Bu mövzudakı ismarıc sayı: 5

[Zeynul Abidin]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

Xalq arasında yadırğanan şeylərdən biri, kimsənin öz qızını və ya bacısını başqa birinə evləndirmək üçün təklif etməsidir. Bu mentalitetin ölkəmiz Müsəlmanlarına da təsiri olmuşdur. Beləki, bir çox insan bu məsələyə hələdə yaxşı baxmır və digərləri də bu qınamalara məruz qalmamaq üçün çəkingən davranır.

 

İslamın bu məsələdəki mövqeyi nədir?

Vəli, yəni ata, qardaş və s. öz qızını, bacısını yaxud himayəsində olan digər bir qadını saleh gördüyü şəxsə evlənməsi üçün təklif edə bilərmi? Bu, xoş qarşılanan müstəhəb bir əməldirmi?

Qadın özünü uyğun gördüyü, ləyaqət sahibi kimsəyə evlənməsi üçün təqdim edə bilərmi? Bu qınanılacaq bir şeydirmi?

Bu təkliflər mal – dövlət kimi dünyəvi məqsədlərlə olduğu zaman hökm dəyişərmi?
 

[Zeynul Abidin]

Uca Allah Şuaybın öz qızlarından birini Musaya – Allahın salamı hər ikisinin üzərinə olsun – evlənməsi üçün təklif etməsi haqda buyurur:

 

« قَالَ إِنِّي أُرِيدُ أَنْ أُنكِحَكَ إِحْدَى ابْنَتَيَّ هَاتَيْنِ ... »

 

“Dedi ki: Bu iki qızımdan birini sənə nigahlamaq istəyirəm...”

Əl Qasas: 28/27

 

 

Müfəssirlərdən Əbu Abdillah Əl Qurtubi (600-671 h/1204-1274 m) ayənin təfsirində deyir:

 

فيه عرْضُ الوليِّ بنتَه على الرجل ؛ وهذه سنةٌ قائمةٌ ؛ عرَضَ صالحُ مدينَ ابنتَه على صالحِ بني إسرائيلَ ، وعرَضَ عمرُ بنُ الخطاب ابنتَه حفصةَ على أبي بكرٍ وعثمانَ، وعرَضتْ الموهوبةُ نفسَها على النبي صلى الله عليه وسلم ؛ فمِن الحَسَنِ عرضُ الرجل ولِيَّتَه ، والمرأةِ نفسَها على الرجل الصالحٍ ، اقتداءً بالسلف الصالح

قال ابنُ عمرَ : لمَّا تأيَّمتْ حفصةُ قال عمرُ لعثمانَ : إن شئتَ أُنْكِحُك حفصةَ بنتَ عمرَ

 

“Bu ayədə, vəlinin öz qızını birisinə təklif etməsinə dəlil vardır. Bu əməl davam edən bir sünnətdir.

Mədyənin salih insanı (Şuayb) Bənu İsrailin salihinə (Musaya) öz qızını təklif etmişdir.

Ömər bin Əl Xattab öz qızı Hafsayı Əbu Bəkr və Osmana təklif etmişdir.

Özünü hibə edən qadın da onunla evlənməsi üçün Nəbiyə - sallallahu aleyhi və səlləm – təklif etmişdi.

Beləliklə kişinin saleh sələflərə uyaraq vəlisi olduğu qızını və ya qadının özünü salih bir insana təklif etməsi gözəl şeylərdəndir.

İbn Ömər belə demişdir: “Hafsa dul qaldığı zaman, Ömər Osmana dedi ki, əgər istərsən Ömərin qızı Hafsayı sənə nigahlayım.”

 

Qaynaq: Əbu Abdillah Əl Qurtubi: Əl Camiu li Əhkəmil Quran: 16/261

Beyrut: Ər Risələ: 1427/2007

 

[Zeynul Abidin]

Buxarinin rəvayət etdiyi hədisdə deyilir:

 

باب عرْضِ المرأةِ نفسَها على الرجلِ الصالحِ

 

قال أنسٌ : جاءتِ امرأةٌ إلى رسولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم تعرِض عليه نفسَها , قالتْ : يا رسولَ الله ألكَ بي حاجةٌ ؟

فقالتْ بنتُ أنسٍ ما أقَلَّ حياءَها , وَا سَوْأَتَاهْ , وَا سَوْأَتَاهْ . قال : هي خيرٌ منكِ , رغِبتْ في النبي صلى الله عليه وسلم فعرَضتْ عليه نفسَها

 

“Qadının özünü salih kişiyə ərz etməsi babı.

 

Ənəs dedi: Bir qadın Nəbinin - sallallahu aleyhi və səlləm – yanına gəlib özünü ona ərz edərək belə dedi: Ey Allahın Rəsulu mənə ehtiyacın varmı? (yəni: mənimlə evlənərsənmi?)

Ənəsin qızı dedi: Nə hayazsız qadınmış bu! Bu nə biyabırçılıqdır! Bu nə biyabırçılıqdır!

(Ənəs) dedi: O səndən daha xeyrlidir! Nəbidən - sallallahu aleyhi və səlləm - xoşu gəldi və özünü ona ərz etdi.”

