Bu mövzudakı ismarıc sayı: 8

[Zeynul Abidin]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

Allah Rəsuludan – sallallahu aleyhi və səlləm – rəvayət edilən, 4-cü dəfə içki içənin öldürülməsi haqda hədis və onun şərhi.

Uzun zamandır ki, Qafqaz bölgəsində bəzi içki dükkanı sahibləri bu hədis üzərinə qurulmuş “qiyas” vasitəsilə çıxarılan hökmlə öldürüldü. Yəni, öz əməllərini bu hədisə dayandıraraq, “əgər içki içən öldürülərsə, satan daha şərli olduğu üçün öldürülməsi daha öncəliklidir” nəticəsinə varmışdılar.

Bu hökmü çıxaranlar ümumiyyətlə hökm vermə əhliyyətinə sahibdirlərmi, darul küfrdə hədlər tətbiq edilərmi, kafirə içki həddi tətbiq edilərmi? Bütün bu nöqtələrə toxunmadan sadəcə hədisin şərhilə kifayətlənəcəyəm. Bu gün “toxunulmazlar kastasına” toxunacaq, “şəriət qurucularını” şəriətə əməl baxımından təhlil edəcəyik! Anlayış sahibi üçün bu yetərlidir!

Hədisi Hakim, Tirmizi, Əhməd, Bəzzar, Tabərani və digərlərinin təxric etdiyi hədisdə deyilir:

 

مَنْ شَرِبَ الْخَمْرَ فَاجْلِدُوهُ فَإِنْ عَادَ فِي الرَّابِعَةِ فَاقْتُلُوهُ

“Kim xamr/spirtli içki içərsə onu çubuqlayın, əgər dördüncü dəfə içərsə onu öldürün.”

[Zeynul Abidin]

Şafilərdən Muhyiddin Ən Nəvəvi (631-676 h/ 1233-1277 m) Muslimin Səhihini şərh edərkən bu məsələ haqda deyir:

 

وأما الخَمْر فقد أجمع المسلمون على تحريم شُرْب الخمر وأجمعوا على وجوب الحدّ على شاربها سواء شرب قليلا أو كثيرا وأجمعوا على أنه لا يُقتل بشربها وإن تكرّر ذلك منه هكذا حكى الاجماع فيه الترمذي وخلائق وحكى القاضي عياض رحمه الله تعالى عن طائفة شاذة أنهم قالوا : " يُقتل بعد جلده أربع مراتٍ للحديث الوارد في ذلك " وهذا القول باطل مخالف لاجماع الصحابة , فمَن بعدهم على أنه لا يقتل وإن تكرر منه أكثر من أربع مراتٍ. وهذا الحديث منسوخ , قال جماعة : دلّ الاجماع على نسْخه , وقال بعضهم نسخه قوله صلى الله عليه و سلم : لاَ يَحِلُّ دَمُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ إِلاَّ بِإِحْدَى ثَلاَثٍ النَّفْسُ بِالنَّفْسِ وَالثَّيِّبُ الزَّانِى وَالتَّارِكُ دِينَهُ الْمُفَارِقُ لِلْجَمَاعَةِ

 

“Müsəlmanlar xamr/spirtli içki içilməsinin haram olduğunda və İstər az içsin, istər çox içki içənə həddin vacib olması üzərində icma ediblər.

Həmçinin içki içənin bunu təkrar etməsi halında öldürülməyəcəyi üzərində icma ediblər. Eyni zamanda Tirmizi və digərləri bu barədə icma nəql ediblər.

Qadi İyad – Allah ona rəhmət etsin – şaz/nadir bir qrupun “bu mövzuda varid olan hədisə əsasən dörd dəfə çübuqlandıqdan sonra öldürülər” dediyini nəql etmişdir. Bu, batil, səhabə və onlardan sonra gələnlərin “dörd dəfədən çox təkrarlasa belə öldürülməz” fikri üzərindəki icmasına müxalif görüşdür. Bu (öldürməyi əmr edən) hədis mənsuxdur/hökmü ləğv edilmişdir.

Bir qrup alim belə demişdir: İcma bu hədisin nəsxinə dəlalət edir. Bəziləri isə bu nəsxin Allah Rəsulunun – sallallahu aleyhi və səlləm - aşağıdakı hədisilə olduğunu söyləmişdir:

“Müsəlman kimsənin qanı ancaq bu üç şeydən birilə halal olar: Cana qarşılıq can, evli olduğu halda zina etmə və dinini tərk edib camaatdan ayrılma.”.”

