Bu mövzudakı ismarıc sayı: 19

[Usuli]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

Elə bir böyük şəxsiyyət yoxdur ki, insanlar özlərini ona nisbət edərək faydalanmağa çalışmasınlar. Ancaq bu nisbətlərin əskəriyyəti haqsız olur... İnsanlar çox zaman layiq olmadıqları halda özlərini kimlərəsə nisbət edərlər. Hətta bu nisbətlər bəzən "oğru elə çığırdı doğrunun bağrı yarıldı" cinsindən olub, ləyaqətliləri sıxışdıracaq qədər qırmızı ola bilir...

Quranın bizə xəbər verdiyi üzrə həm Xristianlar, həm Yəhudilər, həm də digər müşriklər özlərini İbrahimə - aleyhissəlam - nisbət edirdilər.

Uca Allah bu iddiaya cavab olaraq saxta nisbətçilərlə həqiqiləri ayıracaq bir ölçü qoymuş, başqa sözlə bir nisbət doğrulama kriteriyası təsbit etmişdir. Bu kriteriya tabeçilikdir. İbrahimə quru iddiaçılar deyil, o insanlar nisbət edilər ki, onlar ona tabe olublar! Uca Allah Ali İmran surəsində buyurur:
 

إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْرَاهِيمَ لَلَّذِينَ اتَّبَعُوهُ وَهَذَا النَّبِيُّ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَاللَّهُ وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ

 

"İnsanlardan İbrahimə ən yaxını ona tabe olanlar, Nəbi və iman edənlərdir. Allah möminlərin vəlisidir."  (Ali imran: 3/68)
 

Saxtakarların təsbiti üçün qoyulmuş bu sadə, ancaq tutarlı test günümüzdə də aktuallığını qorumaqdadır.

Əhli Beytə ən yaxın olanlar, həqiqətdə onların yolunu davam etdirən, zühd və təqvada onları örnək alan salihlərdir, quru nisbət sahibi Rafizilər deyil!

Qədim zahidlərə ən yaxın olanlar onların yolunu davam etdirənlərdir, quru nisbət sahibi müasir sufilər deyil!
 

[Usuli]

Uca Allah Bəqərə surəsinin 270 ci ayəsindən başlayaraq üsuldan furuya, təməldən detala doğru - öncə müsəlmanları sədəqə verməyə təşviq edir, daha sonra sədəqənin verilmə şəklinə toxunur, gizli olmasına üstünlük verir. Sədəqə veriləcək kimsələrin fəqirlərdən seçilməsinə işarə edir. Daha sonra isə fəqirlər sinfinin xüsusi bir qoluna toxunaraq buyurur:

 

لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الْأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسِيمَاهُمْ لَا يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا

 

"(Sədəqə) o fəqirlər üçündür ki, özlərini Allah yoluna həsr ediblər, (ruzi üçün) yer üzündə gəzib dolaşa bilmirlər.

İffətli davrandıqları üçün cahillər onları dövlətli hesab edərlər. Sənsə onları simalarından/əlamətlərindən tanıyarsan! İnsanlardan israrla istəməzlər..." (Əl Bəqərə: 2/273)

 

Uca Allahın bu ayəsində bir çox incəlik vardır. Məsələn fəqirlərin içində özünü Allah yoluna həsr edənlər ön plana çıxarılmışdır. Özlərini bu yola həsr etməklə yanaşı ruzi qazanma imkanlarının məhdud olmasınada diqqət çəkilmişdir...
 

Lakin mənim diqqət çəkmək istədiyim nöqtə fərqlidir. Uca Allahın yardımı tövsiyə etdiyi xüsusi fəqirləri varlı zənn edənlər cahil olaraq isimləndirilmişlər. Çünki bu adamlar həqiqətdə fəqir olanları varlı saymışdılar.

Burada iki ehtimal mövcuddur. Sözügedən fəqirlərin fəqirliyi zahirdə gizli olub, sadəcə batindəydi, yaxud da zahiri əlamətlərlə bilinə bilərdi.

Əgər bu bilginin batini olduğunu, zahirən bilinməyəcəyini desək, ayədə istifadə edilən cahil kəliməsi qınaq ifadə etməz. Çünki normal insanlar ancaq zahirə görə hökm edər. Batini bilmədikləri üçün qınanmazlar.

Lakin onların zəngin deyil, fəqir olduğu zahiri hallarından hiss edilirdisə ayədəki cahil kəliməsi bu zahiri bilgini görməyənlər üçün qınaq xarakteri daşıyır!
 

Düşünürəm ki, ayədə qəsd edilən məhz qınaq mənası daşıyan cəhalətdir. Beləki bu kimsələrin Peyğəmbərimiz tərəfindən tanınması ayədə zikr edildiyi kimi vəhy yoluyla deyil, sima yəni əlamətlər yoluyla baş vermişdir.

Dolayısıyla zahirdə hökm vermək üçün dəlillər/əlamətlər varkən, bunu gözdən qaçırıb, ümumi iffət kimi zəif ünsürləri ön plana alanlar cahildirlər. İnsan tanımanın, bu sahədəki təcrübənin, ətraf aləmi dəyərləndirmənin cahilidirlər.

Bu qınağa ortaq olmamaq üçün biz müsəlmanlara düşən, ayədən faydalanaraq Dini hökmlərin bir parçası olan dünyəvi - təcrübü bilgilərin cahili olmamaq, istər insan tanımada, istərsədə başqa sahələrdə püxtələşməkdir. Başqa sözlə cahilləri deyil, Peyğəmbərimizi örnək almaqdır.

Ancaq çox təəssüf ki, Ümmətin sıradan fərdləri bir yana, liderləri belə bu mövzularda çox ciddi xətalara yol verir. Bu xətalar bəzən bir "lider sürüsünün" sıradan bir fırıldaqçının əlində oyuncağa dönməsi şəklində dəhşətli bir tabloya çevrilir... 
 

[Usuli]

Quranda İnformasiya Müharibəsi Prinsipləri

 

Savaş - Müharibə deyildikdə ağlımıza adətən silahlı çəkişmələr gəlir... Lakin, savaşın növləri çoxdur və günümüz dünyasında onların bir qismi sərhədləri çiziləcək şəkildə ayrılırlar...

İşğallar artıq sadəcə silah gücüylə olmur. Müasir dünyada Silahlı savaşlarla yanaşı artıq  İqtisadi, Mədəni, İnformasiya savaşları da geniş vüsət alıb. Bu savaşların özünə məxsus terminləri, qaydaları, prinsipləri vardır...

Bəli! Etiraf etmək utandırıcı olsa da, bizlər bu savaşda yer almaq bir yana, belə bir savaşın varlığından xəbərsizik! Halbuki Ərəb dilində bilməyən müsəlmanlara israrla məhz Ərəbcə oxumağın tövsiyə edildiyi müqəddəs Kitabımızda, İnformasiya savaşının, İnformasiya təhlükəsizliyinin ən təməl əsasları mövcuddur...

 

Qurani Kərimdə İnformasiya savaşıyla bağlı müxtəlif ibrətlərlə zəngin bir çox ayə vardır. Lakin, bu kiçik yazıda mövzuyla bağlı ən bariz, ən önəmli bir neçə ayəyə toxunmaq istəyirəm. Bu ayələr İnformasiyanın “gəlişi” və “incələnməsi” haqqındadır.

Uca Allah bilginin "gəlişini" - həqiqiliyini yoxlamaq haqqında buyurur:

 

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جاءَكُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا

 

“Ey iman gətirənlər! Fasiq sizə bir xəbər gətirərsə araşdırın!” (Əl Hucurat: 49/6)

 

Uca Allah öz peyğəmbəri olan Suleymana – aleyhissəlam – quşları ordu olaraq ram etmişdi. Buna baxmayaraq Hud Hud adlı quş başqa bir ölkə haqqında stratejik məlumat gətirdikdə, Peyğəmbər onun gətirdiyi məlumatın incələnəciyini bildirdi:

 

قالَ سَنَنْظُرُ أَصَدَقْتَ أَمْ كُنْتَ مِنَ الْكاذِبِينَ

 

“Dedi: Sənin doğrumu dediyinə, yoxsa yalançılardan olduğuna baxacayıq.” (Ən Nəml: 27/27)

 

Müsəlmanların daxili və xarici düşmənlərinin informasiya müharibəsində bir çox "silahı" vardır. Bu silahların əksəriyyəti iftira mərkəzlidir. Dolayısıyla qaynaq araşdırması zamanı asanlıqla ifşa edilib, zərərsizləşdirilməsi mümkündür.

Uca Rəbbimiz İslam cəmiyyətinin hər iki növdən olan düşmənlərə qarşı bilgi təhlükəsizliyini təmin etmək üçün, gələn məlumatların doğru olub olmadığını araşdırmağı əmr edir!  Beləcə doğru olmayan bilgilər cücərməz, rüşeymində boğular!

Bununla yanaşı, əgər məqsəd cəmiyyətə əsassız bilgilərin sızdırılmasının, onların verəcəyi zərərin qarşısının alınmasıdırsa, bu əmr sadəcə fasiqlərin gətirdiyi xəbərlərə deyil, "ələyinin gözü iri olan" hər kəsin gətirdiyi məlumata tətbiq edilməlidir.

Gördüyünü olduğu kimi nəql etməkdən aciz, hər kəsə güvəndiyi, hüsnü zənnin xəstəlik formasına yoluxduğu üçün, eşitdiyi hər şeyi əminliklə nəql edən çox salihlər vardır... Pis məqsədləri olmasa belə, bu cür salihlərin verdiyi zərər fasiqlərin zərərindən az deyil...

Müsəlmanların bu sahədə salih - fasiq bölgüsündən daha dərin olan, "bilgi nəqlinə uyğun" və "bilgi nəqlinə yararsız" şəklində bir bölgüyə, sinifləndirməyə ehtiyacı var!

Bu ayələrdən çıxan ibrət: Gələn informasiyanı doğruluq baxımından gözəlcə incələmək, yalana, iftiraya, hər cür əsassız bilgiyə keçid verməmək vacibdir!

 

Uca Allah, bilginin sadəcə gəliş kanalına nəzarəti əmr etməklə kifayətlənməmiş, həmçinin gələn bilginin təhlil/analiz edilməsi, mahiyyətinə varılması mövzusuna da toxunmağı gərəkli görmüşdür:

 

وَإِذا جاءَهُمْ أَمْرٌ مِنَ الْأَمْنِ أَوِ الْخَوْفِ أَذاعُوا بِهِ وَلَوْ رَدُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَإِلى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ وَلَوْلا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ لاتَّبَعْتُمُ الشَّيْطانَ إِلاَّ قَلِيلاً

 

“Onlara əminlik və ya qorxu haqqında bir xəbər gəldikdə onu yayarlar. Əgər onu Rəsul və əmr sahiblərinə çatdırsaydılar, onların içindən istinbat/analiz əhli onun (mahiyyətini) anlayardı. Əgər Allahın sizə fəzli və rəhməti olmasaydı, azınız müstəsna Şeytana tabe olardınız!” (Ən Nisa: 4/83)

 

Uca Rəbbimiz öncə bilginin sinfinə işarə edir: Əminlik və ya Qorxu cinsindən xəbərlər... Günümüzdə buna "stratejik bilgi" adı verilir. Bunlar elə həssas xəbərlərdir ki, onların vasitəsilə silahlı savaşlar qazanıldığı kimi, iqtisadi savaşlar da qazanılır...

 

Məsələn Azərbaycan kimi ölkələrin iqtisadiyyatı, valyuta tədavülü bir neçə Media orqanında ortaya atılmış xəbərlə çalxalana bilir... Hətta Türkiyə kimi iqtisad siyahısında "ilk 20" sinfində olan ölkə belə, Mediada yayınlanan xəbərlərlə günlük bir milyard dollar məbləğində zərərə uğraya bilir...

Silahlı savaşı xəbərlə qazanmanın ən gözəl örnəklərindən biri Rəsulullahın Xəndək döyüşündəki kafir müttəfiqləri bir şübhəylə darmadağın edən məşhur addımıdır... İnformasiya savaşı mütəxəssisi olan bir Peyğəmbərin, belə bir savaşın varlığından xəbərsiz Ümməti...

 

Bu səbəblə uca Allah öncəliklə stratejik bilgilərin önəminə diqqət çəkmişdir. Daha sonra isə bu kimi xəbərlərin toplumda yayılmamasını, bu xəbərin arxa fonunu görəcək, ondan lazımi nəticələr çıxaracaq, uca Allahın hikmətlə nemətləndirdiyi analiz əhlinə ərz edilməsini tələb edir! Xəbərin açıqlanıb, gizlənməsinə, bu xəbəri yayan daxili və xarici düşmənlərin niyyət və məqsədlərinin nə olduğuna və buna müvafiq olaraq alınacaq tədbirlərə məhz onlar qərar verməlidir! Bu bilgilər avamdan ibarət toplumun əlində, pambıq tarlasındakı kibrit kimidir!

 

Bu mübarək ayələr bilginin "gəliş" və "incələmə" mərhələsiylə əlaqəli önəmli qaydalar ortaya qoyaraq, Müsəlmanların düşmənlərindən gələn informasiya hücumlarının təsirini minimuma endirməyi hədəfləyir.

İnformasiya savaşlarının günü gündən önəm qazandığı, ölkələrin Media orqanlarıyla ifsad edildiyi, KİV lərin insanlar üzərindəki təsirinin zirvədə olduğu bir zamanda Müsəlmanların bu kimi təməl əsaslara xüsusi diqqət göstərməsi vacibdir! Xüsusilə də cəmiyyətdə lider olaraq irəli çıxan müsəlmanların!

Müsəlmanların nəzarətində olacaq KİV lərin qurulmasının vacibliyi isə “Onlara qarşı gücünüz çatdığı qədər qüvvə toplayın!” ayəsindəki əmrin müasir təfsiridir… 

 

 

[Usuli]

Uca Allah insanlara verdiyi müxtəlif növdən nemətləri xatırladıb, şükrü tələb edərkən nəqliyyat vasitələri haqqında deyir:

 

وَالْخَيْلَ وَالْبِغالَ وَالْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوها وَزِينَةً وَيَخْلُقُ مَا لا تَعْلَمُونَ

 

"Minik olaraq istifadə etməniz və zinət olaraq atları, qatırları və uzunqulaqları yaradan odur. Daha sizin bilmədiyiniz nələr yaradar." (Ən Nəhl: 16/8)

 

Bu ayə Quranın Allah tərəfindən olduğunu dəstəkləməklə bərabər, təfsiri zamanın axışıdır. Qiyamətə qədər insanlar üçün hüccət olan kitabın bəzi işarələri, zamanla özünü göstərir, təsdiqini tapır.

Uca Allahın minik, əlaqə vasitələri olaraq bizə verdiyi nemətləri, daha öncəki nəsillərə verilməmişdir. Ayədə buyurduğu kimi, onların bilmədiyi nemətləri bizim üçün yaratmışdır. Yaradılan miniklər at və ya qatır cinsindən olmayıb, tamamilə fərqli müstəvidədir. Əgər yaradılan miniklər bilinən cinslərdən olsaydı, "bilmədiyiniz" ifadəsi işlədilməzdi. 

Aylarca məşəqqətlə qət edilən yollar, çətinliklə daşınan yüklər, müasir vasitələrlə saatlar içində daşınır... Təyyarə nemətiylə 2 aylıq yolu iki saata qət edirik. Bir sözlə Allahında buyurduğu kimi nemətləri saymaq istəsəniz sayıb bitirə bilməzsiniz.

Dolayısıyla bizim şükrümüz öncəkilərin şükründən daha çox olmalıdır. Bütün nemətləri üçün uca Allaha sonsuz sayda həmd və şükürlər olsun!
 

