Bu mövzudakı ismarıc sayı: 11

[Muslih]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

Heç kimə gizli deyil ki, sağa sola təkfir yağdıraraq, özlərini hədəf olmaqdan qurtarmağa çalışan sapıq firqə, öz batil dəvətlərini "Ümmətin Qazisi" rolu verdikləri İbn Teymiyyənin kölgəsində qurub...

Hər kəs xəta etsədə o əsla edə bilməz. Hər məsələdə son söz onun olmalıdır... İbn Teymiyyənin tənqid edilə biləcəyini iddia etmək belə ən yaxşı halda bidətçi olmaq üçün yetərli sayılır...

Onun kitablarını anlamaq üçün xüsusi lüğətlərə ehtiyac varmış... Ona ancaq müşrik sufilər müxalif olarmış... Əgər Muhəmməddən sonra Peyğəmbər göndərilsə o olacaqmış və bir çox başqa boş və çirkin sözlər...

Bu qısa mövzuda İbn Teymiyyənin bəzi təhlükəli, ziddiyyətli fikirlərinə toxunmaq, istərdim. Təkfir akademiyası məzunları öz Şeyxul İslamlarına eyni münasibəti göstərəcəkmi? Yoxsa növbəti yəhudilik manyovrlarına şahid olacayıq? Tövfiq Allahdandır!
 

[Muslih]

Öncəliklə İbn Hazm (384-456 h/ 994-1064 m) “Məratibul İcma” kitabında deyir:

 

اتفقوا أنَّ الله عزَّ وجلَّ وحدَه لا شريكَ له خالقُ كل شيءٍ غيرَه وأنه تعالى لم يزَل وحدَه ولا شيءَ غيرُه معه ثم خلَق الأشياءَ كلَّها كما شاءَ وأن النفْسَ مخلوقةٌ والعرشَ مخلوقٌ والعالمَ كلُّه مخلوقٌ

 

"(Alimlər) ittifaq etmişlər: Allah – azzə və cəll – təkdir, şəriki yoxdur, özündən başqa hər şeyin yaradıcısıdır. Uca Allah tək idi və onunla bərabər heç bir şey yox idi, daha sonra bütün varlıqları istədiyi kimi yaratdı. Nəfs, ərş məxluqdur. Aləmin tamamı məxluqdur."

 

Qaynaq: İbn Hazm: Məratibul İcma: 167

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə

 

İslam əhlindən, hətta yeni müsəlman olanlardan bu sözlərə qatılmayan, bunun əksinin küfr olduğuna etiqad etməyən, deyilənlərə etiraz edəcək kimsə düşünə bilirsinizmi? Qəribədir ki, buna etiraz edən, qarşı çıxan İbn Teymiyyədir:

 

وأعْجَبُ مِن ذلك حكايتُه الإجماعَ على كفرِ مَن نازعَ أنه سبحانه لم يزَل وحده، ولا شيءَ غيرُه معه ، ثم خلَق الأشياء كما شاءَ

ومعلوم أنَّ هذه العبارةَ ليستْ في كتاب الله ، ولا تُنسَبُ إلى رسول الله صلى الله عليه وسلم بل الذي في الصحيح عنه حديثُ عمرانَ بنِ حُصَيْنٍ رضي الله عنه عن النبي صلى الله عليه وسلم : كَانَ اللَّهُ وَلَا شَيْءَ قَبلَه ، وَكَانَ عَرشُهُ عَلَى المَاءِ ، وَكَتَبَ فِيْ الذِّكْرِ كُلَّ شَيْءٍ ، وَخَلَقَ السَّمَواتِ وَالأَرْضَ

 

“Bundan daha qəribəsi onun (İbn Hazmın) “Uca Allah tək idi və onunla bərabər heç bir şey yox idi, daha sonra varlıqları istədiyi kimi yaratdı” fikrinə müxalif olanın küfrü haqqında icma nəql etməsidir.

Məlumdur ki, belə bir ibarə Allahın kitabında yoxdur, nə də Rəsulullaha – sallallahu aleyhi və səlləm - nisbət edilə bilməz.

Əksinə Nəbidən Səhihdə İmran bin Husayn kanalıyla rəvayət edilən hədisdə deyilir: "Allah vardı və Ondan öncə heç bir şey yoxdu. Onun ərşi suyun üzərindəydi. Qorunan Lövhədə hər şeyi yazdı. Səmaları və yeri yaratdı"...”

 

 

Qaynaq: Əhməd İbn Teymiyyə: Naqdu Məratibil İcma: 304

Beyrut: Daru İbn Hazm: 1419/1998

 

Allahla bərabər heç bir məxluqun olmadığı fikrini qəbul etməmək, onunla bərabər qədim varlıqların olduğunu iddia etməkdir!

Mətndən də anlaşıldığı üzrə İbn Teymiyyə məhz alimlərin küfr olduğunda icma etdiyi bir fikirdədir. Bunun küfr olduğunu bir çox İslam alimi açıqlamış və elm əhli bu haqda icma etmişdir. Maraqlıdır görəsən tərəfdarları bu "azacıq hamiləlik" durumunu necə açıqlayacaqlar?

İbn Teymiyyəni İslam əhlinin fikrindən ayrılıb, Fəlsəfəçi zındıqların fikrinə sürküləyən nədir?
 

[Muslih]

İbn Teymiyyə uca Allahın göydə olması haqda "dəlilləri" zikr edərkən İncildən "Atanın" yəni Allahın göydə olduğuna şahid gətirərək deyir:

 

وفي " الإنجيل " أن المسيح عليه السلام قال : لا تحلفوا بالسماء فإنها كرسي الله . وقال للحواريين : إن أنتم غفرتم للناس فإن أباكم - الذي في السماء - يغفر لكم كلكم

 

 

"... "İncil"də deyilir: İsa - aleyhissalam - dedi: Səmaya and içməyin, çünki o Allahın kürsüsüdür.

Həmçinin havarilərə demişdir: Siz insanları bağışladınız, səmada olan atanız da (Allahı qəsd edir) sizin hamınızı bağışladı."

 

Qaynaq: İbn Teymiyyə: Məcmuul Fətəva: 5/406

Səudiyyə: 1416/1995

 

Heç bir inkar, tənqid olmadan, Xristianların təhrif edilmiş İncilindən İsanın və ya digərlərinin Allahın oğlu olduğuna dəlalət edən sözləri nəql edib, bununla Allahın səmada olduğunu isbatlayan İbn Teymiyyə...

Bu yerdə Xristian bir şairin şerindəki istiva sözünün lüğəti istifadəsini öz təvilləri üçün şahid göstərən Əşariləri qınamanız yadıma düşür. Lüğəti məna üçün Xristian olan şairdən sitat qınaq obyektiykən, etiqad isbatı üçün İncildən dəlil gətirmək...
 

[Usuli]

Rəsulullah buyurur:

 

مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ ، اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَلَاهُ ، وَعَادِ مَنْ عَادَاهُ

 

“Mən kimin vəlisiyəmsə, Əli də onun vəlisidir. Allahım onu dost tutana dost, düşmən olana düşmən ol!”

