ancaq fiqh və tibb elmini özündə cəm edən kimsə üçün caiz olar. Və fiqh elmi real həyatdakı problemləri çözmək məqsədinə xidmət etdiyi üçün yerinə görə fəqihlər bu elmlərdən də lazımı miqdarda xəbərdar olmalıdırlar.

Rəsulullah belə bəzi sırf dünyəvi məsələlərə əhil olmadığını etiraf edərkən, bizlər bunu fəqihlər üçün imkansız sayırıq…

 

Verdiyiniz sualın reallıq bölümünə gəlincə öncəliklə Səudiyyə Ərəbistanın geopolitik sahədə mövqeyi haqqında qısa bəzi şeylər demək istəyirəm.

Bu ölkə adətən insanların din pərdəsi altında, əmirlərə mütləq itaət prinsipi üzrə ayaqda qalan, bir dövlət olaraq yetərli potensiala, kadrlara, söz sahibi olacaq bir orduya sahib olmayan, ətrafdakı bir çox dövlətdən çəkinən və əksər hallarda müstəqil siyasət yürütməkdən aciz kukla bir dövlətdir. Ümumiyətlə Səudiyə insanları sanki başqa planetdə yaşayırlarmış kimi, digər müsəlmanlara qarşı xüsusi etinasızlığıyla seçilirlər.

 

Kukla olan bu dövlətin, xalqı rahatlıqla idarə etməsi üçün öz kuklaçı alimləri vardır. Onlar dövlətin istəkləri üzrə fətvalar verərək layiq olmadıqları, lakin insanların onlara göstərdiyi hörməti idarəçilərin məqsədlərinə uyğun xərcləyirlər. Bu kukla alimlər hətta siyasi fətva verəcək qədər bilgiyə sahib olsaydılar belə, etibarsızlıq səbəbilə bu fətvalara ehtiyatla yanaşmaq gərəkərdi.

 

O ki qaldı bu alimlərin sözügedən məsələyə əhil olmasına, onlar nəinki bu məsələlər hətta daha aşağı səviyyədə məsələlərə belə əhil deyillər. Onlardan bəzisi yerinmi günəş ətrafında, günəşinmi yer ətrafında döndüyünü, insanın ay səthinə ayaq basmasını, iqtisadi problemlərin çözümü üçün Çinə hücum etmə xəyallarını müzakirə edir… Dinə yanaşma üsulu bu olan firqənin belə gülünc iddialar etməsi normaldır. Babalarının bu mövzudakı cəhalətləri daha böyükdür. Onlarda atalarını gördükləri yolla getməyi özlərinə fəxr bilən bir topluluqdur. Kitab hazırda yanımda olmadığı üçün qaynaq vermədən Nəcd alimlərinin biri haqqında maraqlı bir hadisəni zikr etmək istəyirəm. Riyada ilk dəfə telefon çəkildikdə yerli şeyxlərdən biri telefondan istifadənin küfr olduğuna qərar verir. Şeyxdən səbəb soruşulduqda çox sadə bir cavab verir: “telefondakı səsi cinlər daşıyır və cinlərdən bu cür yardım almaq küfrdür”. Şeyxi bu fikridən daşındırmaq üçün müxtəlif üsullara əl atsalarda şeyx “tövhid” bilgilərindən bir addım belə geri atmır. Ən son bölgə sakinlərinə xas olmayan bir üslub sahibi şeyxə deyir: “Ey şeyx! Cinlər Allahın kəlamını daşıya bilərmi?”. Şeyx bunun mümkün olmadığını deyir. Bu sözüylə öz pəncərəsini bağlayan şeyxə telefonun dəstəyini verib, digər tərəfdən Quran oxuyurlar. Möhtərəm şeyx bundan sora cinlərin üzərindən ittihamı qaldırmaq, cinlərin bu cinayətdə əlinin olması haqqında dəlil və faktların yetərsizliyi səbəbilə onların bəraətinə hökm vermək və öz fətvasından vaz keçmək məcburiyyətində qalır. İnsan ona Allah tərəfindən ən güclü hüccət olaraq verilmiş ağlı yararsız sayıb, kiraya verərsə varacağı nöqtə budur.

 

Onlardan bir qisminin həyatı “ev-məsçid-ev” marşrutundan kənara çıxmadığı halda, bunu öz zühd və təqvalarına dəlil göstərərlər. Və bu  “zühd marşrutu” üzərində olmayan ölkələrdəki hadisələr haqqında rahatlıqla fətva verirlər… Halbuki onların bir çoxu hökm verdikləri hadisələr haqqında bilgi sahibi olmaq bir tərəfə, hadisələrin cərəyan elədikləri ölkələrin siyasi xəritədə yerini tapmaqdan belə acizdirlər…

 

Hər ağıl sahibinə məlumdur ki, fətva vermək üçün şəri bilgi yetərli deyildir. Bununla yanaşı vaqiələr haqqında doğru bilgiyə də sahib olmaq lazımdır. Bu iki elementi birləşdirmədən Allahı razı salacaq fətvaların verilməsi imkansızdır.

Sözügedən kimsələrin fətvalarını incələyənlər, bir çox siyasi fətvanın yetərli rüknlər toplanılmadan verildiyinə və hüquqi əsası olmadığına şahid olarlar.

 

Bu yazı ağıl sahiblərinə yetəcək, ağıl sahibi olmayanlara isə faydasız qalacaq, qısa bir xatırlatmaydı. Uca Allah bizi “heç düşünməzmisiniz?” sualına müsbət cavab verənlərdən etsin! Allahın böyük neməti olan ağıllarını işlətməyən, olub bitəni analiz etməməsi səbəbilə “onlar heyvan kimi, hətta yol olaraq daha sapıqdırlar” xitabına məruz qalanlardan deyil!