[Usuli]

Quranda "Zərər Məscidi" və ya "Beşinci Kolon"

 

Yəqinki "Beşinci Kolon" termini ən azından məna baxımından bir çoxunuza tanış deyil. Elə isə mövzuya bu terminin izahıyla başlayaq.

Əsrimizin əvvəllərində İspanyadakı vətəndaş müharibəsində general Emilio Mula, Madrid şəhərinə hücum etdikdə belə deyir: Əlimin altındakı dörd kolon (hərbi birləşmə) xaricində, şəhərinizdə, içinizdə, lazımi anda sizə xəyanət edərək, arxadan zərbə vuracaq beşinci kolon da vardır.

Təbii ki, "Beşinci Kolon"nun vurduğu zərbə digərlərindən daha güclü, daha çox zərər vericidir.

Bu hadisədən sonra siyasətdə "Beşinci Kolon" sözü bir termin/istilah halına gəldi və hər növdən olan daxili düşmənlər haqqında istifadə edilməyə başladı.

Məsələn ölkəmizdə bir çox böyük dövlətin "Beşinci Kolonları" vardır. Aktiv Şiə toplumu İranın, rus "mədəniyyəti" aşiqləri Rusyanın, qərbdən maliyələşdirilən müxtəlif fond və quruluşlar Qərb dövlətləri, xüsusən Amerikanın "Beşinci Kolon"larıdır...

 

Rəsulullahın zamanında müsəlmanların içində "Beşinci Kolon" vardımı? Allahın Kitabı və Peyğəmbərin siyərini haqqıyla oxuyanlar, o zamanlarda belə İslam əhlinin bəlkədə beşdə birini təşkil edən güclü bir "Beşinci Kolon"la üz üzə olduğunu görə bilərlər.

Hətta bu "Beşinci Kolon" Osmanın zamanında hakimiyyətə sızdı, Əlinin zamanında Xavaric sinfinin təşkil etdiyi kiçik "Beşinci Kolon"un xəyanəti nəticəsində ölkənin yarısını qəsb etdi. Həsənin ordusundakı kiçik "Beşinci Kolon"un  xəyanəti nəticəsində isə İslam aləminin hakimiyyətini öz əlində topladı.

"Beşinci Kolon"un özəyini münafiqlər təşkil edirdi. Lakin "daxili problem" olaraq da təbir edəcəyimiz bu qrup sadəcə münafiqlərdən ibarət deyildi. Səfehliyi, dünya malına hərisliyi, cahiliyyə təəssübünün təsirindən çıxa bilməməsi, fasiqliyi, məsuliyyətsizliyi, nəfsi maraqlarını ümmət maraqlarından öndə tutması və buna bənzər bir çox özəllikləri səbəbilə bir növ daxili düşmənə çevrilmiş müxtəlif siniflərdən insanlarda bu təbəqənin fərdləri idilər.

Kafirlərlə mütəmadi yardımlaşma içində olan xalis münafiqlərlə yanaşı, onlara uyaraq Peyğəmbərin xanımı haqqındakı zina iftirasına qoşulanlar, Uhudda nifaq liderinə uyaraq Peyğəmbəri döyüş meydanında buraxıb dönənlər, dünya fitnəsinə uyub Rəsulullahı Təbuk savaşına yardımsız göndərənlər, qənimətdən aldığı ədalətli paya razı olmadığı üçün Peyğəmbəri "ədalətə" dəvət edənlər, qənimət əldə etmək üçün müsəlmanları öldürənlər... Bütün bu insanlar və siniflər müəyyən mənada "Beşinci Kolon", onun uzantıları və ya ən azından daxili problemlər idilər...

Rəsulullah hal gərəyi bu daxili ünsürlərlə müxtəlif metodlarla mübarizə aparırdı. Bəziləri həyat məqsədləri olan pulla susdurulur, digərləri toplumun baykotu, salamın kəsilməsi, salamının alınmaması, cənazəsinin qılınmaması və uyğun görülən digər şəkillərdə yerinə oturdulurdu.

Hətta Qurani Kərimin bir çox mübarək ayəsi onların vəsflərini tanıtmaq, onları etibardan salmaq, hiylələrinə diqqət çəkmək, yuvalarını dağıtmaq məqsədilə endirilmişdir. Çünki, daxili mübarizə, xarici düşmənlə mübarizədən daha çətindir. İstər düşmənin tanınması, istər ona qarşı alınacaq tədbirlərin özəlliyi baxımından...

 

 

Rəsulullahın "Beşinci Kolon"la mübarizəsinin ən kəskin örnəklərindən biri "Zərər Məscidi" hadisəsidir.

Münafiqlər Mədinə yaxınlarında bir məscid inşa etmişdilər. Quba məscidi yetərliykən yeni məscidin inşasını isə xəstə və üzr sahibi kimsələrdən ora gedə bilməyənlərin bu məsçiddə camaat namazı qılmalarıyla əsaslandırdılar. Hətta məscidi bir mənada leqallaşdırmaq üçün Rəsulullahın orada namaz qılmasını tələb etdilər.

Daha sonra uca Allah zahirən salih görsənən bu əməlin arxa planını açıqlayıcı bir ayə endirərək, onların əsl məqsədini ortaya qoydu:

 

وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مَسْجِدًا ضِرَارًا وَكُفْرًا وَتَفْرِيقًا بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ وَإِرْصَادًا لِمَنْ حَارَبَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ وَلَيَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنَا إِلَّا الْحُسْنَى وَاللَّهُ يَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَكَاذِبُونَ

 

"Zərər vermək, küfr, möminlərin arasına təfriqə salmaq, bundan öncə Allah və Rəsuluyla savaşan kimsəyə mərkəz olması üçün məscid inşa edənlər, bununla sadəcə xeyir qəsd etdiklərinə and içərlər. Allah onların yalançı olduğuna şahiddir!" (Ət Tövbə: 9/107)

 

Uca Allah beləcə üzdə salih, arxa planda çirkin olan layihəni ifşa etdi. Günümüz təbiriylə bu məscid İslamın xarici və daxili düşmənlərinin öz fəaliyyətlərini koordinasiya edəcəyi bir kəşfiyyat mərkəzi idi, bu məqsədlə tikilmişdi. 

Bəli! Daxili düşmənlər bu cür çirkin və təhlükəli bir məqsədi, xəstələr üçün məscid inşası kimi zahirən salih bir qlıfın arxasında gizlətmişdilər. Bir pisliyi insanlara qəbul etdirmənin ən gözəl yolu, onu yaxşılıq kimi təqdim etməkdir.

Bu hadisədən sonra Rəsulullah o məscidi dağıtdırdı, qalıqlarını yandırıb, yerini zibilliyə çevirtdirdi... Beləcə içdən gələn təhlükələr hansı qılıfa bürünmüş olursa olsun, hətta məscidin arxasına gizlənərək gəlsə belə onunla mübarizənin acımasız olacağını göstərdi.

Bəsirəti zəif olanların gözündə Allahın evlərindən birini uçurmuş oldu... Ağıl sahibləri qatında isə maskalanmış bir kəşfiyyat yuvasını.

Çünki, ağıl sahibləri işlərin zahirindən öncə arxa planına, qıt ağıllılar isə sadəcə ilkin zahirinə baxmaqla kifayətlənərlər. Etibar mücərrəd zahirlərə deyil, araşdırmayla zahirə çıxacaq arxa planlara, məqsədlərədir...

 

Tarixin ən böyük fəsadçıları hər zaman islah adı altında çıxmışlar. Uca Allah Qurani Kərimin bir çox yerində daxili düşmənlərin ən pisi olan münafiqlərin bu özəlliyinə diqqət çəkərək "biz ancaq islah məqsədi güdürük" məzmunlu sözlərinə aldanmamağa çağırmışdır.

Neçə münkəri nəhy edənlər var ki, məqsədləri ortaya daha böyük bir münkər çıxarmaqdır, elmi tənqid adı altında ortaya çıxan neçə kimsələr var ki, elmi tənqid onlar üçün sadəcə içlərini gəmirərək rahatlıq verməyən, boyunlarına ip keçirmiş nəfsi istəklərini həyata keçirmənin bir vasitəsi, qılıfıdır!

Qadının nigahının şəriətə uymamasından, ərinin bəzi günahlar etməsindən "narahat" olan neçə adam vardır ki, məqsədi o qadına sahib olmaqdan başqa bir şey deyil...

 

Ana xəttimizə dönəcək olsaq, Rəsulullah "Zərər Məscidi" əhliylə orada xəstələrin namaz qılmasının fiqhi əhkamlarını müzakirə etmədi. Əksinə işi ilkin zahirindən, həqiqətinə, tikdikləri məsçidi isə məqsədinə paralellik ərz etməsi üçün zibilliyə çevirdi...

 

Bu və bənzəri hadisələrdən müsəlmanların alacağı prinsipial ibrətlər vardır. İslah adı altında ortaya çıxanların sadəcə dediklərinə deyil, çox hallarda asanlıqla təsbit edə biləcəyiniz məqsədlərinə baxın! Bunun üçün hal qərinələrindən istifadə edin, hadisələri parça parça yox, bir bütün olaraq incələyin. Sadəcə nə deyildiyinə yox, həmdə niyə, nə zaman, nədən sonra, nədən öncə deyildiyi kimi indiqatorlardan/göstəricilərdən istifadə edin.

 

Bu mübarizənin metodlarına gəlincə, salamı kəsmək kimi bəsit tədbirlərdən başlayaraq, fiziki savaşa qədər uzanan geniş bir miqyasa sahibdir. Rəsulullahın yaşadığı dönəmdə daxili savaşda bu metodlarının əksəriyyəti artıq istifadə edilmişdi. Əlinin xilafəti zamanı isə iş son tədbirə, savaşa qədər vardı. Uca Allah bu haqda buyurur:

 

وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ

 

“Əgər möminlərdən iki tayfa bir-birilə savaşarsa, aralarını düzəldin! Əgər biri digərinə qarşı bağilik edər/həddi aşarsa, Allahın əmrinə (hökmünə) dönənə qədər həddini aşanla savaşın! Əgər dönərsə aralarını ədalətlə düzəldin! Adil olun! Çünki Allah ədalətliləri sevər!” (Əl Hucurat: 49/9)

 

Öncəlik möminlərin barışıq içində islah üzrə yaşamasıdır. Lakin biriləri islah olmaqdan çox, islah yolunda əngələ çevrilirsə o yol təmizlənər. Möminin qanı bahasına olsa belə...

Ancaq bu savaşı yanlış tərəf qazandı. Bunun ən əsas səbəbi isə insanlardan "bağilərlə savaşın" əmrinə uyanların belə, bağini adildən seçə bilməməsiydi... "Beşinci Kolon"u tanımamasıydı...

Bizdən öncəkilərin düşdüyü çuxura düşməmək üçün, tanıyın, tanıdın, mübarizə aparın!
 

 

[Usuli]

Gəzib, Dolaşıb İbrət Almaq

 

Uca Allah buyurur:

 

قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلُ كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُشْرِكِينَ

 

"De: Yer üzünü gəzib dolaşın, öncəkilərin aqibətinin necə olduğunu görün! Onların çoxu müşrik idi." (Ər Rum: 30/42)

 

Başqalarının halından ibrət almağımızı əmr edən, bənzəri məzmunlu bir çox ayə vardır. Lakin bu ayələrdən məqsəd sadəcə, gəzib baxaraq və ancaq kafirlərdən örnək alınması deyil!

Əksinə ayələr ümumi olaraq ibrət almağı əmr edir. İstər halından ibrət alınan kafir olsun, istər müsəlman.

İstər bu bilgi toplanması gəzib görməklə, istər onlar haqqında başqa yollarla gerçəkləşsin.

Kafirlərin, hətta digər müsəlmanların halından ibrət almaq günümüz müsəlmanlarının önəmsəmədiyi bir şeydir.

Onlar kafirlərin zülmlə mübarizə metodlarından ibrət almadığı kimi, qonşuluqdakı müsəlmanların başına gələndən belə ibrət almamaq üçün əllərindən gələni edirlər ...

Müsəlmanlar Sovetlər birliyini qurmağı bacaran Komunistlərdən faydalanmadığı kimi, Misir müsəlmanları Cəzayir əhlinin halından ibrət almayıb eyni "Demokratiya" oyununa düşdülər...

Liviyada Qaddafi müsəlmanların əliylə devrildi və əldə edilmiş nəticələr başqaları tərəfindən sahiblənildi... Suriya mücahidləri də eyni yolda heç bir ibrət və tədbir almadan davam edirlər...

Bütün Pakistan əhlinin onların sözüylə oturub qalxdığı alimlər bir fırıldaqçının əlində oyuncağa çevrildilər və potensial gücə rağmən öz dövlətlərini qura bilməyib, zəlil hala düşdülər.

Pakistanın qonşuluğundakı Özbək müsəlmanlar bu haldan heç bir ibrət almadan bənzəri bir xətaya düşərək, köhnə qvardiya mənsubu ateist İslam Kərimovu "Şəriəti tətbiq etmək" şərtilə hakimiyyətdə saxladılar... Nəticədə Özbəkistanın geniş potensiallı bütün İslami müxalifəti darmadağın edilib, zillətə düşürüldü.

Ümmətin özünə lider seçdiyi bəzi debillər "mitinq kafirlərin metodudur, sünnətə müxalifdir" şəklində sözlər işlədirsə, avama nə deyək...

İbrət almamaq üçün başını quma soxma təmayülü sadəcə siyasi sahədə deyil, təhsil, cihad başda olmaqla bütün sahələrdə yayğındır.

Örnəklər saymaqla bitməz... Nəticə olaraq biz müsəlmanlara düşən, uca Allahın əmr etdiyi kimi kafir, müsəlman demədən, sahəsindən asılı olmayaraq hər kəsin düşdüyü haldan, əldə etdiyi nailiyyətdən ibrət almaq, faydalanmaq, təcrübələrini bölüşməkdir.
 

[Usuli]

Fironlar Oğlanlarımızı Öldürürmü?

 

Firon, dağınıq toplumlar arasından bir qrupu təşkilatlandıraraq, müəyyən bir fikirmi, etiqadmı, maddi maraqmı ətrafında birləşdirib, bu birliyi təmin edə bilməyən dağınıq, ancaq çoxsaylı insan kütləsi üzərində güc və hakimiyyət qazanmışdı. Sinxron hərəkət edə bilən ən kiçik qrup belə, bu vəsfə sahib olmayan böyük kütlələrdən daha güclüdür. Hakimiyyətin düsturu budur.

Lakin, hökmü altında olanlar da eyni şəkildə gücə çevrilib, onu devirə bilərdilər.

Onun hakimiyyəti üçün ən böyük təhlükə, başqalarının onun toplumundan daha güclü bir toplum əmələ gətirib, idarəni ələ almasıydı. Dolayısıyla Fironun təməl təhlükəsizlik tədbiri, idarəsində olan insanlarla bu hədəf arasına əngəllər qoymaq idi. Uca Allah Fironun bu təhlükəsizlik tədbirləri haqqında buyurur:

 

إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلا فِي الأرْضِ وَجَعَلَ أَهْلَهَا شِيَعاً يَسْتَضْعِفُ طَائِفَةً مِنْهُمْ يُذَبِّحُ أَبْنَاءَهُمْ وَيَسْتَحْيِي نِسَاءَهُمْ إِنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُفْسِدِينَ

 

“Firon yer üzündə (Misirdə) böyükləndi, oranın əhalisini qruplara böldü. Oğlanlarını öldürüb, qızlarını sağ buraxaraq onlardan bir tayfanı zəiflətdi. O, fəsadçılardan idi.” (Əl Qasas: 28/4)

 

Ayədə zikr edildiyi üzrə, Fironun "anti müxalifət" programı iki önəmli əsas üzərində qurulmuşdu:

1. Potensial müxalifləri mümkün qədər parçalamaq.

2. Üsyan qabiliyəti olan kimsələrin, əli silah tutanların ehtiyac nisbətində fiziki məhvi.

