Bu mövzudakı ismarıc sayı: 18

[Usuli]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

İslam tarixi firqələrlə zəngindir. Bu mövzuda müstəqil əsərlər təlif edilmiş, bu sahə ayrı bir elm qoluna çevrilmişdir.

Tariximizdəki sapıq firqələrin bir çoxu müxtəlif amillərin təsiri nəticəsində məhv olub getmişdir. Lakin, ölkəmizdə "sələfin əqidəsinə dəvət" adı altında aparılan xortlamış bir çalışma var. Onların referansları isə sələf imamları adlandırdıqları, ağırlıqla Hənbəli olan kimsələrdir.

Bu məqalədə dəvəti aparılan, özünü həqiqi Əhli Sünnə kimi təqdim edən bu firqənin sahib olduğu əqidənin astarını ortaya qoymağa çalışacayıq. Beləcə insanlar kimlərin və nəyin arxasınca getdiklərini anlasınlar... Həlak olan bilərək həlak olsun! Tövfiq Allahdandır.

[Usuli]

Hənbəlilərin Bağdaddakı rəisi (!) - məşhur mücəssim və müşəbbih Qadi Əbu Yala (380-458 h/990-1066 m) uca Allaha saqqal və cinsiyyət üzvündən başqa hər şey nisbət ediləcəyini qəbul edir.

Yəqinki saqqal nisbət etməsinə əngəl olan "İbtalut Təvilat" adlı kitabında səhih sayıb, rədd edəni zındıqlıqla ittiham etdiyi "Rəbbimi üzü tüksüz cavan oğlan surətində gördüm" məzmunlu hədisdir...

Malikilərdən Əbu Bəkr İbnul Arabi (468-543 h/1076-1148 m) Hənbəlilərin etiqadi sapıqlıqlarını nəql edərkən deyir:

 

أخبرَني مَن أثِق به مِن مَشيختِي أن أبا يعلى محمد بنِ الحسين الفرَّاء - رئيسَ الحنابلة ببغداد - كان يقول إذا ذكَر الله تعالى ، وما ورَد مِن هذه الظواهر في صفاته يقول : ألزِمُوني ما شِئْتم فإني ألتزِمُه ، إلا اللحية والعوْرة

وانتهى بهم القولُ إلى أن يقولوا إن أرادَ احدٌ أن يعلَم اللهَ فلينظُر إلى نفْسِه فإنه الله بعينه إلا أن اللهَ منزهٌ عن الآفات

 

"Şeyxlərimdən güvəndiyim biri mənə xəbər verdi: Hənbəlilərin Bağdaddakı rəisi Əbu Yala Muhəmməd bin Əl Huseyn Əl Fərra - uca Allah və Onun sifətləri haqqında varid olmuş şeylərin zahirindən danışdıqda belə demişdir: Allah haqqında saqqal və cinsiyyət üzvündən başqa nə desəniz mən onu qəbul edirəm!

Hətta Hənbəlilərin sözləri bu həddə çatmışdı: Əgər bir nəfər Allahı tanımaq istəyirsə özünə baxsın. Çünki Allah onun eynisidir. Sadəcə olaraq Allah afətlərdən/təsiredici amillərdən münəzzəhdir."

 

Qaynaq: İbnul Arabi: Ən Nassul Kəmil li Kitəbil Avasim minəl Qavasim: 209

Qahirə: Məktəbətu Darit Turas
 

[Usuli]

Daha öncə istilqa hədisi haqqında danışmış, Abdul Muğis Əl Hənbəlinin bu münkər xəbəri səhihlədiyini zikr etmişdik. Xəbər bu şəkildə idi:

 

إنَّ اللهَ عزَّ وجلَّ لما قضَى خلْقَه استلقَى ، ووضَع إحدى رِجْلَيه على الأخرى وقال : لا ينبَغي لأحدٍ مِن خلْقِه أن يفعَلَ هذا

 

“Uca Allah yaratma işini bitirdikdən sonra arxası üstə uzandı və bir ayağını digərinin üstünə atdı. Onun məxluqlarından heç kimin bu cür etmə (ayağını ayağının üstünə atma) haqqı yoxdur.”

 

Yəhudi qaynaqlı bu xəbəri Allahı tanıma vasitəsi edən tək Hənbəli o deyil! Qadi Əbu Yala xəbəri o qədər doğru sayır ki, ona əsaslanaraq uca Allaha iki sifət nisbət edir: Arxası üstə uzanma sifəti və iki ayaq sifəti. Bunu elə Hənbəlilərin öz içindən İbnul Cəvzi (508–597 h/1114–1201 m) nəql edir və bu iddiaya münasibət bildirir:

 

وذهب القاضي أبو يعلى إلى جعلِ الإستلقاءِ صفةً وأنه وضَع رِجلًا على رجلٍ ثم قال : لا على وجهٍ يُعقَل معنا . قال : ويُفيد الحديثُ إثباتَ رِجلَيْن

قلتُ : ولو لم يعقِله ما أثبتَ رِجليْن ! ولا نُثبِت صفاتٍ بمثلِ هذا الحديث المعلولِ . ولو لم يكن معلولاً لم نُثبِت صفةً بأخبارٍ آحادٍ

 وقد صح عن رسولِ الله صلى الله عليه وسلم وأبي بكرٍ وعمرَ أنهم كانوا يستَلْقون ويضَعون رجلًا على رِجلٍ , وإنما يكرَه هذا لمن لا سراويلَ له

 

"Qadi Əbu Yala istilqanın/arxası üstə uzanmanın Allah üçün sifət olduğunu iddia edir. Həmçinin Allahın bir ayağını digərinin üzərinə qoyduğunu söyləyir. Sonra isə "bizim anladığımız şəkildə deyil" qeydini düşür. Əlavə olaraq "hədisdən Allahın iki ayağı olduğu" nəticəsini çıxarır!

 

Mən (İbnul Cəvzi) deyirəm: Əgər onun dediyi kimi (istilqanın) mənasını anlamasaydı, iki ayaq olduğunu söyləməzdi! Bizlər bu kimi illətli/problemli hədislərlə Allaha sifətlər nisbət etmirik! Əgər illətli olmasaydı belə, əhəd xəbərlərlə sifət isbat edilməz!

Həmçinin Rəsulullahdan - sallallahu aleyhi və səlləm - Əbu Bəkr və Ömərdən səhih olaraq varid olub ki, onlar uzanıb, ayaqlarını ayaqları üzərinə aşırırdılar. Bu hərəkət (övrətin açılma təhlükəsi olduğu zaman) sadəcə səravil adlanan geyimi olmayan kimsələr üçün xoşagəlməzdir."

Qaynaq: İbnul Cəvzi: Dəfu Şubəhit Təşbih: 169

Beyrut: Darul İmam Ravvas: 1428/2007
 

[Usuli]

Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi Yezidin fəziləti haqqında kitab təlif etməklə ün qazanmış Abdul Muğis Əl Hənbəlidə istilqa hədisini səhih sayır. Səhih sayma səbəbi isə çox diqqətə layiqdir! Ravilərə hörmətsizlik olmasın deyə hədisi səhih sayır. Ravilərə göstərdiyi hörməti Allaha da göstərə bilsəydi...

 

Zəhəbi “Siyəru Aləmin Nubələ” kitabında deyir:

 

عبدُ المغِيث ابن زُهيْرِ بن زهير بن علوي ، الشيخ الإمام المحدث ، الزاهد الصالح ، المتَّبِع ، بقيَّة السلف ، أبو العز بن أبي حرب ، البغدادي الحربي

وقد ألَّف جزءَا في فضائلِ يزيد أتى فيه بعجائبَ وأوابدَ ، لو لم يؤلِّفه ، لكان خيْراً ، وعمِله ردًّا على ابن الجوزي ، ووقَع بينهما عداوةٌ

ولعبدِ المغِيث غلطاتٌ تدلُّ على قلةِ علمِه : قال مرةً : مسلم بن يسارٍ صحابي ، وصحَّح حديثَ الاستلقاءِ ، وهو منكَرٌ ، فقيل له في ذلك ، فقال : إذا رددناه كان فيه إزراءٌ على مَن رواه ، وقد حفر له قبرا بقُرْبِ الإمام أحمد

 

"Abdul Muğis İbn Zuheyr bin Zuheyr bin Aləvi Əbul İzz bin Əbi Hərb Əl Bağdadi Əl Hərbi. Şeyx, imam, mühəddis, zahid, salih, tabe olan və sələfin qalıntısı.

Yezidin fəziləti haqda kiçik bir kitab yazmış və o kitabda əcaib və saçma şeylər zikr etmişdir. Bu kitabı yazmasaydı daha gözəl olardı. Kitabı İbnul Cəvziyə rəddiyə olaraq yazmışdır. Onlar arasında düşmənçilik vardı.

Abdul Muğisin elminin azlığına dəlalət edən bir çox xətaları vardır: bir yerdə Muslim bin Yəsarın səhabə olduğunu deyir, başqa yerdə istilqa hədisinin səhih olduğunu söyləyir. Halbuki bu hədis münkərdir. Ona bu mövzuda etiraz edildikdə belə cavab vermişdir: Bu  hədisi rədd etsək onu rəvayət edənlərə tən etmiş/hörmətsiz davranmış olarıq (?!). Əhmədin qəbrinin yaxınlığında basdırılmışdır."

