Bu mövzudakı ismarıc sayı: 25

[Muhammed]

Əssalamu aleykum. qardaşlar sualım cümə namazının 4 rükət ilk sünnəti barəsindədir. bu namazın dəlili nədir? İmam Şafinin müstəhabdır deyə ictihad etdiyini bir qardaşdan eşitmişəm. amma nəyə əsasən..? axtardım amma bir dəlil tapammadım. İmam Şafi belə buyurub--mənim üçün şübhəli məsələ olmasada bacardığım məsciddə bir inadkar qardaşa cavab verəmmədim. internetdə də bir məlumat tapammadım. bu barədə hansı hədislər var qardaşlar..? və ya məsələnə başqa cür necə aydınlaşdırmaq olar?
 

[Tabrizi]

“Cümədən öncə sünnət namazı”.

“Bismilləhir rahmənir rahim”

Allahu təalaya sonsuz həmd və sənalar olsun, Onun Rəsuluna - sallallahu aleyhi va səlləm - , əshabına, əhli beytinə və Qiyamətə qədər onların yoluyla gedən möminlərə Allahın salamı, rəhməti və bərəkəti olsun. Söhbət açmaq istədiyim mövzu cümədən öncə qılınan nafilə namaz haqqındadır. Yazını dörd bölümdə təqdim etmək istərdim.

1. Birinci bölüm: “Rəsulullahın - salləllahu aleyhi va səlləm - cümədən əvvəl nafilə namaz qılması”

2. İkinci bölüm: “Cümədən əvvəl nafilə namaza təşviq edən hədislər”

[Tabrizi]

3. Üçüncü bölüm: “Səhabələrin bu namazı qıldığına dəlil”

4. Dördüncü bölüm:
“Tabiin, təbəu tabiindən gələn rəvayətlər və məzhəb alimlərinin (məzhəblərin) görüşü”

Müvəffəqiyyət Allahdandır.

1. Birinci bölüm

1.1. İbn Uleyyə, əyyubdan, o da Nafidən belə dediyini rəvayət edir: İbn Ömər - radiallahu anhu -cümədən əvvəl namazı uzadardı və cümədən sonra evində iki rükət qılırdı və Allahın elçisinin -salləllahu aleyhi va səlləm - belə etdiyini rəvayət edərdi.

[Tabrizi]

(Əbu Davud “Salət” 238; əl İraqi hədisin isnadının səhih olduğunu söylədi. Həmçinin Nəvəvi isnadının Buxarinin şərtlərinə görə səhih olduğunu söylədi.)

1.2. Vuheyb, Əyyubdan, o da Nafidən təxric edir ki, İbn Ömər - radiallahu anhu - cümə günü səhər məscidə gedərdi və orda rükətlər qılardı ki, onlarda qiyamı uzadardı. İmam (cüməni qıldıqdan sonra oradan) ayrıldıqdan sonra (İbn Ömər) evinə dönərdi və iki rükət qılardı və dedi: “ Allahın elçisi - salləllahu aleyhi va səlləm - bu cür edərdi.”
(İmam Əhməd b. Hənbəl “Müsnəd” 5/32, 6/227)

[Tabrizi]

Açıqlama

Bunun zahirindən anlaşılan budur ki, bunların hamısını - cümədən qabaq namaz qılmasını və sonra evində qılmasını - peyğəmbərə - salləllahu aleyhi va səlləm - nisbət etmişdir, çünki işarə ismi ondan öncə yaxın və uzaq olan hər şeyi öz əhatəsinə alır, birdən çox fəqih və üsulçu bunu aşkar sözlərlə söyləyiblər. Bu, “zəlikə” sözündə olduğu kimi uzağa işarədə daha aşkardır, çünki bunu uzağa yox, yalnız yaxına xas etmək lüğət baxımından bunun əsli mənasına müxalifdir.

[Tabrizi]

1.3. Hz. Əlidən - radiallahu anhu - rəvayət olunur ki, “Allah rəsulu salləllahu aleyhi va səlləm cümədən öncə dörd rükət, cümədən sonra dörd rükət namaz qılar, salamı sonuncu rükətdə verərdi.
(Təbərani “Mucəmul - əvsat” II, 172)

1.4. İbn Abbasdan - radiallahu anhu - rəvayət edilir ki: “Rəsulullah salləllahu aleyhi va səlləm cümədən öncə dörd rükət namaz qılar, onların arasını bir şeylə (salamla) ayırmazdı”
(İbn Macə “İqamə” 94)