 

Bu kimi "anti inqilab" programları hər dövlətdə mövcudluğunu qoruyaraq günümüzə qədər gəlmişdir. Dəyişən sadəcə tətbiq metodlarıdır.

Yaxın tariximizdə bir çoxunuzun fərqinə varmadığı bir misal versək, 1992 ci il Qarabağ savaşında Azərbaycanın əlində olan köhnə təyyarələri havaya qaldıracaq - istisnalar xaric - yerli pilotları yox idi. Təyyarələri sərxoş təqaüdçü rus pilotları çox böyük ücrətlə idarə edirdilər. Çünki, SSSR zamanında kölələşdirilmiş xalqlar, üsyan etməsinlər deyə stratejik sahələrə yaxın buraxılmırdılar. Onlar əsgərlikdə ya piyada, ya da tikinti batalyonuna kimi önəmsiz yerlərə verilirdilər.

 

Müasir Dünyada insanların üsyan etməsini önləmək üçün onları öldürməyə ehtiyac qalmayıb. Günümüzdə artıq bilgi və kadrlaşma elə bir önəm qazanıb ki, insanları bu bilgilərdən və kadrlaşmadan məhrum etməklə, onları sanki kor etmiş olursunuz. Kor olan kimsələrin üsyan etməsi isə imkansızdır!

Bizləri müasir bilgilərdən uzaq tutmaqla, xüsusilə stratejik sahələrdə kadr olmağa imkan verməməklə, zəif kölələrə çevirmək, Amerikada evində oturduğun halda istədiyin ölkədəki hədəfi insansız təyyarələrlə vurmaq mümkündür... Qarşı tərəfi bu təyyarənin çalışması, dəf edilməsi haqqında bilgidən uzaq tutmaq yetərlidir.

 

Firon Yəhudilərin oğlanlarını ödürdüyü kimi, biz Müsəlmanların da uşaqları "öldürülür". Lakin, bizlər və "fil həkimi" liderlərimiz bu qansız öldürmənin fərqində deyilik. Bizlər Siyasi, İqtisadi, Dini, Sosyal, Hərbi və digər bütün sahələrdə üsyan etməmək, köləliyimizin davamı üçün zəiflədilirik... Sadəcə televiziyanın toplumu mənən kor etməsi, onlarca Fironun xəyalına belə gəlməyəcək çapdadır...

Bununla yanaşı Firon Yəhudilərin sadəcə oğlanlarını, günümüz Fironları isə bizim həm oğlan, həmdə qızlarımızı öldürür. Hətta biz özümüz öz oğlanlarımızı və qızlarımızı fərqinə varmadan öldürürük. Beləcə onlar bizi şikəst etdiyi kimi, digər tərəfdən özümüz də özümüzü şikəst edirik.

Uca Allah Fironun "anti inqilab" siyasətini söz gəlişi deyil, biz ibrət və tədbir alaq deyə zikr etmişdir... İbrət alan varmı?
 

[Usuli]

Sən və Rəbbin Gedin Savaşın!

 

Quranın önəmli bir bölümü, qədim qövmlərin qissələridən mütəşəkkildir. Bu önəmli yerin məşğul edilməsi, ancaq mühim məqsəd üçün ola bilər.

Bu mühim məqsəd isə, biz Müsəlmanların, daha öncə ilahi vəhyə muxatab olmuş digər insanların təcrübəsiylə tanış olması, onların aqibətini ibrət almasıdır. Bir sözlə, bu qissələr bir "təcrübə paylaşımıdır".

 

Uca Allahın bizimlə təcrübələrini paylaşmağı ən uyğun gördüyü qövm Yəhudilərdir! İslam Ümmətinin tarixi seyrinə nəzər saldığımız zaman, niyə məhz Yəhudilərdən faydalanmağa layiq görüldüyümüzü rahatlıqla anlayırıq... Çünki bu Ümmət, Yəhudilərin əməllərini addım addım təqib edir...

 

Peyğəmbərləri Musa - aleyhissəlam - uca Allahın Yəhudilərə əmrlərini çatdırdı: "müqəddəs torpaqlar" uğrunda savaşın, orada məskunlaşın! Allahın əmrlərini qulaq ardı etməyə alışıq olan Yəhudilər, Musaya belə cavab verdilər:

 

قَالُوا يَا مُوسَى إِنَّا لَنْ نَدْخُلَهَا أَبَدًا مَا دَامُوا فِيهَا فَاذْهَبْ أَنْتَ وَرَبُّكَ فَقَاتِلا إِنَّا هَاهُنَا قَاعِدُونَ

 

"Ey Musa! Onlar orada olduğu müddətcə, biz ora əbədiyyən daxil olmayacayıq! Sən və Rəbbin gedin, ikiniz savaşın! Biz burada oturacayıq." (Əl Maidə: 5/24)

 

Uca Allah, onların bu üsyanına qarşılıq, Dünya həyatında çəkəcəkləri zilləti xəbər verərək buyurur:

 

قَالَ فَإِنَّهَا مُحَرَّمَةٌ عَلَيْهِمْ أَرْبَعِينَ سَنَةً يَتِيهُونَ فِي الْأَرْضِ فَلَا تَأْسَ عَلَى الْقَوْمِ الْفَاسِقِينَ

 

"(Allah) buyurdu: O torpaqlar onlara 40 il haramdır. Yer üzündə sərgərdan gəzib dolaşacaqlar. Fasiq qövm üçün kədərlənmə!" (Əl Maidə: 5/26)

 

Bu gün İslam ümməti eyni bəlaya düçar olub. Uca Allahın bizə verdiyi təməl əmrləri tərk etdiyimiz üçün, yer üzündə sərgərdan gəzib dolaşır, Yəhudilərdən belə qat qat aşağıda, zillət içində yaşayarıq...

Çünki bizlər, uca Allahın yer üzündəki xəlifəsi olmanın gərəklərini yerinə yetirməkdən israrla boyun qaçırırıq!

Bizlər dünya malı, qadın, ev - eşik, karyera üçün çalışıb vuruşurkən, üzərimizdəki fərzlər xatırladıldıqda, xatırladan kimsələrə əməli cavabımız birmənalı olur: "sən və Rəbbin gedin savaşın!"...

 

İslami çalışmalara pul xərcləmədiyi halda avtomobil modelini yüksəltmə savaşı verən, bu çalışmalara zaman sərf etmədiyi halda gününü boş məşğuliyyətlərlə keçirən, yerinə yetirilməyə çalışılan işlərin qulpundan yapışmayan hər kəs, öz davranışıyla "sən və Rəbbin gedin savaşın" demişdir!

 

Bu din, sosyal şəbəkələrdə dərs və ya konfrans paylaşmaqla, həftədə bir çayxanada toplaşıb mürəbbəli çay içməklə deyil, ancaq fədakarlıqla dirçələr! Candan, maldan, zamandan, sağlamlıqdan, ailədən, uşaqdan və tələb edilən hər şeydən!

 

Üzərinə düşən təməl İslami vəzifələri yerinə yetirməyən hər kəs, Allahın əmrlərini qulaq ardına vurmada Yəhudilərin qardaşı və talehdaşıdır!

Sən kimlərdən olmaq istəyirsən? "Rəbbin və sən gedin savaşın" deyənlərdənmi? Rəbbinin əmrinə uyub savaşanlardanmı?

Sən kimin qardaşısan? Hər şeyini fəda edərək Dini ucaldan səhabələrinmi? Dinini fəda edib, Dünyasını qazanmaq istəyən və Peyğəmbərə "Rəbbin və sən gedin savaşın" deyən Yəhudilərinmi? Düşün...
 

[Usuli]

Peyğəmbərlərin Mütəxəssis/Kadr Olması

 

İslam dünyasının halını ən yaxşı əks etdirən qaynaqlardan biri sosyal şəbəkələrdir. Bir çox müsəlmanın öz “işə yaramazlığını” ört basdır etmək üçün, profilində hansı peşəyə sahib olduğu, hansı sahədə kadr olduğu bölümündə “Allah Yolunda işləyir” yazdığını görürük.

Halbuki, insanlara Allah yolunu öyrətmək üçün göndərilən Peyğəmbərlərin bir çoxu, müxtəlif sahələrdə ciddi peşəkarlığa sahib, startejik kadrlar idi!

 

Davud – aleyhissəlam – dövlət idarə etməsiylə yanaşı, eyni zamanda hərbi sahədə də peşəkar bir kadr idi. Yüksək döyüş bacarığıyla Calutu öldürən Davud, həm də zireh ustası idi. Günümüzün təbiriylə hərbi texnika mütəxəssisi idi. Uca Allah, Davudun bu xüsusiyyətləri haqqında buyurur:

 

وَقَتَلَ داوُدُ جالُوتَ وَآتاهُ اللَّهُ الْمُلْكَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَهُ مِمَّا يَشاءُ

 

“...Davud Calutu öldürdü. Allah ona hökmdarlıq və hikmət verdi. Ona dilədiyini öyrətdi...” (Əl Bəqərə: 2/251)

 

وَأَلَنَّا لَهُ الْحَدِيدَ , أَنِ اعْمَلْ سابِغاتٍ وَقَدِّرْ فِي السَّرْدِ

 

“... Biz onun üçün dəmiri yumşaltdıq. (Zirehləri insanlar üçün) geniş hazırla, toxunuşda ölçüyə riayət et (dedik)...” (Əs Səbə: 34/10-11)

 

 

Yusuf - aleyhissəlam - iqtisadçı idi. Sıradan bir iqtisadçı yox. Böyük bir ölkəni iqtisadi böhrandan çıxaran, iqtisadi sabitliyini təmin edən və öz ölkəsini qonşu ölkələrə ərzaq ixrac edəcək səviyyəyə gətirmiş mütəxəssis bir iqtisadçı idi! Onun haqqında qeyd etdiyimiz xüsuslar ümumilikdə Yusuf surəsində sabitdir. Həbsxanadan çıxdığı zaman özünün bu sahədə kadr olması haqda Krala belə demişdi:

 

قالَ اجْعَلْنِي عَلى خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٌ

 

“Dedi: Məni ölkənin büdcəsinə idarəçi təyin et! Çünki mən, (malları) qoruyan və (iqtisad elmini) bilənəm!” (Yusuf: 12/55)

 

 

Zulqarneyn - aleyhissəlam - hərbi və iqtisadi cəhətdən güclü bir dövlətin başçısıydı və fəsadçılarla mübarizə aparırdı. Hətta kafir dövlətlər onun sahib olduğu, dönəminə görə müasir texnika və innovatik təcrübədən yararlanmaq üçün, kömək tələb edirdilər.

Zulqarneyn, kafir olmalarına baxmayaraq onları fəsadçılardan qoruyacaq böyük bir sədd çəkdirmişdi. Bunu günümüzün “meqa layihələriylə” müqayisə edə bilərik. İdarəçisi olduğu dövlət güclü bir iqtisadiyyata sahib olduğu üçün, ona təklif edilən ücrəti də qəbul etmə ehtiyacı da hiss etməmişdi.

 

قالُوا يَا ذَا الْقَرْنَيْنِ إِنَّ يَأْجُوجَ وَمَأْجُوجَ مُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ فَهَلْ نَجْعَلُ لَكَ خَرْجاً عَلى أَنْ تَجْعَلَ بَيْنَنا وَبَيْنَهُمْ سَدًّا

قالَ مَا مَكَّنِّي فِيهِ رَبِّي خَيْرٌ فَأَعِينُونِي بِقُوَّةٍ أَجْعَلْ بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُمْ رَدْماً

 

“Dedilər: Ey Zulqarneyn! Yəcuc və Məcuc yer üzündə fəsad çıxarır. Sənə verəcəyimiz ücrət qarşılığında, bizimlə onlar arasında sədd qurarsanmı?

Dedi: Rəbbimin mənə verdiyi daha xeyirlidir. Mənə (işçi) qüvvəsiylə yardım edin. Sizinlə onlar arasında möhkəm bir sədd qurum.” (Əl Kəhf: 18/94-95)

 

Nuh – aleyhissəlam – işinə əhil bir Xarrat/Dülgər idi. Bu sənətə bir çox canlını daşıya biləcək “meqa gəmi” düzəldəcək qədər hakim idi. Dünyanın ən böyük tufanında zərər görməyəcək qədər sağlam bir gəmi. Uca Allah Nuha bunu əmr etməsi barədə buyurur:

 

وَاصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنا وَوَحْيِنا

 

“Gözlərimiz önündə/Nəzarətimizdə və vəhyimizlə gəmini düzəlt!...” (Hud: 11/37)

 

Suleymanın - aleyhissəlam - günümüzdə “super güc” adlanacaq səviyyədə böyük bir dövləti, quşların kəşfiyyatda istifadə edildiyi qüdrətli bir ordusu vardı... Öz dövlətində Allahın nemətlərini təzahür etdirmiş və Səba kraliçasını billur sarayına dəvət etdikdə bu nemətlərlə meydan oxuyaraq, nemətlərin sahibi olan Allaha iman gətirməsinə nail olmuşdu...

 

Bizə göndərilən son Peyğəmbər də eyni şəkildə  yeni bir dövlət qurmuş və onu idarə etmişdir. Usta bir siyasətçi olmaqla yanaşı, eyni zamanda önəmli bir hərbi strateq idi. Siyər kitablarını bəsirətlə oxuyan kimsə, Peyğəmbərimizin bənzəri bir çox yönünü aşkarlayar...

 

Peyğəmbərlər bir çoxunun düşündüyü kimi, sadəcə öz xalqlarını yaxşı əməllərə dəvət edən “ağsaqqallar” deyildi! Müasir dünyada hamının aşağıdan yuxarı baxdığı böyük imperiyaların idarəçiləri, güclü iqtisadçılar, güclü hərbiçilər idi...

Allah yolunun elçilərilə, “Allah yolunda işləyənlər” arasındakı fərq bundan ibarətdir. Elə isə, İslam Ümməti hansı yolla gedəcəyini yaxşı düşünsün! 

[Usuli]

Duyğuların Ədalətə Təsiri

 

Təhlil haqqında yazdığımız məqalədə önəmli bir xüsusu vurğulamışdıq. Bilgi toplamaq və o bilgiləri incələmək, doğru qərarlar almaq üçün yetərli deyil! Hər iki mərhələdə də duyğuların təsirindən azad bir şəkildə davranmaq da şərtdir.

Uca Allah bu haqda buyurur:

 

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَداءَ بِالْقِسْطِ وَلا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلى أَلاَّ تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوى

 

“Ey iman gətirənlər! Allah üçün haqqı bərqərar edən, ədalətli şahidlər olun! Bir qrupa qarşı olan kininiz sizi ədalətsizliyə sövq etməsin! Adil olun! Adillik təqvaya daha yaxındır...” (Əl Maidə: 5/8)

 

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَداءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلى أَنْفُسِكُمْ أَوِ الْوالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ إِنْ يَكُنْ غَنِيًّا أَوْ فَقِيراً فَاللَّهُ أَوْلى بِهِما فَلا تَتَّبِعُوا الْهَوى أَنْ تَعْدِلُوا

 

“Ey iman gətirənlər! Allah üçün haqqı bərqərar edən ədalətli şahidlər olun! Bu, özünüzün, valideyn və ya yaxınlarınızın əleyhinə olsa belə. İstər varlı olsunlar, istər kasıb. Allah onlara daha yaxındır! İstəklərə tabe olmayın ki, haqdan ayrılmayasınız!...” (Ən Nisa: 4/135)

 

Qeyd etdiyimiz hər iki ayədə uca Allah bizlərə adil qərarlar verməyi əmr edir. Ardından duyğuların ədalətə təsir edəcəyinə işarə edərək, onların köləliyindən qurtulmamızı istəyir.