 

İbn Teymiyyə (661–768 h/1263–1328 m) Şiələrə rəddiyyə olaraq qələmə aldığı “Minhəcus Sunnə” əsərində deyir:

 

لكن حديث الموالاة قد رواه الترمذي وأحمد في مسنده عن النبي - صلى الله عليه وسلم - أنه قال : مَن كنتُ مولاهُ فعليٌّ موْلاه

وأما الزيادة وهي قوله : ((اللهم وال من والاه وعاد من عاداه ... )) الخ ، فلا ريبَ أنه كذِبٌ

 

“Muvalat hədisinə gəlincə, onu Tirmizi və Əhməd öz Müsnədində Peyğəmbərdən bu şəkildə rəvayət etmişlər: “Mən kimin vəlisiyəmsə, Əli də onun vəlisidir.”

Lakin “Allahım onu dost tutana dost, düşmən olana düşmən ol!” ziyadəsinə gəlincə, şübhə yoxdur ki, bu uydurmadır.”

 

Qaynaq: İbn Teymiyyə: Minhəcus Sunnətin Nəbəviyyə: 7/319

Camiətul İsləmiyyə: 1406/1986

 

Sələfilərdən Nasiruddin Əl Əlbəni isə onun hədisləri zəiflətməkdəki tələskənliyinə işarə edərək belə deyir:

 

فقد كان الدافع لتحرير الكلام على الحديث وبيان صحته أنني رأيت شيخ الإسلام بن تيمية ، قد ضعَّف الشطْر الأول من الحديث ، وأما الشطر الآخرَ ، فزعَم أنه كذب

وهذا مِن مبالغته الناتجةِ في تقديري مِن تسرُّعِه في تضعيفِ الأحاديث قبل أن يجمَع طرُقَها ويدقِّق النظرَ فيها

 

“Bu hədisi analiz edib, onun haqqında danışmaq və səhihliyini açıqlamama səbəb vardır. Mən gördüm ki, şeyxul islam İbn Teymiyyə hədisin ilk qismini zəif, ikinci qismini isə yalan/uydurma sayır.

Zənnimcə bunun səbəbi onun kanalları toplamadan və onları diqqətlə incələmədən, hədisləri zəiflətməkdəki tələskənliyindən qaynaqlanan mübaliğələrindəndir.”

 

Qaynaq: Nasiruddin Əl Əlbəni: Silsilətul Əhədisis Sahihə: 4/344

Riyad: Məktəbətul Məarif
 

[Usuli]

Əhməd İbn Teymiyyə (661–768 h/1263–1328 m) insanın mələkdən üstünlüyü haqda danışarkən deyir:

 

وقد جاءَ في الأثر : {يا عبْدي أنا أقول للشيء كنْ فيكونُ أطِعْني أجعَلْك تقول للشيءٍ كن فيكونُ يا عبْدي أنا الحيُّ الذي لا يمُوت أطِعْني أجعَلْك حيا لا تَموت} وفي أثرٍ : {إن المؤمِن تأتيه التُّحَفُ مِن الله : مِن الحيِّ الذي لا يَموت إلى الحيِّ الذي لا يموت} . فهذه غايةٌ ليس وراءَها مرمًى ,كيف لا وهو باللهِ يسمَع وبه يُبصِر وبه يبطِش وبه يمشِي

 

“Belə bir hədis vardır: “Ey qulum! Mən bir şeyə ol deyirəm olur. Sən mənə itaət et, məndə səni elə məqama gətirim ki bir şeyə ol de olsun.

Ey qulum! Mən ölməyən diriyəm. Mənə itaət et, sənidə ölməyən diri edim.”

Digər bir hədis isə belədir: “Möminə Allahdan hədiyyələr gələr. Ölməyən diridən (yəni Allahdan), digər ölməyən diriyə (yəni qula).”

Bu, ən üst qayədir. Necə olmasın ki, bu halda qul Allahla duyar, Allahla görər, onunla tutar və onunla yeriyər...”

 

Qaynaq: Əhməd İbn Teymiyyə: Məcmuatul Fətəva: 4/230

Darul Vəfa: 1426/2005

 

 

İbn Teymiyyəyə görə qul elə bir mərtəbəyə gələ bilər ki, ol deyər olar... hətta ölümsüz olan diri olar… Onun nəzdində bunu təsdiqləyən hədis belə vardır. Bu hədisin qaynağı mənim üçün çox maraqlıdır. Ümid edirəm aşiqləri bu haqda məlumat verər...

Lakin baxaq görək Səudiyyə sələfilərinin ən mötəbər alimlərindən ibarət olan fətva komitəsi bu hədis və ona müvafiq etiqad haqda, yəni İbn Teymiyyə kimi düşünənlər haqda nə deyir:
 

س : سمعت من بعض الناس يقول حديثا قدسيا عبارته : "عبدي أطعني تكن عبدا ربانيا يقول للشيء : كن، فيكون" ، هل هذا حديث قدسي صحيح ، أم غير صحيح ؟

ج : هذا الحديث لم نَعثِر عليه في شيء من كتب السنة ، ومعناه يدل على أنه موضوع ، إذ أنه ينزِل العبدَ المخلوق الضعيف منزلة الخالق القوي سبحانه ، أو يجعله شريكا له ، تعالى الله عن أن يكون له شريك في ملكه

واعتقاده شرك وكفر ؛ لأن الله سبحانه هو الذي يقول للشيء : كن ، فيكون ، كما في قوله عز وجل : {إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَيْئًا أَنْ يَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ} اللجنة الدائمة للبحوث العلمية والإفتاء

عضو ... عضو ... نائب رئيس اللجنة ... الرئيس

عبد الله بن قعود ... عبد الله بن غديان ... عبد الرزاق عفيفي ... عبد العزيز بن عبد الله بن باز

 

“Fətva 2808: Sual: Bəzi insanların belə bir qudsi hədis nəql etdiyini duydum: “Qulum mənə itaət et, bir şey ol deməsiylə olan rabbani bir qul ol!”

Bu səhih bir qudsi hədisdirmi? Yoxsa qeyri səhih?

 

Cavab: Belə bir hədislə heç bir hədis kitabında qarşılaşmamışıq. Mənası dəlalət edir ki bu hədis uydurmadır.  Çünki, zəif məxluqu, güclü olan uca Xaliqin yerinə qoyur və ya onun ortağı qılır. Allah, öz mülkündə şəriki olmaqdan ucadır.

(Hədisə dayanan) Belə bir etiqad şirk və küfrdür. Çünki, bir şey ol deməsiylə olan uca Allahdır. Necəki ayədə buyurur: “Bir şey dilədiyi zaman onun işi sadəcə "ol" deməsidir. O da olar.”

Fətva komisiyası sədri: İbn Baz.

Sədr yardımçısı: Abdur Razzaq Əl Afifi.

Üzvlər: Abdullah bin Quud və Abdullah bin Ğudeyyan.”

 

Qaynaq: Fətəval Ləcnətid Dəimə: 4/471

Riyad: İdərətul Buhusil İlmiyyə vəl İftə
 

[Usuli]

Daha öncə İbn Teymiyyənin bəzi hədisləri tələskənliklə sıradan çıxardığına dair Əlbəninin sözlərini təqdim etmişdik. Lakin, Əlbəni bu iddianı edənlərin ilki deyil.

