Bu mövzudakı ismarıc sayı: 5

[Zeynul Abidin]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

Daha öncəki yazılarımızda da qeyd etmişdik ki, müsəlmanın içində olduğu halın hökmlərini bilməsi fərzul ayndır.

Bu hallardan biridə qadınlara məxsus heyz halıdır. Müsəlman qadınlar arasında digər bilgilərə yetərli diqqət göstərilmədiyi kimi bu mövzuya da haqq elədiyi diqqət ayrılmır.

Bir çox qadına görə bu işin tək cümləlik əhkamı var "qan gələndə namaz qılınmaz, kəsiləndə qılınar"...

Halbuki bu məsələ çoxlarının zənn etdiyindən fərqlidir.

Bu mövzudan qafil olmaq bir çox ibadətin boşa getməsinə və haramlara düşməyə səbəb təşkil edir. Çünki şəriətdə bir çox hökmlər qadının heyz olub olmamasına bağlıdır... Heyz hökmündə xəta edilməsi bunun üzərinə bina edilmiş məsələlərdədə xətaya səbəb olar!

 

Dəstəmazın doğru bilinməməsi sadəcə namazı ifsad edir, heyz əhkamının doğru bilinməməsi isə daha çox ibadəti ifsad edər və haram işləməyə səbəb olar.

Bu yazımla bir daha məsələyə diqqət çəkmək istəyirəm.

 

 

[Zeynul Abidin]

Məşhur fiqh ensiklopediyası "Əl Kuveytiyyədə" bu barədə belə deyilir:
 

    يجب على المرأةِ تعلُّم ما تَحتاجُ إليه مِن أحكامِ الحيْضِ . وعلى زوْجِها أو وليِّها أن يُعلِّمَها ما تَحتاج إليه منها إن علِم ، وإلا أذِن لها بالخروجِ لسؤالِ العلماءِ ، ويحرُم عليه منعُها إلا أن يسألَ هو ويُخبرَها فتستغنيَ بذلك . ولها أن تخرُجَ بغيرِ إذنِه إن لم يأذَن لها

    وهو مِن علْم الحالِ المتَّفقِ على فرضيَّةِ تعلُّمِه

 

    "Heyz əhkamlarından möhtac olduqlarını öyrənmək qadının üzərinə vacibdir.

    Qadının həyat yoldaşı və ya vəlisi - əgər bilirlərsə - ona heyz əhkamlarından lazım olanı öyrətməlidirlər. Əks halda alimlərdən soruşması üçün qadının evdən çıxmasına icazə verməlidir.

    Yoldaşının və ya vəlisinin alimlərdən soruşub ona öyrətməsi, beləcə qadının da yetərli bilgiyə sahib olması variantı da mümkündür.

    Əgər bunu da etməzlərsə qadının ehtiyac duyduğu məlumatı alması üçün çıxmasını qadağan etmələri haramdır.

    Əgər izin verməzlərsə qadın izinsiz çıxa bilər.

    (Heyz haqqında) Bu məlumatlar öyrənilməsinin fərz olduğunda ittifaq edilmiş "hal elmi" qismindəndir."

 

Qaynaq: Əl Məvsuatul Fiqhiyyətul Kuveytiyyə: 18/293

Kuveyt: 1408/1988

 

 

[Zeynul Abidin]

Hənəfi alimlərindən İbn Nuceym Əl Misri (v. 970 h/1563 m) məsələnin önəmi haqda belə deyir:

 

واعلمْ أن بابَ الحيْضِ مِن غوامِضِ الأبوابِ خُصوصًا مِن المتحيِّرةِ وتفاريعِها , ولهذا اعتَنى به المحقِّقون وأفْردَه محمدٌ في كتابٍ مستقلٍّ

ومعرفةُ مسائلِ الحيْضِ مِن أعْظمِ المهمّاتِ لما يترتَّب عليها ما لا يُحصى مِن الأحكامِ كالطهارةِ والصلاةِ وقراءةِ القرآنِ والصومِ والاعتكافِ والحجِّ والبلوغِ والوطءِ والطلاقِ والعدّةِ والاستبراءِ وغير ذلك مِن الأحكامِ

وكان مِن أعظَمِ الواجباتِ لأنَّ عِظَمَ منزلةِ العلْمِ بالشيءِ بحَسَبِ منزلةِ ضَرَرِ الجهْلِ بهِ , وضرَرُ الجهلِ بمسائلِ الحيْضِ أشدُّ مِن ضَرَرِ الجهْلِ بغيرِها فيجِب الاعتناءُ بمعرفتِها

 

"Bil ki, "Heyz babı" ən qarışıq/çətin bablardandır. Xüsusilə də "Mutəheyyira" (heyz günlərini qarışdıran qadın) və onunla əlaqəli təfərruat qismi.

