Bu mövzudakı ismarıc sayı: 5

[Muslih]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

Bu mövzunu açmağa ehtiyac duydum... Ona görəki ölkəmizdə Allahın dini anlamaqdan məhrum edib, kor buraxdığı bəzi kimsələr Müsəlmanları öz sapıq görüşlərilə aldatmağa çalışırlar!

Onların iddiası budur: Ölülərin duyduğuna inanmaq şirkdir!

Axmaqlığın zirvəsində və sələfin yolundan ən uzaq insanlar olmalarına rağmən bu adamlar özlərini Sələfə və Əhli Sünnətə nisbət edirlər.

Bəs Əhli Sünnətin bu mövzudakı görüşü nədir? Alimlərin əksəriyyətinə görə ölülər eşidirmi?

 

 

[Muslih]

Hənbəli alimlərindən Zeynuddin İbn Rəcəb (736-795 h/1335-1393 m) Əhli Sünnət alimlərin əksərisinin görüşünün ölülərin duyduğu yönündə olduğunu deyir:
 

وقد وافقَ عائشةَ على نفْيِ سَماعِ الموْتى كلامَ الأحياءِ طائفةٌ مِن العلماءِ , ورجَّحه القاضي أبو يَعْلى مِن أصحابِنا في كتابِ الجامعِ الكبيرِ له

واحتجّوا بما احتجَّتْ به عائشةُ , وبأنه يجوز أن يكونَ ذلك مُعْجِزةً مُختَصّةً بالنبي صلى الله عليه و سلم دونَ غيرِه ,وهو سَماعُ الموتى كلامَه

وفي صحيحِ البخاري قال قتادةُ : أحياهم اللهُ تعالى يعني أهلَ القَلِيبِ حتى أسمعَهم قوْلَه توْبيخًا وتصغيرًا ونَقْمةً وحَسْرةً ونَدَمًا

وذهَب طوائفُ مِن أهلِ العلمِ - وهم الأكثرونَ - , وهو اختيارُ الطبري وغيْرِه , وكذلك ذكَره ابنُ قُتيْبة وغيرُه مِن العلماءِ , وهؤلاء يحتجُّون بحديثِ القَلِيبِ

 

"Alimlərdən bir qrup "ölülərin dirilərin sözlərini duymadığı" mövzusunda Aişəyə - Allah ondan razı olsun - müfaviq görüş bildiriblər (yəni ölülər duymaz deyiblər).

Bu görüşü əshabımızdan (Hənbəlilərdən) Qazi Əbu Yala özünün "Əl Camiul Kəbir" kitabında tərcih etmişdir.

Bu görüşdəki alimlər Aişənin - Allah ondan razı olsun – gətirdiyi dəlili gətiriblər. Həmçinin bunun – ölülərin onun danışığını eşitməsinin - sadəcə Nəbiyə - sallallahu aleyhi və səlləm – məxsus bir möcizə olmasının caizliyiylə istidlal ediblər.

Buxarinin səhihində Qatədə deyir: Uca Allah onları – yəni quyuya atılanları – diriltdi ki, beləcə sözünü onlara qınaq, kiçiltmə, qisas, qəm qüssə və peşmanlıq üçün duyursun.

 

(Ölülərin duyacağını deyən) Elm əhlindən digər bir qrup - bunu deyənlər alimlərin əksəriyyətini təşkil edir, həmçinin bu İmam Tabərinin və digərlərinin seçdiyi, İbn Quteybə və digər alimlərin zikr etdiyi görüşdür – öz görüşlərinə dəlil olaraq "quyuya atılanlar" haqqında hədisi hüccət olaraq irəli sürüblər..."