 

Qaynaq: Şəmsuddin Əz Zəhəbi: Siyəru Aləmin Nubələ: 21/160

Muəssəsətur Risalə: 1405/1985

 

Bu məqamda Fəxruddin Ər Razinin - Allah rəhmət etsin - Ümmətə imam deyə tanıdılan bu cür yarım ağıllılar haqqında aşağıdakı sözlərini zikr etmək çox yerində olardı:

 

والعجَب مِن الحشَوية أنهم يقولون : الاشتغال بتأويل الآيات المتشابهة غيرُ جائز , لأنَّ تعْيِينَ ذلك التأويلِ مظنون . والقول في القرآن بالظنّ لا يجوز , ثم إنهم يتكلَّمون في ذات الله تعالى وصفاته بأخبارِ الآحاد ، مع أنها في غايةِ البُعْد عن القطْع واليقِين

فإذا لمْ يجوّزوا تفسيرَ ألفاظ القرآن بالطريق المظنونِ فبأنْ يمتنِعوا عن الكلام في ذاتِ الحق تعالى وفي صفاته ، بمجرَّدِ الروايات الضعيفةِ أولى

إن أجلَّ طبقاتِ الرواة قدْراً ، وأعلاهم منصَباً : الصحابة . ثم إنا نعلَم أن رواياتِهم لا تُفيد القطْعَ واليقينَ . والدليل عليه : أن هؤلاءِ المحدثينَ روَوا عنهم : أن كلَّ واحدٍ مِنهم طعَن في الآخر ، ونسبَه إلى ما لا ينبغي

أليس مِن المشهور : أن عمرَ طعَن في خالدِ بن الوليد , وأن ابنَ مسعودٍ وأبا ذرّ كانا يُبالغان في الطعْن في عثمان , ونُقِل عن عائشة – رضي الله عنها – أنها بالغَتْ في الطعْن في عثمان؟

وأليس أن عمرَ قال في عثمان : إنه كلَّف بأقاربه , وقال في طلحةَ والزبيرِ أشياءَ أخر تجري هذا المجرى؟

أليس أن علياً  رضي الله عنه – سمِع أبا هريرة يوماً كان يقول : أخْبرني خليلي أبو القاسم , فقال له علي : متى كان خليلا لك ؟

أليس أن عمرَ – رضي الله عنه – نهَى أبا هريرةَ عن كثرة الرواية؟

أليس أن ابنِ عباس طعَن في خبْر أبي سَعِيد في الصرْف ، وطعَن في خبر أبي هريرةَ في غَسْل اليدين؟

 

أن هؤلاءِ المحدثينَ يُجرّحون الرواةَ بأقلّ العِلَل ؛ أنه كان مائلاً إلى حبّ علي فكان رافضياً فلا تُقبَل روايتُه ، وكان معبَد الجُهَني قائلاً بالقَدَر فلا تُقبَل روايته ، فما كان فيهم عاقل يقول : إنه وصَف اللهَ تعالى بما يُبطِل إلهيَّته وربوبيَّته فلا تُقبَل روايتُه ، إنَّ هذا مِن العَجائب

 

"Həşəviyyənin halı necədə qəribədir! Onlar deyirlər: Mütəşəbih ayələri təvil etmək caiz deyil. Çünki, hərhansı bir mənaya təvili konkretləşdirmək zənndir. Quran (və ya Allah) haqqında zənnə dayanaraq fikir bildirmək caiz deyil!

Sonra isə, uca Allahın zatı və sifətləri haqqında əhəd xəbərlərə dayanaraq danışarlar. Halbuki, əhəd xəbərlər qətilik və yəqinlikdən çox uzaqdır.

Əgər Quran ləfzlərinin zənn yoluyla təfsirinə icazə vermirlərsə, o zaman uca Allahın zatı və sifətləri haqqında mücərrəd olaraq (əhəd olduğu üçün) zəif (sayılan) xəbərlərə əsaslanaraq danışmağı tərk etmələri daha öncəliklidir!

Ravilərin ən üstün təbəqəsi səhabələrdir. Biz bilirik ki, onların belə rəvayəti qətilik və yəqinlik ifadə etmir. Dediyimizin dəlili budur: Elə o mühəddislərin özləri, səhabələrdən bir birinə tən etmələrini və layiq olmayan şeylərə nisbət etmələrini nəql etmişlər.

Məgər bunlar məşhur şeylər deyilmi: Ömər Xalid bin Əl Vəlidə tən edərdi, İbn Məsud və Əbu Zərr Osmana çox tən edərdilər, Aişədən Osmana çox tən etdiyi nəql edilmişdir, Ömər Osmanın qohumbazlıq etdiyini söyləmişdir, Talha və Zubeyr haqda buna bənzər şeylər demişdi, Əli Əbu Hureyrənin "dostum Əbul Qasim mənə belə dedi" sözünün duyunca "o nə zamandan sənin dostun oldu" demişdi, Ömər Əbu Hureyrəyə çox hədis nəql etməyi qadağan etmişdi, İbn Abbas Əbu Səidin sarf haqqında, Əbu Hureyrənin əlləri yumaq haqqındakı xəbərlərinə tən etmişdi... (başqa örnəklər verməyə davam edir)

... Bu mühəddislər ən kiçik illətlərlə raviləri cərh edirlər. Məsələn: filan ravi Əli sevgisinə meyl edib, beləcə Rafiziliyə düşüb və dolayısıyla rəvayəti qəbul edilməz! Məbəd Əl Cuhəni qədər mövzusunda səhv mövqedə olub, dolayısıyla rəvayəti qəbul edilməz!

Ancaq bu mühəddislərin arasında bir ağıllı adam yoxdu ki, desin: filankəs Allahı, onun ilahiyyət və rububiyyətini batil edəcək bir şeylə vəsf edib, dolayısıyla rəvayəti qəbul edilməz! Bu əcayib bir şeydir!"

 

Qaynaq: Fəxruddin Ər Razi: Əsəsut Təqdis: 212-216

Daru Nuris Sabah: 2011
 

[Usuli]

Əhməd bin Hənbəlin oğlu Abdullahın məşhur "Kitabus Sunnə" adlı əsəri bizlərə "Allahı" tanıdır... Qaynaqları zikr etməsək "Bxaqavad-Gita" oxuduğunuzu düşünə bilərsiniz... Sələfin əqidəsi olaraq Ümmətə yeridilməyə çalışılan etiqaddan parçalar:

 

حدثني أحمد بن سعيد أبو جعفر الدارمي ، قال : سمعت أبي يقول : سمعت خارجة ، يقول : الجهمية كفار بلغوا نساءهم أنهن طوالق ، وأنهن لا يحللن لأزواجهن لا تعودوا مرضاهم ولا تشهدوا جنائزهم ، ثم تلا {طه} {ما أنزلنا عليك القرآن لتشقى} إلى قوله عز وجل {الرحمن على العرش استوى} وهل يكون الاستواء إلا بجلوس

 

"10 - ... Xaricə dedi: Cəhmiyyə kafirdir. Onların qadınlarına deyin ki, boşanmış sayılırlar və ərlərinə halal deyillər. Onların xəstəsini ziyarət etməyin, cənazələrinə qatılmayın! Daha sonra "Ta Ha" surəsini "Rəhman ərşə istiva etdi" ayəsinə qədər oxuyub dedi: Məgər istiva oturmaqdan başqa bir şeyləmi olur?"

 

Bəli! Əgər sizlər Allahın oturub qalxdığını qəbul etmirsinizsə, qadınları boşanmış sayılan kafirlərsiniz...

 

حدثني أبو موسى الأنصاري إسحاق بن موسى إملاء علي من كتابه ، حدثنا يونس بن بكير ، عن ابن إسحاق ، قال : فحدثني عبد الرحمن بن الحارث بن عبد الله بن عياش ، عن عبد الله بن أبي سلمة ، قال : بعث عبد الله بن عمر إلى عبد الله بن عباس رضي الله عنهم يسأله : هل رأى محمد صلى الله عليه وسلم ربه فبعث إليه أن نعم قد رآه ، فرد رسوله إليه وقال : كيف رآه ؟ فقال : رآه على كرسي من ذهب تحمله أربعة من الملائكة: ملك في صورة رجل ، وملك في صورة أسد ، وملك في صورة ثور ، وملك في صورة نسر في روضة خضراء دونه فراش من ذهب

 

"217 - ... Abdullah bin Əbi Sələmədən: Abdullah bin Ömər, Abdullah bin Abbasa adam göndərib soruşdu:

- Muhəmməd - sallallahu aleyhi və səlləm - Rəbbini görübmü?

İbn Abbas: Bəli! O, Rəbbini görüb.

- Necə görüb?

İbn Abbas: Onu yerləri qızıl döşəklərlə döşənmiş yaşıl bir bağda, qızıldan bir kürsü üzərində görüb. Bu taxtı dörd mələk daşıyır. Mələyin biri insan, biri aslan, biri öküz, biri isə qartal surətindəydi."

 

فإذا كان يوم الجمعة نزل تبارك وتعالى من عليين على كرسيه ، ثم حف الكرسي بمنابر من نور ، ثم جاء النبيون حتى يجلسوا عليها

 

"460 - ... Ənəs bin Malik Rəsulullahın belə dediyini nəql etdi: ... Cümə günü olduğu zaman Allah - təbarəkə və təala - İlliyyundan (uca məqamdan) kürsüsünün üzərinə enər. Sonra kürsünü nurdan minbərlərlə əhatə edər. Nəbilər gəlib onların üzərində oturar..."

 

حدثني أبي رحمه الله ، نا يزيد بن هارون ، أنا الجريري ، عن أبي عطاف ، قال : كتب الله التوراة لموسى عليه السلام بيده وهو مسند ظهره إلى الصخرة في ألواح من در فسمع صريف القلم ليس بينه وبينه إلا الحجاب

 

"568 - ... Əbu Attaf dedi: Uca Allah belini bir qayaya söykəyib, Musa - aleyhissəlam - üçün Tövratı öz əliylə dürrdən lövhələrə  yazmışdır. O da aralarında hicabdan başqa bir şey olmadığı halda qələmin səsini eşitmişdi."

 

حدثني أبي ، نا أبو أسامة ، نا هشام بن عروة ، عن أبيه ، عن عبد الله بن عمرو رضي الله عنه قال : خلق الله عز وجل الملائكة من نور الذراعين والصدر

 

"1084 - ... Abdullah bin Amr: Əziz və cəlil olan Allah mələkləri iki dirsəyin və sinənin nurundan yaratmışdır."

