Bu mövzudakı ismarıc sayı: 8

[Usuli]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

Ölkəmizdə Allaha sifət nisbət etmə yarışına girişmiş cahillərin fəxrlə bəhs etdikləri məsələlərdən biri də, Qiyamət günü Nəbinin - sallallahu aleyhi və səlləm - Allahla bərabər ərşin üzərinə oturdulmasıdır.

Bu iddianı israrla müdafiə edər, bu xəbərləri rədd edənləri cəhmilik və zındıqlıqla ittihamdan çəkinməzlər. Ayədə zikr edilən "Əl Məqamul Mahmud"un məhz bu olduğu üzərində durarlar...

Bu mövzuda zikr edilən xəbərlərlə bağlı elm əhlindən bəzilərinin rəylərini sizlərlə bölüşmək istəyirəm. Tövfiq Allahdandır.

[Usuli]

Maliki alimlərindən olan İbn Abdil Bərr (368-463 h/978-1071 m) "Öyülən Məqam" ayəsinin təfsirindən danışarkən bu xəbərin münkər olduğunu və əksində icma əmələ gəldiyini qeyd edir:

 

وقد روي عن مجاهد أن المقام المحمودَ أن يُقعِدَه معه يومَ القيامة على العرش , وهذا عندهم منكرٌ في تفسير هذه الآية

والذي عليه جماعةُ العلماء مِن الصحابة والتابعين ومَن بعدهم مِن الخالفين أن المقام المحمودَ هو المقامُ الذي يشفَع فيه لأمتِه

وقد روي عن مجاهد مثلُ ما عليه الجماعة مِن ذلك فصار إجماعاً في تأويل الآية مِن أهل العلم بالكتاب والسنة

 

"Mucahiddən "Əl Məqamul Mahmud"un təfsiri haqqında, uca Allahın Qiyamət günü Peyğəmbəri özüylə bərabər ərşdə oturdacağı rəvayət edilmişdir. Elm əhli qatında, ayənin təfsirində bu açıqlama münkərdir!

Səhabə, Tabiun və onlardan sonra gələn alimlər topluluğunun görüşü belədir: "Əl Məqamul Mahmud" Peyğəmbərin ümməti üçün şəfaət edəcəyi məqamdır.

Elm əhlinin üzərində olduğu bu görüş Mucahiddən də nəql edilmişdir. Beləcə bu görüş Kitab və Sünnəti bilən elm əhlinin bu ayənin təfsiri haqqında icma edilmiş görüşünə çevrilmişdir."

 

Qaynaq: İbn Abdil Bərr: Ət Təmhid: 19/64

Məğrib: 1387

[Usuli]

İbnul Cəvzi (508–597 h/1114–1201 m) Hənbəli mücəssimlərin Peyğəmbərin ərşə oturdulması haqqında sözlərinə münasibət bildirərək deyir:

 

روي عن عائشة - رضي الله عنها - قالتْ : سُئل رسولُ الله صلى الله عليه وسلم عن المقامِ المحمودِ قال : وعَدَني ربّي بالقُّعود على العرش . قلتُ : هذا حديثٌ مكذوبٌ لا يصِح عن رسول الله صلى الله عليه وسلم

 

قال ابن حامدٍ : يجب الإيمان بما ورَد مِن المماسَّة والقُرْب مِن الحق لنبيّه في إقعادِه على العرش . قال : وقال ابن عمر : { وَإِنَّ لَهُ عِنْدَنَا لَزُلْفَى } . قال : ذكَر الله الدنوَّ منه حتى يمَسَّ بعضَه

قلتُ : وهذا كذِبٌ على ابن عمر , ومَن ذكَر تبعيضَ الذات كفَر بالإجماع

 

قال القاضي أبو يعلى : يُقعِد نبيَّه على عرْشه بمعنى : يُدنِيه مِن ذاته ويقرِّبه منها ويشهَد له قوله { فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى } وقال ابن عباسٍ : كان بينَه وبينَه مقدار قوْسين

قلتُ : هذا عن جبريل لا عن الله سبحانه ، ومَن أجاز القرْبَ مِن الذات أجاز الملاصَقة . وما ذهَب إليه القاضي أبو يعلى صريحٌ في التجسيم

 

"Aişədən - Allah ondan razı olsun - belə dediyi rəvayət edilib: Rəsulullaha "Əl Məqamul Mahmud" haqqında sual verildi. Belə cavab verdi: "Rəbbim məni ərşin üzərində oturtmağı vəd edib".

Mən (İbnul Cəvzi) deyirəm: Bu hədis yalandır/uydurmadır. Rəsulullahdan səhih deyil!

