Mövzuda Bir İsmarıc Var

[Usuli]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

Namazın əhkamlarını iki qismə bölə bilərik: Kütləvi şəkildə bilinən və Fiqh kitablarında rahatlıqla tapılması mümkün olan məsələlər. Kütləvi olaraq bilinməyən, sıradan kitablarda haqqında doyurucu məlumat olmayan məsələlər.

Bizlərə tez tez ikinci qismdən olan məsələlər haqqında suallarla müraciət edilir. Bu ehtiyacı nəzərə alaraq, müvafiq məsələləri bir bölümdə toplamağa qərar verdik və onları nisbi mənada "nadir məsələlər" adlandırdıq. Tövfiq yalnız Allahdandır.

[Usuli]

Safın/Sıranın Arxasında Münfərid/Tək Başına Namaz Qılmağın Hökmləri

 

Hənəfilərdən Alauddin Əl Kəsəni (v. 587 h/1191 m) "Bədəius Sanəi fi Tərtibiş Şərai" adlı əsərində bu haqda deyir:

 

ثم الصلاة مُنفرِدا خلفَ الصف إنما تكرَه إذا وجَد فُرْجةً في الصف فأما إذا لم يجِد فلا تكرَه ؛ لأنَّ الحالَ حالُ العذْر وإنها مستثناةٌ

وينبغي إذا لم يجِد فُرْجةً أن ينتظِرَ مَن يدخُل المسجدَ ليصْطَفَّ معْه خلفَ الصف

فإن لم يجِدْ أحداً وخاف فوْتَ الركعةِ جذَب مِن الصفّ إلى نفسِه مَن يعرِف منه علمًا وحسنَ الخُلُق لكيْ لا يغضَب عليه

فإن لم يجِد يقِف حينئذٍ خلفَ الصفّ بحِذاءِ الإمام

 

"Safın/sıranın arxasında tək durub namaz qılmaq, sadəcə ön safda boşluq olduğu zaman məkruhdur. Əgər ön safda boş yer yoxdursa, məkruh deyil. Çünki bu, üzr/zərurət halıdır və (ümumi hökmdən) müstəsnadır...

Əgər ön safda yer yoxdursa, onunla yeni saf tutmağın mümkün olduğu kimsələrdən, məscidə girən olub, olmadığına baxar. Əgər heç kimi tapmaz və rükəti qaçıracağından qorxarsa, ön safdan elminə və əxlaqına bələd olduğu bir nəfəri özünə doğru, geri çəkər. (Elm və əxlaqın zikr edilmə) səbəbi, geri çəkilənin ona hirslənməməsi (və cahilliyindən öz namazını da pozmaması üçündür).

Yox əgər safdan çəkməyə layiq adam tapmazsa, o zaman safın arxasında, imamın paralelində (tək) durar."

 

Qaynaq: Alauddin Əl Kəsəni: Bədəius Sanəi: 1/218

Darul Kutubil İlmiyyə: 1406/1986

 

 

Hənəfilərdən Əbul İxlas Əş Şurunbulali (994-1069 h/1585-1659 m) “Durər” haşiyəsində deyir:

 

أقول : فإنْ لم يجِد فُرْجةَ اختلَف العلماءُ : قيل يقوم وَحْده ويُعذَر ، وقيل يجذِب واحداً مِن الصف إلى نفسِه فيقِف إلى جنْبِه

والأصحُّ ما روى هشام عن محمد أنه ينتظِر إلى الركوع فإن جاءَ رجلٌ وإلا جذَب إليه رجلًا أو دخَل في الصف

 قال مولانا البديع : والقيام وحْدَه أولى في زمانِنا لغلَبةِ الجهلِ على العوامّ فإذا جرَّه تَفسُد صلاتُه

 

"Mən (Şurunbulali) deyirəm: Alimlər, ön safda yer tapmayanın nə edəcəyi haqda ixtilaf ediblər:

1. Safların arxasında tək durar və üzrlü qəbul edilər.

2. Öndəki safdan bir nəfəri özünə doğru çəkər və onun yanında saf tutar.

 

Səhih/Doğru görüş, Hişamın Muhəmməddən nəql etdiyidir: Rukuya gedilənə qədər gözləyər və gələn olarsa onunla saf tutar. Gələn olmazsa, ön safdan bir nəfəri özünə doğru çəkər və ya bir təhər ön safa daxil olar.

Ustadımız Bədi belə demişdir: Avamlarda cəhalətin yayğın olması səbəbilə, bizim zamanımızda, safın arxasında tək durması daha uyğundur. Çünki, ön safdan bir nəfəri çəkdiyi zaman, (çəkilənin cəhaləti səbəbilə) onun da namazı pozulmuş olar."

 

Qaynaq: Mulla Xusrəv: Durərul Hukkəm fi Şərhi Ğurəril Əhkəm: 1/109

İhyəul Kutubil Arabiyyə

 

 

Zikr edilən əhkamları, daha sadə dildə tərtibləyək:

1. Safın arxasında tək başına qılınan namaz, heç bir halda batil deyildir. Bu əməl namazı pozmur.

2. Son safda boş yer varsa, oranı doldurmayıb, arxada tək durmaq məkruhdur.

3. Son safda boş yer olmazsa, üzr səbəbilə arxada tək durması məkruh deyildir.

Bu halda olan kimsə necə davranmalıdır?

a ) Rukuya gedilənə qədər gözləyər, gələn olarsa onunla bərabər saff tutar.

b ) Rukuya gedilməyə az qalana qədər gələn olmazsa, iki ehtimal mövcuddur:

- Əgər ön safda, geri çəkilmə hökmünü bilən birini tanıyırsa onu, və ya zənni qaliblə saf əhli bu hökmü bilirsə, onlardan birinin çiyninə yüngül toxunub, geri çəkər, onunla bərabər saf tutar.

- Əgər ön safda belə birini tanımır və zənni qaliblə saf əhli bu əhkamdan xəbərsizdirsə, arxada tək başına durması daha uyğundur.