 

والملائكة الذين مع ربك عز وجل فأصبح ربك يطوف في الأرض وخلت عليه البلاد

 

"1120 - ...Laqit dedi: Rəsulullah xütbəsində belə dedi: ... Əziz və cəlil olan Rəbbin mələklər də yanında olduğu halda yer üzündə dolaşar. Ölkələr onun üçün boşalar."

 

حدثني خلاد بن أسلم ، نا النضر بن شميل ، أنا حماد يعني ابن سلمة ، نا ثابت ، عن أنس بن مالك ، عن رسول الله صلى الله عليه وسلم أنه قرأ هذه الآية {فلما تجلى ربه للجبل جعله دكا} قال : تجلى بسط كفه ووضع إبهامه على خنصره

 

"1205 - ... Ənəs bin Malik dedi: Rəsulullah " Rəbbi dağa təcəlli edincə, onu yerlə bir etdi" ayəsini oxuyub dedi: Təcəlli etdi - (Ənəs) Ovcunu yayıb, baş barmağını kiçik barmağının üzərinə qoydu."

 

قرأت على أبي نا إبراهيم بن الحكم بن أبان ، حدثني أبي ، عن عكرمة ، قال : إن الله عز وجل لم يمس بيده شيئا إلا ثلاثة: خلق آدم بيده وغرس الجنة بيده وكتب التوراة بيده

 

"1206 - ... İkrimə: Əziz və cəlil olan Allah sadəcə üç şeyə əliylə toxunmuşdur: Adəmi əliylə yaratmışdır. Cənnətin ağaclarını əliylə əkmişdir. Tövratı əliylə yazmışdır." 
 

[Usuli]

İbnul Cəvzi (508–597 h/1114–1201 m) Hənbəli mücəssimlərin Peyğəmbərin ərşə oturdulması haqqında sözlərinə münasibət bildirərək deyir:

 

روي عن عائشة - رضي الله عنها - قالتْ : سُئل رسولُ الله صلى الله عليه وسلم عن المقامِ المحمودِ قال : وعَدَني ربّي بالقُّعود على العرش . قلتُ : هذا حديثٌ مكذوبٌ لا يصِح عن رسول الله صلى الله عليه وسلم

 

قال ابن حامدٍ : يجب الإيمان بما ورَد مِن المماسَّة والقُرْب مِن الحق لنبيّه في إقعادِه على العرش . قال : وقال ابن عمر : { وَإِنَّ لَهُ عِنْدَنَا لَزُلْفَى } . قال : ذكَر الله الدنوَّ منه حتى يمَسَّ بعضَه

قلتُ : وهذا كذِبٌ على ابن عمر , ومَن ذكَر تبعيضَ الذات كفَر بالإجماع

 

قال القاضي أبو يعلى : يُقعِد نبيَّه على عرْشه بمعنى : يُدنِيه مِن ذاته ويقرِّبه منها ويشهَد له قوله { فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى } وقال ابن عباسٍ : كان بينَه وبينَه مقدار قوْسين

قلتُ : هذا عن جبريل لا عن الله سبحانه ، ومَن أجاز القرْبَ مِن الذات أجاز الملاصَقة . وما ذهَب إليه القاضي أبو يعلى صريحٌ في التجسيم

 

"Aişədən - Allah ondan razı olsun - belə dediyi rəvayət edilib: Rəsulullaha "Əl Məqamul Mahmud" haqqında sual verildi. Belə cavab verdi: "Rəbbim məni ərşin üzərində oturtmağı vəd edib".

Mən (İbnul Cəvzi) deyirəm: Bu hədis yalandır/uydurmadır. Rəsulullahdan səhih deyil!

 

İbn Hamid deyir: Uca Alahın Nəbisini ərşin üzərinə oturdacağı haqqında xəbərdəki (fiziki) yaxınlaşmağa və toxunuşa iman etmək lazımdır. İbn Ömər "Şübhəsiz ki, onun üçün bizim qatımızda bir yaxınlıq vardır" (Sad: 38/25)  ayəsini buna yozmuşdur. Davamən deyir: Uca Allah bir hissəsinə toxunana qədər ona yaxınlaşacaq.

Mən (İbnul Cəvzi) deyirəm: Bu, İbn Ömərə iftiradır. Kim Allahın hissələrdən ibarət olduğunu deyərsə icmayla kafirdir!

 

Qadi Əbu Yala deyir: Allahın Nəbisini ərşə oturtmasının mənası belədir: Onu öz zatına yaxınlaşdıracaq. Uca Allahın "İki yay məsafəsi və ya daha az oldu" (Ən Nəcm:53/9) ayəsi haqqında İbn Abbas belə demişdir: O ikisinin arasında iki yay miqdarı vardı.

Mən (İbnul Cəvzi) deyirəm: Burada qəsd edilən uca Allah deyil, Cibrildir. Kim Allahın zatına yaxınlaşmağı mümkün sayırsa, ona toxunmağıda caiz sayır. Qadi Əbu Yalanın sözləri apaçıq təcsimdir!"

 

Qaynaq: İbnul Cəvzi: Dəfu Şubəhit Təşbih: 244-246

Beyrut: Darul İmam Ravvas: 1428/2007
 

[Usuli]

Hənbəlilərin tarixini incələyən onların mütəmadi olaraq öz sapıq din anlayışları uğruna fitnələr çıxarıb, müsəlmanları qətl etdiklərinə, məsçidləri yandırdıqlarına şahid olar... İmamlarının, böyüklərinin onlara göstərdiyi yol budur... onların sapıq fikirlərinə müxalif olan hər kəs, cəhmi, kafir və zındıqdır... elə isə müxaliflərlə mübarizədən daha şərəfli nə ola bilər?

Bu gün iki üç dılğırın ortaya düşüb sağa sola təkfir və təbdi yağdırmasını qərib qarşılamayın... Balıq başdan iylənər...

 

Şəmsuddin Əz Zəhəbi (673-748 h/1274-1348 m) hicri 316 ci ilin hadisələrini zikr edərkən deyir:

 

وهاجَت ببغداد فتنةٌ كبرى بسبَبِ قوله : {عَسَى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَحْمُودًا} ، فقالتِ الحنابلة : معناه يُقعِده الله على عرْشِه كما فسَّره مجاهد

وقال غيرُهم مِن العلماء : بل هي الشفاعةُ العُظمى كما صح في الحديث . ودام الخِصام والشَّتْمُ واقتَتَلوا ، حتى قُتِل جماعةٌ كبيرةٌ

 

"Hicri 316 cı ilin hadisələri: ... Bu ildə Bağdadda uca Allahın "... Ola bilsin ki, Rəbbin səni öyülən məqama yüksəltsin" (Əl İsra: 17/79) ayəsinin təfsiri səbəbilə böyük bir fitnə ortaya çıxdı.

Hənbəlilər dedi: Öyülən məqam, Mucahidin təfsir etdiyi üzrə, Allahın Peyğəmbəri öz ərşinə oturtmasıdır.

Digər alimlər isə bu məqamın (Buxari başda olmaqla) səhih hədislərdə gəldiyi üzrə böyük şəfaət olduğunu dedilər. Mübahisə və təhqirlər çoxaldı və nəhayət savaşdılar. Nəticədə çox sayda insan öldürüldü."

 

Qaynaq: Şəmsuddin Əz Zəhəbi: Tarixul İslam: 23/269

Əl Məktəbətut Təvqifiyyə
 

[Usuli]

Hənbəlilərin tabaqat yazarlarından İbn Əbi Yala ərşə oturdulma məsələsiylə bağlı öz qədim imamları olan Muhəmməd bin Musabdan qərib bir söz nəql edir ki, zahiri üzrə küfrdən başqa bir şey deyil. Nəql edilən sözdən anlaşılan budur ki, Peyğəmbər ərşə oturduğu müddətdə Allahın rububiyyət ortağıdır. Sələfdən olan "tövhid imamlarınızın" sözləri budur:

 

قال النجاد: وسألت أبا الحسن العطار عن ذلك ؟ فحدثني بحديث مجاهد ثم قال : سمعت محمد بن مصعب العابد يقول هذا حتى ترى الخلائق منزلته - صلى الله عليه وسلم - عند ربه تبارك وتعالى وكرامته لديه ثم ينصرف محمد - صلى الله عليه وسلم - إلى غُرَفه وجناتِه وأزواجِه ثم ينفرِد عز وجل بربوبيته

 

"Nəccad dedi: Əbul Həsən Əl Attardan bu haqda soruşdum. Mənə Mucahidin xəbərini rəvayət etdi və belə dedi: Abid Muhəmməd bin Musabdan belə duydum: Peyğəmbər ona görə (Allahın yanında) ərşə oturdulacaq ki, məxluqat onun Rəbbi qatındakı məqamını və hörmətini görsün.

Sonra Peyğəmbər öz evlərinə, baxçalarına və xanımlarının yanına geri dönəcək. Bundan sonra uca Allah (yenidən) rububiyyətində tək olacaq."

 

Qaynaq: İbn Əbi Yala: Tabaqatul Hənəbilə: 2/10

Beyrut: Darul Marifə
 

[Muslih]

Hənbəlilərin sifət isbatında, müxaliflərə qarşı təkfir və başqa təzyiq metodlarından istifadədə irəli getdiklərini, bidətə düşdüklərini İbn Teymiyyənin (661–768 h/1263–1328 m) şahidliyiylə oxuyaq:

 

وفي الحنبلية أيضا مبتدعةٌ ؛ وإن كانتِ البدعةٌ في غيرهم أكْثرَ وبدعتُهم غالباً في زيادةِ الإثبات في حق اللهِ وفي زيادةِ الإنكار على مخالفهم بالتكفير وغيره

 

"Başqalarında bidət daha çox olsada, həmçinin Hənbəlilərdə də bidətçilər vardır. Hənbəlilərin çıxardığı bidətlərin əksəriyyəti iki mövzudadır:

1. Uca Allaha sifət isbatında həddi aşmaqda.

2. Müxalif fikirdə olanlara qarşı təkfir, (bidətçi, fasiq və ya cəhmi adı vermək) və bənzəri şeylərdə həddi aşmaqda."

 

Qaynaq: İbn Teymiyyə: Məcmuul Fətəva: 20/186

Səudiyyə: 1416/1995

[Usuli]

Günümüzdə topluma imam olaraq tanıdılan və sifət məsələlərində referans göstərilənlərdən biridə, oxucularımızın artıq müəyyən qədər tanıdığı Qadi Əbu Yaladır.