 

İbn Hamid deyir: Uca Alahın Nəbisini ərşin üzərinə oturdacağı haqqında xəbərdəki (fiziki) yaxınlaşmağa və toxunuşa iman etmək lazımdır. İbn Ömər "Şübhəsiz ki, onun üçün bizim qatımızda bir yaxınlıq vardır" (Sad: 38/25)  ayəsini buna yozmuşdur. Davamən deyir: Uca Allah bir hissəsinə toxunana qədər ona yaxınlaşacaq.

Mən (İbnul Cəvzi) deyirəm: Bu, İbn Ömərə iftiradır. Kim Allahın hissələrdən ibarət olduğunu deyərsə icmayla kafirdir!

 

Qadi Əbu Yala deyir: Allahın Nəbisini ərşə oturtmasının mənası belədir: Onu öz zatına yaxınlaşdıracaq. Uca Allahın "İki yay məsafəsi və ya daha az oldu" (Ən Nəcm:53/9) ayəsi haqqında İbn Abbas belə demişdir: O ikisinin arasında iki yay miqdarı vardı.

Mən (İbnul Cəvzi) deyirəm: Burada qəsd edilən uca Allah deyil, Cibrildir. Kim Allahın zatına yaxınlaşmağı mümkün sayırsa, ona toxunmağıda caiz sayır. Qadi Əbu Yalanın sözləri apaçıq təcsimdir!"

 

Qaynaq: İbnul Cəvzi: Dəfu Şubəhit Təşbih: 244-246

Beyrut: Darul İmam Ravvas: 1428/2007

[Usuli]

Cəhmilik represiyasının növbəti qurbanı Şəmsuddin Əz Zəhəbi (673-748 h/1274-1348 m) olmalıdır. Çünki o, "Əl Uluvv li Aliyyil Ğaffar" və "Mizanul İtidal" adlı əsərlərində Nəbinin ərşə oturdulması xəbərini kökdən rədd edir, xəbəri dəstəkləmək üçün kitab yazan Mərvəzini isə təəssübdə ittiham edir:

 

فأما قضِية قعودِ نبينا على العرش ، فلم يثبُت في ذلك نصٌ ، بل في الباب حديث واهٍ ، وما فسَّر به مجاهد الآية كما ذكرنا

فقد أنكرَه بعضُ أهل الكلام ، فقام المروزي وقعَد ، وبالغَ في الانتصار لذلك وجمعَ فيه كتاباً

فأبصِرْ حفِظك الله مِن الهوى كيف آلَ الغلوّ بهذا المحدِّث إلى وجوبِ الأخذ بأثرٍ منكَرٍ

 

"Peyğəmbərimizin ərşə oturması məsələsi haqqında səhih/sabit olan bir tək rəvayət belə yoxdur. Bu babda zəif bir hədis və zikr etdiyimiz üzrə Mücahidin ayəyə verdiyi təfsir vardır.

Kəlamçılardan bəziləri bu xəbəri rədd etmişlər. Mərvəzi bu işə qol çirmələyib irəli getmiş, bu haqda müstəqil bir kitab yazmışdır... (Hədisi dəstəkləyən bəzi kimsələrin adını çəkdikdən sonra deyir)

Allah səni havaya uymaqdan qorusun! Bax gör bu mühəddisin (Mərvəzinin) ğuluvvu/təəssübü necə onu münkər bir xəbərin qəbulunu vacib sayma səviyyəsinə gətirib..."

 

Qaynaq: Şəmsuddin Əz Zəhəbi: Əl Uluvv li Aliyyil Ğaffar: 171

Riyad: Məktəbətu Ədvəis Sələf: 1416/1995
 

[Usuli]

Hənbəli mücəssimlərdən Qadi Əbu Yala (380-458 h/990-1066 m) Əhməddən gələn basqa bir rəvayətdə Mucahid hədisini zəif saydığını etiraf etməklə bərabər, digər kanallardan gələn rəvayətləri tərcih edir:

 

فإن قيلَ : أليس قد حكى أبو محمد بن بشار ، عن عبد الله بن أحمد ، عن أبيه أنه كان يُعرَض عليه الحديثُ فيقول فيه : هذا رواه كذا وكذا رجل يسَّمِيهم ، فإذا عُرِض عليه حديثٌ ضعيفٌ قال له : اضرِبِ عليه ، فعُرِض عليه حديثُ مجاهدٍ فضعَّفه فقال : يا أبه أضرِب عليه ؟ فقال : لا ، هذا حديثٌ فيه فضيلةٌ فأجْرِه على ما جرى ولا تضرِب عليه ، وظاهر هذا أنه ضعَّفه قيل : هذه حكاية لا يرَدُّ بها ما نصَّ عليه في مواضِعَ

 

"Əgər belə deyilsə: Əbu Muhəmməd bin Bəşşar, Əhmədin oğlu Abdullahdan nəql edir: Əhmədə hədislər ərz olunardı və o, bunu filan adamlar rəvayət edib deyərək, adlarını çəkərdi. Ona zəif hədis ərz edildikdə: "Üstünə xətt çək" şəklində bir söz işlədərdi.