 

Qaynaq: İbn Rəcəb: Əhvalul Qubur və Əhvəlu Əhlihə ilən Nuşur: 133

Beyrut: Darul Kitabil Arabi: 1414/1994

[Muslih]

Məşhur müfəssir İbn Cərir Ət Tabəri (224–310 h/839–923 m) Allah Rəsulunun – sallallahu aleyhi və səlləm - Bədrdə öldürülüb quyuya atdırdığı kafirlərə səslənməsi haqda hədisləri rəvayət etdikdən sonra, ümmət içində çoxsaylı alimlərin ölülərin eşidəcəyi görüşündə olduğunu zikr edir:
 

    القول في معاني هذه الأخبار

 

    اختلفَ السلفُ مِن علماءِ الأُمّة في معاني هذهِ الأخبارِ ، فقال جماعةٌ يكثُر عَدَدُها بتصحيحها ، وتصحيحِ القولِ بظاهرِها وعمومِها ، وقالوا : الميِّتُ بعد موتِه يسمَع كلامَ الأحياءِ ، ولذلك قال النبي صلى الله عليه وسلم لأهلِ القَلِيبِ بعدما ألْقُوا فيه ما قالَ ، قالوا : وفي قولِه لأصْحابِه ، إذ قالوا : أتُكلِّمُ أقوامًا قد ماتُوا وصارُوا أجسادًا لا أرواحَ فيها ؟ فقال : « ما أنتم بأسْمعَ لما أقولُ منهم » أوْضحُ البيانِ عن صِحّة ما قلْناه ، مِن أنَّ الموتى يسمَعون كلامَ الأحْياءِ ، واعتلّوا في ذلك بأخبارٍ رويتْ عن رسولِ الله صلى الله عليه وسلم بنحوِ الخبَرِ الذي رويْنا عن عمرَ

 

 

    "Bu hədislərin mənaları haqda görüş.

 

    "Ümmətin alimlərindən sələflər bu hədislərin mənası haqda ixtilaf ediblər.

    Sayca çox olan qrup bu xəbərləri səhih saymış, bunları zahirdə olduğu kimi və ümum üzrə qəbul etmiş və belə demişlər: "Ölü vəfatından sonra dirilərin danışıqlarını duyar!"

    Bu səbəblədir ki, Nəbi – sallalahu aleyhi və səlləm – (Bədrdəki) quyuya atılanlara deyəcəyini dedi. (Ey quyudakılar! Allahın sizə vəd etdiyini haqq olaraq gördünüzmü?)

    Səhabələr ona "Sən ölmüş və və ruhsuz cəsədlərləmi danışırsan" deyəndə Nəbinin – sallallahu aleyhi və səlləm – onlara dediyi " siz dediklərimi onlardan daha yaxşı duymursunuz!" sözündə bizim "ölülər dirilərin danışıqlarını duyarlar" məzmunlu görüşümüzün doğruluğuna açıq dəlil var.

    (Bu fikirdə olan alimlər həmçinin) Ömər vasitəsilə Rəsulullahdan – sallalahu aleyhi və səlləm – rəvayət etdiyimiz hədisin bənzəri digər hədisləri də dəlil olaraq göstəriblər."

 

    Qaynaq: İbn Cərir Ət Tabəri: Təhzibul Əsər: 2/491

[Muslih]

Şafii alimlərindən İbn Həcər Əl Asqalani (773-852 h/1372-1449 m) cumhura görə ölülərin duyduğunu söyləyir:

 

    قالتْ : " إِنَّمَا قَالَ النَّبِيّ صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِنَّهُمْ لَيَعْلَمُونَ الْآن مَا إِنْ كُنْت أَقُول لَهُمْ حَقّ " , وهذا مَصيرٌ مِن عائشةَ إلى ردِّ روايةِ بنِ عمرَ المذكورةِ , وقد خالفَها الجمهورُ في ذلك , وقبِلوا حديثَ بنِ عمرَ لموافقةِ منَ رواه غيرِه عليه

 

    ''(Aişə) belə demişdir: Nəbi – sallallahu aleyhi və səlləm – sadəcə "şübhəsiz ki onlar, mənim onlara dediyimin haqq olduğunu hal hazırda bilirlər" demişdir.

    Bu, İbn Ömərin məzkur rəvayətinin (Bədr quyusundakı ölülərə səsləniş barədə) Aişə tərəfindən rədd edildiyinə işarədir.

