Bu mövzudakı ismarıc sayı: 2

[Usuli]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

İctimailəşdirmənin Mahiyyəti və Sahəsi

 

Gündəlik həyatımızda qarşılaşdığımız bir çox haqsızlıq və zülm vardır. Bununla yanaşı bir çox sahədə işlərin səhlənkarlıqla, yarımçıq görüldüyünə, insana dəyər verilmədiyinə şahid oluruq.

Hər ağıl sahibinə aydındır ki, bu haqsızlıq, səhlənkarlıq və saymamazlıqla mübarizə aparılarsa bu hallar azalar, öz axışına buraxılarsa daha da artarlar…

“Aktiv” və “passiv” növdən olmaq üzrə bir çox sivil mübarizə metodu vardır və haqsızlıqlarla mübarizə metodlarından biri də problemin ictimailəşdirilməsi – cəmiyyətin bundan xəbərdar edilməsidir!

İstər bu şəxsən sizə qarşı hansısa haqsızlıq, istərsə də cəmiyyətin bir qrupunun hüquqlarına qarşı etinasızlıq olsun. İstər bu, yol polisinin fərdi olaraq sizdən rüşvət tələb etməsi, istər sərhəd keçid məntəqələrindəki kütləvi etinasızlıq, saymamazlıq, insanların insan yerinə qoyulmaması olsun…

“Passiv” növdən sayılan ictimailəşdirmə metodu ayrılıqda istifadə edilə biləcəyi kimi, digər mübarizə metodlarıyla kombinasiya halında da istifadə edilə bilər. Məsələn hansısa haqsızlıq haqqında şikayət etməklə yanaşı, paralel olaraq hadisəni ictimailəşdirməklə mübarizənizi daha da effektiv hala gətirə bilərsiniz.

[Usuli]

İctimailəşdirmə Formaları və Səviyyələri

 

Nəticəyə təsirinə görə ictimailəşdirmə formaları müxtəlif növlərə bölünəcəyi kimi, ictimailəşdirmə prosesi müxtəlif səviyyələrdə/dərinliklərdə ola bilər. 

Məsələn bir hadisənin Video formatında ictimailəşdirilməsi, Audio və ya yazılı məqalə formatına nisbətdə daha effektivdir.

Başqa sözlə ictimailəşdirmənin bir çox formaları vardır və bu formalar effektivlik baxımından müxtəlifdirlər.

Əgər hansısa problemi ictimailəşdirmək istəyirsinizsə, bunun üçün ən effektiv formaları seçməlisiniz! Əgər imkan varsa Video formatında, mümkün olmazsa Audio və ya Rəsm, buna da imkan olmazsa yazılı məqalə formasında… Yeri gəlmişkən qeyd edim ki, bu işlər üçün ən praktik alətlərdən biri müasir telefonlardır. İşin ciddiyyətinə görə daha “qəliz” alətlərdən də istifadə edilə bilər…

Hətta, bəzi hadisələrin elə yerindəcə ictimailəşdirilməsi mümkündür. Məsələn səsinizi qaldırmaq, ətrafdakıların diqqətini bu haqsızlığa çəkməklə problemin həlli ehtimalını artırmış olarsınız. “Mini ictimailəşdirmə” adlandıra biləcəyimiz bu üsulu dəfələrlə təcrübədən keçirən biri olaraq effektivlik səviyyəsinin çox yüksək olduğunu deyə bilərəm.

 

İctimailəşdirmə səviyyəsinə gəlincə, istənilən problem müxtəlif səviyyələrdə ictimailəşdirilə bilər. Bir şəxs məruz qaldığı haqsızlığı sosyal şəbəkədə sadəcə öz səhifəsində yüz nəfər arasında ictimailəşdirə biləcəyi kimi, müxtəlif qəzetlər, xəbər saytları, mətbuat konfransları, ictimai xadimlərin səhifələri vasitəsilə “ölkə gündəmi” səviyyəsinə qədər yüksəldə bilər…

Bir qayda olaraq, problem nə qədər yüksək/geniş səviyyədə ictimailəşərsə, həll edilmə ehtimalı o dərəcədə yüksələr. Başqa sözlə - ictimailəşdirmə səviyyəsi, problemin həlli səviyyəsilə düz mütənasibdir.

Bu səbəblə hansısa problemi ictimailəşdirmək istədikdə, onu mümkün qədər yüksək səviyyədə işıqlandırılmasına çalışın!