Şafi alimlərindən İbn Həcər Əl Asqalani (773-852 h/1372-1449 m) Şiələrin məşhur alimi İbnul Mutahhar Əl Hillidən bəhs edərkən ona qarşı yazılan “Minhəcus Sunnə” adlı əsərdən söz açaraq deyir:

 

وقد طالعتُ الردَّ المذكورَ فوجَدتُه كما قال السبكي في الاستيفاءِ ، لكن وجدَتُه كثيرَ التحاملِ إلى الغايةِ في ردّ الأحاديث التي يُوردها ابنُ المطهَّر وإن كان مُعظَمُ ذلك مِن الواهياتِ والموضوعاتِ لكنَّه ردَّ في رده كثيراً مِن الأحاديث الجِيادِ التي لم يستحضُرْ حالةَ تصنيفِه مَظَانَّها

لأنه كان لاتّساعِه في الحفْظ يتَّكِل على ما في صدرِه ، والإنسان قابل للنّسْيان

وكمْ مِن مُبالغةٍ لتوهينِ كلامِ الرافضي أدَّتْه أحياناً إلى تنقيصِ علي رضي الله عنه

 

“Adı çəkilən rəddiyəni (İbn Teymiyyənin “Minhəcus Sunnə” əsərini) oxudum və Subkinin "Əl İstifa" (adlı qəsidəsində) dediyi kimi olduğunu gördüm.

Lakin, onun İbnul Mutahharın zikr etdiyi hədisləri rədd etməkdə çox kəskin davrandığına şahid oldum.

Bu hədislərin çoxu həqiqətən zəif və uydurmadır. Lakin, bununla yanaşı İbn Teymiyyə öz cavabında təsnif əsnasında qaynaqlarına müraciət etmədiyi bir çox ceyyid/yararlı hədisi də rədd etmişdir. Çünki o, hifzinin genişliyi səbəbilə yaddaşına güvənərdi. Lakin, insan unutqandır.

İbn Teymiyyənin Rafizinin sözünü zəiflətmək üçün yol verdiyi neçə neçə mübaliğə, bəzən onu Əlinin – Allah ondan razı olsun – dəyərini düşürməyə sürükləmişdir.”

 

Qaynaq: İbn Həcər Əl Asqalani: Lisənul Mizan: 6/320

Beyrut: 1390/1971

 

 

Qeyd: İbn Həcərin sözlərində İbn Teymiyyənin Əlinin dəyərini düşürdüyü ittihamı açıqdır. Adı çəkilən əsəri oxuyanlar həqiqətən bu qəbildən şeylərə şahid ola bilərlər.

Muaviyənin “dəyərini” düşürənlərlə savaşı Allaha yaxınlaşma vəsiləsi bilənlərin, bu cür şeylərə qarşı daha şiddətli davranması lazımkən, onları tam əksinə susqun görürük.

 

İbn Teymiyyənin sağlam və yararlı hədisləri inkar etməsinə gəlincə, bu faktdır. Lakin bu inkarın səbəbləri/motivləri ehtimallara açıqdır. Bu kimi şeylər unutqanlıqdan, bilgisizlikdən qaynaqlanacağı kimi, təəssüb və inaddan da qaynaqlana bilər...

İbn Həcər bu ehtimallardan ən yüngülünü seçmiş və qaynaqlara baş vurmamasını bir üzr olaraq təqdim etmişdir. Lakin, məncə bu ehtimal müzakirəyə açıqdır və digər ehtimallara üstün qılınacaq tərcihi bir yönü yoxdur. Bu cür böyük işlərə girən birinin, rədd edəcəyi hədisləri qaynağından araşdırması gərəklidir.
 

[Usuli]

Bir öncəki yazıda İbn Həcərdən İbn Teymiyyənin Əlinin dəyərini düşürdüyü haqda şəxsi fikrini nəql etmişdik. İbn Həcər onun bir çox kimsə tərəfindən bu cür ittiham edildiyini qeyd edir və bəzi təfsilatlara yer verir.

İbn Həcər Əl Asqalani (773-852 h/1372-1449 m) onun Əliyə qarşı münasibəti səbəbilə ciddi qınaqlara tuş gəlməsi haqda deyir:

 

ومِنهُم مَن ينسِبه إلى النفاق لقوله في علي ما تقدَّم ، ولقوله إنه كان مخذولا حيث ما توجَّه ، وأنه حاولَ الخلافة مراراً فلم ينَلها ، وإنما قاتلَ للرئاسة لا للديانة ، ولقوله إنه كان يُحِب الرئاسةَ ، وأن عثمانَ كان يحبُّ المالَ ، ولقوله أبو بكرٍ أسلمَ شيخاً يدري ما يقول وعلي أسلمَ صبياً والصبي لا يصِح إسلامه على قولٍ ، وبكلامه في قصةِ خِطبةِ بنتِ أبي جهْلٍ ومات ما نسبها من الثناء على ... وقصةِ أبي العاص ابن الربيعِ وما يُؤخَذ مِن مَفهومِها فإنه شُنِّع في ذلك فألزمُوه بالنفاق لقوله ولا يُبغِضك إلا منافق

 

"(Alimlərdən) bəzisi Əli haqqında daha öncə zikr etdiyimiz sözünə, "hara gedərsə getsin o məxzuldur/yardımsız buraxılıb", "o dəfələrlə xəlifə olmağa çalışsa da ola bilməyib", "Əli din üçün yox, lider olmaq üçün savaşıb", "Əli liderlik aşiqiydi", "Osman mal sevdalısıydı", "Əbu Bəkr nə dediyini bilən bir qoca ikən müsəlman olub, Əli isə uşaqkən müsəlman olub, uşağın İslamı bir görüşə görə səhih deyil" sözünə,  Əbu Cəhlin qızını istəmə qissəsində, Əbul As İbnur Rabi qissəsində dediyi sözlərə, sözlərindən anlaşılan mənalara görə ciddi şəkildə tənqid edilmiş və Rəsulullahın "(Ey Əli) sənə ancaq münafiq buğz edər" hədisinə əsasən İbn Teymiyyənin münafiq olduğunu söyləmişlər."

 

Qaynaq: İbn Həcər: Əd Durərul Kəminə: 1/181

Hindistan: 1392/1972
 

[Usuli]

İbn Teymiyyə (661-728 h/1263-1328 m) öz fətvalar toplusunda deyir:

 

فإنه قد ثبَت في صحيحَ البخاري أن أبا عمرانَ رأى في الجاهلية قِرْداً زنى بقِرْدةِ فاجتمعتْ عليه القُرُود فرجَمتْه . ومثلُ ذلك قد شاهدَه الناسُ في زمانِنا في غيرِ القُرود حتى الطُّيُورِ

 

“Buxarinin Səhihində belə sabit olmuşdur: “Əbu İmran Cahiliyyədə erkək meymunun dişi meymunla zina etdiyini və sonra digər meymunların toplanıb onu rəcm etdiyini görmüşdür.”

Zamanımızda da insanlar Meymunlardan başqa (heyvanlarda) hətta Quşlarda da bu kimi şeylərə şahid olmuşlar.” 

 

Qaynaq: İbn Teymiyyə: Məcmuul Fətəva: 11/545

Mədinə: 1416/1995

 

قد ذكَر البخاري في صحيحه عن أبي رجاءٍ العُطارِدي أنه رأى في الجاهلية قِرْدا يزني بقرْدةٍ فاجتمعتِ القُرود عليه حتى رجَمته . وقد حدَّثني بعضُ الشيوخِ الصادقِين أنه رأى في جامعٍ نوعاً مِن الطَّيْر قد باضَ فأخَذ الناسُ بَيْضةً وجاءَ ببَيْضِ جنسٍ آخَرَ مِن الطيْر فلما انفقَس البيضُ خرجَت الفِراخ مِن غيرِ الجنْس فجعَل الذكَرُ يطلُب جنسَه حتى اجتمَع مِنهُنَّ عدَدٌ فما زالوا بالأنثى حتى قتَلوها ومثلُ هذا معروفٌ في عادة البَهائم

 

“Buxari öz Səhihində Əbu Rəca Əl Utaridinin Cahiliyyədə bir erkək meymunun dişi meymunla zina etdiyini və digər meymunların toplanıb onu rəcm etdiyini görməsini zikr etmişdir.