 

İlk ayədə, ədalətə təsir edən duyğu, bir qrupa və ya insana qarşı olan kinimizdir. Əgər bu kin bizə təsir edərsə, adil qərar verməmiz mümkün olmaz. Bu duyğular bizi onların əleyhinə hökm verməyə meyl etdirər və beləcə ədalətdən uzaqlaşmış olarıq.

 

Digər ayədə isə tam əksinə, müsbət duyğular, sevgi vardır. Eyni şəkildə bu duyğular da, adil qərarların alınmasına əngəldir. Həmçinin kasıblıq və varlılığın da ədalətə təsir edəcəyi nəzərə alınaraq, o nöqtəyə də toxunulub.

 

Nəticə olaraq, uca Allah bizlərdən bunu tələb edir: Qərar verərkən, qərarın adilliyinə təsir edən istər kin kimi mənfi, istər sevgi kimi müsbət, istər varlılara meyl etmə və ya kasıbları xor görmə kimi marağa dayalı təsirlərlərdən uzaq durun! Ədalətli qərar vermənin, təməl şərtlərindən biri məhz budur!

Lakin Qurani Kərimi anlamaqdan çox, onu əzbərləməyə, əhkamına ehtiramdan daha çox, kağızına hörmət duymağa yönəlmiş günümüz müsəlmanları, bu prinsipi qavramaqdan və ona müvafiq əməl etməkdən çox uzaqdırlar.

İslami cəmiyyətlərdəki fəsadların, ədalətsizliklərin, oğrunun doğrunun bağrını yaracaq şəkildə çığıra bilməsinin əsas səbəblərindən biri budur...
 

[Usuli]

Münkərə Mane Olmaqda Tərtib

 

Münkərə mane olmaq və xeyirli əməllərə yönləndirmək Dinimizin ən əzəmətli prinsiplərindən biridir. Bu prinsip bir növ daxili təmizləmə və möhkəmlənməyə xidmət edir. Ümmət bu prinsipi tərk etdiyi üçün, daxili kirlər onun qan damarlarını tıxamış və iflic hala gətirmişdir...

Bu günkü yazımda, prinsipin özündən yox, həyata keçirmə şəklindən, daha doğrusu münkərə mane olarkən təqib ediləcək tərtibdən danışmaq istəyirəm. Uca Allah buyurur:

 

وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الْأُخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِي تَبْغِي حَتَّى تَفِيءَ إِلَى أَمْرِ اللَّهِ فَإِنْ فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ

 

“Əgər möminlərdən iki tayfa bir-birilə savaşarsa, aralarını düzəldin! Əgər biri digərinə qarşı bağilik edər/həddi aşarsa, Allahın əmrinə (hökmünə) dönənə qədər həddini aşanla savaşın! Əgər dönərsə aralarını ədalətlə düzəldin! Adil olun! Çünki Allah ədalətliləri sevər!” (Əl Hucurat: 49/9)

 

Ayədə münkərə mane olmanın tərtibi qeyd edilir. Öncə sözlü islah. Müsəlmanlar arasında savaş, iki tayfadan birinin ədalətdən uzaqlaşmasıyla baş verir. Nəsihət “barışın! Qardaş olaq!” şuarıyla deyil, zülm edən qrupun ədalətə dəvət edilməsi sürətilə gerçəkləşər.

Yox əgər nəsihət fayda verməzsə həddini aşan haqsız qrupla savaşmaq… Münkərə mane olma yolu - baği tayfanı sakitləşdirmə yolu, yumşaqdan sərtə doğru dəyişir. Öncə dillə, sonra əllə…

 

Uca Allah başqa bir ayəsində qadının itaətsizliyə meyl etməsinə mane olmaq üçün tədbirlər paketi zikr edir:

 

وَاللَّاتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ

 

“... İtaətsizlik edəcəklərindən çəkindiyiniz qadınlara nəsihət edin. Yataqda tərk edin və onları döyün... ” (Ən Nisa: 4/34)

 

Bu ayədə də münkərə mane olunmasındakı tərtib eynidir. Sadədən mürəkkəbə, yumşaqdan sərtə doğru: Öncə nəsihət. Qadına itaətin vacib olduğunu xatırlatmaq. Allahın ona layiq gördüyü məqamı bəyənməyərək İblisin məzhəbinə uyduğunu izah etmək... Nəsihət faydasız olarsa, yataqda tək qoymaq sürətilə psixolojik təzyiq. Faydası olmazsa, döymək...

 

Şəriətin ümumi prinsipləri də tərtibin bu şəkildə olduğunu göstərir. Kafirlərlə savaşdan öncə dillə nəsihət edilib, İslamı qəbul etmələri təklif edilir. Üsyançılarla savaşmadan öncə görüşülüb, şübhələri ortadan qaldırılar. Müxtəlif yollarla nəsihət edilər.

Ağlın gərəyi də budur. Sözlə mane ola biləcəyimiz yerdə gücdən istifadə etməyimiz yersiz olmaqla bərabər, qarşı tərəfin inadını artırar...

 

Lakin, münkərə mane olmaq barədə səhih bir hədisdə, bu tərtib sanki tam əksinə çevrilmişdir:

 

مَنْ رَأى مِنْكُمْ مُنْكَراً فَلْيُغَيِّرْهُ بِيَدِهِ ، فَإنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِلِسَانِهِ ، فَإنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِقَلْبِهِ ، وَذَلِكَ أضْعَفُ الإيمَانِ

 

“Sizdən biri bir münkər görərsə onu əliylə dəyişdirsin. Buna gücü çatmazsa diliylə. Buna da gücü çatmazsa qəlbiylə (nifrət etsin). Bu, imanın minimal həddidir.”

 

Əgər hədisi yuxarıda qeyd etdiyimiz mənada bir tərtib aspektindən incələsək, Ayələrə, Şəri prinsiplərə və ağla zidd olduğu açıqdır.

Fikrimcə hədisdə bizim qeyd etdiyimiz mənada deyil, başqa bir mənada tərtib vardır və hədisin mənası bu şəkildədir: Əgər əllə dəyişdirilməsi vacib olan, bu həddə çatmış bir münkər görsəniz onu əllə dəyişdirin. Buna gücünüz çatmazsa, heç olmasa dillə etiraz edin. Bunların heç birinə gücünüz çatmazsa heç olmasa qəlbinizdə bu münkər əməli rədd edin…

Yəni hədis, münkərə mane olmanın tərtibini yox, münkərdən narazı olmanın güc nisbətli tərtibini ifadə edir, “Heç olmasa” nöqtəsini vurğulayır... Yəni hər zaman gücünüz yetən vəsilələrlə münkərə mane olun. Qəlbinizdəki nifrətlə olsa belə...

Hədisin bu mənada anlaşılması, zikr edilən ziddiyyəti ortadan qaldırar və münkərə maneçiliyin önəmini daha da möhkəmləndirər! Ayələr bu işin reallaşdırılmasındakı tərtibi qeyd edərkən, hədis güc nisbətində bu işə var gücümüzlə sarılmamızı əmr edir.
 

[Muslih]

Yanlış kriteriyalar nigah xarici əlaqə kimidir. Onlardan ancaq  “vələdi zina” nəticələr doğar...

Bu kriteriyalardan biri Ərəb müşrikləri tərəfindən ortaya atılmışdı: Əgər Allah bir Peyğəmbər seçəcək olsaydı onu varlılardan seçərdi...

Uca Allah haqqında bu yanaşmaya münasibət bildirərək buyurur:

 

أَهُمْ يَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّكَ نَحْنُ قَسَمْنَا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَرَفَعْنَا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِيَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضًا سُخْرِيًّا وَرَحْمَتُ رَبِّكَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ

 

“Rəbbinin rəhmətini onlarmı bölür? Onlar arasında Dünyəvi yaşam vasitələrini bölən bizik.

Bir birilərinə iş gördürsünlər deyə bəzilərini (mal baxımından) digərlərindən dərəcələrlə üstün qıldıq. Rəbbinin rəhməti onların topladığından (maldan) daha xeyirlidir.” (Əz Zuxruf: 43/32)

 

Ayədə müşriklərin kriteriyasını iki yöndən çürüdən cavab vardır:

1. Allah öz rəhmətini, yəni Peyğəmbərliyi dilədiyinə verər. Allahın lütfünü bölmək insanların işi deyil. İnsanlar arasındakı maddi nemətləri belə Allah dilədiyi şəkildə paylayarkən, mənəvi nemətlərin paylaşımı insanlaramı həvalə ediləcək?

2. Bir qrup insanın maddi cəhətdən üstün qılınması onların Allah qatındakı üstünlüyünə dəlil deyil. Maddi sinifləndirmənin məqsədi sadəcə Dünyada iqtisadi nizamı təmin etməkdir. Ən kafir insanların belə maddi nemətlərə boğulması mümkündür...

 

Bu yazımda xüsusi olaraq uca Allahın insanlar arasında iqtisadi nizamın təmini üçün qoyduğu mükəmməl bir sistem üzərində durmaq istəyirəm.

Uca Rəbbimiz bu ayədə bir etiraza cavab verərkən, iqtisadi nizamın təməl prinsiplərindən birinə diqqət çəkmişdir: İnsanlar bir birinin işlərini görsün, Dünya nizamı qalıcı olsun deyə insanların bəzisinə bol mal verərkən, bəzilərinə verməmişdir...

Bir anlıq hər kəsin varlı olduğunu düşünün... Bir ev tikdirməlisiniz... Hər kəs varlı olduğu üçün kimisə usta olaraq işlədə bilməzsiniz...

Qidaya ehtiyacınız var... Heç kimin pula ehtiyacı olmadığ üçün, məhsul əkilməyəcək, kəndlərdən şəhərlərə nəql edilməyəcək, kimsə bu məhsulların satışıyla məşğul olmayacaq...

Tibbi xidmətə ehtiyacınız var... Kimsənin sizə xidmət vermək üçün illərlə Tibb elmini öyrənib, xəstəxanalar açıb bu yolla pul qazanmağa ehtiyac yoxdur...

Siyahını uzatmaq, bütün sahələri zikr etmək mümkündür... Lakin verdiyim örnəklər ağıl sahibinin sadə bir həqiqəti anlamasına yetər: Yer üzündə yaşamın davamı üçün ən uyğun və sadə çözüm bu şəkil bir sinifləndirmədir. Bəzilərinin iş gördürməyə, bəzilərinin iş görüb pul qazanmağa ehtiyacı olduğu bir sinifləndirmə. Həqiqətdə hər kəsin bir birinə möhtac olduğu bir sistem...

 

Diqqətlə düşündüyümüz zaman, insanlar arasında iqtisadi nizamı təmin edən sinifləndirmənin sadəcə maddiyyatla bağlı olmadığını görərik.

Uca Allah insanları kişi və qadın olaraq sinifləndirmiş və bir çox mövzuda bir birinə möhtac qılmışdır.

Kişi yaradılış etibarıyla güclüdür. Həyatı davam etdirmək üçün lazım olan vasitələri rahatlıqla əldə edə bilir. Lakin onun başqa ehtiyacları da vardır. Kişinin ehtiyac duyduğu şeylər isə, uca Allah tərəfindən yaradılışda qadına verilmişdir…

Qadın həyat vasitələrini qazanmaqda kişi qədər bacarıqlı deyil. Yaradılışı buna uyğun deyil. Lakin, uca Allah tərəfindən - ayədə qeyd edildiyi kimi - nəsil artımı üçün uyğun bir tarla halında yaradılmışdır. Kişilər üçün ən təsir edici digər bir ehtiyac olan cinsi təminat qadın vücudunda yaradılmış bir nemətdir. Bu xüsusiyyətlər səbəbilə onlara ehtiyac duyulur və kişilər öz qazandıqlarını onlarla bölürlər...

Bu nizamın gözəlliyini anlamaq üçün, bir anlıq qadına bu xüsusiyyətlərin verilmədiyini düşünün... O zaman cəmiyyət içərisində qadının mövqeyi necə olardı?...

 

Uca Allahın sinifləndirmə yoluyla qarşılıqlı möhtaclıq prinsipinin böyük miqyaslı örnəyini ölkələr arasında da görürük. Müxtəlif nemətlər, ölkələr arasında paylaşdırılmışdır.

Dövlətlər öz torpaqlarında olan nemətləri, qiymətli metalları, yanacağı, dəniz məhsullarını və bənzəri şeyləri satar və qarşılığında özündə olmayan, ehtiyac duyduğu şeyləri alar...   

 

Lakin, maddi cəhətdən üstün qılınmaq Axirət üstünülüyünü gərəkli qılmadığı kimi, kişinin qadından üstün qılınması da sadəcə nizamın davamı üçün qurulmuş sistemin önəmli bir parçasıdır.

Bu üstünlüklər, eynilə dəri rənginin fərqliliyi kimi müəyyən bir məqsədə xidmət edir… Uca Allah qatında üstünlüyün, həqiqi üstünlüyün kriteriyası isə Təqvadır… 
 

[Usuli]

Yusufun Köynəkləri

 

Uca Allah Yusuf surəsində 3 köynəkdən bəhs edir. Hər üçü də Yusufa – aleyhissəlam – məxsusdur. Qardaşları onu quyuya atıb, atalarına onun ölüm xəbərini gətirdikləri zaman, sübut üçün köynəyinə başqa bir qan sürtmüşdülər:

 

وَجَاءُوا عَلَى قَمِيصِهِ بِدَمٍ كَذِبٍ قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنْفُسُكُمْ أَمْرًا

 

“Üzərində saxta qan olan köynəyini gətirdilər. (Yaqub) dedi: Xeyr! Nəfsləriniz sizi bu işə vadar etmişdir…” (Yusuf: 12/18)

 

Yusuf qadın tərəfindən iftiraya məruz qaldığı zaman, köynəyinin hansı yöndən yırtıldığına baxıldı:

 

وَشَهِدَ شاهِدٌ مِنْ أَهْلِها إِنْ كانَ قَمِيصُهُ قُدَّ مِنْ قُبُلٍ فَصَدَقَتْ وَهُوَ مِنَ الْكاذِبِينَ

 وَإِنْ كانَ قَمِيصُهُ قُدَّ مِنْ دُبُرٍ فَكَذَبَتْ وَهُوَ مِنَ الصَّادِقِينَ

 

“Qadının ailəsindən olan bir şahid belə şahidlik etdi: Əgər onun (Yusufun) köynəyi öndən yırtılıbsa, qadın doğru deyir, o (Yusuf) isə yalançılardandır. Əgər onun (Yusufun) köynəyi arxadan yırtılıbsa, qadın yalan deyir, o (Yusuf) isə doğru söyləyənlərdəndir.” (Yusuf: 12/26-27)

 

Yusuf atasına xəbər göndərmək, öz sağlığını ona bildirmək istədiyi zaman bu iş də köynək vasitəsilə oldu:

 

اذْهَبُوا بِقَمِيصِي هَذَا فَأَلْقُوهُ عَلى وَجْهِ أَبِي يَأْتِ بَصِيراً

 

“Bu köynəyimi aparıb atamın üzünə sürtün. Gözləri açılsın...” (Yusuf: 12/93)

 

Qardaşları ilk köynəyi Yaquba gətirdikləri zaman, ataları onların “Yusufu qurd yedi” şəklindəki iddialarını yalanladı. Nəyə dayanaraq? Müfəssirlərin qeyd etdiyi məşhur rəvayətə görə Yusufun köynəyi sağlam bir halda idi. Köynəyi incələyən Yaqub – aleyhissəlam – onlara rişxənd edərək belə demişdi: “Bu nə mərhəmətli qurddur. Yusufu yemiş, köynəyini isə parçalamamışdır.”

Beləcə Yaqub ona təqdim edilən “dəlili/köynəyi” incələyərək, uca Allahın qoyduğu qanuna uyğunluqlara əsaslandı və qardaşlarının ona hiylə qurduqlarını, Yusufu qurd yemədiyini anladı.