 

 

Buxari şarihlərindən İbn Battal (v. 449 h/1057 m) bu hədisin şərhində belə deyir:

 

قال المهلَّب : فيه جوازُ عرضِ المرأةِ نفسَها على الرجلِ الصالحِ , وتعريفه برغْبتها فيه لصلاحِه , وفضْله ، ولعِلْمه وشَرَفه ، أو لخَصْلةٍ من خِصالِ الدين ، وأنه لا عارَ عليها فى ذلك ولا غَضاضَةَ ، بل ذلك زائدٌ فى فضلها ، لقول أنسٍ لابنته : " هِيَ خَيْرٌ مِنْكِ " وفيه : أن للرجلِ الذي تعرِض المرأةُ نفسَها عليه ألا ينكِحَها إلا إذا وجَد فى نفسه رغبةً فيها

 

“Muhəlləb (bin Əbi Sufra) dedi: Bu hədisdə qadının özünü salih kişiyə evlənməsi ücün ərz etməsinə və qadının öz meylini ona bildirilməsinə dəlil var. Bu meyl kişinin salihliyinə, fəzilətinə, elminə, şərəfinə və ya hərhansı bir dini xüsusiyyətinə görə ola bilər.

Burada qadın üçün utanılacaq bir şey və ləyaqətsizlik yoxdur. Əksinə bu qadının fəzilətini artırar. Çünki, Ənəs qızına belə dedi: “O qadın səndən daha xeyrlidir”.

Həmçinin hədisdə dəlil var ki, qadının özünü ərz etdiyi kişinin ondan xoşu gəlmədiyi zaman onu almaya bilər.”

 

Qaynaq: İbn Battal: Şərhu Sahihil Buxari: 7/227

Məktəbətur Ruşd
 

[Zeynul Abidin]

Şafilərdən Muhyiddin Ən Nəvəvi (631-676 h/ 1233-1277 m) "Muslim"in şərhində yuxarıda qeyd edilən hədisdən çıxan hökmlərdən danışarkən deyir:

 

وفيه استحبابُ عرْض المرأةِ نفسَها على الرجل الصالحِ ليتزوجَها

 

"Bu hədisdə, qadının özünü onunla evlənməsi üçün salih kişiyə ərz etməsinin müstəhəb olduğuna dəlil vardır."

 

Qaynaq: Muhyiddin Ən Nəvəvi: Sahihu Muslim bi Şərhin Nəvəvi: 9/212

Misir: 1347/1929

[Zeynul Abidin]

Buxarinin səhihini şərh edən Hənəfi alimlərindən Bədruddin Əl Ayni (772-855 h/1361-1451 m) "Umdətul Qari Şərhu Sahihil Buxari" adlı kitabında deyir:

 

قولُ أنسٍ لابْنَتِهِ : "هِيَ خَيْرٌ مِنْكِ" ، دليلٌ على جواز عرْض المرأةِ نفسَها على الرجلِ الصالحِ ، وتعريفِه رغبتَها فيه ؛ لصلاحِه وفضلِه ، أو لعِلْمه وشرفه ، أو لخَصْلة من خِصالِ الدين ، وأنه لا عارَ عليها في ذلك ، بل يَدُلُّ على فَضْلِهَا ، وبنتُ أنَسٍ - رضي الله عنه - نظَرتْ إلى ظاهر الصورة ، ولم تُدْرِكْ هذا المعنى ، حتى قال أنَسٌ : "هِيَ خَيْرٌ مِنْكِ" ، وأمَّا التي تَعرِضُ نفسَها على الرجل لأجل غرَضٍ من الأغراض الدنيوية ، فأقبحُ ما يكون من الأمر وأفضحِه

 

"Ənəsin öz qızına "O səndən daha xeyrlidir" deməsi, qadının özünü salih kişiyə (evlənməsi üçün) təklif etməsinə və qadının kişinin salahı, fəziləti, elmi, şərəfi və ya başqa bir dini xüsusiyyəti üçün ona meyl etdiyinin kişiyə bildirilməsinə dəlildir. Həmçinin bu hərəkətdə qadın üçün utanılacaq bir şey olmadığını göstərir. Əksinə bu qadının fəzilətinə dəlalət edir.

Ənəsin qızı – radiyallahu anh – işin zahirinə/səthi olaraq baxmış və Ənəs ona "O səndən daha xeyrlidir" deyənə qədər bu mənanı anlamamışdı.

Lakin, özünü dünyəvi bir məqsədlə kişiyə təklif edənə gəlincə, bu olduqca qəbahətli və biyabırçı əməldir."

 

Qaynaq: Bədruddin Əl Ayni: Umdətul Qari: 20/161

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1421/2001
 

[Zeynul Abidin]

Şafi fəqihlərindən Şəmsuddin Əş Şirbini (v. 977 h/1570 m) "Muğnil Muhtac" adlı şərh çalışmasında belə deyir:

 

يُسَنُّ للولي عرْضُ مولِّيتِه على ذَوي الصلاحِ كما فعَل شعَيبُ بموسى عليهما الصلاة والسلام وعمرُ بعثمانَ ثم بأبي بكرٍ رضي الله تعالى عنهم

 

"Vəlinin öz vəlayəti altında olan qadını, salah sahiblərinə (evlənmələri üçün) ərz/təklif etməsi sünnətdir.

Neçəki bunu Şuayb Musaya - Allahın salat və salamı hər ikisinin üzərinə olsun -, Ömər Osmana və Əbu Bəkrə - uca Allah onlardan razı olsun - etmişdi."

 

Qaynaq: Şəmsuddin Əş Şirbini: Muğnil Muhtac: 3/188

Beyrut: Darul Mərifə: 1418/1997