Bəzi doğru sözlü şeyxlər belə bir əhvalat danışdılar: Onlar məsciddə bir quşun yumurtladığını, insanların o yumurtanı götürüb, yerinə başqa cinsdən bir quşun yumurtasını qoyduğunu görmüşlər. Yumurta çatlayıb, içindən başqa cinsdən bir cücə çıxınca, erkək quş öz cinsindən olan quşları toplamış və dişini öldürmüşlər. Heyvanların bu kimi davranışları bilinən bir şeydir.”

 

Qaynaq: İbn Teymiyyə: Məcmuul Fətəva: 15/147

Mədinə: 1416/1995

 

 

Haqqında danışılan hədisdən daha öncə bəhs etmiş, “problemli” olduğunu və elm əhlindən bəzilərinin bu xəbəri inkar etdiyinin örnəklərini qeyd etmişdik. Müzakirəsi aktual olduğu üçün məsələ məşhurdur.

İnsanlar meymunun zina etməyəciyini, hədisin muallaq olduğunu və bənzəri şeyləri müzakirə edərkən, İbn Teymiyyə fərqli istiqamətdə irəliləyərək, meymunları aşır, quşların zina etdiyini və bu səbəblə bir birini rəcm etdiklərini iddia edir...

1. Bu xəbərin sahibi İbn Teymiyyənin iddiasının əksinə Əbu İmran yox, Amr bin Meymundur.  Digər nəqldə isə, İbn Teymiyyə bu xəbəri Əbu Rəcaya nisbət edir. Hər iki nisbət də xətadır.

2. Nə meymunlar, nə də quşlar Şəriətlə mükəlləf deyillər, onlar arasında nigah əqdi olmur ki, bunun xaricindəki əlaqələr zina sayılsın və zinakarlara həddlər uyğulansın. 

3. Belə bir daşlamanın olduğunu təqdir etsək belə, bunun məhz zina səbəbiylə olduğunu təsbit etmənin yolu nədir?

4. Fiziki yaradılış etibarıyla meymunların rəcm üçün daş atacağını təqdir etsək belə, quşlar üçün bu mümkün deyil. Çünki, quşların əli yox qanadı var. Qanadla daşın alınıb, digər quşa atılması isə mümkün deyil. Daşın pəncəylə tutulub atılması da imkansızdır. Əgər daşı pəncəylə alıb, uçaraq yuxarıdan atmaq qəsd edilirsə, bu zaman daşın hədəfə dəymə ehtimalı yox səviyyəsindədir.

5. İbn Teymiyyənin raviləri olan sadiq şeyxlər, dişi quşun iftiraya məruz qalmasına necə göz yumdular? Niyə quşun canının günahsız yerə alınmasına mane olmadılar? Daha sonra yumurtaların yerini dəyişənlərə iftira həddi tətbiq edildimi?...

Bəlkə İbn Teymiyyə aşiqlərindən meymunların və quşların nigahında şahid olaraq iştirak edənlər vardır və bizə bu “hikməti” açıqlayar?
 

[Usuli]

Fəxruddin Ər Razinin “Əsasut Təqdis” adlı kitabı yəqin ki, hamımıza məlumdur. İbn Teymiyyənin bu kitaba məşhur bir rəddiyəsi vardır. O, Raziyə qarşı yazdığı rəddiyədə deyir:

 

ثم قال : وإني وإن كنتُ ساكنًا في أقصى بلادِ المشرِق ، إلا أني سمِعتُ أهلَ المشرِق والمغرِب ، مُطبِقين متَّفقِين ، على أن السلطان المعظم ، العالم العادل المجاهد ، سيف الدنيا والدين ، سلطان الإسلام والمسلمين ، أفضل سلاطين الحق واليقين «أبا بكر بن أيوب» لا زالت آيات راياته في تقوية الدين الحق ، والمذهب الصدق ، متصاعدة إلى عَنَان السماء وآثار أنوار قدرته ومكنته باقية ، بحسب تعاقب الصباح والمساء ، أفضل الملوك وأكمل السلاطين ، في آيات الفضل ، وبينات الصدق ، وتقوية الدين القويم ، ونصرة الصراط المستقيم ، فأردتُ أن أُتحِفَه بتحْفةٍ سنيةٍ ، وهديةٍ مرضيةٍ ، فأتحفتُه بهذا الكتاب ، الذي سمّيتُه «بأساس التقديس» على بُعد الدار وتباينِ الأقطار

 

قلتُ : وفي إظهاره مِن جهةِ المشرق ، ما لم يرِدْ به الكتابُ والسنة ، بل يُخالف ذلك مطلقاً ، من اجتناب ذلك واتقائه ، حيث قد تواترَ عن النبي صلى الله عليه وسلم إخبارُه بأن الفتنةَ ورأسَ الكفرِ مِن المشرق الذي هو مشرقُ مدينته كنجْدٍ وما يشرق عنها

كما في الصحيحين عن الزهري عن سالم عن ابن عمر قال : سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول وهو على المنبَر : ألا إن الفتنةَ مِن ههنا - يُشير إلى المشرِق - مِن حيث يطلُع قرْنُ الشيطان

اللهمَّ باركْ لنا في شامِنا ، اللهم بارك لنا في يمنِنا. قالوا : يا رسولَ الله وفي نجْدِنا . قال : اللهم باركْ لنا في شامنا ، اللهم بارك لنا في يمننا . قالوا : يا رسولَ الله وفي نجْدِنا. فأظنُّه قال في الثالثة : هناك الزَّلازِلُ والفتَن ، ومنها يطلُع قرْنُ الشيطانِ

 

ولا ريْبَ أنه مِن هؤلاء ظهَرت الردَّة وغيرُها مِن الكفر ، مِن جهة مسيلمةِ الكذاب وأتباعِه ، وطليْحةَ الأسدي وأتباعِه ، وسجاحٍ وأتباعِها ، حتى قاتلَهم أبو بكر الصديق ومَن معه مِن المؤمنين ، حتى قُتِل مَن قتل ، وعاد إلى الإسلام مَن عادَ مؤمنًا أو منافقًا

 

“Sonra (Razi) deyir: “Mən Şərqin ucqar bölgəsində yaşasam da, Şərqli və Qərblilərin böyük sultan, alim, adil, mücahid, dünya və Dinin qılıncı, İslamın və Müsəlmanların sultanı, haqq və yəqin əhlinin ən fəzilətlisi Əbu Bəkr bin Eyyubun (Dini dəstəklədiyinə dair sözlər işlədərək davam edir) ...  doğru yola yardım etdiyində müttəfiq olduqlarını eşitdim və ona qiymətli, razı qalınacaq bir hədiyyə vermək istədim. Aramızdakı uzaq məsafəyə rağmən ona “Əsəsut Təqdis” adı verdiyim bu kitabı hədiyyə edirəm.

 

Mən (İbn Teymiyyə) deyirəm: Onun Şərq tərəfdən izharı, Kitab və Sünnətin gətirmədiyi bir şeydir. Hətta mütləq olaraq çəkinmə və qorunma baxımından bunlara müxalifdir.