 

Bu cür bir yanaşmanı Yusufun başına gələn ikinci böyük müsibətdə də görürük. Oradakı ağıl sahiblərindən biri, haqlı və haqsızı təsbit üçün köynəyin hansı tərəfdən yırtıldığına baxmağı tələb etmişdi. Çünki, iş qadının dediyi kimi cərəyan etsəydi, yəni qadın müqavimət göstərsəydi köynək öndən yırtılmalı idi...

Bu halların hər ikisində də Allahın hikmət verdiyi kəslər, adi bir köynək incələməsiylə böyük işlərdən xəbərdar oldular. Allah kimə hikmət vermişsə, ona böyük bir nemət vermişdir.

 

Uca Allah bu cür sirrləri kainatda bir inci kimi səpələmişdir. İstənilən dünyəvi elmə yönəldiyiniz zaman, orada uca Allahın hikmətlə yerləşdirdiyi naxışları, qanuna uyğunluqları görə bilərsiniz…

Zaman irəlilədikcə insanlar bu sirrləri kəşf edir. Məsələn cinayət axtarış işlərində yararlı olacaq “barmaq izi”, “DNA örnəkləri” və bir çox yeni üsullar tapılır. Başqa sözlə, qapını israrla döyənlər üçün kainatda kəşf edə biləcəyi saysız sirrlər və hikmətlər vardır...

 

Üçüncü köynək də bir reallığa, Yusufun sağlığına dəlalət etməklə bərabər daha çox mənəvi rol oynayır. Yusufun həsrətindən kor olmuş gözlərin təcili bir surətdə açılması və Yaqubun belini bükən bir yükün qalxdığını gözlə görməsi, nemətin tamamlanması üçün…

 

Üç köynək və üç bilgi: Yusufu qurd yeməyib! Yusuf qadına yanaşmayıb! Yusuf sağdır! Oxuya bilənlər üçün köynəyə nəqş edilmiş önəmli yazılar...

Uca Allah dilədiyi zaman, bir çox sirri maddi və mənəvi şəkildə bir köynəyə yerləşdirər... Bu sirrlərin açılması üçün əzm göstərənlərə Dinindən asılı olmayaraq onları açar... Elə isə, uca Allahın kainata səpələdiyi incilər üzərində baş yormağı ehmal etməyin... Həmd bir köynəyə bu qədər önəmli işlərin sirrini nəqş edən Allaha məxsusdur! 

 

 

[Usuli]

Zərurət Əhkamı və ya Pisliyin Yaxşılığa çevrilməsi

 

İslam əhkamı şəraitə görə dəyişir. Bu danılmaz bir prinsipdir. Normal şərtlərdə haram olan bəzi şeylər, zərurətdə halala, hətta vacibə çevrilə bilir.

Qurani Kərimdə bu prinsipi təmsil edən bəzi ayələr mövcuddur. Qardaşları Yusufu - aleyhissəlam - öldürməyə əzm etdikləri zaman içlərində bu işə əslən razı olmayan biri fərqli təklif irəli sürdü:

 

قالَ قائِلٌ مِنْهُمْ لا تَقْتُلُوا يُوسُفَ وَأَلْقُوهُ فِي غَيابَتِ الْجُبِّ يَلْتَقِطْهُ بَعْضُ السَّيَّارَةِ إِنْ كُنْتُمْ فاعِلِينَ

 

“Onlardan biri dedi: Yusufu öldürməyin! Əgər nəsə edəcəksinizsə onu bir quyunun dibinə atın ki, karvanlardan biri onu götürsün.” (Yusuf: 12/10)

 

Normal şərtlərdə bir insanı kimsəsiz səhranın ortasında quyuya atmaq ona böyük bir pislik etmək və haramdır. Bu şəraitdə quyuya atılmış insanın ölmə ehtimalı 90% dir. Lakin, bu halda birbaşa öldürülməkdən fərqli olaraq, az da olsa yaşama ehtimalı mövcuddur. 

Beləcə normal şərtlərə günah olan “quyuya atmaq”, öldürülmə seçənəyinə qarşı vacibə çevrilir... Əslində Yusufu quyaya atdıran qardaşı onu ölümdən qurtarmışdı...

 

Digər bir örnəyə Xıdır və Musa – hər ikisinə Allahın salamı olsun - qissəsində şahid oluruq. Xıdır kasıblara aid bir gəmini dəlir. Normal şərtlərdə bu davranış başqasının malına zərər verməkdir və günahdır. Musa normal şərtlərdən çıxış edərək, Xıdıra etiraz edir:

 

فَانْطَلَقا حَتَّى إِذا رَكِبا فِي السَّفِينَةِ خَرَقَها قالَ أَخَرَقْتَها لِتُغْرِقَ أَهْلَها لَقَدْ جِئْتَ شَيْئاً إِمْراً

 

“Hər ikisi ayrılıb getdilər. Nəhayət gəmiyə mindikləri zaman (Xızır) onu dəldi. (Musa) dedi: Onu dəldin ki, gəmidəkiləri batırasan? Çox çirkin bir iş gördün.” (Əl Kəhf: 18/71)

 

Xıdır isə, öz növbəsində bu işin normal yox, zərurət əhkamından qaynaqlandığını bildirərək dedi:

 

أَمَّا السَّفِينَةُ فَكانَتْ لِمَساكِينَ يَعْمَلُونَ فِي الْبَحْرِ فَأَرَدْتُ أَنْ أَعِيبَها وَكانَ وَراءَهُمْ مَلِكٌ يَأْخُذُ كُلَّ سَفِينَةٍ غَصْباً

 

“Gəmi dənizdə işləyən kasıbların idi. Onu korlamaq istədim. Çünki, onların ardında hər (sağlam) gəmini zorla alan bir hökmdar vardı.” (Əl Kəhf: 18/79)

 

Normal şərtlərdə haram sayılan “gəmi dəlmə” əməliyyatı, zərurətin tələbiylə vacibə çevrildi. Gəmiyə kiçik zərər verilməklə, daha böyük zərərdən qurtarıldı... Bir mənada zərər faydaya çevrildi...

 

Allahın əmrlərinə üsyan səbəbilə zəlil qılınmış Müsəlmanların, müasir dünyada Demokratiya, Diktatura, Komunizm və bənzəri müxtəlif rejimlərin cəngində çabalaması da bunun bir bənzəridir.

İstər bu Türkiyədə olduğu kimi İslami görüntüyə bürünmüş Demokratları Laik Atatürkçülərə qarşı dəstəkləmək olsun, istər bəzi Qərb ölkələrindəki kimi Müsəlmanlara qarşı loyal partiyaların, İslam düşməni partiyalara qarşı dəstəklənməsi olsun...

Normal şərtlərdə haram olacaq Demokratları/Quyuya atılmağı, Diktatorlara/Öldürülməyə qarşı seçmək, dəstəkləmək Yusufun qardaşının seçimi kimi məcburi bir seçimdir.
Bu halda sanki Yusufun qardaşının etdiyi kimi, belə demiş oluruq: Əgər Şəri nizamdan başqa bir nizam qurmaqda qərarlısınızsa, barı Demokratiya olsun... Bəlkə beləcə Müsəlmanların çalışmaları üçün Şərait yaranar... 
Yusufun qardaşı haqqında “Yusufu quyuya atmaqla pislik etdi” deyə bilmədiyimiz kimi, günümüzdəkilər haqqında “Demokratik gücləri dəstəkləməklə haram işlədilər” deyə bilmərik...

 

Lakin burada çox önəm daşıyan ikinci bir nöqtə vardır. Bu nöqtə müsəlmanların çoxu tərəfindən gözdən qaçırılır. Hocaların bir çoxu tərəfindən yetərincə ciddiyə alınmır.

Bu problemi insanların müasir Türkiyə hökümətinə münasibətində daha aşkar görə bilirik.
İslamla küfrü qarışdıraraq yeni bir Din quran AKP hökümətinin digərlərinə qarşı dəstəklənməsini normal qarşılayan kimsələr olaraq, başqa bir yöndən ciddi narahatçılığımız var!

Müsəlmanların bir qismi savaşdakı qalibiyyətin və liderlərin saxta pafoslu sözlərinin verdiyi sərxoşluqla, nəyi və niyə dəstəklədiklərini unudur və addım addım yeni qurulmuş AKP dinini mənimsəməyə doğru gedir... 

Başqa sözlə Yusufu ölümdən qurtarmaq üçün quyuya atdığımızı unudur və Yusufun yerinin elə quyu olduğuna inanmağa başlayırıq...

Gəmini niyə dəldiyimizi unudur və gəminin dəlinməsinin əslən doğru olduğuna inanmağa başlayırıq...

Quranda zikr edildiyi üzrə Zul Qarneyn müşrik bir qövmü, fəsadçı digər müşriklərə qarşı dəstəkləmək üçün onlara sədd tikdirdi. Lakin, onların dininə meyl etmədi!
Allah Rəsulu Mutim bin Adiyin himayəsini qəbul etdi, onun yaxşılıqlarına qarşı minnət duydu, ancaq onun dininə meyl etmədi!
Nəcaşinin rejimi qeyri İslami bir rejim olduğu halda, Səhabələr hərbi çevriliş zamanı Nəcaşinin qələbəsi üçün dua etdilər. Lakin, heç vaxt Nəcaşinin rejiminin doğruluğuna inanmadılar və ya onun dinini mənimsəmədilər!

Rumların Farslar üzərində qələbəsinə sevindilər. Lakin, Rumların dinini mənimsəyib, loyal yanaşmadılar!
 

Qələbə və gurultudan sərxoş olmuş hər müsəlmana nəsihətimiz, Musanın yoxluğunda buzova ibadət edənlərin etdiyi kimi, İslamın zəiflədiyi bir vaxtda AKP nin qurduğu yeni Demo – İslam dininə inanmaqdan, Yusufun yerinin quyu, gəminin haqqının dəlinmək olduğunu düşünməkdən çəkinmələridir!

Yusufu elə bir quyuya ataq ki, şərait dəyişdikdə çıxara bilək... Gəmini elə dələk ki, hökmdar gedəndən sonra təmiri mümkün olsun... Nəyi, kimi, nə üçün dəstəklədiyimizi əsla unutmayaq! Tövfiq yalnız Allahdandır!
 

[Usuli]

Notarial Ayələr və ya Hüquqi/Mali Təhlükəsizlik Sistemi

 

Uca Allahın bizə verdiyi mallar, ayədə də qeyd edildiyi üzrə həyatımızın təməl ünsürlərindəndir. Uca Allah buyurur:

 

وَلا تُؤْتُوا السُّفَهاءَ أَمْوالَكُمُ الَّتِي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِياماً

 

“Allahın sizin üçün yaşam ünsürü qıldığı mallarınızı səfehlərə verməyin!” (Ən Nisa: 4/5)

 

İslam Şəriəti mala haqsız əl uzatma üçün əl kəsmə şəklində ağır bir cəza müəyyən etmişdir. Təqribən 4 qr qızıl dəyərindəki bir malı oğurlayan kimsənin ən çox ehtiyacı olduğu orqanının - əlinin kəsilməsi İslam hüququnun "Mali təhlükəsizliyə" verdiyi önəmi göstərmək üçün yetərlidir! Bir sözlə mal - uğrunda bir müsəlman kişinin və ya qadının əli kəsiləcək qədər önəmlidir! 
Uca Allah həyatımızın təməl elementlərindən olan malları qorumağımızı əmr edir. Lakin, sadəcə qorumamızı və ya cəza mexanizmiylə qorumamızı əmr etməklə kifayətlənmədən bu “mali təhlükəsizliyi” hansı tədbirlərlə təmin edəcəyimizi də öyrədir. Başqa sözlə bizləri “mali təhlükəsizlik” üçün kompleks tədbirlər paketinə irşad edir!

 

Qurani Kərimdə borc, ticarət, vəsiyyət kimi maliyyə əməliyyatlarının və digər hüquqi proseslərin təminat  altına alınması haqda ayələr mövcuddur. Uca Rəbbimiz öz Kitabındakı ən uzun ayədə məhz “mali təhlükəsizlikdən” bəhs edərək buyurur:

 

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا تَدايَنْتُمْ بِدَيْنٍ إِلى أَجَلٍ مُسَمًّى فَاكْتُبُوهُ وَلْيَكْتُبْ بَيْنَكُمْ كاتِبٌ بِالْعَدْلِ وَلا يَأْبَ كاتِبٌ أَنْ يَكْتُبَ كَما عَلَّمَهُ اللَّهُ فَلْيَكْتُبْ وَلْيُمْلِلِ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ وَلْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ وَلا يَبْخَسْ مِنْهُ شَيْئاً

فَإِنْ كانَ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ سَفِيهاً أَوْ ضَعِيفاً أَوْ لا يَسْتَطِيعُ أَنْ يُمِلَّ هُوَ فَلْيُمْلِلْ وَلِيُّهُ بِالْعَدْلِ وَاسْتَشْهِدُوا شَهِيدَيْنِ مِنْ رِجالِكُمْ فَإِنْ لَمْ يَكُونا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتانِ مِمَّنْ تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَداءِ أَنْ تَضِلَّ إِحْداهُما فَتُذَكِّرَ إِحْداهُمَا الْأُخْرى

وَلا يَأْبَ الشُّهَداءُ إِذا مَا دُعُوا وَلا تَسْئَمُوا أَنْ تَكْتُبُوهُ صَغِيراً أَوْ كَبِيراً إِلى أَجَلِهِ ذلِكُمْ أَقْسَطُ عِنْدَ اللَّهِ وَأَقْوَمُ لِلشَّهادَةِ وَأَدْنى أَلاَّ تَرْتابُوا إِلاَّ أَنْ تَكُونَ تِجارَةً حاضِرَةً تُدِيرُونَها بَيْنَكُمْ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَلاَّ تَكْتُبُوها وَأَشْهِدُوا إِذا تَبايَعْتُمْ وَلا يُضَارَّ كاتِبٌ وَلا شَهِيدٌ وَإِنْ تَفْعَلُوا فَإِنَّهُ فُسُوقٌ بِكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَيُعَلِّمُكُمُ اللَّهُ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ

وَإِنْ كُنْتُمْ عَلى سَفَرٍ وَلَمْ تَجِدُوا كاتِباً فَرِهانٌ مَقْبُوضَةٌ فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُكُمْ بَعْضاً فَلْيُؤَدِّ الَّذِي اؤْتُمِنَ أَمانَتَهُ وَلْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ وَلا تَكْتُمُوا الشَّهادَةَ وَمَنْ يَكْتُمْها فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ وَاللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ

 

“Ey iman edənlər! Bir birinizə müəyyən bir müddətlik borc alıb verdiyiniz zaman onu yazın. Aranızda bir katib ədalətlə yazsın. Katib Allahın ona öyrətdiyi şəkildə yazmaqdan boyun qaçırmasın, yazsın!

Üzərində haqq olan (borclu) yazdırsın və Rəbbi olan Allahdan qorxsun. Ondan/Borcdan bir şey azaltmasın!

Əgər üzərində haqq olan (borclu) əqli qüsurlu, zəif və ya yazdırmağa gücü çatmayan biridirsə, onun vəlisi ədalətlə yazdırsın!

Sizdən olan iki kişini, iki kişi olmasa şahidliklərinə güvəndiyiniz bir kişi və - biri unudarsa, digəri ona xatırlatsın deyə - iki qadını şahid tutun!

Şahidlər (şahidlik üçün) çağırıldıqları zaman boyun qaçırmasınlar. Az olsun, çox olsun, təyin edilmiş müddəti qeyd edərək yazmaqdan usanmayın.

Belə olması Allah qatında daha adil, şahidlər üçün daha etibarlı, şübhəyə düşməməniz üçün daha münasibdir.

Ancaq aranızda dövr edən praktik bir ticarət olarsa, bunu yazmamaq sizin üçün günah deyil!