Bu səbəblə muhaqqiq alimlər bu məsələyə itinayla/xüsusi diqqətlə yanaşıblar. İmam Muhəmməd (Əş Şeybani) heyz haqqında müstəqil bir kitab yazıb.

Heyz məsələlərinin bilinməsi mühim şeylərin ən böyüklərindəndir. Çünki, bu məsələlərin üzərinə sayılmayacaq qədər hökmlər bina edilib. Məsələn: Təharət, Namaz, Quran qiraəti, Oruc, İtikaf, Həcc, buluğ, cinsi əlaqə, talaq, iddət, istibra və başqa şeylər.

(Heyz əhkamlarını öyrənmək) vaciblərin böyüklərindəndir. Çünki, bir şey haqda məlumata sahib olmanın önəmi, o şey haqda məlumatsız olmanın verəcəyi zərər nisbətindədir.

Heyz məsələlərini bilməmənin zərəri isə, başqa şeyləri bilməmənin zərərindən daha çoxdur. Buna binaən də o məsələlərin öyrənilməsində itina göstərmək lazımdır."

 

Qaynaq: İbn Nuceym: Əl Bəhrur Raiq Şərhu Kənzid Dəqaiq: 1/330

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1418/1997

 

 

[Zeynul Abidin]

Hənəfi alimlərindən Muhəmməd Əmin bin Ömər Abidin (1198-1252 h/1784-1836 m) İbn Nuceymin "Heyz məsələlərini bilməmənin zərəri…" sözlərinə əlavə olaraq deyir:
 

وذلك لأنَّ المرأةَ إذا لمْ تعلَمْ مسائلَ الحيضِ رُبّما تترُك الصلاةَ والصومَ وقْتَ الوجوبِ وتأتي بهما في وقْتِ وجوبِ التركِ , وكلاهما أمرٌ حرامٌ وضررٌ عظيمٌ

ولأنَّ ضرَرَ هذا الجهْلِ يختصُّ ويتعدَّى بخلافِ الجهْلِ فيما سِواه ، أما المختصُّ فهو ما ذكرناه ، وأما المتعدِّي فهو غَشَيانُ الرجلِ في حالةِ الحيْضِ وذلك حرامٌ بالنصِّ والاعتقادُ بحلِّهِ كفرٌ

قال النبي صلى الله عليه وسلم : { مَن أتى امرأتَه الحائضَ فقد كفَر بما أُنزِل على محمدٍ } أي مُستحلًّا

 

"Bunun (heyz əhkamını bilməmənin zərərinin böyük olmasının) səbəbi budur ki, qadın heyz hökmlərini bilmədiyi zaman bəzən - bunların vacib olduğu ərəfədə - namazı və orucu tərk edər, tərk edilməsinin vacib olduğu ərəfədə də bunları yerinə yetirər.

Hər iki hal haramdır və böyük zərərdir (heyzliykən namaz qılmaq, təmizkən namaz qılmamaq).

Həmçinin bu mövzuda məlumatsızlığın zərəri, digər şeylərdən fərqli olaraq qadının həm özüylə həmdə həyat yoldaşıyla əlaqəlidir.

Qadınının özünə xas olan zərərə gəlincə bunlar (namaz, oruc kimi) zikr etdiyimiz şeylərdir.

Qadının sadəcə özünə xas olmayan şeyə gəlincə bu, qadın heyzliykən kişinin onunla cinsi əlaqəyə girməsidir. Halbuki bu, nassla haramdır və bunun halal olduğuna etiqad etmək küfrdür.

Nəbi – sallallahu aleyhi və səlləm – belə buyurmuşdur: "Kim heyzli olan xanımıyla cinsi əlaqəyə girərsə, Muhəmmədə endiriləni (Quranı) inkar etmişdir".