Onun bu məsələlərdə uydurma rəvayətlərə və sələfdən bəzilərinin sözlərinə əsaslanaraq Allah haqqında danışdığını deyən sadəcə müxalifləri deyil. Öz məzhəbindəki önəmli isimlərlə yanaşı, bunu etiraf edənlərdən biridə İbn Teymiyyədir:

 

وقد صنَّف القاضي أبو يعلى كتابه في إبطال التأويل رداً لكتابِ ابن فُورَك ، وهو وإن كان أسندَ الأحاديثَ التي ذكَرها وذكَر من رواها، ففيها عدةُ أحاديثَ موضوعةٍ كحديثِ الرؤية عِياناً ليلةَ المعراج ونحوِه

وفيها أشياءُ عن بعضِ السلف رواها بعضُ الناس مرفوعةً ، كحديث قعودِ الرسول صلى الله عليه وسلم على العرش ، رواه بعضُ الناس مِن طرقٍ كثيرةٍ مرفوعةً ، وهي كلُّها موضوعةٌ ، وإنما الثابت أنه عن مجاهد وغيرِه مِن السلف ، وكان السلَف والأئمة يروونه ولا ينكِرونه ، ويتلقَّونه بالقبول

وقد يقال : إن مثلَ هذا لا يقال إلا توفيقاً ، لكن لا بدَّ مِن الفرْق بينَ ما ثبَت مِن ألفاظ الرسول ، وما ثبَت مِن كلام غيرِه ، سواء كان مِن المقبول أو المردود

ولهذا وغيرِه تكلَّم رزقُ الله التَّميِمي وغيرُه مِن أصحاب أحمد في تصنيف القاضي أبي يعلى لهذا الكتابِ بكلامٍ غليظٍ وشنَّع عليه أعداؤه بأشياءَ هو منها بريء، كما ذكر هو ذلك في آخر الكتاب

 

"Qadi Əbu Yala "İbtalut Təvil" adlı kitabını, İbn Furəkin kitabına cavab olaraq yazmışdır. Zikr etdiyi hədislərin isnadlarını təqdim edib, ravilərini qeyd etsədə, o kitabda bir çox uydurma hədis vardır. Məsələn, Mirac gecəsi (Allahın) əyani olaraq görülməsi və bənzərləri kimi.

Həmçinin o kitabda sələfdən bəzilərinə məxsus sözlər vardır ki, bəzi insanlar bunları Peyğəmbərə nisbətlə nəql ediblər. Məsələn Rəsulullahın - sallallahu aleyhi və səlləm - ərşə oturması hədisi. Bu xəbər bir çox yollardan Rəsulullah nisbətlə rəvayət edilib, ancaq bütün bu rəvayətlər uydurmadır.

Bu fikir sadəcə sələfdən Mücahid və başqalarından sabitdir. Sələf və imamlar bunu rəvayət etmiş, inkar etməyib, qəbulla qarşılamışlar.

Bu haqda belə deyilmişdir:  Bu cür iddialar ancaq təvqifə əsaslandırılmalıdır. Lakin, Peyğəmbərin sözləriylə digərləri arasında fərq qoyulmalıdır. İstər qəbul ediləcək şeylər olsun, istər rədd ediləcək.

Bu və digər səbəblərlə, Əhməd bin Hənbəlin əshabından olan Rizqullah Ət Təmimi, Qadi Əbu Yalanın bu kitabı haqqında sərt tənqidlər etmişlər. Lakin, bununla yanaşı düşmənləri ona demədiyi bəzi şeylər nisbət edərək onu qaralamışlar..."

 

Qaynaq: İbn Teymiyyə: Dəru Təarudil Aqli vən Nəql: 5/237

Səudiyyə: 1411/1991

 

Təliqat: Burada müxaliflərin öz dilindən özlərinə qarşı çox önəmli iki nöqtədə tənqid vardır.

1. Allah haqqında danışarkən, Ona sifət nisbət edərkən uydurma rəvayətlərə əsaslanmaq. Zəif deyil məhz uydurma... Şəriətin fəri məsələlərində, fəzilətli əməllərdə belə zəif hədislərlə əməli caiz görməyənlərin Allah inancını uydurma hədislərə əsaslandırmasından daha ziddiyyətli nə ola bilər? Bu proses fiqhdə təqlidi rədd edib, Din üsullarında təqlidi prinsip halına gətirməyə bənzəyir...

Niyə biz bu səviyyədə olan insanları imam qəbul edib, onların sözlərini gözü qapalı qəbul etməliyik?

2. Uca Allah haqqında Peyğəmbərin, hətta Səhabənin deyil, Tabiundan və daha sonrakılardan müəyyən fərdlərin sözünə dayanaraq danışmaq, Ona sifət nisbət etmək.

Bu bəlanın kökündə "Sələfin Hücciyyəti" nəzəriyyəsi yatır... Fiqhdə hüccət olmayan kimsələrin sözüylə, Əqidədə - Allaha sifət nisbət edilərmi? Bu kimsələrin imaməti yox, adekvat insan olub olmadığı müzakirə edilməlidir...

Bu anormallığı elə İbn Teymiyyənin öz sözlərində də görə bilirik. O, Peyğəmbərin ərşə oturması rəvayətlərinin uydurma olduğunu, bunun Mücahid və digərlərinin fikri olduğunu deməklə yanaşı, imamların bunu qəbul etdiyini deyir...

Öncəliklə bu cür ümumiləşdirmə yanlışdır. Bu məsələni qədimdə də inkar edən bir çox alim vardır. Ən önəmlisi isə, Mücahid nə zamandan din qaynağıdır? Nə zamandan Tabiun sözüylə bu cür məsələlər isbat edilir?

Tərəzisi xarab olanın, nəticəsi qaçınılmaz olaraq yanlış olar... Nəcasət bulağın gözündədirsə, oradan təmiz su gözləmək əbəsdir. Bütün bunlar sözü gedən "imamların" din anlayışlarının "ciddiyyətini" bütün çılpaqlığıyla ortaya qoyur...

İmam zənn edilən kimsələrin bu iki növdən qüsurlarıyla geniş şəkildə tanış olmaq istəyənlər İbn Cəvzinin "Dəfu Şubəhit Təşbih" kitabına müraciət edib, orada çoxsaylı sitatlarla tanış ola bilərlər.

[Usuli]

Uydurma və batil hədislər üzərinə etiqad bina edən, bunlarla Allaha sifət nisbət edən sadəcə Qadi Əbu Yala deyil.

Hənbəlilərin "Şeyxul İslam" adlandırdığı və günümüzdə sifət mövzularında qaynaq göstərilən məşhur Əbu İsmail Əl Hərəvi bu böyük ayıbda onun ortağıdır.

Yenə özlərinə yaxın kimsələrin etirafıyla: Şəmsuddin Əz Zəhəbi, Hərəvinin tərcümeyi halında onu öydükdən sonra deyir:

 

لولا ما كدَّر كتابه "الفاروق في الصفات" بذكر أحاديث باطلةٍ يجِب بيانُها وهتْكُها ، والله يغفِر له بحسن قصْده

 

"Kaş ki, "Əl Faruq fis Sifət" adlı kitabını batil hədislər qeyd edərək bulandırmasaydı/kirlətməsəydi.
Bu batil hədislərin açıqlanması, dəyərdən düşürülməsi vacibdir. Yaxşı niyyətindən dolayı Allah onu bağışlasın."

 

Qaynaq: Şəmsuddin Əz Zəhəbi: Siyəru Aləmin Nubələ: 18/509

Muəssəsətur Risələ: 1405/1985

 

Qeyd: İnsan yaradılış etibarı ilə xətaya açıqdır. Lakin, xətalar və sahiblərinə veriləcək hökmlər müxtəlidir. Bir insanın uydurma hədislərlə Allaha sifət nisbət edəcək qədər sapıqlığı, onun Şeyxul İslam olmasına əngəldir. Eynilə iffətli qızın azacıq hamilələyi misalındakı kimi...
 

[Usuli]

Hənbəlilərin dərin problemlər içində olduğu məsələlərdən biri də Quranla bağlıdır. Allahın kəlamı kağızdan ibarət səhifəyə hulul edibmi?