Belə ki, Peyğəmbərdən “fitnə və küfrün başı Şərqdədir” xəbəri təvatürən sabit olmuşdur. Onun şəhərinin şərqində olan Nəcd və ona nisbətdə Şərqdə olan bölgələr.

Hər iki Səhihdə belə varid olmuşdur: “Peyğəmbər minbərdəykən Şərqi göstərərək “Diqqət edin! Fitnə burdan gələcək. Şeytanın buynuzu burdan çıxacaq” dedi.” (Davamən eyni məzmunlu hədislər zikr edir).

Rəsulullah buyurur: ”Allahım! Şamımıza bərəkət ver! Yəmənimizə bərəkət ver! Oradakılar dedilər: Ey Allahın Elçisi! Nəcdimizə də bərəkət versin!

Rəsulullah buyurdu: “Allahım! Şamımıza bərəkət ver! Yəmənimizə bərəkət ver! Oradakılar dedilər: Ey Allahın Elçisi! Nəcdimizə də bərəkət versin!

Zənn edirəm üçüncü dəfədə buyurdu: Orada zəlzələlər və fitnələr vardır. Şeytanın buynuzu oradan çıxacaq.” (Davamən bənzəri hədislər zikr edir).

 

Şübhə yoxdur ki, riddət və başqa küfrlər onlardan (Şərqlilərdən) zahir olmuşdur. Museyləmətul Kəzzab və davamçıları, Tuleyha Əl Əsədi və davamçıları, Səcah bintul Haris və davamçıları oradan çıxmışlar.

Hətta Əbu Bəkr Əs Siddiq və yanındakı möminlər onlarla savaşmışlar. Öldürülən öldürüldü, İslama dönən döndü. Bəzisi mömin olaraq, bəzisi münafiq olaraq.”

 

Qaynaq: İbn Teymiyyə: Bəyənu Təlbisil Cəhmiyyə: 1/16

Məcməul Məlik Fəhd: 1426

 

 

İbn Teymiyyənin bu safsatalarına münasibət bildirmədən keçmək əlbətdəki mümkün deyil.

 

1. İbn Teymiyyənin “Onun Şərq tərəfdən izharı, Kitab və Sünnətin gətirmədiyi bir şeydir” cümləsindəki izhardan nə qəsd etdiyi tam aydın deyil. Bununla Sultanın Şərqdən dəstək görməsini və ya kitabın Şərqdən Qərbə göndərilməsini nəzərdə tutmuş ola bilər. Nəzərdə tutduğu şeyin nə olmasından asılı olmayaraq bu sözlər absurddur!

Şərqlilər bir hökmdarı təqdir edə bilməzlər. Çünki, Quran və Sünnətdə belə bir şey varid olmayıb… Yaxud bir kitab yazıb Şərqdən Qərbə göndərmək Quranda və Sünnətdə yoxdur. Hətta ziddir...

Eyni prinsiplə davamçılarının Qərbdən Avropadan kitab yazıb, Şərqə yollamaları da bidət və Qurana müxalifətdir. İmamı kitab yazmağı bidət sayan bir firqənin, Şeyxul İslamından nə gözləmək olar ki?

Ümumiyyətlə cümlədə bir tutarsızlıq olduğu açıqdır. Bu səbəblə geniş bir təhlil aparmadan, əsas nöqtələrə toxunmaq istəyirəm.

 

2. İbn Teymiyyə Quran və Sünnətə müxalifətdən bəhs edir. Ardından Şərqliləri pisləyən ona yaxın hədis nəql edir. Vəd etdiyi şey Quran və Hədisə müxalifət olsa da, dediyinə Qurandan bir tək ayə belə gətirməyə gücü yetməyib. Bəsit bir hiylə, sağı göstərib solla vurmaq.

 

3. Ən önəmli məqam, İbn Teymiyyənin Razinin mücərrəd olaraq Şərqdə yaşamasını, onun haqsızlığına dəlil qılmağa çalışmasıdır. Bu saxta kriteriyasını isə, Şərqlilərlə bağlı hədislər zikr edərək “əsaslandırır”. Sözsüz ki, bu böyük bir cəhalətdir. O hədislərdən elə bir məna çıxsaydı, İslam alimlərinin bəlkədə 30-40 % nin sapıqlığı nisbət edilməsi lazım gələrdi.

Ağıl sahibi belə bir şeyi necə söyləyə bilər? Yaşadığı torpaq bir insanın haqlı və ya haqsızlığının göstəricisi ola bilərmi?

Eyni “məntiqə” görə Razi Rey şəhərindən Qahirəyə köçüb, kitabı orada təlif etsəydi haqq əhli olardı... Yaxud, Sultan İbn Teymiyyəni Herata sürgün etsəydi avtomatik olaraq batil əhli olardı… Çünki, haqqın şkalası avtomobilin sürət göstəricisi kimi, Şərqdən Qərbə doğru artacaq şəkildə qurulub. Nə qədər Qərbə yaxın olsan, o qədər sürətlisən, haqlısan...

Günümüzdə İŞİD in qara bayrağına aldanaraq müsəlmanların qanını tökənlər eyni məntiqin qurbanlarıdır...

 

4. İbn Teymiyyənin iqrarı üzrə Şərqdən fitnə çıxacağıyla əlaqəli hədislərdə qəsd edilən Şərq ilk növbədə Nəcd bölgəsidir. Nəcd isə məşhur Vəhhabilik firqəsinin çıxış yeridir. Beləcə İbn Teymiyyəyə görə Vəhhabilər Nəcddən çıxdıqları üçün küfrün və fitnənin qaynağıdırlar. Əgər bu hədislərə dayanaraq, kimisə tənqid edə biləriksə, Nəcdiyyə firqəsi bu tənqidə ən layiqli namizdəddir.

 

5. İbn Teymiyyənin fitnə nisbət etdiyi torpaqlarda elə öz məzhəbinin imamları da yetişmişlər. Hənbəlilərin paytaxtı olan Bağdad Mədinənin Şimal Şərqindədir...

 

6. Zikr etdiyi hədislərin bəzisində Yəmən və Şam digər yerlərdən ayrı tutulur. Əgər fitnədən qəsd İbn Teymiyyənin qeyd etdiyi şəkildə riddət hərəkatlarıdırsa, bu hadisələr Yəməndə də baş vermişdi.  Rəsulullahın sağlığında Yəməndə saxta peyğəmbər Əsvəd Əl Ənsi liderliyində bir irtidad hərəkatı baş vermişdi. Əbu Bəkrin zamanında da Yəmən və Hadraməvtda irtidad üsyanları baş vermişdi. Dolayısıyla təcrübədə bu yöndən Yəmən və Nəcd arasında heç bir fərq yoxdur və bu şəkil bir istidlal özü özünü yalanlayan ikili standartdır! “Şeyxul İslamın” bu cür faktlardan qafil qalması çox qəribədir…

 

7. Yalançı Peyğəmbər Museyləmə və digərləri Şərqdə yaşadıqları üçün yox, etdikləri əməllər üçün cavab verdilər. Ümumiyyətlə Mədinə şəhəri Ərəb yarımadasının Qərb ucunda olduğu üçün, bütün Ərəb bölgələri ondan Şərqdə qalır…

 

8. Tuleyha Əl Əsədi adlandırılan şəxs, səhabədən Tuleyha bin Xuveyliddir. Peyğəmbərin vəfatından sonra, bəzilərinə görə vəfatından öncə özünü Peyğəmbər elan etmiş, hərəkatı dağıdılmışdır. Sonra yenidən müsəlman olmuşdur. İbn Teymiyyənin səhabəni fitnəylə ittiham etməsi, öz üsullarınca çox yanlışdır... Peyğəmbərlik iddia etmə səhvini buraxsa belə, o bir səhabədir... Ona fitnəkar demək “Rafizlik”dir.
 