Şəxsi təcrübəmə dayanaraq onu deyə bilərəm ki, Azərbaycan kimi ölkələrdə Media quruluşları formal fəaliyyət göstərdikləri üçün, onlar vasitəsilə səsinizi yüksəltməniz çox çətindir. Əksər hallarda əliboş qalarsınız… Bu sətirlər özünü hüquq müdafiəçisi adlandıran şəxslərin bir çoxu üçün də keçərlidir. Lakin, yoxlamaqda fayda var… Maraqlarına uyğun olduqda bəzi hadisələri işıqlandırmaları mümkündür…  

 

 

[Usuli]

İctimailəşdirmənin Təsiri və Nəticələri

 

İlk olaraq onu qeyd etmək lazımdır ki, bir çox digər mübarizə metodu kimi ictimailəşdirmə də hər zaman yüz faizlik bir nəticə verməz. Bəzən problem tam həll edilər, bəzən qismən - 80, 70, 40 və ya 20 %. Nadir hallarda nəticə 0 da ola bilər. Bu səbəblə, müəyyən problem haqqında heç bir nəticə əldə edilmədikdə ümumilikdə metodun yararsızlığına hökm edib, ümidsizliyə qapılmamaq lazımdır…

Bəlkə də, o anda effektiv olmayan bir ictimailəşdirmə, damla rolu oynayar və digər ictimailəşdirmələrlə birlikdə dama dama göl olar…

Ümumi qayda olaraq istənilən problemin ictimailəşdirilməsi, haqları tapdalanan məzlum üçün müsbət bir xüsusdur.

 

İctimailəşdirmə, zülm edən üzərində ciddi bir psixolojik təsir buraxar. Çünki, onun qarşısında artıq fərd deyil, cəmiyyət var. Etdiyi haqsızlıqdan artıq minlərcə insan xəbər tutacaq və sanki o, bu haqsızlığı bir nəfərə yox o görüntüləri izləyəcək hər kəsə edir. Bu halda kamera günəş şüalarını toplayıb, bir nöqtədə yandırıcı güc qazandıran böyüdücü rolunu oynayır... İnsanların, xüsusən şəxsiyyətsiz insanların bir çoxu bu cür bir təzyiqə davam gətirəcək gücə sahib deyil. Bunun ən bariz örnəklərindən biri, kameranı gördükdə anidən “val dəyişən”, özünü yığışdıran yol polisi əməkdaşlarıdır…

Edilən zülmdən, haqsızlıqdan cəmiyyətlə yanaşı, həm də müvafiq qurumlar xəbərdar olar…

Beləcə ünvanına çatma ehtimalı az olan şikayətiniz, bu yolla sürətli şəkildə lazımi qurumlara çatar. Onların problemə müdaxilə ehtimalı dəfələrlə artar. Bəzən qurumlarının adını təmizləmək, bəzən cəmiyyətdəki gərginliyi azaltmaq, bəzən özündən aşağıdakını əzmək, bəzən özündən daha yuxarı qurumların qəzəbinə tuş gəlməmək, bəzən firmanın nüfuzunu qorumaq, bəzən rəqibləri önündə öz xanasına mənfi xal yazdırmamaq üçün… Nadirən isə, vətəndaşa edilən haqsızlığa qəzəblənib, onun da insan olduğunu xatırlayaraq…

 

Bu təsirlər, öz növbəsində müsbət nəticələr ortaya çıxarar. Haqsızlıq edən kimsə, müvafiq şəkildə cəzalandırılar (Metro şirkətinin namaza dair çirkin sözlər deyən sürücüsünün işdən qovulması kimi).

Taxtından endirilməsə belə, taxtı ciddi şəkildə sarsılar.  Gələcəkdə haqsızlıq etmədən öncə taxtının artıq laxlamış olması onu daha təmkinli edər… (Əli Həsənov kimi)

Bəzən simvolik olaraq üzr istənilər ki, bu da bir mənada məzlum üçün kiçik də olsa bir nailiyyətdir və gələcək mübarizələr üçün bir ümiddir.(Elnarə Təhməzovanın üzr istəyib, ANS dən qovulması kimi).

Bəzən üzr istəməsələr də, gərəkli dərsi almaları səbəbilə eyni səhvi təkrar etməzlər. (Jurnalist Vüsal Məmmədov kimi)

Zalım olaraq tanıdılan şəxs, həmçinin zülmdə həmkar olan digər şəxslər üçün ibrətə çevrilər. (Uşaqların hicabla məktəbə buraxılmaması hadisələrində olduğu kimi)

 

Bütün bunlarla yanaşı məsələlərin ictimailəşməsi, məzlumdan “qisas alınması” riskini azaldar. Çünki, alınacaq qisasın da ictimailəşməsi daha ciddi nəticələr doğura bilər… Beləcə fərd özünü tək hiss etməz, şüurlu və haqsızlığa etiraz edən bir cəmiyyət ruhu formalaşar.

Qeyri rəsmi olaraq "Hakimiyyətin dördüncü qolu" adlanan Media, öz gücünü məhz ictimailəşdirmə əsasından alır...

Lakin, vurğulanması vacib olan bir nöqtə də var. İctimailəşdirmə hər nə qədər effektiv bir mübarizə metodu olsa da, zülm və haqsızlıqlar sadəcə klaviatura arxasında ortadan qaldırılmaz… Dolayısıyla sadəcə ictimailəşdirməklə vəzifəsini yerinə yetirdiyini, zülmə qarşı böyük qəhramanlıq nümayiş etdirdiyini zənn edən kimsə yanılmışdır! İctimailəşdirmə sadəcə ictimailəşdirmədir…

Mövzunun davamında ictimailəşdirmənin efekti barədə hər kəsin təqib etdiyi müxtəlif real hadisələrdən misallar veriləcək. Tövfiq yalnız Allahdandır.