 

Qaynaq: Muhyiddin Ən Nəvəvi: Sahihu Muslim bi Şərhin Nəvəvi: 11/217

Misir: 1347/1929
 

[Zeynul Abidin]

İmam Şafi (150–204 h/767–820 m) “Əl Umm” isimli əsərində məsələylə bağlı icma nəql edir:

 

حد الخمر

قال الشافعي أخبرَنا ابنُ عُيَيْنة عن ابنِ شِهابٍ عن قَبِيصةَ بن ذُؤَيْبٍ يرفَعه إلى النبي صلى الله عليه وسلم قال: (إن شرِب الخمرَ فاجلِدوه ثم إن شرِب فاجلِدوه ثم إن شرِب فاجلِدوه ثم إن شرِب فاقتُلوه) فأُتي برجلٍ قد شرِب فجلَده ثم أتي به الثانية فجلَده ثم أتي به الثالثة فجلَده ثم أتي به الرابعة فجلَده ووضَع القتلَ فكانتْ رُخْصةً (قال) سفيانُ ثم قال الزهري لمنصورِ بنِ المعتمِر ومُخَوَّلٍ كُونا وافِديْ أهلِ العراق بهذا الحديث (قال الشافعي) والقتلُ منسوخٌ بهذا الحديث وغيره وهذا مما لا اختلافَ فيه بين أحدٍ من أهلِ العلم علِمته

 

“Xamr/spirtli içkinin həddi.

 

Şafi dedi: İbn Uyeynə - İbn Şihab – Qabisa bin Zueyb Nəbiyə - sallallahu aleyhi və səlləm – isnad edərək onun belə buyurduğunu nəql etdi:

“Əgər (birisi) xamr içərsə onu çubuqlayın, təkrar içərsə çubuqlayın, sonra yenə içərsə yenə çubuqlayın. Əgər bir daha içərsə onu öldürün.

Sonra Nəbinin yanına - sallallahu aleyhi və səlləm – içki içmiş bir adam gətirdilər və onu çubuqladı, sonra ikinci dəfə gətirdilər onu çubuqladı, üçüncü dəfə gətirdilər yenə onu çubuqladı, dördüncü dəfə gətirdilər onu yenə çubuqladı.”

Beləliklə öldürmə hökmünü nəsx etdi və bu (öldürmənin tərk edilməsi) bir rüxsət/yüngülləşdirmə oldu.

Sufyan, daha sonra da Əz Zuhri, Mansur ibnul Muatəmirə və Muxavvala dedi: Bu hədislə İraq Əhlinin səfirləri olun! (Yəni: qətlin nəsx edilməsi hədisini onlara çatdırın. Mansur və Muxavval bin Raşid İraqlıların alimlərindəndilər.)

Şafi dedi: Öldürülmə bu və digər hədislərlə mənsuxdur/hökmü qaldırılmışdır. Bu, elm əhlindən tanıdığım kimsələrdən birinə görə belə, haqqında ixtilaf olmayan şeylərdəndir.”

 

Qaynaq: Muhəmməd bin İdris Əş Şafi: Əl Umm: 7/363-365

Darul Vəfa: 1422/2001

[Zeynul Abidin]

Şafilərdən Əbu Muhəmməd Əl Bəğavi (436–510 h/1044–1117 m) “Şərhus Sunnə” adlı əsərində bunları dedi:

 

وروي عن أبي صالح ، عن معاوية قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم : مَنْ شَرِبَ الْخَمْرَ فَاجْلِدُوهُ فَإِنْ عَادَ فِي الرَّابِعَةِ فَاقْتُلُوهُ , وهذا أمر لم يذهب إليه أحد من أهل العلم قديماً وحديثاً أن شارب الخمر يقتل

قال الخطابي : قد يَرِدُ الأمر بالوعيد ، ولا يراد به وقوع الفعل ، وإنما يُقصد به الرَدْع والتحذير ، كقوله صلى الله عليه وسلم : مَنْ قَتَلَ عَبْدَهُ قَتَلْنَاهُ , وهو لو قتل عبد نفسِه ، لم يُقتل به في قول عامة الفقهاء

 

“Əbu Salihdən, onun da da Muaviyədən rəvayətinə görə, Allah Rəsulu – sallallahu aleyhi və səlləm – belə buyurmuşdur:

“Kim xamr/spirtli içki içərsə onu çubuqlayın, əgər dördüncü dəfə içərsə onu öldürün.”