Hədisin digər şahidləri:

a) İbn Məsud - radiallahu anhu - rəvayət edir: “Rəsulullah salləllahu va səlləm cümədən öncə dörd rükət namaz qılardı”
(İbn Əbi Şeybə “əl-Musannəf” 4/114)

[Tabrizi]

Əbu Hureyra - radiallahu anhu - dedi: Nəbi - salləllahu aleyhi va səlləm - buyurdu: “Namaz qılmaq istəyən cümədən öncə dörd, sonra da dörd rükət namaz qılsın”
(Tahavi “Şərhi müşkilil əsər” 10/298 hədis: 4108)


Açıqlama

Yuxarıdakı rəvayətlər birlikdə həsən dərəcəsindədir.
(bax. əl-İraqi “Tarhut-Təsrib” 3/42; İbn Həcər “ət TƏlhisul-xabir” 2/74; Təhanəvi “İlaus-sünən” 7/9)

[Tabrizi]

1.5. Abdullah ibn Zubeyrdən - radiallahu anhu - mərfu olaraq nəql edilən hədisdə deyilir: “Öncəsində iki rükət namaz qılınmayan heç bir fərz namaz yoxdur.” İbn Hibban hədisə səhih demişdir.

1.6. Hz. Aişədən - radiallahu anhə - belə rəvayət olunur: “Allahın elçisi - salləllahu aleyhi va səlləm - çıxarkən iki rükət qılardı.” Digər rəvayətdə isə deyilir: “Elə olmadı ki, Allahın elçisi - salləllallahu aleyhi va səlləm - mənim yanımdan çıxsın və iki rükət qılmasın.”
Hədisin ilkin variantını İbn Hibbanın “əs Səhih” kitabında rəvayət edilmişdir.

[Tabrizi]

1.7. Əbu Əyyub əl-Ənsaridən - radiallahu anhu - edilən rəvayətə görə Nəbi salləllahu aleyhi va səlləm zəvaldan sonra dörd rükət qılardı. Əbu Əyyub deyir: “Davamlı qıldığın bu namazlar nədir?” Nəbi - salləllahu aleyhi va səlləm - : “Bu göy qapılarının açıldığı saatdır. Diləyirəm ki, səmaya o saatda mənimdə yararlı əməlim yüksəlsin” buyurdu.
(Tahavi, Əbu Davud, Tirmizi, İbn Macə)

Açıqlama

Rəvayət edilən bu hədislər cümə gününü istisna etmir. Beləliklə də Rəsulullahın - salləllahu aleyhi va səlləm - cümədən öncə iki vəya dörd rükət namaz qıldığı sabit olur.

[Tabrizi]

2. İkinci bölüm

2.1. Bizə Ubeydullah b. Abdulməcid xəbər verib (dedi ki,) bizə İbn əbi Zib əl-Məkburidən, (o) atasından, (o) Abdullah b. Vədiadan, (o da) Rəsulullahın - salləllahu aleyhi va səlləm - səhabəsi Salmani Farisidən - radiallahu anhu - rəvayət etdi: Nəbi sallallahu aleyhi va səlləm buyurdu: “Kim cümə günü qüsl alıb əlindən gəldiyi qədər təmizlənir və evindəki ətirdən vurar, sonra cüməyə gedər və (yan-yana oturan) iki kişinin arasını ayırmaz, (Allahdan) ona təqdir olunan namazı qılar, imam xütbə oxuyanda susarsa o cümə ilə digər cümə arasındakı günahları bağışlanar”
(Səhih Buxari “855”, İbn Macə 1097, İbn Xuzeymə 1763, İbn Hibban 2776, Əhməd 5/181, Darimi “Sünən” 1549)

[Tabrizi]

Açıqlama

İmam Buxarinin - rahiməhullah - iki rəvayətindən birində “summə rahə” sözləri keçir və “ravah: axşamın ravahı və bu vaxt yola çıxmaqdır və bu, günəş zeniti keçdikdən sonra gecəyə qədərdir.” (İbn Fəris (vəfatı hicri 395) “Mucməlul-luğə” 1/404). Buna əsasən (bu hədis) - namazda hər hansı bir ölçü müəyyən etmədən - cümə günü günəş zeniti keçdikdən sonra namaz qılmağa təşviq edir ki, bunun da ən az həddi iki rükətdir və bu iki rükətə az miqdarda ziyadə etməkdir.

