Bu mövzudakı ismarıc sayı: 4

[Abdul Malik]

Assalamu aleykum

 

Tövhidin Rübubiyyət,Üluhiyyət,Əsma və Sifət olaraq 3 yerə ayrılması bütün Əhli-Sünnətdə qəbul görmüş bir bölgüdür,yoxsa bu İbn Teymiyyədən başlayıb?

[Abu Davud]

Mümkünsə mən də suala 1 sual əlavə edim.

 

Sualım "Lə iləhə illəllah"-ın "7 şərti" haqdadır. Bu da Əhli Sünnətdə qəbul olunmuş bir məsələdir yoxsa son zamanlar peyda olanlar icad edib?

 

[Usuli]

Və aleykumussəlam.

Öncəliklə onu deyim ki, istər əqidədə istər fiqhdə, istər digər elmlərdə sonradan edilən düzgün bölgülər məsələnin daha gözəl anlaşılmasına xidmət etdiyi üçün müsbət qarşılanmalıdır. Məsələn Allah haqqında inancın “Allah haqqında vacib olanlar”, “Allah haqqında caiz olanlar”, “Allah haqqında imkansız olanlar” şəklində   3 qismə bölünməsi, fiqhin “İbadətlər”, “Müaməlat” və “Cəzalar” şəklində bölünməsi və digər bölgülər məsələnin daha gözəl anlaşılmasına və zehində yerləşməsinə kömək edir. Biz özümüz hazır olan bu bölgüləri istifafə edir, ehtiyac olduqda yenilərini meydana gətiririk.

Lakin, özlüyündə düzgün olmayan və yanlış anlaşılmalara yol açan bölgülər haqqında eyni şeyi demək mümkün deyil. Zamanımızda məşhurlaşan bölgülərin bir qismi bu cinsdəndir. Onları oxuyan cahillər özləri çoxsaylı tövhid bölgüləri və şərtləri arasında itib batmalarına baxmayaraq, anlamadıqları bu bölgülərlə insanları təkfir edirlər. Bir çox hallarda bu “termin anarxiyası” fırıldaqçılar üçün münbit şərait yaradır...

Bu təqsimin müəllifi İbn Teymiyyədirmi? Daha öncə yaşayan bəzi alimlərin bənzəri sözləri vardır. Lakin, onlardan heç birinin bunu sistem halına gətirdiyini bilmirəm. Bu sözlərdən İbn Teymiyyənin dediyinə ən yaxını və mahiyyətcə eynisi İbn Batta Əl Ukbərinin eyni məzmunlu sözləridir. Bir sözlə bu üçlü bölgünün sistemli şəkildə İbn Teymiyyə tərəfindən orataya qoyulduğunu demək mümkündür.

Alimlər bu bölgünü qəbul ediblərmi? Əslində bu sualı ortaya çıxaran bir yanlış anlaşılmadır. İbn Teymiyyənin “ümmətin qazisi” statusuna layiq görülməsi zamanımızda ortaya çıxan bir şeydir. Bir çox alim vardır ki, öz zamanında İbn Teymiyyə adlı bir alimin varlığından belə xəbərsiz idi. Alimlərin bu təqsimə münasibət göstərdiyinə rast gəlməmişəm.

İbn Teymiyyənin bu bölgü üzərinə qurduğu məşhur “müşriklər Rububiyyəti qəbul edirdilər” prinsipinə gəlincə bu sözlə razı deyilik. Müşriklərin rububiyyəti tam anlamıyla qəbul etmədiyini ifadə edən açıq ayələr vardır. Müşriklərin Allahı yaradıcı olaraq qəbul etməsinə gəlincə bu Rububiyyətin sadəcə bir parçasıdır.

 

Əbu Davud qardaşın yeddinci şərtlə bağlı sualına cavab olaraq: Sualı dəqiqləşdirin. Hansı şərt və bu şərtlə nəyi qəsd edirlər?

Çünki, bu barədə ən son oxuduğum və müəllifi sələfi olan bir məqalədə tövhidin qəbulu üçün, xaricə gedərkən viza almağın küfr olduğuna yəqinliklə iman etmək şərti belə vardı...

[Abdul Malik]

Qardaşın dediyi "Lə iləhə ilallahın şərtləri" kimi tanınan şərtlər: Link

[Usuli]

Verdiyiniz linkdəki yazıyla tanış oldum. Öncəliklə iddialarla, dəlil olaraq zikr edilən şeylərin bir çoxu arasında əlaqə olmadığı diqqətimi çəkdi. Sələfilərin ən bariz özəlliklərindən biri, dəlillə iddia arasında əlaqə qura bilməmək və sadəcə kəlimə bənzəriliyini tədlis üçün istifadə etməkdir.

 

Şərt olaraq zikr edilən şeylərin bir qismi prinsip olaraq şərt sayıla bilər. Məsələn yəqinlik şərti kimi. Ancaq bu şərtlərin çoxu insanın qəlbiylə əlaqəli olub, zahiri hökmlərdə heç bir rolu yoxdur.

Bəziləri isə, ümumiyyətlə şərt sayıla bilməz. Məsələn altıncı maddədə zikr edilən bu cümlə "Allahın qoyduğu bütün qayda – qanunlara, şəriət və sünnəyə əməl etmək" dediyimizə örnəkdir.

Bu yazını qələmə alan bədəvinin şərt sözünün mənasından xəbərsiz olduğu açıqdır. Sadə dildə desək: şərt bir şeyin olmazsa olmazıdır. Məsələn təharət namazın şərtidir deyirik. Yəni, təharəti olmayanın namazı keçərsizdir. Bu yazıdan anlaşılan budur ki, Allahın bütün əmrlərinə əməl etmək tövhidin qəbulu üçün qaçınılmazdır. Kim bunu etmirsə tövhidi qəbul olmaz.

 

Məncə bu cür məqalələr, "tövhid"də dərinləşmə ifadəsi olaraq yazılan, lakin həqiqətdə cəhalətdə boğulma ifadəsi olan şeylərdəndir. Tövfiq Allahdandır.