Mucahidin (Peyğəmbərin ərşə oturdulması haqqındakı) hədisi ona ərz edildi və bunun zəif olduğunu söylədi. Oğlu Abdullah soruşdu: Ey Ata! Bununda üstünə xətt çəkimmi? Əhməd cavab verdi: Bu hədisdə (Peyğəmbər üçün) bir fəzilət vardır. Onuda digərləri kimi et, üstünə xətt çəkmə!

Bu hadisənin zahirindən Əhmədin hədisi zəif saydığı anlaşılır. Biz ona deyərik ki, bu hekayə əsas alınaraq digər yerlərdə dedikləri rədd edilməz."

 

Qaynaq: Qadi Əbu Yala: İbtalut Təvilat li Əxbəris Sifət: 1/490

Kuveyt: Dar İləfid Dəvliyyə

 

Qeyd: Əbu Muhəmməd bin Bəşşar və Əhmədin oğlu Abdullah sizin qatınızda sadiq kimsələr ikən, onların rəvayətini hansı əsasla rədd edirsiniz? havanıza uymadığı üçünmu?

Əhməddən həm zəif, həmdə səhih olduğu haqda rəvayətlər gələn bir xəbərin inkarı səbəbilə insanları Cəhmi, həlak olmuş firqə mənsubu və hətta kafir saymağa nə haqqınız var?

Hədisdə Peyğəmbər üçün bir fəzilət zikr edildikdə, zəifdə olsa onu qəbulmu etməliyik? Hədislərin incələnməsindəki ciddiyyətiniz budurmu? Təmiz din hovuzunu bu cürmü qoruyursunuz?

Bu rəvayəti zəif saydığı üçün bir görüşə görə Əhməddə cəhmidir deməliyik? Yoxsa bu qaydalar ancaq müxaliflərə işləyir?
 

[Muslih]

Səudiyyə Ərəbistanının ən böyük alimlərindən mütəşəkkil "Əl Ləcnətud Daimə lil Buhusil İlmiyyəti vəl İftə" adlı fətva komissiyasının Peyğəmbərin ərşə oturdulması məsələsində Cəhmiliyi:

 

س 1 : هل تتفضَّلون بإيراد الحديث الدال على إقعاد النبي صلى الله عليه وسلم على العرش؟

ج 1 : لم يثبُت عن النبي صلى الله عليه وسلم في هذا الأمر شيء يجب اعتقاده فيما نعلم ، وأما الأثر المروي عن مجاهد - رحمه الله تعالى- فهو أثرٌ منكرٌ كما نص على ذلك غيرُ واحدٍ مِن أهل العلم بالحديث

عضو ... عضو ... عضو ... نائب الرئيس ... الرئيس

بكر أبو زيد ... صالح الفوزان ... عبد الله بن غديان ... عبد العزيز آل الشيخ ... عبد العزيز بن عبد الله بن باز

 

"Sual: Peyğəmbərin - sallallahu aleyhi və səlləm - ərşə oturdulmasına dəlalət edən hədis haqqında nə buyurursunuz?

 

Cavab: Bildiyimiz qədər bu haqda Peyğəmbərdən etiqad edilməsi vacib olan heç bir şey sabit olmayıb.

Mucahiddən - Allah ona rəhmət etsin - nəql edilən isə münkər bir xəbərdir. Bunu bir çox hədis alimi açıq şəkildə söyləmişdir."

 

Fətva verənlər: Rəis: Abdul Aziz bin Abdillah bin Baz   Rəis muavini: Abdul Aziz Aluş Şeyx

Üzv: Abdullah bin Ğudeyyan   Üzv: Salih Əl Favzan   Üzv: Bəkr Əbu Zeyd"

 

Qaynaq: Fətəval Ləcnə: Fətva – 19346
 

[Usuli]

Yuxarıda təqdim edilən fətvada Peyğəmbərin ərşə oturdulması məsələsi inkar edilir və bu inkara imza atanlardan biridə Salih əl Fəvzandır.

Mən bu "alimlərin" nəyi imzaladıqlarına baxmadıqlarını və ya hər yerdə fərqli danışmaları səbəbilə ziddiyyətə düşdüklərini dəfələrlə vurğulamışam. Bu adamlar mənəvi trans halındadırlar. Belələrindən nəinki əqidə, ən yaxın avtobus dayanacağını belə soruşsanız, sizə yol göstərə bilməzlər...