Yəni kim bunu halal sayaraq edərsə o kafir olar."

 

Qaynaq: İbn Abidin: Minhətul Xaliq bi Hamişil Bəhrir Raiq: 1/330-331

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1418/1997

 

 

[Zeynul Abidin]

Şafi fəqihlərindən Şəmsuddin Əş Şirbini (v. 977 h/1570 m) "Muğnil Muhtac" adlı şərh çalışmasında belə deyir:
 

خاتمةٌ : يجب على المرأةِ تعلُّمُ ما تَحتاجُ إليه مِن أحكامِ الحيْضِ والاستحاضةِ والنفاسِ ، فإن كان زوجُها عالمًا لزِمه تعْليمُها ، وإلا فلها الخروجُ لسؤالِ العلماءِ بل يجب

ويحرُم عليه منْعُها إلا أن يَسألَ هو ويُخْبرَها فتَستغنيَ بذلك ، وليسَ لها الخروجُ إلى مَجلسِ ذكرٍ أو تعلُّمِ خيرٍ إلا برِضاهُ

 

"Xatimə: Qadının "heyz", "istihazə" və "nifas" hökmlərindən ehtiyacı olanı öyrənməsi vacibdir.

Əgər həyat yoldaşı bu məsələləri bilirsə, xanımına öyrətməsi lazımdır.

Əks halda qadın bu şeyləri alimlərdən soruşub öyrənmək üçün çıxa bilər, hətta belə etməsi vacibdir.

Yoldaşının qadına bu mövzuda mane olması haramdır. Ancaq özü öyrənib qadına çatdırar və qadına bu yetərli olarsa bu başqa.

Qadın, zikr məclisi, (fərzul ayn olmayan) xeyrli şeylər öyrənmək üçün ancaq yoldaşının iznilə çıxa bilər."

 

Qaynaq: Şəmsuddin Əş Şirbini: Muğnil Muhtac: 1/186

Beyrut: Darul Mərifə: 1418/1997

 

 

[Zeynul Abidin]

Yuxarıda da izah etdiyimiz kimi, qadınların bu hökmlərdən möhtac olduqlarını öyrənmələri fərzul ayndır. Bu mövzuda cahil qalmaları isə çox ciddi zərərlərə səbəb olur.

Lakin, problemlərdən bir budur ki, kəskin ehtiyaca rağmən bu mövzuda demək olar, hər hansı bir alimin müstəqil kitabı Türk, Azəri və ya Rus dilinə çevrilmiş deyil.

Azərbaycanlı oxucular isə əsasən bu üç dildə oxuyurlar.

Lakin ehtiyacı qismən qarşılayacaq bəzi toplama, sadələşdirilmiş kitablar mövcuddur. Türkcə olaraq tövsiyə edə biləcəyim kitab, Kemal Yıldızın qələmə aldığı, Semarkand yayınlarında çap edilmiş, "Hanımların Özel Halleri" adlı kitabdır.

Nəticə etibarıyla bu sahədə Müsəlmanların ciddi ehtiyacı var. Elmi fəaliyətlə məşğul olan qardaşların bu ehtiyacı diqqətə alması və qarşılayacaq kitablar çevirməsi və ya təlif etməsi lazımdır. Çünki, onların vəzifəsi müsəlmanların ehtiyaclarını qarşılamaqdır.

 

Mən, bu yazını "heyz" və "nifas" olan qadına haram olan şeyləri zikr etməklə bitirirəm ki, beləcə hökmlərin öyrənilməsinə azda olsa yardımım olsun. Zikr edəcəyim hökmlər Hənəfi məzhəbi əsas alınaraq yazılmışdır.

 

Heyzli və Nifaslı qadına haram olanlar:

 

1. Namaz qılmaq.

2. Tilavət səcdəsi.

3. Oruc tutmaq.

4. Kəbəni tavaf etmək.

5. Əzbərindən Quran oxumaq.

6. Mushafa toxunmaq.

7. Məscidə girmək.

8. Etiqaf.

9. Başlama və bitməsini ehtiyac anında yoldaşından gizlətməsi.

10. Belə halda olan qadına talaq verilməz.

11. Cinsi əlaqəyə girilməz.