Onlar öz aralarında bu haqda 3 məzhəbə bölünüblər. Lakin, ən maraqlısı "Şeyxul İslam" Əbu İsmail Əl Həravinin mövqeyidir. Bu "böyük imam" hesab edir ki, Allahın kəlam sifəti məxluq olan kağıza hulul edib və bu ifadəni açıq şəkildə işlətməkdən çəkinmir. Digərləri isə zikr ediləcək səbəbdən bunu rədd edirlər. İbn Teymiyyənin etirafıyla:

 

وهل يقال : كلام الناسِ المكتوبُ حالٌّ في المصحَف أو حالٌ في قلوب حافظِيه ونحو ذلك ؟ فمِنهم طائفة نفَتِ الحلولَ كالقاضي أبي يعلى وأمثالِه وقالوا : ظهَر كلامُ الله في ذلك ولا نقول : حلَّ ؛ لأنَّ حلولَ صفةِ الخالق في المخلوقِ أو حلولَ القديم في المحدَث ممتنِع

وطائفة أطلقتِ القولَ بأن كلامَ الله حالٌ في المصحَف كأبي إسماعيل الأنصاري الهروي - الملقَّب بشيخ الإسلام - وغيرِه وقالوا : ليس هذا هو الحلول المحذور الذي نفيناه . بل نُطلِق القولَ بأن الكلامَ في الصحيفةِ ولا يقال بأن اللهَ في الصحيفة أو في صدرِ الإنسان . كذلك نُطلِق القولَ بأنَّ كلامَه حالٌ في ذلك دون حلولِ ذاته

وطائفة ثالثة كأبي علي بن أبي موسى وغيرِه قالوا : لا نُطلِق الحلولَ نفياً ولا إثباتاً لأنَّ إثباتَ ذلك يُوهِم انتقالَ صفةِ الرب إلى المخلوقاتِ ونفي ذلك يوهِم نفيَ نزولِ القرآن إلى الخلق

فنُطلِق ما أطلقتْه النصوصُ ونمسِك عمَّا في إطلاقه محذورٌ لما في ذلك مِن الإجمال

 

"İnsanların yazılı sözləri mushafa/kitaba və ya onu əzbərə bilənlərin sinəsinə hulul edirmi?

1. Onlardan Qadi Əbu Yala və bənzəri kimsələr hululu rədd edib, belə demişlər: Allahın kəlamı bunda zahir olmuşdur. Biz, Allahın kəlamı buna (mushafa) hulul etmişdir demərik. Çünki, Xaliqin sifətinin məxluqa, qədim varlığın yaradılmış varlığa hululu imkansızdır.

2. Şeyxul İslam ləqəbli Əbu İsmail Əl Həravi və digərlərindən ibarət bir qrup isə belə demişdir: Allahın kəlamı mushafa hulul etmişdir. Bu, bizim nəfy edəcəyimiz problemli hulul deyil. Bizlər "Allahın kəlamı (kağız) səhifəyə hulul edib" deyirik. Lakin Allah özü səhifədə və ya hafizlərin sinəsindədir demirik. Onun kəlamı mushafa hulul edib desəkdə, Onun zatı hulul edib demirik.

3. Əbu Ali bin Əbi Musa və digərlərindən ibarət bir qrup isə deyir: Biz hulul sözünü nə inkar, nə də təsdiq baxımından işlətmirik. Çünki hulul edib desək, belə çıxır ki, Rəbbin sifəti məxluqata keçib. İnkar etsək, Quranın insana nüzulunu inkar vəhmi oyanar. O halda, nassların dediyini deyir, icmali/ümumi olduğu üçün işlədilməsi problemli sözlərdən çəkinirik."

 

Qaynaq: İbn Teymiyyə: Məcmuul Fətəva: 12/294

Səudiyyə: 1416/1995
 

[Usuli]

Cəhmilik karuseli sadəcə məzhəb xaricindəkilərə qarşı istifadə edilmir. Məzhəb əhli özləri bir birini Cəhmi olmaqla ittiham etməkdən qurtula bilməyiblər. Məsələn İbn Teymiyyə, Hənbəlilərin məşhur Şeyxul İslamı Əbu İsmail Əl Həravini qədər məsələsində Cəhmiliklə ittiham edir.

Cəhmi Şeyxul İslam haqqında İbn Teymiyyənin fikri:

 

وقد صنَّف كتابه " الفاروق في الفرق بين المثبِتَة والمعطّلة " وصنَّف كتابِ " تكفيرِ الجهمِية " وصنَّف كتاب " ذم الكلامِ وأهلِه " ، وزاد في هذا الباب حتى صارَ يُوصف بالغلوّ في الإثبات للصفات ، لكنَّه في القدَر على رأي الجهمية ، نفاةِ الحِكَمِ والأسْباب

 

"(Əbu İsmail Əl Həravi) "Əl Faruq fil Farq beynəl Musbitəti vəl Muattilə", "Təkfirul Cəhmiyyə", "Zəmmul Kələm və Əhlih" kimi kitablar təsnif etmişdir. Bu babda çox şeylər söyləmiş və sifətlərin isbatında ğuluvv/həddi aşmaqla vəsf edilmişdir.

Lakin o (Əbu İsmail Əl Həravi),  qədər məsələsində, hikmət və səbəbləri inkar edən Cəhmiyyənin fikrindədir."

 

Qaynaq: İbn Teymiyyə: Minhəcus Sunnətin Nəbəviyyə: 5/358

Camiətul İsləmiyyə: 1406/1986
 

[Usuli]

Hənbəlilərin Quran məsələsindəki anormal mövqeylərinə daha öncə də işarə etmişdik.

Onların məşhur alimi Əbul Qasim İbnul Hənbəli (v. 536 h/1141 m) Əşarilərə yazdığı rəddiyəsində Quran haqqında "Cəhmiyyə" adlandırdığı Əşari və Matrudilərin bəzi rəylərini sadaladıqdan sonra belə deyir:

 

فهؤلاء الأصناف كلُّها هم الجهمية وهم كفارٌ زَنادِقةٌ حُلَّالُ القتْل

ومَن لم يُكفّر هؤلاءِ الأصنافِ كلَّها فهو كافرٌ زنديقٌ حَلالُ القتل

 

"Saydığımız bütün bu siniflər cəhmiyyədir, öldürülməsi halal olan kafir və zındıqlardır.

Kim, bu siniflərin hamısını təkfir etmirsə, onu özüdə qanı halal kafir və zındıqdır."

 

Qaynaq: İbnul Hənbəli: Ər Risələtul Vadiha fir Rəddi aləl Əşairə: 709

Məcmuətu Tuhəfin Nəfəis: 1420/1999

 

 

Qeyd: İbnul Hənbəlinin küfr olaraq vəsf etdiyi bu rəylər eyni zamanda, ümumilikdə Əşarilərin, Matrudilərin və xüsusilə zikr etdiklərindən dördüncüsü Əbu Hənifənin görüşüdür.

Yəni, İbnul Hənbələ görə nəinki Əşari və Matrudilər, həmçinin Əbu Hənifə kafir olmaqla yanaşı, onları təkfir etməyənlər də qanı halal kafirlərdir... Bütün bunlardan sonra ümmətə bulaşmış bu vəhşiliyin qaynağını İŞİD də axtarırıq...
 

[Usuli]

Hənbəlilərin Bağdaddakı rəisi və sələfilərin Tövhid imamı Qadi Əbu Yala (380-458 h/990-1066 m) uzanma sifətiylə kifayətlənməyərək, məqtu olan bir hədislə Allaha dirsəklənmə və quluna duyduğu hörmətdən özünü düzəldib oturma sifəti nisbət edir:

 

عن حسَّان بن عطية ، أنَّ رجلا مِن المشركين سبَّ النبي ، صلى الله عليه وسلم، فحمَل عليه رجلٌ مِن المسلمين فقتَله ، فقُتِل الرجُل ، فقال رسول الله ، صلى الله عليه وسلم : " ما تعجَبون مِن رجلٍ نصَر اللهَ ورسولَه لقِي الله غدًا متَّكِيا فقعَد له " والكلام فيه كالكلام في الذي قبْلَه في الاستلقاءِ سواءٌ

 

"... Həssən bin Atiyyə: Müşriklərdən biri Rəsulullahı söydü, müsəlmanlardan biri də onun üzərinə atılıb onu öldürdü və özü də öldürüldü.

Rəsulullah buyurdu: Allah və Rəsuluna kömək edən bu adama təəccüb edirsiniz? Sabah o, Allahı dirsəklənmiş olaraq görər və (Allah) onun üçün qalxıb oturar."

Bu barədə görüşümüz, bir öncəki istilqa (Allahın uzanması) hədisindəki kimidir."

 

Qaynaq: Qadi Əbu Yala: İbtalut Təvilat li Əxbəris Sifət: 1/191

Kuveyt: Dar İləfid Dəvliyyə
 

[Muslih]

Hənbəlilərin digər bir imamı Əbul Həsən İbnuz Zəğuni (455-527 h/1063-1132 m) Allahın ayağını fiziki mənada Cəhənnəmə salacağını iddia edir. Bütün bu rəzalətdən sonra, "sifətlərə keyfiyyət vermirik" sözünüzü hara sığdırmaq olar? İmamlarınızın etiqadına görə Allahın zatından parça və orqan olan ayağı var və onu fiziki olaraq Cəhənnəmə salacaq:

 

وقال ابن الزاغُوني : نقُول إنما وضَع قدَمَه في النار ليُخبِرَهم أن أصنامَهم تحترِق وأنا لا أحترِق

قلتُ: وهذا إثباتُ تبعيضٍ ، وهو مِن أقْبَحِ الاعتقادات

 

"İbnuz Zəğuni deyir: Allahın ayağını Cəhənnəmə soxma məqsədi, oradakılara bu mesajı verməkdir: Sizin bütləriniz yanır, ancaq mən yanmıram.

Mən (İbnul Cəvzi) deyirəm: Bu sözlər Allahın parçalardan ibarət olduğu fikrinin isbatıdır! Allahın parçalardan ibarət olduğu fikri isə ən çirkin etiqadlardandır."

 

Qaynaq: İbnul Cəvzi: Dəfu Şubəhit Təşbih: 172

Beyrut: Darul İmam Ravvas: 1428/2007
 

[Usuli]

Yəqinki bəzilərinizin qarşılaşdığı haldır... Cəhalətin damarlarında dolaşdığı kimsələr Şəri mövzularda əhkam kəsir, insanların “xətalarını” göstərir, bidətlərini ifşa edir.

Lakin, qarşısındakı “bidətçidə” azacıq elmi əhliyyət hiss etdikdə, imamlarının bidət əhliylə münazirə etməyi qadağan etdiyini bəhanə edərək, buxarlanar. Bəs bu cahillərin istinad etdiyi “imamlar” kimlərdir?