Ticarətdə də aranızda şahid tutun! Nə katibə, nə də şahidə zərər verilməməlidir!

Əgər bunu etsəniz (zərər versəniz), sizin üçün günah olar. Allahdan qorxun! Allah sizi öyrədir. Allah hər şeyi biləndir.

 

Əgər səfərdə olub, katib tapmasanız, o zaman (borcludan) girov alın. Əgər biriniz digərinizə güvənərsə, güvənilən kimsə əmanətini/borcunu sahibinə qaytarsın! Rəbbi olan Allahdan qorxsun!

Şəhadəti gizlətməyin! Kim şəhadəti gizləyərsə onun qəlbi günahkardır. Allah sizin etdiklərinizdən xəbərdardır.” (Əl Bəqərə: 2/282-83)

 

Digər ayədə uca Allah vəsiyyət mövzusunda “mali təhlükəsizliyi” təmin etmək üçün, bir birini sığortalayan ikiqat şahidli və andlı bir prosedur tələb edir:

 

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا شَهَادَةُ بَيْنِكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ حِينَ الْوَصِيَّةِ اثْنَانِ ذَوَا عَدْلٍ مِنْكُمْ أَوْ آخَرَانِ مِنْ غَيْرِكُمْ إِنْ أَنْتُمْ ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَأَصَابَتْكُمْ مُصِيبَةُ الْمَوْتِ تَحْبِسُونَهُمَا مِنْ بَعْدِ الصَّلَاةِ فَيُقْسِمَانِ بِاللَّهِ إِنِ ارْتَبْتُمْ لَا نَشْتَرِي بِهِ ثَمَنًا وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى وَلَا نَكْتُمُ شَهَادَةَ اللَّهِ إِنَّا إِذًا لَمِنَ الْآثِمِينَ

فَإِنْ عُثِرَ عَلَى أَنَّهُمَا اسْتَحَقَّا إِثْمًا فَآخَرَانِ يَقُومَانِ مَقَامَهُمَا مِنَ الَّذِينَ اسْتَحَقَّ عَلَيْهِمُ الْأَوْلَيَانِ فَيُقْسِمَانِ بِاللَّهِ لَشَهَادَتُنَا أَحَقُّ مِنْ شَهَادَتِهِمَا وَمَا اعْتَدَيْنَا إِنَّا إِذًا لَمِنَ الظَّالِمِينَ

ذَلِكَ أَدْنَى أَنْ يَأْتُوا بِالشَّهَادَةِ عَلَى وَجْهِهَا أَوْ يَخَافُوا أَنْ تُرَدَّ أَيْمَانٌ بَعْدَ أَيْمَانِهِمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاسْمَعُوا وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ

 

“Ey iman edənlər! Sizdən biri ölüm ayağındaykən vəsiyyət əsnasında özünüzdən olan iki adil şahid, səfərdəykən ölümə düçar olsanız qeyrinizdən iki şahid tutsun!

Əgər şübhəyə qapılsanız, onları namazdan sonra saxlayarsınız və hər ikisi Allaha bu şəkildə and içər: “Yaxınlarımız olsa belə, biz bunu satmarıq və Allahın şəhadətini gizləmərik. Əks halda biz günahkarlardan olarıq.”

Əgər o ikisinin günaha girdikləri ortaya çıxarsa, onların yerini haqsızlığa uğrayanlardan (ölənə) daha yaxın iki nəfər tutar və Allaha bu şəkildə and içərlər: “Bizim şahidliyimiz onların şahidliyindən daha doğrudur. Biz həddimizi aşmadıq. Əks halda zalımlardan olarıq.”

Bu, onların (ilkin şahidlərin) şahidliyi olduğu kimi etmələri və ya andlarının sonradan onların andlarıyla rədd edilməsindən çəkinmələri üçün daha münasibdir. Allahdan qorxun və dinləyin! Allah fasiq qövmü doğru yola yönləndirməz!” (Əl Maidə: 5/106-108)

 

Başqa bir ayədə yetimlərə aid olan malların böyüdükləri zaman özlərinə qaytarılması əsnasında “mali təhlükəsizliyin” təmini məqsədilə bu prosesin şahidlər hüzurunda olmasını tələb edərək buyurur:

 

فَإِذا دَفَعْتُمْ إِلَيْهِمْ أَمْوالَهُمْ فَأَشْهِدُوا عَلَيْهِمْ وَكَفى بِاللَّهِ حَسِيباً

 

“... (Yetimlərin) mallarını özlərinə qaytardığınız zaman onlara şahid tutun. Allah haqq hesaba çəkən olaraq yetər!” (Ən Nisa: 4/6)

 

Uca Allah boşanma prosesinin hüquqiləşdirilməsi barədə buyurur:

 

فَإِذَا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ فَارِقُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَأَشْهِدُوا ذَوَيْ عَدْلٍ مِنْكُمْ وَأَقِيمُوا الشَّهَادَةَ لِلَّهِ

 

“(İddət gözləyən qadınların) vaxtları çatdıqda onları yanınızda uyğun bir şəkildə saxlayın və ya onlardan uyğun bir şəkildə ayrılın.

Aranızdan iki adil şəxsi şahid tutun! Allah üçün şahidlik vəzifəsini yerinə yetirin!” (Ət Talaq: 65/2)

 

Qeyd etdiyim ayələrdəki bəzi mühim nöqtələrə diqqət çəkmək istərdim. İlk ayədə uca Allah 3 fərqli haldakı qoruma tədbirlərindən bəhs edir:

1. Uzun müddətli borclar, mal qarşılığı ödəmələr üçün adil şahidlərin hüzurunda yazılan anlaşma.

2. Praktik nəqd ticarətlərdə şahid tutmaq.

3. Səfərdə katib olmadıqda, girov almaq.

Uca Allah təhlükəsizliyin təməl daşları olan katib və şahidlərə adil olmağı əmr edir. Şahidlərin ədalətinə təsir edəcək təzyiqlərə qadağa qoyur. Şahidlərdən lazımi anda vəzifələrindən boyun qaçırmamalarını istəyir.

Anlaşmanın mümkün qədər təmin edici olması üçün önəmli ünsürlərin, olduğu kimi – artırılıb azaldılmadan və ödəmə zamanıyla birlikdə yazılmasını tələb edir. Elə bir anlaşma ki, həm kiçik, həm də böyük məbləğlər ondan kənarda tutulmasın... Hətta səhrada, çöllükdə, səfər halında prosedura imkanlar daxilində riayət edilsin...

 

Borclunun əqli qüsurlu və ya yazıya əngəl təşkil edən başqa bir üzrü ona güzəşt tanınmasına səbəb deyil... Vəlisiylə də olsa anlaşma yazılacaq...

Bu yazma əmrinin ilk muxatabları yazıb oxuma bilənlərin çox az olduğu Ərəb toplumudur…

Ayənin sonunda uca Allah bu tədbirlər paketinin məqsədlərinə diqqət çəkir: “Belə olması Allah qatında daha adil, şahidlər üçün daha etibarlı, şübhəyə düşməməniz üçün daha münasibdir.”

 

Digər ayə mali hiylələrin daha çox qarışdığı vəsiyyət haqqındadır. İnsanlar vəfat etdikdən sonra vəsiyyətlərinin müəyyən kimsələr lehinə dəyişdirilməsi yayğın haldır... Bu səbəblə uca Rəbbimiz vəsiyyət əsnasında vətənində olsun, səfərdə olsun iki adil (!) şahid tutulmasını, onlara detallı bir şəkildə and içdirilməsini tələb etmişdir. Bununla kifayətlənməmiş, ehtiyac halında bu iki şahidi sığortalayan əlavə iki şahid də istəmişdir....

 

Zikr etdiyimiz üçüncü ayədə uca Allah yetimlərin malını özlərinə təslim əsnasında prosesin “hüquqiləşdirilməsini” tələb edir. Çünki, yeniyetməlik dönəmində olan gənc, malları xərclədikdən sonra onları təslim almadığını iddia edə bilər. Bu şəkildə həm maddi həm mənəvi zərərlər ortaya çıxar. Salih insanlar töhmət altında qalar...

 

Son ayə ümumi hüquqi təhlükəsizliyi təmin məqsədi daşıyır. Nigah və boşanmaların, iddət müddətindəki geri qayıdışın adil şahidlər hüzurunda reallaşdırılması insanın ləyaqətinə və dindarlığına yönəlik töhmətlərə əngəl olduğu kimi, gələcəkdə meydana çıxacaq miras mübahisələrində ailədən ixrac edilmiş kimsələrin sui istifadələrinin də qarşısını almağa xidmət edir…

 

Allahın Kitabında uzaq düşmüş bizlər bu ayələrə müvafiq davranırıqmı? Hansı birimiz borc, ticarət, vəsiyyət və ya başqa mali bir mövzuda “qardaş” dediyimiz kimsələr tərəfindən xəyanətə, hiylələrə məruz qalmamışıq?

Bu problemin kökdən həlli insanların təqvasına bağlı olsa da, ayələrdə qeyd edilən tədbirlər və bənzərlərilə bir çox nöqtədə “mali və hüquqi təhlükəsizlik” təmin edilə bilər.

Onu da qeyd edim ki, bu tədbirlərin məqsədi sadəcə maddi təhlükəsizlik deyil, həmçinin insanların nüfuzlarını qorumaq, onları töhmət altında buraxmamaqdır...

 

Qeyd edilən ayələr tam bir “təhlükəsizlik paketi” olmayıb, ümumi irşad xarakteri daşıyır. Günümüzdə mali əməliyyatlar çox ciddi şəkildə şaxələnmişdir. Təbii olaraq, bu nisbətdə alınacaq tədbirlər də şaxələnməli və Allahın bizə bəxş etdiyi müasir - texnolojik və digər nemətlər vasitəsilə təkmil edilməlidir.

Günümüzdə Şəri əsaslarla olmasa belə, şahidləri əvəz edəcək Notarius kimi qurumlar, əmlakın İpoteka edilməsi, borc çekləri və əhlinə daha yaxşı məlum olan sayılmayacaq qədər mali təhlükəsizlik əməliyatları və bu sektorda xidmət təqdim edən qurumlar mövcuddur. Hətta onlara müraciət etmədən,  kiçik əməliyyatların Video və ya Audio formatlarında qeydə alınması bu sahədə alınacaq praktik tədbirləri xeyli asanlaşdırmışdır.

 

Bizlər çox hallarda Müsəlmanlarla mali münasibətlərdə onlara rəsmi sənədləşdirmə, Notarial müqavilə kimi şeyləri təklif etməkdən çəkinirik. Çünki, bizim anlayışımıza görə bu kimi şeylər “qardaşlıq ruhuna” ziddir və ortada bir inamsızlığın olduğundan xəbər verir.

Halbuki, insanı yoxdan xəlq edən, onu özündən də yaxşı tanıyan Rəbbimiz insanın nəfsinin ona nələr pıçıldadığını bildiyi üçün bu cür “mali təhlükəsizlik” tədbirlərini əmr etmişdir. Ən yüngül halda “müstəhəb” hökmündə olan bu tədbirlər, heç bir şəkildə qardaşlıq ruhuna zidd ola bilməz. Hətta yerinə görə şübhələrə gedən yolların önünü kəsərək münasibətləri möhkəmləndirər. Həmçinin İslami fəaliyyətlərin nəticələrinin arayışlar, çeklər və bənzəri şeylər vasitəsilə nümayiş etdirilməsi töhmət və şübhələrin əmələ gəlməsinə əngəl olar...

Digər bir yöndən bu tədbirlər sadəcə xəyanətə deyil, hər iki tərəfin özünü qəti şəkildə haqlı saydığı və unutqanlıq, qarışdırma kimi halların da qarşısını alma məqsədi daşıyır. Bütün bunlarla yanaşı insanları ləkələrdən və töhmətlərdən qoruyur... Bu yönü də nəzərə aldığımız zaman “qardaşlıq ruhuyla” “notarial tədbirlər” arasında heç bir ziddiyyət qalmaz…

Biz müsəlmanlara yaraşan uca Allahın irşad etdiyi istiqamətdə, tələb etdiyi şəkildə hərəkət etmək və bizə öyrətdiyi elmlərdən faydalanıb, bu nemət üçün də Ona şükr etməkdir. Tövfiq yalnız Allahdandır! 
 

[Usuli]

Oxumaq və Yazmaqla Dönən Elm Çarxı

 

Təfsir alimlərinin əksəriyyətinə görə uca Allahın endirdiyi ilk ayələr aşağıdakılardır:

 

اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ . خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ . اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ . الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ . عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ

 

“(Aləmləri) Yaradan Rəbbinin adıyla oxu! O, insanı ələqdən yaratdı. Oxu! Rəbbin ən kərəmlidir. O Rəbb ki, qələmlə (yazmağı) öyrətdi. İnsana bilmədiklərini öyrətdi.” (Əl Ələq: 96/1-5)

 

Yenə təfsirçilərdən bir qisminə görə Qurani Kərimdən enən növbəti ikinci surənin ilk ayəsi, uca Allahın qələmə and içdiyi bu ayədir:

 

ن وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ

 

“Nun. Qələmə və yazdıqlarına and olsun!” (Əl Qələm 68/1)

 

Bu ayələr insanın yaradılışından sonra ona verilən ən böyük nemətdən bəhs edir. "İnsana bilmədiklərini öyrətdi" buyurularaq elmin dəyərinə diqqət çəkilir! Elmin nəsildən nəsilə ötürülməsi isə, yazmaq və oxumaqla reallaşır ki, Qurani Kərimin ilk enən ayələrində bu elementlərin hər üçünə - elm, oxumaq və yazmağa yer verilmişdir.

Yaradan Rəbbinin adıyla oxu! Bu elmin Onun bir neməti olduğunu, Ona möhtaclığının fərqinə vararaq oxu! Lakin, sadəcə qələmlə yazılanları deyil! Yaradıcı olan Rəbbin sənin vücudunda, ətraf aləmdə, kainatda müxtəlif kodlarla yazdığı/yaratdığı sirləri və qanunauyğunluqları oxu!

Uca Allah insana qələmlə yazmağı lütf etdiyini vurğulamaqla yanaşı qələmə və yazdıqlarına and içmişdir. Qələm elm çarxının ikinci parçasıdır.

Oxuyaraq alır, yazaraq ötürürük... Yazılır ki, oxunsun. Oxunur ki, yazılsın. Beləcə elm çarxı min illərdir dönməyə davam edir.

Oxunanlar gələcək nəsillərə qələmlə ötürülür. Bütün elmlər yazı vasitəsilə sistemləşdirilmiş, kamilləşmişdir. Hafizəmizin qüsurlarını onunla örtür, mali və hüquqi işlərimizdə ondan faydalanır, qazandığımız təcrübələri, beyin dəyirmanımızın üyütdüyü fikirləri, Allahın lütfüylə aləm haqqında aşkarladığımız sirləri başqalarına onunla çatdırırıq. Onlar da bu nemətdən faydalansınlar deyə, bu elmi ümumi istifadəyə  məhz qələm vasitəsilə açırıq.

Uca Allahın endirdiyi bütün kiçik və ya böyük səhifələr, kitablar qalıcı olması üçün yazılmışdır. Onlardan "İbrahim və Musanın səhifələri" deyə bəhs edən Quranın özü ayələr endikcə Peyğəmbər tərəfindən vəhy katiblərinə yazdırılaraq günümüzə qədər qorunmuşdur.

İnsanlar papirus, taxta, daş, gil, dəri, parça, sümük, daha sonra isə kağız üzərinə yazaraq, məlumat mübadiləsi etmiş, bilgini qeydə almışlar. Yazı sistemləri, alət və vasitələri dəyişmiş, lakin işin mahiyyəti olduğu kimi qalmışdır.