[Usuli]

Yuxarıda Əlinin dəyərinin İbn Teymiyyə tərəfindən düşürülməsi haqqında İbn Həcərin sözlərini təqdim etmişdik…. Hətta İbn Həcər bu sözlər səbəbilə onun nifaqa nisbət edildiyini də deyir...

Təbii ki, ən gözəl yol İbn Teymiyyənin sözlərinə kiminsə verdiyi qiymətə dayanmaq deyil, onun sözlərini birbaşa təhlil etməkdir...

İbn Teymiyyə adı çəkilən “Minhəcus Sunnə” adlı əsərində İbnul Mutahharın Əli haqqında bir iddiası və ona cavab yer alır. İbnul Mutahharın iddiasının tutarsızlığı aşikardır. Lakin, İbn Teymiyyənin verdiyi cavab “qanı sidiklə təmizləmək” qəbilindəndir:

 

أن الله قد أخبرَ أنه سيجعَل للذين آمنوا وعمِلوا الصالحاتِ وُدًّا . وهذا وعْدٌ منه صادقٌ . ومعلوم أن اللهَ قد جعَل للصحابة موَدَّةً في قلبِ كل مسلمٍ ، لا سيَّما الخلفاءُ - رضي الله عنهم -، لا سيَّما أبو بكرٍ وعمرَ

فإن عامَّةَ الصحابة والتابعِينَ كانوا يوَدُّونهما ، وكانوا خيرُ القرون. ولم يكن كذلك علي ، فإن كثيراً مِن الصحابة والتابِعين كانوا يُبغِضُونه  ويسُبُّونه ويُقاتلونه

وأبو بكر وعمر - رضي الله عنهما - قد أبغضَهما وسبَّهما الرافضة والنصَيْرية والغاليةُ والإسماعيلية

لكن معلوم أن الذين أحبوا ذَيْنِكَ أفضلُ وأكثرُ ، وأن الذين أبْغضوهما أبعدُ عن الإسلام وأقلُّ ، بخلاف علي

فإن الذين أبْغضوه وقاتلوه همْ خيرٌ مِن الذين أبْغضوا أبا بكرٍ وعمرَ ، بل شِيعة عثمانَ الذين يحبُّونه ويُبغِضون عليا ، وإن كانوا مبْتَدِعِين ظالمين ، فشيعة علي الذين يحبُّونه ويُبغضون عثمانَ أنقصُ منهم علْما وديناً ، وأكثرُ جهْلا وظلماً . فعُلِم أن الموَدَّة التي جُعِلت للثلاثة أعْظمُ

 

“Uca Allah, iman edib, salih əməl işləyənlər üçün sevgi yaradacağını vəd etmişdir. Bu, Allahın sadiq bir vədidir.

Məlumdur ki, uca Allah hər müsəlmanın qəlbinə səhabə sevgisi yerləşdirmişdir. Xüsusilə xəlifələrin, xüsusilə Əbu Bəkr və Ömərin.

Səhabə və Tabiunun tamamına yaxını, o ikisini sevərdi. Onlar ən xeyirli nəsillər idilər.

Əli isə belə deyildi! Səhabə və Tabiundan bir çoxu ona nifrət edir, onu söyür və onunla savaşırdılar.

Əbu Bəkr və Ömərə – Allah onlardan razı olsun – Rafizilər, Nuseyrilər, Ğalilər və İsmaililər nifrət edir və söyürlər.

Lakin, məlumdur ki bu ikisini sevənlər daha üstün və daha çoxdurlar. Əbu Bəkr və Öməri söyənlər İslamdan daha uzaq və azsaylıdırlar.

Əlinin halı isə belə deyil! Ona nifrət edib, onunla savaşanlar, Əbu Bəkr və Ömərə nifrət edənlərdən daha xeyirlidirlər.

Hətta Osmanı sevib, Əliyə nifrət edən Osman şiələri – bidətçi zalımlar olsalar da – Əlini sevib, Osmana nifrət edən Əli şiələri onlardan elm və din olaraq daha qıt, daha cahil və daha zalım idilər. Buradan aydın olur ki, ilk üç xəlifə üçün yaradılmış sevgi daha böyükdür!”

 

Qaynaq: İbn Teymiyyə: Minhəcus Sunnətin Nəbəviyyə: 7/138

Camiətul İsləmiyyə: 1406/1986

 

 

Qeyd: İbn Teymiyyənin sətirlərində gizlənmiş kini fərq etməmək mümkün deyil... Lakin hər kəsin istinbat qabiliyyəti eyni ola bilməz... Bunu nəzərə alaraq bəzi nöqtələrə diqqət çəkmək istəyirəm:

 

1. İbn Teymiyyə ilk başda bir kriteriya qoyur: Allah möminlər üçün sevgi yaradar! Daha sonra isə, dörd xəlifədən ən az sevilənin məhz Əli olduğunu, hətta Səhabə və Tabiundan bir çox kimsənin ona buğz edib söydüklərini vurğulayır. Madəm kriteriya Allahın iman nisbətində sevgi və nifrəti yaratması şəklindədirsə, o zaman Əliyə qarşı olan bu kin və söyüşlər, sevginin az olması onun imanındakı ciddi əksiklikləri səbəbilədir... Allah onu Səhabə və Tabiunun nifrət və söyüşlərinə layiq görmüşdür…

2. İbn Teymiyyəyə görə Əliyə nifrət edib, onu söyənlər nəsillərin ən xeyirlisi idi... Ortaya iki ehtimal çıxır: Bu nifrət və söyüşlər ya haqlı, ya da haqsız idi.

Əgər bu nifrət və söyüşlərində haqlı idilərsə, o zaman Əli həqiqətən buğza və söyüşə layiq bir şəxs olmuşdur...

Yox əgər ona haqsız yerə buğz edir və söyürdülərsə, o zaman buğz edən və söyənlərin özləri, yəni Səhabə və Tabiundan bir qismi dəyərsiz kimsələr idi. Belə dəyərsizlərin düşmənliyinin isə heç bir önəmi qalmaz... Onların sevgisi və ya nifrəti əsas alına bilməz...
İbn Teymiyyə bu iki maddədən birini seçməlidir. Ya Əli söyüş və nifrətlərə layiq idi, ya da ona nifrət edib, söyən Səhabə və Tabiunlar Əliyə zülm edən zalımlar idi…

3. İbn Teymiyyə bu yazısında başqa bir ölçüdən də istifadə edir: Kimin düşmənləri daha sapıq kimsələrdirsə, daha azdırlarsa, o daha üstündür...  Halbuki, bu özlüyündə və təcrübədə batil bir ölçüdür... Çünki insanların düşmənçilikləri müxtəlif motivlərə əsaslana bilər... Rafizilərin Ömərə, Osmana, Mərvanilərin Əliyə düşmən olması, Əlinin təqva və salah baxımından onlardan daha aşağı olduğunu göstərməz... İnsanlara düşmənlərinin kimliyiylə deyil, niyə düşmənlik etdiklərinə görə dəyər verilər... Bu düşmənçilik haqlıdırmı? Yoxsa haqsızdırmı?