Hənbəlilərin etiqadi fikirlərini yazılı hala gətirməkdə önəmli rolu olan İbn Batta (304-387 h/917-997 m) öz imamlarından aşağıdakı sözləri nəql edir:

 

ليس السنة عندنا أن ترُدَّ على أهل الأهواء , ولكن السنة عندنا أن لا تُكلّم أحدا مِنهم

لستُ برادٍّ عليهم بشيءٍ أشدَّ مِن السكوت

كتب رجل إلى أبي عبد الله رحمه الله كتابا يستأذنه فيه أن يضع كتابا يشرَح فيه الرد على أهل البدع , وأن يحضُر مع أهل الكلام فيُناظرهم ويحتجَّ عليهم , فكتب إليه أبو عبد الله:  «بسم الله الرحمن الرحيم , أحسنَ الله عاقبتك , ودفَع عنك كلَّ مكروه ومحذور, الذي كنا نسمَع , وأدركنا عليه من أدركنا من أهل العلم أنهم كانوا يكرَهون الكلام , والجلوس مع أهل الزيغ , وإنما الأمور في التسليمِ , والانتهاءِ إلى ما كان في كتاب الله , أو سنة رسول الله لا في الجلوس مع أهل البدع والزيغ لترُدَّ عليهم

 

“Abdullah bin Əl Busri: Bizə görə sünnət olan, bidət əhlinə rəddiyə vermək deyil. Əksinə bizə görə sünnət, onlardan heç kimlə danışmamandır.

Eyyub Əs Səxtiyəni: Bidət əhlinə qarşı verdiyim ən güclü cavab susmaqdır.

Əhməd: Bir adam Əhmədə məktub yazıb, bidət əhlinə qarşı geniş cavab olacaq bir kitab təlif etmək və Kəlamçılarla münazirəyə girib onların əleyhinə dəlil gətirmə xüsusunda icazə istədi.

Əhməd ona belə cavab yazdı: Rəhmli və mərhəmətli Allahın adıyla. Allah sənin aqibətini xeyirli eləsin. Səndən bütün xoşagəlməz şeyləri dəf etsin.

Bizim elm əhlindən eşitdiyimiz, gördüyümüz budur ki, onlar bidət əhliylə danışmağı və oturmağı xoş qarşılamazdılar. Əsas məsələ təslimiyyət, Allahın Kitab və Rəsulunun Sünnətiylə kifayətlənməkdir. Yoxsa bidət əhlinə rəddiyyə vermək üçün onlarla oturmaq deyil!”

 

Qaynaq: İbn Batta: Əl İbənətul Kubra: 2/471-72

Riyad: Darur Rayə
 

Hənbəlilərdən Zeynuddin İbn Rəcəb (736-795 h/1335-1393 m) bidət əhlinə qarşı yazdığı bir risaləsində (!) deyir:

 

وكان ابن المبارك ، أو غيره مِن الأئمة يقول : ليس أهل السنة عندنا مَن ردَّ على أهل الأهواء ، بل مَن سكَت عنهم

 

“İbnul Mubarək və ya başqa bir imam belə demişdir: Bizə görə bidətçilərə rəddiyə verənlər Əhli Sünnət deyil! Əksinə onlara qarşı susanlar Əhli Sünnətdir.”

 

Qaynaq: İbn Rəcəb: Məcmu Rəsəil İbn Rəcəb: 2/638

Əl Faruq Əl Hadisə: 1424/2003

 

Bəli! Əhli Sünnət olmağın ölçüsü kəşf edildi! Əgər kiminsə bidət əhlinə rəddiyə yazdığını, onlarla münazirə etdiyini görsəniz, onun Əhli Sünnətdən uzaq olduğunu bilin! Belə bir sözü rəddiyə kitabının içində yəqinki ancaq zarafatla yazmaq olardı…

 

Hənbəlilərin bu barədəki mövqeyini əks etdirəcək bir çox nəql zikr etmək mümkündür. Hətta Əhmədin, Haris Əl Muhasibiyə qarşı başlatdığı represiya dalğasını belə bu absurdla əsaslandırırlar…

Ağıl sahibi bir kimsə, bu sözlərin İslam adına söylənmiş ən boş, hətta ən zərərli sözlərdən biri olduğunda şübhə etməz!

Bu sözlər İslamın ümumi prinsiplərinə ziddir. Uca Allah Qurani Kərimin bir qismini zeyğ əhlinə rəddiyəyə ayırmış, onların şübhələrini dəf etmişdir. Peyğəmbərlərin dəvətinin bir bölümü öz qövmləriylə münazirə etməkdən, fikirlərini çürüdəcək bir münazirədən ibarətdir. Bütün bunları uca Allah öz Kitabında bizlərə xəbər vermiş, ibrət almamızı tələb etmişdir. İbrahimin – aleyhissəlam – Nəmrudla münazirəsi bu yanaşmanın, əqli münazirənin ən məşhur örnəklərindəndir.

Eyni şəkildə Rəsulullahın kafirlərlə münazirələri, onları müəyyən əqli örnəklər verərək ilzam etməsi saymaqla bitməz.

Səhabənin öndərlərinin də bidətçilərlə münazirələri məşhurdur. İbn Abbasın Xavariclərlə münazirəsini fəxrlə nəql edənlər, eyni zamanda “bidətçilərə cavab verən Əhli Sünnət deyil” söyləmini də nəql edə biləcək qədər “geniş” insanlardır...

Həmçinin ağıl sağlığı yerində olan alimlər, bidət əhlinə cavab vermənin kifayi fərzlərdən olduğunu demişlər!
Digər bir yandan, bidətlər münkərdir və münkərin aradan qaldırılması fərzdir. Münkərə qarşı susmaq isə, ən qınanan əməllərdəndir.

Bidət əhlinə qarşı susan kimsənin səbəb olacağı tək şey, bidətin yayılmasıdır. Dolayısıyla bidətçilərin ən böyük dəstəkçisi onlara qarşı susmağı din qəbul edənlərdir. İslamı yıxmağın ən optimal yolu, İslamı yıxmaq istəyənlərə qarşı susmaqdır!

Digər tərəfdən bu darvanış, ikili standart örnəyidir. Tətbiqatda “bidət əhlinə” bol bol, “rəddiyə” verilər, müxaliflərdən zəif olanlar münazirələrə dəvət edilər. Lakin ciddi bir insanla qarşılaşıldıqda və ya cavab verə bilmədikləri bir sual meydana çıxdıqda “susma moduna” keçərlər... İlk əsrlərdə də belə idi, indidə belədir... Yaş və müddət, cahilin sadəcə cəhalətini artırar...

Əbul Həsən Əl Əşari onların bu ikili oyununa işarə edərək deyir:

 

فأنتم إن شئتُم تكلَّمتم حتى إذا انقطعْتم قلْتم : نُهينا عن الكلام , وإن شِئتم قلَّدتم مَن كان قبلَكم بلا حجةٍ ولا بيانٍ , وهذا شهوةٌ وتحكُّم

 

 

“Siz istədiyiniz zaman danışır, cavab verə bilməyib tutulduğunuzda isə “Kəlamdan nəhy olunmuşuq” deyirsiniz. İstədiyiniz zaman (etiqadi məsələlərdə) özünüzdən əvvəlkiləri dəlilsiz və açıqlamasız təqlid edirsiniz. Belə bir davranış, havaya uymaq və zorla fikir dayatmaqdır.”

 

Qaynaq: Əbul Həsən Əl Əşari: İstihsanul Xavd fi İlmil Kəlam: 49-50

Darul Məşari: 1415/1995
 

Günümüz sələfilərindən, xüsusilə sayılan “imamların” yolunu izlədiklərini deyən insanlardan tələbimiz, öz imamlarına uymaları və bidətçilərə qarşı susmalarıdır. Əks halda Əhli Sünnət dairəsinin xaricinə çıxmış və sələfə müxalifət etmiş olarlar! 
Danışdıqca batacaq biri üçün ən gözəl müdafiə üsulu susmaqdır... 
 

[Muslih]

Hənbəlilərdən İbn Əbi Yala (451-526 h/1059-1131 m) öz məzhəbinə mənsub Əbu Bəkr Ən Nəccadın (v. 348 h) tərcümeyi halında deyir:

 

قال النجَّاد : وحدثنا معاذ بن المثنَّي حدثنا خَلَّاد بن أسلمَ ، قال : حدثنا محمد بن فضْيلٍ عن ليثٍ عن مجاهدٍ  -كلهم  -قال في قول الله عز وجل {عَسَى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَحْمُودًا} قال : يُجْلِسه معه على العرْش

قال النجاد : وسألتُ أبا يحيي الناقدَ ويعقوبَ المطَوّعِيَّ وعبدَ الله بن أحمدَ بنِ حنبلٍ وجماعةً مِن شيوخنا فحدَّثُوني بحديثِ محمد بن فضَيلٍ عن ليثٍ عن مجاهدٍ ، وسألتُ أبا الحسَنِ العطَّار عن ذلك فحدَّثني بحديثِ مجاهدٍ ثم قال : سمعت محمَّدَ بن مصعبٍ العابدَ يقول : هذا حتى ترَى الخلائقُ منزلتَه - صلى الله عليه وسلم - عند ربّه تبارك وتعالى وكرامتَه لدَيْه ، ثم ينصرِف محمدٌ - صلى الله عليه وسلم - إلى غُرَفِه وجَنَّاتِه وأزواجِه ثم ينفرِد عز وجل بربوبيَّته

قال النجاد : ثم نظَرتُ في كتابِ أحمد بن الحجَّاج المرُّوزي - وهو إمامُنا وقدوتُنا والحجَّة لنا في ذلك - فوجَدتُ فيه ما قد ذكَره مِن ردّ حديثِ عبد الله بن سَلَامٍ ومجاهدٍ ، وذكر أسماءَ الشُّيوخ الذين أنْكَروا على مَن ردَّ ذلك أو عارضَه