[Tabrizi]

2.2. əbu Hureyradan - radiallahu anhu - edilən rəvayətə görə: Rəsulullah salləllahu aleyhi va səlləm buyurmuşdur : “Kim cümə günü qüsl edər və cüməyə gələr, təqdir edildiyi kimi namaz qılar, sonra imam xutbəsini bitirənə qədər susub dinləyər, sonra da qalxıb imamla birgə cümə namazını qılarsa, o cümə ilə növbəti cümə və üç gün də əlavə olaraq günahları bağışlanır”
(Buxari “cümə” 4, 19, Müslim “cümə” 10, 26, əbu Davud “təharət” 127, Tirmizi “cümə” 6, Nəsai “cümə” 14, Darimi “salət” 191, İbn Macə “İqamət” 83, İmam əhməd 2/460, 3/81, 5/198, 420)

[Tabrizi]

2.3. Nubşətə əl-Xuzəlidən - radiallahu anhu - edilən rəvayətə görə: Rəsulullah - salləllahu aleyhi va səlləm - belə buyurmuşdur: “Şübhəsiz ki, müsəlman kimsə cümə günü qüsl edər və sonra məscidə yönələr və heç kimə əziyyət vermədən (yerini alar). Əgər imam xutbəyə çıxmayıbsa, özlüyündə bilindiyi şəkildə namaz qılar. İmamın xutbəyə çıxdığını görərsə, oturub onu dinləyər və imam cümə xutbəsini bitirənə kimi danışmayıb susar da bu durumda əgər bütün günahları bağışlanmayıbdırsa, ondan sonrakı cüməyə kəffarə olar.
(İmam Əhməd 5/75. Hədisin raviləri siqadır. Bax. Şəvkani, “Neylul-əvtar” 3/288)

3. Üçüncü bölüm

3.1. AbdurRazzəq Mə'mərdən, o əyyubdan, o da Nafidən belə dediyini rəvayət edir: İbn Ömər - radiallahu anhu -cümədən öncə on iki rükət namaz qılardı.
(İbn Munzir, “əl-əvsət”, 4/97)

[Tabrizi]

3.2. İbn Sad - rahiməhullah - “ət-Tabəqat”da isnadıyla möminlərin anası Safiyyə bint Huyeydən - radiallahu anhə - rəvayət edir ki: o imam çıxmadan öncə dörd rükət, sonra imamla iki rükət (cümənin fərzini) qıldı.
(İbn Sad 8/360, isnadı səhihdir. Bax. Nasbur-rayə 1/315, Əlbani “əl-Əcvibə” s.35)

3.3. AbdurRazzəq Əbu Abdurrahmən əs-Suləmidən rəvayət edir: Abdullah ibn Məsud - radiallahu anhu - cümədən əvvəl və sonra bizə dörd rükət qılmağı əmr edərdi.
(AbdurRazzəq “əl-Musannəf” 3/427. İsnadı səhihdir. Bax. “Nasbur-rayə” 2/207)

Açıqlama

Bu mərfu hökmündə olan mövquf rəvayətdir. Beləki, İbn Məsud bu əmri muhtəmələn Rəsulullahdan gördüyü bir bilgiyə dayanmış olmalıdır.

[Tabrizi]

3.4. Cəbələ ibn Suheym rəvayət edir: “İbn Ömər - radiallahu anhu - cümədən öncə dörd rükət qılardı və onların arasını salamla ayırmazdı, cümədən sonra iki rükət, sonra da dörd rükət qılardı.”
(Tahavi “Şərhi məanil-asar 1/335. İsnadı səhihdir.)

3.5. Abdullah İbn Məsud - radiallahu anhu - cümədən öncə və sonra dörd rükət namaz qılardı.
(Tirmizi “Salət” 24; Tahavi I, 335; Əlbani “əl-Əcvibə” s.35)

3.6. İbn Abbas - radiallahu anhu - cümədən öncə 8 rükət namaz qılardı.
(İbn Munzir “əl-Əvsat” 4/97; Əlbani “əl-Əcvibə” s.35). Həmçinin Hərb əl-Kirmani isnadıyla İbn Abbasdan - radiallahu anhu - rəvayət edir ki, o cümə günü evində dörd rükət qılardı, sonra məscidə gələrdi nə ondan öncə, nə də sonra namaz qılmazdı.