    Cumhur, bu mövzuda Aişəyə müxalifət edib, başqalarının da İbn Ömərin rəvayətinə müvafiq hədislər rəvayət etməsi səbəbilə İbn Ömərin hədisini qəbul etmişlər."

 

    Qaynaq: İbn Həcər: Fəthul Bari: 4/159

Riyad: Daru Teybə: 1426/2005

[Muslih]

Hənbəlilərdən İbnul Qeyyim Əl Cəvziyyə (691-751 h/1292-1350) "Ər Ruh" adlı kitabında deyir:

 

شرَّع النبيُّ - صلى الله عليه وسلم - لأمَّتِه السلامَ على أهلِ القبورِ بمثلِ - السلامُ عليكمْ دارَ قومٍ مؤمنينَ

وهذا خطابٌ لمَن يسمَع ويعقِل ، ولوْلا ذلك لكانَ هذا الخطابُ بمنزلةِ خطابِ المعدومِ والجَمادِ ، والسلَفُ مُجْمِعونَ على هذا ، وقد تواترتِ الآثارُ بأنَّ الميِّتَ يعرِف زيارةِ الحيِّ له ويستبْشِر به

 

"Nəbi – sallallahu aleyhi və səlləm – ümməti üçün ölülərə bu şəkildə salam verməyi əmr etmişdir: "Əssəlamu aleykum! Möminlər yurdunun sakinləri".

Bu, eşidən və dərk edən kimsəyə olan bir müraciət formasıdır. Əgər belə olmasaydı, bu müraciət mövcud olmayan və cansız əşyalara müraciət kimi olardı.

Sələf bu mövzuda icma etmişdir. Həmçinin onlardan, ölünün onu ziyarətə gələn dirinin ziyarətini bilməsi və buna sevinməsi mövzusunda mütavatir sayda rəvayətlər gəlmişdir."

 

Qaynaq: İbnul Qeyyim: Kitabur Ruh: 8

Ciddə: Daru Aləmil Favaid
 

[Muslih]

İməduddin İbn Kəsir (701-774 h/1302-1373 m) Rum Surəsi sonuncu ayələrdən birinin təfsirində deyir:

 

وثبَت عنه صلى الله عليه وسلم أن الميتَ يسمَع قَرْعَ نِعالِ المشيّعين له ، إذا انصرَفوا عنه ، وقد شرَع النبي صلى الله عليه وسلم لأمته إذا سلَّموا على أهلِ القبور أن يُسلّموا عليهم سلامَ مَن يخاطبونه فيقول المسلم : السلام عليكم دارَ قومٍ مؤمنين

وهذا خطابٌ لمَن يسمَع ويعقِل ، ولولا هذا الخطابُ لكانوا بمنزلة خُطَّابِ المعدومِ والجَماد

والسلف مجمِعون على هذا ، وقد تواترتِ الآثارُ عنهم بأن الميتَ يعرِف بزيارةِ الحي له ويستبشِر

 

“Peyğəmbərdən – sallallahu aleyhi və səlləm – sabitdir ki, ölü onu basdırmağa gələnlərin qayıtdığı zamanki ayaqqabı səslərini eşidər!

Nəbi – sallallahu aleyhi və səlləm – Ümmətinə ölülərə salam verdikləri zaman muxataba/həmsöhbətə salam verərcəsinə salam verməyi əmr etmişdir. Müsəlman belə deyər: "Əssəlamu aleykum! Möminlər yurdunun sakinləri".

Bu, eşidən və dərk edən kimsəyə olan bir müraciət formasıdır! Əgər bu növ bir xitab olmasaydı, onlar mövcud olmayan və cansız əşyalarla səslənmiş olardılar.

Sələf bunun üzərində icma etmişdir! Həmçinin onlardan, ölünün onun yanına gələn dirinin ziyarətini bilməsi və buna sevinməsi mövzusunda mütavatir sayda rəvayətlər gəlmişdir!”

 

Qaynaq: İbn Kəsir: Təfsirul Quranil Azim: 6/325

Riyad: Daru Teybə: 1420/1999