قال النجاد : فالذي نَدِين اللهَ تعالى به ونعتقِده : ما قد رسَمناه وبيَّنَّاه مِن معاني الأحاديث المسنَدة عن رسول الله - صلى الله عليه وسلم - وما قاله عبدُ الله بن العباس ومَن بعده مِن أهلِ العلم وأخَذوا به كابرًا عن كابرٍ وجِيْلا عن جِيلٍ إلى وقْتِ شيوخِنا في تفسيرِ قوله تعالى {عَسَى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَحْمُودًا} ، هو قعودُه - صلى الله عليه وسلم - مع ربه على العرش

وكان مَن جحَد ذلك وتكلَّم فيه بالمعارَضة إنما يُريد بكلامِه في ذلك كلامَ الجهْمية ، يُجانَب ويُبايَن ويحذَّر عنه ، وكذلك أخْبرني أبو بكرٍ الكاتِب عن أبي داودَ السجِسْتاني أنه قال : مَن ردَّ حديثَ مجاهدٍ فهو جَهْمي

وحدثنا محمد بن صُهَيب وجماعةٌ من شيوخِنا عن محمد بن عبد الملِك الدَّقِيقي قال : سمعت هذا الحديث منذُ خمسينَ سنةً ، ما سمِعتُ أحدًا يُنكِره ، إنما يكاذِبه الزنادقةُ والجهمِية

قال النجاد: وذكَر لنا أبو إسماعيل السُّلمي أمرَ الترمذي الذي ردَّ فضيلةَ النبي - صلى الله عليه وسلم - وصغَّر أمرَه وقال : لا يؤمِن بيومِ الحساب

قال النجاد : وعلى ذلك مَن أدرْكْتُ مِن شيوخنا أصحابِ أبي عبد اللهِ أحمدَ بن محمد بن حنبلٍ ، فإنهم مُنكِرون على مَن ردَّ هذه الفضيلة ، ولقدْ بيَّن اللهُ ذلك على ألسنةِ أهلِ العلم على تقادُم الأيَّام ، فتلقَّاه الناسُ بالقُبول ، فلا أحدَ يُنكِر ذلك ولا يُنازِع فيه

قال النجاد : فبذلك أقول : ولو أنَّ حالفًا حلَف بالطلاق ثلاثًا أنَّ اللهَ يُقعِد محمدًا - صلى الله عليه وسلم - معه على العرْش واستفتَاني في يمينِه لقلتُ له : صدَقْتَ في قوْلك ، وبرَرتَ في يمينِكَ ، وامرأتُك على حالِها ، فهذا مذهبُنا ودينُنا واعتقادُنا ، وعليه نشَأنا ونحن عليه إلى أن نموتَ إن شاء الله ، فلزمنا الإنكارُ على مَن ردَّ هذه الفضيلةَ التي قالها العلماءُ وتلقَّوْها بالقَبول ، فمن ردَّها فهو مِن الفِرَقِ الهالِكةِ

 

“Nəccad - Muaz bin Əl Musənnə - Xəllad bin Əsləm - Muhəmməd bin Fudeyl - Leys - Mucahid: - Onların hamısı - uca Allahın “… Ola bilsin ki, Rəbbin səni öyülən məqama yüksəltsin.” (Əl İsra: 17/79) ayəsini “Onun (Peyğəmbərin) Allahla yanaşı ərşə oturdulması” şəklində açıqlamışdır.

Nəccad dedi: Əbu Yahya Ən Naqid, Yaqub Əl Matavvi və Əhməd bin Hənbəlin oğlu Abdullah və şeyxlərimizdən bir qrupa sual verdim. Mənə Muhəmməd bin Fudeyl - Leys - Mucahid  kanalıyla gələn hədisi nəql etdilər.

Nəccad dedi: Əbul Həsən Əl Attardan bu haqda soruşdum. Mənə Mucahidin xəbərini rəvayət etdi və belə dedi: Muhəmməd bin Musab Əl Abiddən belə duydum: (Peyğəmbər ona görə Allahın yanında ərşə oturdulacaq ki,) məxluqat onun Rəbbi - təbarəkə və təala - qatındakı məqamını və hörmətini görsün.

Sonra Muhəmməd - sallallahu aleyhi və səlləm - öz evlərinə, baxçalarına və xanımlarının yanına geri dönəcək. Bundan sonra uca Allah (yenidən) rububiyyətində tək olacaq.

Nəccad dedi: Sonra Əhməd bin Əl Həccac Əl Mərruzinin (bu mövzudakı) kitabına baxdım. Orada Mucahid hədisinin rəddi barədə yazdığını və bu hədisi rədd edən, ona qarşı çıxanları qınayan şeyxlərin isimlərini zikr etdiyini gördüm. Mərruzi bizim imamımız, örnəyimiz və mövzudakı hüccətimizdir.

Nəccad dedi: Bizim Allaha münasibətdəki dinimiz və etiqadımız, yazdığımız və Peyğəmbərə isnad edilən hədislərinin mənalarından açıqladığımızdır. Həmçinin atadan oğula, nəsildən nəsilə rəvayət edilərək bizim şeyxlərə qədər gəlib çatmış, Abdullah bin Abbas və ondan sonra gələn elm əhlinin “… Ola bilsin ki, Rəbbin səni öyülən məqama yüksəltsin” ayəsindəki “öyülən məqam” ifadəsinin təfsiridir. Onlar öyülən məqamı Peyğəmbərin Rəbbiylə bərabər ərşə oturması olaraq təfsir etmişlər.

Nəccad dedi: Kim bunu inkar edər və qarşı çıxarcasına danışarsa, bu sözüylə sadəcə Cəhmiyyənin sözünü qəsd edib! Ondan uzaq durular, tərk edilər və insanlar ondan çəkindirilər.

Eləcə də Əbu Bəkr Əl Katib, Əbu Davud Əs Sicistanidən belə dediyini xəbər verdi: Mucahidin xəbərini rədd edən Cəhmidir.

Muhəmməd bin Suheym və şeyxlərimizdən bir qrup Muhəmməd bin Abdil Məlik Əd Dəqiqidən belə dediyini nəql edir: Bu hədisi əlli ildir eşidirəm. Lakin, bir nəfərin də onu inkar etdiyini görmədim. Bunu sadəcə zındıqlar və Cəhmiyyə yalanlayar.

Nəccad dedi: Əbu İsmail Əs Suləmi bizə Peyğəmbərin (Allahla yanaşı oturma) fəzilətini rədd edən, onun kiçik görən Tirmizinin məsələsini qeyd etdi və dedi: Bu adam Qiyamət gününə inanmayıb!

Nəccad dedi: Əbu Abdillah Əhməd bin Muhəmməd bin Hənbəlin əshabından qarşılaşdığım şeyxlərimiz də bu düşüncədə idi. Onlar bu (Allahla yan yana oturma) fəzilətini inkar edəni qınayardılar. Allah bunu əsrlər boyu elm əhlinin diliylə bəyan etmiş, insanlar bunu qəbulla qarşılamışdır. Heç kim bunu inkar etməmiş, bu haqda mübahisəyə girişməmişdir.

Nəccad dedi: Mən bu səbələ deyirəm: Əgər and içən bir kimsə “Allah Muhəmmədi özüylə bərabər ərşdə oturtmasa xanımım üç talaqla boş olsun” şəklində söz versə və sonra məndən bu sözü/andı haqqında fətva istəsə, ona mütləq belə cavab verərəm: Sözündə haqlısan və andında sorumluluğun yoxdur. Xanımın da əvvəlki statusundadır.

Bu bizim məzhəbimiz, dinimiz və etiqadımızdır. Bu inanc üzrə yaşamışıq və Allah dilərsə ölənə qədər belə davam edəcəyik.

Bizlər, alimlərin dediyi və insanların qəbulla qarşıladığı bu (Allahla bərabər oturma) fəzilətini inkar edəni qınamalıyıq! Kim bunu rədd edərsə, həlak olacaq firqələrdəndir.”

 

Qaynaq: İbn Əbi Yala: Tabaqatul Hənəbilə: 3/20-21

Səudiyyə: 1419/1999

 

 

Qeydlər: Müsəlmanların tarixi üçün ləkə olan bu sözlərə aşağıdakı bəndlər şəklində münasibət bildirmək istəyirəm:

1. Daha sonrakı dönəmdə Həşv sərxoşluğundan qismən ayılan Hənbəlilərin bir qismi, Peyğəmbərin Allahla bərabər ərşə oturması sözünün çirkinliyini anladıqları üçün bu fikri rədd etmişlər. Hətta müasir şəxsiyyətpərəstlik qurbanlarından bu fikri rədd edən bir çox kimsə vardır. İmam olaraq tanıdıqları kimsələrin məzhəbinə görə bu rədd etmənin adı Cəhmilikdir. Görəsən bizlər onları öz imamlarının möhürüylə möhürləməliyikmi? İmamlarının dediyi kimi, onlardan üz çevirməli, insanları onlardan çəkinməliyikmi? Yoxsa tam əksinə, imam olaraq seçdikləri şizofrenlərin bu dərəcə cahil olduğunu deməliyik? Üçüncü bir cavabı olmayan bu sualın cavabını onların özünə buraxaq...

2. Muhəmməd bin Musabın bu sözlərinə diqqətinizi çəkmək istərdim: “Bundan sonra uca Allah (yenidən) rububiyyətində tək olacaq.”