Bəli! Quranı tutuquşu kimi deyil, üzərində düşünərək haqqıyla oxuyan kimsələrə Allahın lütfüylə bu cür incəliklər açılar. Müsəlmanların bu gün zillətdə yaşamasının əsas səbəblərindən biri məhz uca Allahın endirdiyi bu ilk ayələr üzərində təfəkkür və əməli tərk etmələri deyilmi?...

Bu "oxuma - yazma" çarxı, günümüzdə daha da kamilləşmişdir. Səsimizi yaza, görüntüləri oxuya bilirik. Uca Allahın bu neməti bizlərə artıqlamasıyla verməsi səbəbilə, Ona şükrümüz də artıqlamasıyla olmalıdır.

Elə isə, Allahın adıyla oxuyaq, yazaq və bu elm çarxını döndərək! 

 

 

[Usuli]

Xızır Qissəsindəki Sünnətullah

 

Xızır və Musa - Allahın salamı hər ikisinin üzərinə olsun - arasında cərəyan edənlər haqda çox danışılmışdır... Lakin mən qissənin toxunulmamış, qaranlıq bir tərəfinə toxunmaq istəyirəm.

Qissənin əvvəlində açıq şəkildə vurğulandığı kimi, Xızır yer üzündə Allahın əmrlərinin icra edilməsiylə vəzifələndirilmişdi. Uca Allahın başqa bir işlə vəzifələndirdiyi Musa isə, onun yanına elm öyrənməsi üçün göndərilmişdi... Allahın yer üzünü hansı prinsiplərlə nizamladığı, dünya həyatına necə yön verdiyini öyrənməsi üçün…

Bu qissədə bizim üçün ibrətlər varmı? Şübhəsiz! Uca Allah bu qissədə Xızırın üç əməliyyatından xəbər verir. Bunlardan sadəcə biri Axirət səadətiylə əlaqəlidir. Valideynlərinin axirətini zay edəcək övladlarından qurtarılması...

Bəs digər iki əməliyyat nə ilə əlaqəlidir? Xızır bu səyahəti zamanı bir qrup insanın gəmisini dəlir və dağılmaq üzrə olan bir divarı bərpa edir. Bəs bu işləri edərkən məqsədi nə idi? Yaxud Allah ona bu əmrləri nə üçün, hansı məqsədin reallaşması üçün vermişdi?

Gəlin cavabları Xızırın öz dilindən dinləyək... Musanın suallarından birinə cavab olaraq Xızır deyir:

 

أَمَّا السَّفِينَةُ فَكانَتْ لِمَساكِينَ يَعْمَلُونَ فِي الْبَحْرِ فَأَرَدْتُ أَنْ أَعِيبَها وَكانَ وَراءَهُمْ مَلِكٌ يَأْخُذُ كُلَّ سَفِينَةٍ غَصْباً

 

“O gəmi, dənizdə işləyən kasıbların idi. Onu korlamaq/zədələmək istədim. Çünki, onların ardında hər (sağlam) gəmini zorla alan bir hökmdar vardı.” (Əl Kəhf: 18/79)

 

Uca Allah o işçilər üçün bir iş aləti olan gəmilərin qəsb edilməsini istəmirdi və Xızırı məhz dünya malının qorunması, iş həyatının öz dinamikliyini itirməməsi və iqtisadi təhlükəsizlik üçün vəzifələndirmişdi.

Bəs Xızırın dağılmaq üzrə olan divarı bərpa etməsinin hikməti nə idi?

 

وَأَمَّا الْجِدارُ فَكانَ لِغُلامَيْنِ يَتِيمَيْنِ فِي الْمَدِينَةِ وَكانَ تَحْتَهُ كَنْزٌ لَهُما وَكانَ أَبُوهُما صالِحاً فَأَرادَ رَبُّكَ أَنْ يَبْلُغا أَشُدَّهُما وَيَسْتَخْرِجا كَنزَهُما رَحْمَةً مِنْ رَبِّكَ وَما فَعَلْتُهُ عَنْ أَمْرِي

 

“O divar, o şəhərdəki iki yetim oğlanın idi və altında onlara aid (atalarından qalma) bir xəzinə yatırdı. Onların (vəfat etmiş) ataları salih idi və Rəbbin özündən bir rəhmət olaraq o ikisinin yetkinliyə çatıb, (atalarından qalan) xəzinələrini çıxarmalarını dilədi. Mən (Xızır) bunları özbaşıma etmədim...” (Əl Kəhf: 18/82)

 

Uca Allah divar dağılmasın və altındakı xəzinə vaxtından öncə ortaya çıxmasın deyə xüsusi olaraq birini göndərir. Niyə? Xəzinənin o iki oğlan uşağına nəsib olması və onları iqtisadi gələcəyi üçün…

Divarın onlar böyümədən öncə dağılmasını və xəzinənin ortaya çıxmasını istəmir. Niyə? Çünki, yetkinliyə çatmayanlar malın dəyərini bilmədiyi kimi, adətən onu qorumaqdan da aciz olarlar.

Uca Allah onların atalarının salihlərdən olduğunu xüsusilə vurğulayır. Niyə? Salihliyin övladlara miras olaraq xəzinə qoyub getməyə əngəl olmadığını bizə öyrətmək üçün…

Uca Allah bu malın məhz miras olaraq qaldığına işarə edir. Niyə? Övladlar üçün iqtisadi infrastruktur qurmanın gözəl və Allahın dilədiyi bir şey olduğunu bizlərə öyrətmək üçün…

Sonda isə, Xızır bütün bunların məhz Allahın əmrilə olduğunu xüsusilə vurğulayır! Mən bunları özbaşıma etmədim. Bunları Allah dilədi və məni bu işlərlə vəzifələndirdi!

Mövzunun ana xəttinə dönsək, Xızırın bizə məlum olan üç əməliyyatından ikisi məhz dünya həyatı, daha dəqiq desək iqtisadi təminatla bağlıdır. Biri malın qorunması, digəri övladların iqtisadi gələcəyi naminə malın qorunaraq onlara ötürülməsi üçün!

 

Uca Allah malları qorumaq üçün xüsusi kimsələr göndərərkən, bizim “zahidlər” böyüklərinin zibillikdən qarpız qabığı toplayıb yeməsilə öyünürlər… Uca Allah malların miras olaraq qorunması və övladlara ötürülməsi üçün xüsusi kimsələr göndərərkən, bizim “zahidlər” iki köynək sahibi olmağı israfdan sayırlar… Övladlarına nə miras qoya bilərlər?

Bu qissədən çıxan Qurani ibrətlərə nisbətdə, ümmətin “zahidlik” nağıllarıyla aldadılmış övladlarının halı nədir?... Movritaniyalıların halına baxın... Dünyanın balıqla ən zəngin sahilində öz balıqlarını tutmaqdan aciz olduqları üçün bu haqqı başqa ölkələrə 10-% qarşılığında satıb, onların gəmilərində kölələr kimi az bir pula işləmək məcburiyyətindədirlər... İstanbulun zibilliklərindən kağız toplayaraq yaşayan Pakistanlılar... Körpülərin altında gecələyən Banqladeşlilər… Yaxud qarın toxluğuna işləyən şimali Afrika xalqları...

Bəs bizi Quranın bu incəliklərindən kimlər uzaqlaşdırdı? Bu incəliklərin fərqinə varıb bizlərə açıqlamaqla mükəlləf olan kimsələrdən başqasımı?... Ovcuna pul qoyulduqda guya pulu tanımayacaq qədər “zahidmiş” kimi rola girən, sələfin ömrünü bir köynəklə keçirdiyi hekayələrilə gizlində var-dövlət sahibi olan aktyorlardan başqasımı?

Hər kim ümmət arasında yayılmış zahidlik nağıllarını Quran süzgəcindən keçirərsə aldadılmanın miqyası qarşısında dəhşətə qapılar... Tövfiq yalnız Allahdandır.

 

 

 

 

[Usuli]

Rəbbin Səni Dövlətli Etmədimi?

 

İslam Peyğəmbəri üçün çizilmiş bir obraz var... Aclıqdan qarnına daş bağlayan, evində qazan qaynamayan, özü və ailəsi hər zaman ehtiyaclar içində qıvrılan bir Peyğəmbər...

Bu obrazı kimlər, niyə çizib? Bu, kökləri dərin bir məsələdir... Müzakirəsi vacib olmaqla yanaşı geniş bir araşdırma tələb edir. Lakin, bu obrazın həqiqətə zidd olduğu Quranın şahidliyi və real faktlarla sabitdir. Uca Allah Qurani Kərimdə buyurur:

 

وَوَجَدَكَ عَائِلًا فَأَغْنَى فَأَمَّا الْيَتِيمَ فَلَا تَقْهَرْ وَأَمَّا السَّائِلَ فَلَا تَنْهَرْ وَأَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ

 

“Səni yoxsulkən dövlətli etmədimi? Elə isə yetimi əzmə! İstəyəni qovma! Rəbbinin nemətindən bəhs et!” (Əd Duha: 93/8-11)

 

Oxuduğumuz bu ayələrdə uca Allah öz elçisinə yetimlərə və ehtiyac sahiblərinə yaxşı davranmasını əmr edir. Ona öz keçmişini, onun da yetim və yoxsul olduğunu xatırladır. Daha öncə bu sinfə daxil olduğu üçün onların halını yaxşı anlamalıdır Peyğəmbər... Uca Allah nemətlər verərək onu bu haldan qurtarmış, yetimkən himayə etdirmiş, yoxsulkən varlandırmışdı.

Bəli! Allah onu yoxsulluqdan qurtarıb varlı etdiyini açıq şəkildə xəbər verir! Allah səni yetimkən himayə etdiyi kimi sən də yetimləri himayə et! Səni yoxsulkən varlandırdığı kimi sən də yoxsullara əl tut deyərcəsinə...

Bəs Peyğəmbərimizin mal-dövləti nədən ibarət idi? Ayədə qeyd edilən bu varlılığı hansı səviyyədə idi?

Məkkə dönəmində: Atasından ona üç kölə, beş dəvə, bir miqdar keçi və qoyun, anasından isə bir ev miras qalmışdı. Daha sonra bu mal-dövlətə çobanlıq və ticarətdən qazandıqlarını əlavə etmişdi. Xədicə anamızla evlənmə mehri bir rəvayətə görə 20 dəvə idi. Xədicə anamız vəfat etdiyi zaman onun da evi miras olaraq Peyğəmbərə qaldı.

Hicrət zamanı mallarından böyük bir qismini itirsə də, ümumi olaraq Mədinə dönəmində mal-dövləti qat-qat çoxaldı. Quranda “hucurat” adlandırılan çoxotaqlı evi, evin baxçasında bir neçə kiçik baş heyvanı, qənimət gəlirləri, Nadiroğulları yurdunda ağaclı 7 ədəd bağça, Nadiroğullarının fey olaraq alınan məhsuldar və əkili torpaqları, Xeybərdə 8 qala, ciddi gəliri olan məşhur Fədək bağı, Mədinədə bazar yeri, kölə və cariyələri... Peyğəmbərimizin Mədinədə 9 xanımlı bir ailəyə başçı olması və adətən bu xanımlarının hər birinin bir illik quru ərzaq ehtiyatına sahib olduğunu xatırlatmaq da yerinə düşərdi. Peyğəmbərimiz ümumi olaraq nəinki yoxsul deyil, hətta yüzlərcə yoxsula yardım edəcək qədər dövlətli idi...

 

Lakin, elm iddia edənlərdən bir qismi bu “ləkəni” təmizləmək üçün təvillər axtarışına çıxmış və ayədəki dövlətli olma vəsfinin mənəvi zənginlik olduğunu iddia etmişlər... “Əsərlərinin” çoxu əzbər və təkrardan o tərəfə keçməyən bu guruh sanki Quranın bütünlüyündən qopmuş və Allahın zikr etdiyi salih kimsələrin qissələrini unutmuşlar... Süleymanın, Yusifin, Zulqarneynin - aleyhimussalam - dünyada çox az adama nəsib olan mal-dövlətlərini necə gizlədək? Bu “ləkəni” necə təmizləyək?..

Hətta digər müfəssirlərin bu kimi ayələri çox səthi təhlil etmələrinin, real həyatdan uzaq, kəliməsi kəliməsinə təkrarçı, quru bir təfsir anlayışının insanı təəccübləndirməməsi mümkün deyil. Daşların yerinə oturmadığı, oturdulmadığı çox aşikardır...

 

Bəli! Peyğəmbərimiz varlı idi! Lakin, bunda var-dövlətinin köləsi olan müsəlmanlar üçün bir sığınacaq yoxdur. Çünki, Peyğəmbər var-dövlətə sahib idi, ancaq var-dövlət ona əsla sahib olmadı!

Varlı idi, ancaq “varlı kölələrin” sahib olduğu “Allah diləsə onları özü yedirərdi” anlayışa sahib deyildi!

Əgər həqiqətən Peyğəmbəri örnək alacaqsınızsa, Peyğəmbər varlı deyildi! Allahın ona verdiyi var-dövləti digər qullarıyla paylaşmağı bacaran bir varlı idi!

[Usuli]

Bizə dəymə! Yoxsa Küsərik!

 

İslam dünyasında ayələrin və hədislərin mənalarını açıqlayan bir çox əsər təlif edilmişdir. Yetərsiz və əksəriyyəti kopyaçılıqdan o tərəfə keçməsə də bu sahədə müəyyən çalışmalar vardır…

Ancaq günümüzdə qələmə alınmış bir neçə kiçik risalə xaric “yanlış anlaşılan ayələr” yaxud “yanlış anlaşılan hədislər” üslubunda xüsusi əsərlər təlif edilməmişidr. Halbuki bu tərz əsərlərə ehtiyacımız ən az müsbət təfsir və şərhlər qədər idi... Sadəcə “belə anlaşılmalıdır” deyil, “belə anlaşılmasın!” cəbhəsində də mübarizə aparılmalı idi… Bu quraq torpaqları da sulamaq lazım idi... Suvarılmışları yenidən üst-üstə, dəfələrlə suya boğmaq yox...

Bu məqaləmdə “yanlış anlaşılan ayələr” silsiləsindən bir ayəyə toxunmaq istəyirəm. Uca Allah öz kitabında Peyğəmbərin Uhud əhlindən bir qisminə qarşı davranışı barədə buyurur:

 

فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ

 

“Allahdan bir rəhmət olaraq onlara yumşaq davrandın. Əgər sən kobud və qatı qəlbli olsaydın onlar ətrafından dağılıb gedərdilər. Onları əfv et, onlar üçün bağışlanma dilə və iş xüsusunda onlarla məşvərət et! Qəti qərara gəldikdə isə Allaha təvəkkül et! Alah təvəkkül edənləri sevər.” (Ali İmran: 3/159)

 

Bu ayənin Quranın ümumi tablosundan qoparılmış şəkli günümüzdə bir çox qəlbi xəstə, özünü mənsub olduğu sinfin üzərində göstərməyə çalışan saxtakar kimsələrin əlində bayrağa çevrilib. Mizraqlara keçirilmiş səhifələr kimi… Sanki hal dilləriylə deyirlər: Biz hər cür şərəfsizlik edəcəyik, özümüzü olduğumuzdan fərqli göstərəcək, İslam adına əhkam kəsəcək aslanlarkən, əməl zamanı gəldikdə gizlənəcək dəlik axtaran tülküyə çevriləcəyik... Ancaq siz bizə irad bildirməyin! Yoxsa küsərik! Görmürsünüzmü uca Allah ayədə sərt davranışı qadağan edib? Əgər Peyğəmbər sərt davransa ətrafında adam qalmazdı. Elə isə, bizə sərt davransanız biz də ətrafınızdan dağılıb gedəcəyik...