Bu nöqteyi nəzərdən baxdığımız zaman, Ömərlə Əli arasında heç bir fərq yoxdur. Çünki, hər ikisinə qarşı edilən düşmənlik haqsız səbəblərlədir... Digər bir yandan Mərvanilərin və digər Nasibilərin Rafizilərə heç bir üstünlüyü də yoxdur...

Ümumiyyətlə hər kəs öz təcrübəsindən bilir ki, kim münkərə əngəl olmaqda daha çox səy göstərərsə onun düşməni də çox olar... İnsanlar düşmən sayına, düşmənin kimliyinə görə dəyərləndirilməz... Düşmənlik səbəbləri isə, qismi mənada ölçü alına bilər…

4. İbn Teymiyyə mütəmadi olaraq Əlini söyənlərin, ona nifrət edənlərin elmdə və digər öyüləcək xüsuslarda müxaliflərdən daha yüksək olduqlarını, sayca çoxluqlarını vurğulayır... Sanki ona edilən nifrətin, ona yönəldilən lənətlərin əsassız olmadığına işarə etməyə çalışır... Çalışır ama açıq deyə bilmir...

5. Müxaliflərdən fərqli olaraq İbn Teymiyyə Səhabə və Tabiundan bir qisminin Əlini söydüklərini etiraf edir. Təbii ki, bu işin başını çəkən Muaviyə, Mərvan kimiləri idi... Sizin israrla inkar etdiyiniz bir həqiqəti Şeyxul İslamınız bir dəlil olaraq istifadə edir... Beləcə o etiraf edir ki, Səhabəyə nifrət və söymək şəklindəki Rafizilik məzhəbinin banisi məhz Muaviyə və yandaşlarıdır... və ya başqa sözlə elə Səhabələrin özüdür.

6. İbn Teymiyyənin sətraltı mənalarla sancdığı şəxs, “sevgisi iman, buğzu nifaq olan” Əlidir... Bizim tənqid etdiyimiz şəxs isə Taliq oğlu Taliqdir... Əgər Muaviyəni tənqid etmək bir cinayət və Rafizilikdirsə, Səhabə düşmənliyidirsə o zaman İbn Teymiyyə bu ada bizdən daha layiqdir...

7. İbn Teymiyyənin sizin təbirlə kin qusduğu adam Cənnətlə müjdələnən ən fəzilətli insanlardan biridir... Bizim tənqid etdiyimiz tayfa Peyğəmbərin diliylə “Cəhənnəm dəvətçisi” adına layiq görülmüşdür... Əgər Səhabəni tənqid etmək bir cinayətdirsə, kimin cinayəti daha ağırdır?

8. İbn Teymiyyə Əliyə qarşı sətraltında gizlətdiyi mənaları açıqdan deməyə çəsarət etmir. Lakin, biz tənqiq etdiyimiz hər kəs haqqında açıq danışırıq. Elə isə, təqiyyə adına biz, yoxsa İbn Teymiyyə daha layiqdir?
 

[Usuli]

Uzun illərdir İslam əhlinə bir psixolojik təzyiq var. Bəzi şəxslər Ümmətin qaziliyi məqamına oturdulub və digər müsəlmanlar öz İslami statuslarını müəyyən etmək üçün bu qazilərdən lisenziya almalıdır.

Vəziyyət o yerdədir ki, Matrudi və Əşari məktəbinə mənsub olanlar da, öz İslami kimliklərini təsdiq üçün qazilərin qılıncının altından keçməlidir. Bu zillət qarmağını udmuş müsəlmanların çoxunu belə bir sual düşündürür: İbn Teymiyyə bizi Əhli Sünnətdən sayırmı? Onların narahatçılığına son qoymaq üçün İbn Teymiyyənin, zillət patlarına bürünmüş bu insanlar haqqında mövqeyini tərcümə etdik.

Qısacası İbn Teymiyyə sizi Əhli Sünnətdən sayır! Müjdə! Ancaq kiçik bir əmması var. Sizlər Əhli Sünnətin olmadığı yerdə Əhli Sünnətsiniz. Xalq arasında məşhur olan sözdəki kimi: Sən kişisən. Lakin, kişi olmayan yerdə…

İzzəti başqasının qapısında axtaran sizlər üçün böyük şərəfdir məncə. İbn Teymiyyənin sizi müjdələyən sözləri:

 

قال محمد بن خُوَيْزِ مَنْدَاد أهل البدع والهواء عند مالكً وأصحابِه همْ أهلُ الكلام ، فكُلّ متكَّلمٍ في الإسلامِ فهو مِن أهلِ البدَع والأهْواءِ ، أشْعريًّا كان أو غيرَ أشْعَري ، وذكَر ابنُ خزيمة وغيرُه أنَّ الإمامَ أحمدَ كان يحذّر مما ابتدَعَه عبدُ الله بنُ سعيدِ بن كُلَّابٍ وعن أصحابِه كالحارث ، وذلك لما علِمُوه في كلامِهم مِن المسائل والدلائل الفاسِدةِ ، وإن كان في كلامِهم مِن الأدِلَّة الصحيحةِ وموافقةِ السنةِ ما لا يُوجَد في كلام عامَّة الطَّوائفِ

فإنهم أقْربُ طَوائفِ أهلِ الكلامِ إلى السنةِ والجماعةِ والحديثِ ، وهم يُعَدُّون مِن أهلِ السنة والجماعة عند النظرِ إلى مثْلِ المعتزِلة والرافضةِ ونحوِهم ، بل هُمْ أهلُ السنةِ والجماعةِ في البلادِ التي يكونُ أهلُ البِدَعِ فيها المعتزلةُ والرافضةُ ونحوُهم ، فلما كان الأمْرُ كذلكَ جاءَ بعضُ المتأخّرِينَ مِن أتْباعِهم فنظَروا في الأصولِ التي وافَقُوا فيها الجهْمِيةَ وأخَذُوا لوازِمَها

 

“Muhəmməd bin Xuveyziməndad deyir: “Kəlamçılar, Malik və əshabı qatında bidət və hava əhlidir. İslamdakı hər mütəkəllim, bidət və hava əhlidir. İstər Əşari olsun, istər qeyri Əşari olsun!”

İbn Xuzeymə və digərləri imam Əhmədin, Abdullah bin Səid bin Kullabın bidətlərindən və Haris Əl Muhasibi kimi yoldaşlarından çəkindirdiyini qeyd etmişlər. Çünki, onlar bilirdilər ki, bu şəxslərin sözlərində bəzi məsələlər və fasid dəlillər var. Baxmayaraq ki, onların sözlərində səhih və Sünnətə müvafiq elə dəlillər var ki, digər firqələr bu dəlillərə sahib deyillər.

Onlar (Əşarilər, Küllabilər və bənzəri kəlamçılar, ümumən) Kəlamçıların Sünnətə, Camaata və Hədisə ən yaxın olan qrupudur. Mötəzilə, Rafizilər və bənzərlərinə nisbətdə onlar Əhli Sünnətdən sayılır. Hətta (Əhli Sünnətin olmadığı) Mütəzilə, Rafizi və bənzəri bidətçilərin məskunlaşdığı bölgədə, Əhli Sünnət onlardır (Əşarilər, Küllabilər və bənzəri kəlamçılar).

Məsələ belə olunca, onlara tabe olan bəzi mutaaxxirlər, Cəhmiyyəyə uyduqları prinsipləri analiz edərək, bu prinsiplərin ortaya çıxardığı nəticələri qəbul etdilər.”