Bu sözləri daha öncə ölkəmizin təscilli münafiqlərindən biri mənə əl altından göndərərək, tərcümə edərək yayınlamamı istəmişdi. Mən yayınladıqdan bir müddət sonra, önünə qoyulan yal səbəbiylə başındakı kiralıq papağını çıxarıb ətək geyərək, Həşəvilərlə dostluq mesajları yayınladığını, bu haqda yazanların əslində başqa məqsədlər güddüyünü yazdığını gördüm. Hər ağıl sahibinə bəllidir ki, bu davranışlar yallanmanın “Ümmətçilik” adlandırılan şou vasitəsilə məsum göstərilməsindən ibarətdir. “Allahın lənəti münafiqlərin üzərinə olsun” dedikdən sonra, mövzuya dönəcək olsaq, bu sözlərin açıq küfr olduğunda kim şübhə edər? Peyğəmbər ərşdən enib getdikdən sonra, Allah Rububiyyətində tək qalacaq… Bu sözlərdən Peyğəmbərin ərşə oturduğu ərəfədə rububiyyət vəsflərinə sahib olduğundan başqa bir nəticə çıxarmı?

Əqidəsi bu şəkil olan kimsələrin Ümmətə tövhid dərsi verməsi necə də gülüncdür…

3. Hənbəlilərin bu “fəzilətin” isbatı üçün müsəlmanların qanlarını tökdüyü İslam Tarixində sabitdir. Ya Peyğəmbərin Allahla bərabər ərşdə olduğunu qəbul edəcək, ya da zındıq, Cəhmi damğası yeyərək qanın töküləcək. Allah üçün deyin, Peyğəmbərin Allahla bərabər ərşə oturduğunu deyəndən daha zındıq kim ola bilər?

4. Bu “fəziləti” qəbul etməyən Tirmizi haqqında verdikləri hökmə diqqət edin: Qiyamət gününə inamır… Bu sözlər onu göstərir ki, yerləri narkoloji dispanser olan bu tayfa qatında, Qiyamətin ən təməl rüknlərindən biri Peyğəmbərin Ərşdə Allahla oturmasıdır. Onu inkar edən beləcə Qiyaməti inkar etmiş olur…

5. Bəzi təhlükəli tryuklar vardır ki, onlardan öncə “təkrar etmək həyat üçün təhlükəlidir” şəklində mesaj verilər. İbn Nəccadın “Muhəmməd Allahla bərabər ərşə oturmayacaqsa xanımın üç talaqla boş olsun” andı haqqındakı fətvası da bu qəbildəndir. IQ səviyyə testini sadəcə meymunlarla eyni qrupda keçə biləcək bu imamları təqlid edən günümüzdəki qurbanlarına da eyni mesajı vermək istərdim: “təkrar etmək ailə həyatı üçün təhlükəlidir!”… Siz siz olun, bu kimi beyin xədimlərinin sözlərinə güvənərək ailənizi dağıtmayın… Allahın insanlığa ibrət etdiyi bu tayfanın bir çox imamından, bənzəri, daha gülünc bir fətva da var: “Əgər Muaviyə Cənnətdə deyilsə, xanımın üç talaqla boş olsun”… Bu fətvanı da Allahın izni və yardımıyla yaxın zamanda tərcümə edib, təhlilli bir şəkildə yayınlayacayıq.

6. İncildən bir cümləni təqdim edir və Peyğəmbərin ərşə oturması fikriylə ərz etdiyi paralelliyin təhlilini sizlərə buraxıram: “(İsa) günahlardan təmizlənməyi təmin etdikdən sonra, ucalarda tanrının sağında oturdu” (İncil: İbranilər: 1/3). Bu məzmunlu sözlər İncildə bir neçə yerdə təkrarlanır.

Onların Peyğəmbər obrazı Allahın sağında oturmuşkən, bizim Peyğəmbərin ərşdə Allahla bərabər oturmamasını həzm edə bilərikmi Ümmət olaraq?...

7. İllər öncə bir dərsdə hal hazırda qaynağını xatırlamadığım qissə dinləmişdim.Bağdadda bir şəxs müftiyə gələrək fətva istəyir: Bir eşşəyə toxunmadan evə girsəm, xanımım boş olsun demişəm. Bunun çözümü nədir? Müftinin ona tövsiyəsi bu şəkildə olur: Hənbəlilərin yaşadığı məhəlləyə get və ilk qarşılaşdığın insana toxun. Beləcə andın yerinə gələr… Allah o müftiyə rəhmət etsin!
 

[Usuli]

Hənbəlilərin bütün İslam firqələrinə ən kəskin formalarda hücum etməsi, lüzumsuz məsələləri etiqad halına gətirib İslam əhlinə zərər verməsi örnəkləri çoxdur. Tarix kitablarımız Bağdad Hənbəlilərinin bu cür əməllərilə doludur. Onlardan birini, Hənbəlilərin Əbu Həsən Əl Əşarinin qəbrinə münasibətini oxucularımıza təqdim edirəm. Bəlkə beləcə günümüzdə təqiyyə donuna girərək, quzu dərisini geymiş qurdların həqiqəti anlaşıla. Xatırladım ki, bu adamlar günümüzdə bizlərə birlik dərsi vermək istəyənlərin Əqidə atalarıdır...

 

Tarixçi Əbul Fida (672-732 h/1273-1331 m) Əbul Həsən Əl Əşarinin vəfatından bəhs edərkən deyir:

 

وفيها توفّي أبو الحسنِ علي بنُ إِسماعيلَ بنِ أبي بِشْرٍ الأشعَري ، وكان مَوْلُدُه سنةَ ستّينَ ومائتينْ ببغدادَ ، ودُفِن بمَشْرَعةِ الروايا ثم طُمِس قبرُه خوْفاً عليه ، لئلا تنبُشَه الحنابلةُ وتُحرِقَه ، فإنهم عزَموا على ذلك مِراراً عديدةُ ، ويرُدُّهم السلطانُ عنه

ومُعظَمُ الحنابلةِ يحكَمون بكفْرِهِ ويستبِيحون دمَه ، ودمَ مَن يقول بقوْلِه ، وذلك لجهْلِهم

 

“Bu il, 260-cı ildə Bağdadda doğulmuş Əbul Həsən Əli bin İsmail bin Əbi Bişr Əl Əşari vəfat etmişdir. (Bağdadın) “Məşraatir Ravəyə” bölgəsində dəfn edilmişdir. Daha sonra, Hənbəlilər onu qəbirdən çıxarıb (sümüklərini) yandırmasınlar deyə qəbrinin yeri itirilmişdir.

Çünki, Hənbəlilər daha öncə bunu reallaşdırmaq üçün dəfələrlə cəhd etmişlər, ancaq Sultan onlara mane olmuşdur.

Hənbəlilərin böyük əksəriyyəti onun küfrünə və onunla bərabər məzhəbinə tabe olanların da qanının halal olduğuna hökm vermişlər. Bu hökmün səbəbi onların (Hənbəlilərin) cahilliyidir!”

 

Qaynaq: Əbul Fida: Əl Muxtasar fi Əxbəril Bəşər: 2/89-90

Qahirə: Mətbətul Huseyniyyətil Misriyyə

 

Əbul Həsən Əl Əşariyə atılan iftiralar haqqında müstəqil bir kitab yazmış Fəxruddin İbn Asakir (499-571 h/1105-1176 m) onun qəbrini ziyarət etdiyindən danışarkən deyir:

 

وقدْ ولِعَ بعضُ جُهَّالِ الحنابلةِ بقبرِه ضرارًا وخرِب ما بني على تُرْبتِه ، رواها الله برحمتِه مِراراً ، فما ضَرَّ ذلك أبا الحسَنِ ولا نقَص مِن قدْرِه كما لم يضُرّ عثمانَ بنَ عفانَ رضي الله عنه مِن بعضِ الروافِض تحريقُ قبرِه

حدثنا الشيخ أبو النجْم هلالُ بن حسنِ بن أحمدَ الفقيه بجامعِ دمَشْقَ مِن لفْظه قال : كنتُ ببغدادَ فقصَدتُ زيارةَ قبرِ أحمدَ بنِ حنبلٍ رحمه الله في جماعةٍ مِن أهل بغدادَ والعجَم ، فلمَّا رجعنا اجْتَزْنا بقبرِ أبي الحسن الأشْعري رحمه الله ، وكان في جُملتِنا رجلٌ بغداديٌّ ممن ينْتمِي إلى مذهَب الحنابلة ، فتخلَّف عنا بعدَ ذَهابِنا مِن تربتِه وأحْدَثَ على قبْره ، ولحِق بنا فأخْبرني بذلك ، فكبُر عليَّ صَنيعُه ، وعاتبتُه على فعْلِه ، فقال : لو قدَرتُ على عِظامِه لنبَشتُها وأحْرقتُها

 

“Bəzi Hənbəli cahilləri onun qəbrinə zərər vermək üçün çox səy göstərirdilər və (nəticədə) onun qəbri üzərindəki tikili dağıldı. Allah ona bol bol rəhmət etsin. Bu hərəkət Əbul Həsən Əl Əşariyə zərər vermədiyi kimi, onun dəyərini də aşağı salmamışdır. Bəzi Rafizilərin Osmanın - Allah ondan razı olsun - qəbrini yandırmasının ona zərər vermədiyi kimi.

Bizə şeyx, fəqih Əbun Nəcm Hilal bin Həsən bin Əhməd, Dəməşq Camisində təhdis edərək belə dedi: Bağdadda idim və yerlilərlə əcəmlərdən ibarət bir qrupla bərabər Əhməd bin Hənbəlin - Allah ona rəhmət etsin - qəbrini ziyarətə getdim.

Döndüyümüz zaman Əbul Həsən Əl Əşarinin - Allah ona rəhmət etsin - qəbrinin yanından keçdik. Aramızda Bağdadlı bir Hənbəli vardı. Onun qəbrindən uzaqlaşdıqdan sonra bizdən geri qaldı. Qəbrinin üstünə tualet ehtiyacını dəf edib, bizim yanımıza gəldi və etdiyini mənə dedi. Bu iş mənə ağır gəldi və etdiyi hərəkətə görə onu danladım. O isə belə cavab verdi: Əgər gücüm çatsaydı, onun sümüklərini çıxarar və yandırardım!”

 

Qaynaq: İbn Asakir: Təbyinu Kəzibil Muftəri: 413

Beyrut: Darul Kutubil Arabi: 1404