[Tabrizi]

3.7. Zuhri Səaləbə bin Əbi Malik əl-Qurazidən zikr edib ki, onlar Ömər bin Xattabın - radiallahu anhu - zamanında Ömər (insanların arasına) çıxıb minbərdə oturana qədər namaz qılardılar. Ömər - radiallahu anhu - çıxdıqda, minbərə oturduqda və müəzzinlər azan verdikdə oturub danışardılar və müəzzin susduqda və Ömər ayağa qalxdıqda susardılar və heç kəs danışmazdı.
(İmam Malik “Muvatta” 1/10; Şafi 1/139. Nəvəvi səhih dedi. “Məcmu” 4/550)

3.8. a) İbrahim ən Nəhai- rahiməhullah - deyir: “Səhabələr cümədən öncə dörd rükət namaz qılardılar.”
(İbn Əbi Şeybə 4/114)

ən-Nəhai - rahiməhullah - deyir: Cümədən öncə dörd rükət qılmağı sevərdilər.
(İbn Əbid-Dunyə “əl-İydeyn” səhih isnadla)

[Tabrizi]

4. Dördüncü bölüm

4.1. AbdurRazzəq İbn Cureyc'dən (rəvayət edir ki,) o, Ata'ya - rahiməhullah - dedi: “Mənə çatıb ki, sən cümədən qabaq on iki rükət qılırsan, bu barədə sənə nə çatıb?” Onun üçün Ummu Həbibənin - radiallahu anhə - mərfu hədisini zikr etdi: “Kim günorta və gecə fərzlərdən başqa on iki rükət qılarsa Allah onun üçün Cənnətdə ev tikər.”
(AbdurRazzəq “əl-Musannəf”, 3/246; Muslim “Salətul-müsafirin” , 15; İbn Macə , “İqamətus-salət” , 100)

4.2. a) Əbu Hənifə > Həmmad > İbrahimdən - rahiməhullah - rəvayət edir: Cümə günü imam xutbə oxuyana qədər dörd rükət qıl.
Eyni isnadla ən-Nəhai - rahiməhullah - deyir: Zöhrdən əvvəlki dörd rükət, cümədən əvvəlki dörd rükət və sonrakı dörd rükət arada salam vemədən qılınır.
(İmam Əbu Yusuf “əl Əsər”. Bu əsərin isnadı haqqında danışmağa dəyməz. Beləki isnad daş kimi sağlamdır.)

[Tabrizi]

4.3. Abdullah b. Mübarək və Süfyan əs-Sovri - rahiməhumullah - cümədən əvvəl və sonra dörd rükət qılınması rəyində idilər.
(Tirmizi “Cümə” 24, Əlbani “əl-Əcvibə” s.35)

4.4. a) Əbu Bəkr əl-Əsram isnadı ilə Əbu Bəkr b. Ayyaşdan rəvayət edir: (tabiin) Həbib b. Əbi Sabit - rahiməhullah - (v. h 737) günəş zeniti keçmişdirsə, dörd rükət qılardı.

əl-Əsram isnadıyla Amr b. Səid əl-Asdan rəvayət edir: “Səhabələri gözləyərdim, günəş zeniti keçdikdən sonra durardılar və namaz qılardılar.”

4.5. Cümədən öncə dörd rükət qılmağın müstəhəb olması görüşündə olanlar arasında Həbib b. Əbi Sabit, ən-Nəhai, əs-Sovri, İbn Mübarək, Əhməd və İshaq - rahmətullahi aleyhim əcməin - vardır.
(İbn Qudamə “əl-muğni”, 3/250)

[Tabrizi]

4.6. İshaq ibn İbrahim ibn Həni imam Əhmədə - rahiməhullah - verdiyi suallar haqqındakı kitabında deyir: “Əbu Abdullahı - yəni Əhmədi - cümü günü olarkən günəş zeniti keçməyə az qaldığını bilənə qədər namaz qılarkən görürdüm. Buna az qaldıqda müəzzin azan verənə qədər namazı durdurardı və azana başladıqda durub iki və ya dörd rükət qılardı və aralarında salam verərək bir-birindən ayırardı.” Həmçinin dedi: “Əbu Abdullahı cümə günü müəzzin azan verdikdə iki rükət, ola bilsin ki, bəzən də azanın vəsfinə və uzunluğuna uyğun olaraq dörd rükət qılarkən görürdüm.”

[Tabrizi]

4.7. Cümədən öncə ratibə sünnətin olduğu görüşündə olanlara Əvzai, Əbu Hənifə və əshabı aiddir, bu Əhmədin sözünün zahirindən anlaşılan mənadır və bunu Əbu Yələ “Şərhul-Muzhəb”də və İbn Aqil zikr ediblər. Şafinin əshabına görə səhih olan görüş budur.
(Həmçinin bax. İbn Həcər “ət-Təlhisul xabir” 2/74; Nəvəvi “əl-Məcmu” 3/457; Mərğinəni “Hidayə” ; İbn Hümam “Fəthul-qadir” II/39; İbn Abidin “Rəddul-muxtar” I/452; əl-İraqi “Tarhut-Təsrib” 3/42; Təhanəvi “İlaus-sünən” 7/9; Halil Günənc “Böyük Şafi elmihalı” s. 205 və. s.)