 

Qəlbi xəstələrin sığınacağı halına gəlmiş bu ayəni necə anlamalıyıq? Ayə həqiqətən onların iddiasını dəstəkləyirmi? Biz hər kəsə yumşaq davranmalı, etdikləri hər şeyi ört-basdır etməliyikmi? Gəlin buna bərabər nəzər salaq, düşünək...

Məncə bu çürük anlayışın təməl səbəbi “parçaçı” yanaşmadır. Yəni ayənin kimlər haqqında, hansı halla əlaqəli olduğunu, Quranda bu mövzudaki digər ayələri, Peyğəmbərin insanlarla real həyatdakı davranışını nəzərə almadan, lazımi qisminin kəsilib alınmasıdır...

Bizlər ayəni anlamaq üçün “bütüncül” bir şəkildə yanaşaq və məsələni bir neçə yöndən incələyək. Ümid edirəm ki, uca Allah haqqı doğru üsulla axtaran kimsəni ona yönləndirər...

 

Ayə kimlər haqqındadır? Məncə üzərində durulması gərəkli olan ən vacib nöqtə bu sözlərin kimlər haqqında deyildiyidir... Məlumdur ki, ayə Uhud savaşından bəhs edir. Bu savaş müsəlmanların məğlubiyyətilə nəticələnən, zəncirvari problemlərin yaşandığı bir savaşdır. Sıxıntılar daha Mədinədəykən başladı... Müsəlmanların bir qismi Peyğəmbərin rəyinə müxalifət edərək savaşı şəhər kənarına daşıması üçün təzyiq göstərdilər. Peyğəmbər könülsüz də olsa buna razı oldu. Döyüş meydanına gəldikdə min nəfərdən (ənənəvi istilahda bunlar hamısı göydəki ulduzlar olan səhabələrdir) 300 nəfəri münafiqlərin liderinə tabe oldu və Peyğəmbəri savaş meydanında buraxaraq geri döndülər. Beləcə müsəlmanların safından ən problemli sinif təmizləndi. Ancaq problemli siniflərin hamısı deyil.

Belə ki, stratejik nöqtəni qorumaq üçün Peyğəmbər tərəfindən bir təpəyə yerləşdirilən səhabələrdən ibarət qrup, Peyğəmbərin qəti əmrini ayaq altına alaraq bu nöqtəni boş qoyub aşağı endilər... Niyəmi? Qənimətdən üç-beş əşya qoparmaq üçün... Axı onların bir qismi bir sonrakı ayənin dəlaləti üzrə Peyğəmbəri qənimət xüsusunda “yeyintiylə” ittiham edəcək, yaxud bu zənni qəlblərində daşıyacaq adamlardı... Bu itaətsizlik müsəlmanların ağır bir şəkildə məğlub olmasının təməl səbəbi oldu...

Ümumiyətlə bu ayədən öncəki ayələrə nəzər salsaq, Uhud savaşına qatılan insanların bəzi vəsfləri diqqət çəkir: ölümü arzuladıqları halda onunla qarşılaşdıqda donub qalanlar, Peyğəmbərə iş xüsusunda müxalifət edib ona qarşı gələnlər, bir qismi Axirəti yox dünyanı arzulayanlan, Peyğəmbər çağırdığı halda geri baxmadan qaçanlar, “evimizdə otursaq öldürülməzdik” deyənlər, Peyğəmbəri qənimət xüsusunda ittiham edənlər... Uzağa getmədən sadəcə eyni səhifədəki ayələri oxumaq yetərlidir…

Bəli! Uca Allahın yumşaq davranma əmri ya bu vəsflərə sahib olan nisbətən böyük kütləyə, ya da xüsusi olaraq stratejik nöqtəni tərk edən kiçik qrupa yönəlikdir. Lakin, hər bir halda bu ayədə haqlarında “yumşaq davran! yoxsa qaçarlar” deyilən kimsələrin ciddi qəlb xəstəlikləri içində qıvranan, çox aşağı sinifdən kimsələr olduğu aşikardır. Nəyə əsasənmi? Peyğəmbərin haqlı tənqidinə müsbət cavab vermək yerinə, haqsız olduğu halda ondan uzaqlaşan kimsənin bu davranışı onun “imani sinfinin” açıq bir göstəricisi deyilmi?

Elə isə, uca Allahın ayəsi bu mənadadır: Ey Peyğəmbər! Bu insanlar İslama sadəcə incə bir sapla bağlıdırlar. Sərt davranman bu sapın qopmasına səbəb olar... Yəni onları stratejik nöqtəni buraxıb yetmiş müsəlmanın öldürülməsinə yol açdıqları üçün danlasan, haqsız olduqları halda səni tərk edib küfrə doğru yola çıxarlar...

Uca Allah “əhli sap” sinfinə yumşaq davranmağı əmr edib, çünki İslama bağlı olduqları sap o qədər nazikdir ki, haqlı tənqidin ağırlığını daşıya bilməz və qırılar...

Elə isə, tənqid etdiklərimizə üz tutaraq deyirik: Əgər “əhli sap” sinfindən olduğunuzu qəbul edirsinizsə, biz də sizi tənqiddən vaz keçər, etdiyiniz xətaların bir qisminə göz yumarıq... Lakin siz bunu qəbul etmir, məşhur misalda olduğu kimi “dəvəquşu” rolunu oynayırsız... “Uç” deyildikdə cavabınız “biz dəvəyik”, “yeri” deyildikdə “biz quşuq” şəklində olur.

Əgər mənəviyyat damarlarınızda zərrə qədər iman dolaşırsa, özünüzü ələ alın, münafiqlər və “əhli sap” haqqında olan hökmlərin/güzəştlərin sizə tətbiq edilməsini tələb etməkdən utanın... Davranışınız sülh vaxtı qəhraman roluna girib, savaş başladıqda “qadına əl qaldırılmaz” deyən kimsənin davranışına bənzəyir... Qadın olduğunuzu əvvəldən söyləsəydiniz əl qaldırmazdıq...

 

Yumşaqlığın Mahiyyəti Nədir? Ayəni anlamaqla əlaqəli ikinci mühim nöqtə yumşaq davranmanın, ümumiyyətlə Peyğəmbərin möminlərə qarşı yumşaq, ayədə ifadə edildiyi kimi “rauf və rəhim” olmasının mahiyyətinin nədən ibarət olduğudur. Çünki, yumşaqlıq və ya sərtliyin ayələrdə qəsd edilən mahiyyəti anlaşılmazsa, ayənin quru oxunuşu bizə heç bir fayda verməz.

Bəli! Quranın ümumi ifadəsinə görə Peyğəmbər möminlərə qarşı yumşaq, rəhimli idi. Lakin bu, sizlərin anladığı və ya anlamaq istədiyi tərzdə onların hər səhvinə, günahına, xəyanətinə göz yumduğu mənasına gəlmir. Hədis kitabları Peyğəmbərin müxtəlif sinifdən müsəlmanlara qarşı sərt davranışlarıyla doludur. Onlardan bəzisinin cənazə namazını qılmamış, salam verməmiş, salamını almamış, söz dediyi zaman üzünü çevirmiş, evlərini yandırmaq istəyini dilə gətirmiş, Uhud dağı qədər qızıl sədəqə versələr də üst sinif səhabələrə çata bilməyəcəklərini açıq şəkildə söyləmiş, hətta Mədinədən sürgün etdiyi də olmuşdur.

Uhudda 17 yara almış Kab bin Malik, Hilal bin Umeyyə, Murara bin Rabi Təbuk səfərindən geri qalınca başda Peyğəmbər olmaqla yüksək sinif mənsubu müsəlmanların onlara tətbiq etdiyi uzunmüddətli mütləq boykotu sizin yumşaqlıq anlayışınızla necə uzlaşdıraq? Uca Allah onların bu halını Tövbə surəsində “Geniş olan yerüzü onlara dar gəlmişdi” buyruğuyla vəsf edir… Halbuki, eyni savaşa qatılmayan münafiqlər və “əhli sapdan” olan heç kimə boykot tətbiq edilmədi... Çünki, umulan yerdən küsərlər...

Eyni savaşa qatılmaqdan üzrsüz halda imtina edən insanlara Peyğəmbərin fərqli davranması, bəzilərini “bağışlaması” (etdiklərini unutması deyil!), bəzilərinə qarşı bir növ cəbhə alması bizim üçün Peyğəmbərin insanlara davranış düsturunun tətbiqi şəklidir: Peyğəmbər insanlara iki parametri nəzərə alaraq davranardı: Onların sinfi və hadisələrin baş verdiyi zamanın/şəraitin tələbi!

Bu sadəcə cəzalar haqqında keçərli deyil. Mükafatlar xüsusunda da eyni qayda keçərlidir. Məsələn Huneyn qənimətlərinin böyük bir qismi Tuləqa sinfinə verildi və İslam üçün hər şeylərini ortaya qoymuş Ənsarın payı kəsildi. Halbuki, sinif baxımından Ənsarın ən zəifləri Tuləqanın ən “imanlısından” daha üstün idi... Peyğəmbərin beşinci kolonla mübarizə metodlarından biri də budur...

Münafiqlərin lideri Abdullah bin Ubeyyin Peyğəmbər məscidində kürsüsü vardı. Peyğəmbər danışdığı zaman oradan Peyğəmbərin doğru söylədiyini deyərdi. Halbuki, Ənsarın mömin liderlərindən heç birinə belə istisnai məqam verilməmişdi...

Xülasə olaraq, Peyğəmbərin rauf və rəhim olması yeri gəldiyi zaman insanlara müxtəlif cəzalar verməsinə, rəcm etməsinə, oğrunun əlini kəsməsinə, digər fiziki həddləri tətbiq etməsinə, yaxud müxtəlif növ sərt davranışlarına əngəl deyildi!

Əgər ayə sizin arzuladığınız mütləq bir yumşaqlığı tələb etsəydi İslam cəmiyyətini fəsad bürüyərdi... Çünki münafiqlərə, keyfiyyəti aşağı olan müsəlmanlara məhz belə bir mühit lazımdır və günümüzdə bizim mühitdə özlərini balığın suda olduğu kimi hiss edirlər... İstədiklərini aldadır, istədiklərinin malını yeyir, müsəlmanların başına istədikləri oyunu açırlar və hər dəfə “qardaşlıq və yumşaqlıq amnistiyasından” yararlanaraq cəmiyyəti daha da pis hala salırlar... Barmaqlarında oynatdıqları çox sayda “elm əhli” də mövcuddur…

Peyğəmbər hər kəsə öz sinfinə, halın gərəyinə görə davranmışdır və hətta ümumilikdə münafiqlərə və “əhli sapa” davranışı ciddi möminlərə davranışından daha yumşaq idi... Uca Allahın ayədə bu davranışı Özündən bir rəhmət olaraq vəsf etməsi məhz bu səbəblədir: Şəxsə/sinfə və şəraitə uyğun davranabilmə neməti...

 

Bu cür ayələrin layiq olduğu şəkildə təfsir edilməməsinin səbəblərindən biri yəqinki“tarixi utopiya” xəstəliyimizdir. Ayə bizim səhabə adlandıraraq toplu halda mələklərlə eyni səviyyəyə yüksəltdiyimiz kimsələrin əslində elə olmadığından, əksinə siniflərə bölündüyündən bəhs edir...

Lakin, əsas odur ki, bizim nəzəriyyələr boşa çıxmasın, atalarımızın dininə müxalifət etməyək… Quranın bir qismi inkar edilsə də olar...  Nə səhabələrin, nə də İslam toplumunun həqiqətdə siniflərdən ibarət olduğunu qəbul edə bilmədik… Hətta bu mövzuda qələmə alınmış kiçik bir risaləmiz də yoxdur... Fasiqlərin və münafiqlərin idarəsi altında “siniflər kitabı” yazmaq, salihlərin digər möminlərə üstünlüyündən bəhs etmək mümkündürmü?...

 

Özümü bir davranış etalonu saymasam da, ayəni təcrübədən keçirən biri olaraq deyə bilərəm ki, hadisələr uca Allahın buyurduğu kimi cərəyan edir. İnsan sərt davrandığı zaman ətrafında “əhli sapdan” heç kim qalmır, hətta ona qarşı mübarizəyə qoşulurlar...

Lakin, həqiqi mömin haqlı tənqidlərdən küsməz, nəticə çıxarar... Üslubu nə qədər sərt olarsa olsun... Mömin üçün haqq hər şeydən üstündür... Başqa kriteriyalara sahib olanların o dəyərlərə görə davranması bir mənada normaldır...

Lakin, geri dönüb tarixdən ibrət alacaq bəsirətləri olsa, əvvəlkilərin başına gələnlərin onların da başına gələcəyini anlayardılar...

Haqqı yardımsız buraxanı uca Allah yardımsız buraxar və onları ən facir qullarının əliylə zəlil edər… Uca Allahın dəyişməz sünnətlərindən biri budur... Tövfiq yalnız Allahdandır!

[Usuli]

Atalıq Ayəsi

 

Uca Allah Qurani Kərimdə təfəkkür etməmizi istəyərək buyurur:

 

أَيَوَدُّ أَحَدُكُمْ أَنْ تَكُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِنْ نَخِيلٍ وَأَعْنابٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ لَهُ فِيها مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ وَأَصابَهُ الْكِبَرُ وَلَهُ ذُرِّيَّةٌ ضُعَفاءُ فَأَصابَها إِعْصارٌ فِيهِ نارٌ فَاحْتَرَقَتْ كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ

 

“Sizdən biri istəyərmi ki, içində hər bir meyvənin olduğu, altından arxlar axan xurma və üzüm bağı olsun, daha sonra (ona möhtac) zəif övladları olduğu halda, özü də yaşlıykən o bağı odlu bir qasırğa vursun və yansın? Allah sizin üçün ayələrini beləcə açıqlayır ki, bəlkə təfəkkür edəsiniz!” (Əl Bəqərə: 2/266)

 

Bu ayə yaşayacağımız halları anlamamız üçün yaşadıqlarımızın misal verildiyi çoxsaylı ayələrdən biridir...

Ancaq bu halı tam mənasıyla anlamaq üçün ata olmaq şərtdir. Çünki, heç bir hiss yaşandığı zaman anlaşıldığı kimi anlaşıla bilməz! 

Uca Allah ayədə ailə başçılarının ağır yükündən və hər kəsin gözü onların əlindəykən düşdükləri çarəsizliyin şokundan bəhs edir... Ata başqa yerdən gəlir əldə edə bilməyəcək qədər yaşlıdır... Övladlar ataya dəstək ola bilməyəcək qədər kiçikdirlər... Atanın bu bağdan başqa heç bir ümidi yoxdur. Tam kritik məqamda bu ümid təbii fəlakətlə puç olar...

İqtisadi şok! Bu halda atanın halını təsəvvür edə bilirsizmi? Edə bilməzsiniz... Belə şeylər təsəvvür edilmir... Ancaq və ancaq yaşanır...

Ayə eyni zamanda iqtisadi təhlükəsizliyin önəmini, iqtisadi zərbələrin nə dərəcədə dərin yaralar açacağını vurğulayır … Bu zərbələrə qarşı hazırlıqlı olmağın vacibliyini ortaya qoyur…

 

Uca Allah axirət halının gərginliyini bəyan etmək üçün insanın düşdüyü ən kritik hallardan birini misal vermişdir... Axirətdə siz artıq “qocasınız”, əməl edib qazanma imkanınız yoxdur... vaxtilə dünyada əkdiyiniz şeylərə ehtiyacınız olan anda hansısa səbəblə bu əkdiklərinizin/əməllərinizin əslində boşa çıxdığı məlum  olur... Ən kritik məqamda tamamilə ümidsiz qalırsınız... Elə isə, axirətdə əməllərinizi boşa çıxaracaq şeylərdən, məsələn sədəqəni əza edərək başa qaxmaq kimi işlərdən çəkinin! Bütün zəhməti boşa çıxmış, kiçik övladları olan qoca atanın halına düşməmək üçün… Bu şoku yaşamamaq üçün…