 

Qaynaq: İbn Teymiyyə: Bəyənu Təlbisil Cəhmiyyə: 5/536-38

Məcməul Məlik Fəhd: 1426
 

[Usuli]

İbn Teymiyyə (661–768 h/1263–1328 m) Şiələrə rəddiyyə olaraq qələmə aldığı “Minhəcus Sunnə” əsərində deyir:

 

ولهذا جاءَ أبو سفيانَ إلى علي فقال : أرضيتمْ أن يكون هذا الأمرُ في بني تيمٍ ؟ فقال : يا أبا سفيانَ إن أمرَ الإسلام ليس كأمرِ الجاهلية ، أو كما قال

 

“... Bu səbəblə Əbu Sufyan Əlinin yanına gəlib “Bu işin Bənu Teymdə olmasına razı oldunuz?” deyə soruşduqda, Əli ona belə cavab verdi: Ey Əbu Sufyan! İslamın qaydaları, Cahiliyyə qaydaları kimi deyil! Yaxud da bənzəri şey dedi...”

 

Qaynaq: İbn Teymiyyə: Minhəcus Sunnətin Nəbəviyyə: 4/360

Camiətul İsləmiyyə: 1406/1986

 

İbn Teymiyyə bu hədisi Əbu Sufyanın lehinə təhrif və Səhabələrin bir biri haqqında fikirlərini ört basdır etmişdir. Bəs hədisin əsli necədir?

Hakim Ən Neysəburi (321-405 h/933-1015 m) “Əl Mustədrək” adlı əsərində rəvayət edir:

 

عن مُرَّةَ الطيبِ قال : جاءَ أبو سفيان بن حربٍ إلى علي بن أبي طالبٍ رضي الله عنه ، فقال : ما بالُ هذا الأمرِ في أقَلِّ قريشٍ قِلةً وأذلِّها ذِلةً - يعني أبا بكر - ؟ واللهِ لئِن شِئتُ لأمْلأنَّها عليه خيْلا ورِجالا ، فقال علي : لطَالما عاديْتَ الإسلامَ وأهلَه يا أبا سفيانَ ، فلمْ يضُرُّه شيئا إنا وجَدنا أبا بكرٍ لها أهلاً

التعليق من تلخيص الذهبي - سنده صحيح

 

“4462: ... Murra Ət Tayyib: Əbu Sufyan bin Hərb, Əli bin Əbi Talibin - Allah ondan razı olsun - yanına gəlib dedi: Bu iş (xilafət) niyə Qureyşin ən azsaylı və ən zəlil qolundadır? Yəni Əbu Bəkrdə. Allaha and olsun ki, əgər istəsəm oranı onlara qarşı at və adamla dolduraram.

Əli ona belə cavab verdi: Ey Əbu Sufyan! Sən İslama və müsəlmanlara nə qatı düşmənsən! Lakin, ona heç bir zərər verə bilmədin! Bizlər Əbu Bəkri bu işə (xilafətə) layiq/əhil gördük.”

Zəhəbi: Hədisin sənədi səhihdir!”

 

Qaynaq: Hakim Ən Neysəburi: Əl Mustədrək: 3/83

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1411/1990

 

 

Abdur Razzaq bin Həmmam (126–211 h/744–827 m) “Əl Musannəf” adlı əsərində bu rəvayəti gücləndirəcək, başqa sənədlə eyni məzmunlu bir rəvayət nəql edir:

 

عن ابن أبْجرَ قال : لما بُويع لأبي بكرٍ رضي الله عنه جاءَ أبو سفيان إلى علي ، فقال : «غلبَكم على هذا الأمرِ أذلُّ أهلِ بيتِ في قريشٍ ، أمَا والله لأمْلَأَنَّها خَيْلا ورِجالاً» قال : فقلتُ : ما زِلتَ عدوًّا للإسلام وأهلِه فما ضرَّ ذلك الإسلامَ وأهلَه شيئًا ، إنا رأينا أبا بكرٍ لها أهلاً

 

“9767:... İbn Əbcər: Əbu Bəkrə - Allah ondan razı olsun - beyət edildiyi zaman Əbu Sufyan Əlinin yanına gəlib dedi: Bu işdə (xilafətdə) Qureyşin ən zəlil evi/qolu sizə qalib gəldi. (Əgər onlara qarşı yardım istəsən) Allaha and olsun ki, mən oranı onlara qarşı at və adamlarla dolduraram!

(Əli) dedi: Həmişə İslama və müsəlmanlara düşmən olmusan! Lakin bu, İslama və müsəlmanlara zərər vermədi! Bizlər Əbu Bəkri bu işə (xilafətə) layiq/əhil sayırıq.”

 

Qaynaq: Abdur Razzaq bin Həmmam: Əl Musannəf: 5/451/9767

Əl Məclisul İlmi: 1390/1970

 

Hədisin Hakim tərəfindən nəql edilən versiyası gördüyümüz kimi Zəhəbi tərəfindən “səhih” olaraq qiymətləndirilmişdir. Digər rəvayət də bunu dəstəkləməkdədir. Rəvayət müxtəlif sənədlərlə Təbəri, İbnul Əsir tarixlərində də mövcuddur.

Hədisdə bəzi faydalar vardır:

1. Müsəlmanlar arasında ilk ciddi fitnələri çıxaran İbn Səbə yox, məhz Əbu Sufyan və bənzərləri idi. Bu hadisə Əbu Bəkrə beyətin ilk dönəmində olmuşdur.

2. Əbu Sufyan, Əli və Əbu Bəkr arasında narazılıq olduğunu və Əlinin bir müddət ona beyət etmədiyini bilirdi. Əli, Qureyşin ən güclü qollarından biri olan Haşimilərdən, Əbu Bəkr isə Qureyşin zəif qollarından biri sayılan Bənu Teymdən idi. Əbu Sufyan bu fürsəti öz lehinə dəyərləndirmək üçün bir təklif irəli sürdü. Bu təklif açıq aydın çevriliş təklifi idi. Lakin, müvəffəq olmadı. Onun bu niyyətini illər sonra, uyğun bir zamanda oğlu Muaviyə həyata keçirdi.

3. Əbu Sufyan bu batil işində ona dəstək olacaq çox saylı “müsəlmana” arxayın idi. Oranı "at və adamlarla doldurmaq" ifadəsi dediyimizin təsdiqidir. Bu da “Tuləqa” sinfi daxilində yetərincə mənfəət düşkünü, qəlbi xəstə, formal müsəlman olduğuna dəlalət edir.

4. Əli heç çəkinmədən “Allahın Quranda təzkiyə etdiyi” Əbu Sufyan kimi "möhtərəm bir səhabəni" İslamın və müsəlmanların düşməni adlandırır. Günümüzdə isə, bu tərz davranışlar “Rafizilik” sayılır. Lakin, onu üzrlü saymalıyıq. Ola bilsin Əli, “Səhabə Ədaləti” nəzəriyyəsindən xəbərsiz idi…

5. Bu rəvayətin doğruluğu İbn Teymiyyə tərəfindən də qəbul edilir. Əgər qəbul etməsəydi, bunu Rafizilərə rədd mahiyyətində istifadə etməsi bir ziddiyyət olardı.

Lakin, İbn Teymiyyə bu rəvayəti nəql edərkən iki mühim nöqtəni təhrif etmiş və hadisəni sanki çay süfrəsi arxasında mehriban bir müzakirə kimi qələmə vermişdir. Onun rəvayətində nə çevriliş təklifi, nə də Əbu Sufyanın İslam düşməni adlandırılması yoxdur.