O ziddiyyətlərdən biridə budur ki, Ləcnənin fətvalarında bu anlayışı rədd edən Salih Əl Favzan, başqa bir səs yazısında bu hədisin sabit olduğunu və Peyğəmbərin ərşə oturdulacağını, İbn Qeyyim kimi imamların rəyinin də bu olduğunu deyir. Səs yazısını buradan dinləmək mümkündür.

[Usuli]

"Cəhmi - Cəhmi" oyununun yeni personajı günümüz sələfilərinin dayaqlarından biri olan İbn Useymin bu haqda deyir:

 

السؤال : هل يصح تفسير المقام المحمود بجلوسه صلى الله عليه وسلم مع الله على العرش ؟

جواب العلامة ابن عثيمين : هذا غير صحيحٍ ، المقام المحمود جلوسه مع الله على العرش هذا غير صحيح ، وهذا لا يثبُت لأحدٍ سوى رب العالمين

 

"Sual: Öyülən məqamın Peyğəmbərin Allahla bərabər ərşdə oturması şəklində təfsiri doğrudurmu?

Cavab: Bu doğru deyil. Peyğəmbərin Allahla bərabər ərşdə oturması səhih deyil. Ərşdə oturmaq (!) ancaq aləmlərin Rəbbi haqqında sabitdir."

 

Qaynaq: İbn Useymin: Şərh Aqidəti Əhlis Sunnəti vəl Cəmaa: Kaset 12/A/12 ci sual

[Usuli]

İbn Teymiyyə (661-728 h/1263-1328 m) Peyğəmbərin ərşə oturdulması haqda Peyğəmbərə nisbət edilən bütün rəvayətlərin uydurma olduğunu deyir:

 

وفيها أشياءُ عن بعضِ السلف رواها بعضُ الناس مرفوعةً ، كحديث قعودِ الرسول صلى الله عليه وسلم على العرش ، رواه بعضُ الناس مِن طرقٍ كثيرةٍ مرفوعةً ، وهي كلُّها موضوعةٌ ، وإنما الثابت أنه عن مجاهد وغيرِه مِن السلف ، وكان السلَف والأئمة يروونه ولا ينكِرونه ، ويتلقَّونه بالقبول

وقد يقال : إن مثلَ هذا لا يقال إلا توفيقاً ، لكن لا بدَّ مِن الفرْق بينَ ما ثبَت مِن ألفاظ الرسول ، وما ثبَت مِن كلام غيرِه ، سواء كان مِن المقبول أو المردود

 

"Həmçinin ("İbtalut Təvilət" adlı) o kitabda sələfdən bəzilərinə məxsus sözlər vardır ki, bəzi insanlar bunları Peyğəmbərə nisbətlə nəql ediblər. Məsələn Rəsulullahın - sallallahu aleyhi və səlləm - ərşə oturması hədisi. Bu xəbər bir çox yollardan Rəsulullah nisbətlə rəvayət edilib, ancaq bütün bu rəvayətlər uydurmadır.

Bu fikir sadəcə sələfdən Mücahid və başqalarından sabitdir. Sələf və imamlar bunu rəvayət etmiş, inkar etməyib, qəbulla qarşılamışlar.

Bu haqda belə deyilmişdir:  Bu cür iddialar ancaq təvqifə əsaslandırılmalıdır. Lakin, Peyğəmbərin sözləriylə digərləri arasında fərq qoyulmalıdır. İstər qəbul ediləcək şeylər olsun, istər rədd ediləcək."

 

Qaynaq: İbn Teymiyyə: Dəru Təarudil Aqli vən Nəql: 5/237

Səudiyyə: 1411/1991

 

Qeyd: Burada çox önəmli nöqtə vardır. İbn Teymiyyə, Peyğəmbərin ərşə oturması rəvayətlərinin uydurma olduğunu, bunun Mücahid və digərlərinin fikri olduğunu deməklə yanaşı, imamların bunu qəbul etdiyini deyir...

Öncəliklə bu cür ümumiləşdirmə yanlışdır. Bu məsələni qədimdə də inkar edən bir çox alim vardır. Ən önəmlisi isə, Mücahid nə zamandan din qaynağıdır? Nə zamandan Tabiun sözüylə bu cür məsələlər isbat edilir? Nə zamandan Tabiun görüşünü inkar cəhmilik sayılır?...

Tərəzisi xarab olanın, nəticəsi qaçınılmaz olaraq yanlış olar... Bütün bunlar sözü gedən "imamların" din anlayışlarının "ciddiyyətini" bütün çılpaqlığıyla ortaya qoyur...