Bu, içki içənin öldürüləcəyi hökmü, qədim və yeni dövrdə Elm Əhlindən kimsənin varmadığı bir görüşdür.

Xattabi dedi: Bu qorxutmaq üçündür, felin həqiqətən vaqe olması deyil. Bununla sadəcə qorxutmaq və çəkindirmək qəsd edilmişdir. Necəki, digər bir hədisdə Allah Rəsulu – sallallahu aleyhi və səlləm – belə buyurmuşdur:

“Kim köləsini öldürərsə, biz də onu öldürərik.”

Alimlərin ümumunun/çoxunun görüşünə görə, əgər birisi öz köləsini öldürsə, buna qarşılıq öldürülməz.”

 

Qaynaq: Əbu Muhəmməd Əl Bəğavi: Şərhus Sunnə: 10/334

Məktəbətul İsləmi: 1403/1983
 

Ismarıc Zeynul Abidin tərəfindən 05 fevral 2014 - 14:51 tarixində redaktə edildi.

[Zeynul Abidin]

Mərvəzinin rəvayətilə gələn “Məsəilul İmam Əhməd bin Hənbəl və İshaq bin Rahaveyh” adlı kitabda Əhməd (164–241 h/780–855 m) və İshaq bin Rahaveyhin (161-238 h/778-853 m) görüşü nəql edilir:

 

قلت لأحمد : يجلَّد في الخمْر كلما شرِب ؟

قال : نعم . قد رُفِع القتل. قال إسحاق : كما قال

 

“Məsələ 2589: Əhmədə dedim: Hər dəfə içdiyi zaman çubuqlanarmı? İmam Əhməd dedi: “Bəli! Öldürmə hökmü qaldırılmışdır.”

İshaq bin Rahaveyh dedi: Əhmədin dediyi kimidir.”

 

Qaynaq: İshaq bin Mənsur Əl Mərvəzi: Məsəilul İmam Əhməd: 7/3569

Mədinə: Əl Camiatul İsləmiyə: 1425/2004

 

[Zeynul Abidin]

Azərbaycan muhaddislərdən Xatib Ət Təbrizinin (v. 741 h/1340 m) məşhur kitablarından biri də “Mişkatul Məsabihdir”. Kitaba bir çox şərhlər yazılmışdır. Şərhlərin ən böyüyü olan “Mirqatul Məfatih Şərhu Mişkətil Məsabih” adlı kitabın yazarı Mulla Ali Əl Qari (v. 1014 h/1606 m) müvafiq hədisin şərhində belə deyir:

 

عن جابر عن النبي صلى الله عليه و سلم قال : مَن شَرِبَ الْخَمْرَ فَاجْلِدُوهُ ، فَإِنْ عَادَ الرَّابِعَةَ فَاقْتُلُوهُ ، قَالَ ثُمَّ أُتِيَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بَعْدَ ذَلِكَ بِرَجُلٍ قَدْ شَرِبَ فِي الرَّابِعَةِ فَضَرَبَهُ وَلَمْ يَقْتُلْهُ

 

المراد الضربُ الشديدُ , أو الأمرُ للوعيد , فإنه لم يذهَبْ أحدٌ قديما وحديثا أن شاربَ الخمر يُقتل , وقيل : كان ذلك في ابتداء الإسلامِ , ثم نُسخ (قال) أي جابر ! (ثم أُتي النبي بعد ذلك) أي جِيءَ بعد هذا الحديث (برجلٍ قد شرِب في الرابعة فضرَبه ولم يقتُلْه) فثبَت بهذا أن القتلَ بشُربِ الخمر في الرابعة منسوخٌ. وقال الطِّيبِي : هذا قرينةٌ ناهضةٌ على أن قولَه فاقتلوه مجازٌ عن الضربِ المبرِّحِ مبالغة لما عَتَا وتمرَّد

 

“3617: … Cabir, Nəbinin – sallallahu aleyhi və səlləm – belə buyurduğunu rəvayət edir:

“Kim xamr içərsə onu çubuqlayın, əgər bunu dördüncü dəfə edərsə onu öldürün”. Bundan sonra Nəbinin – sallallahu aleyhi və səlləm – yanında dördüncü dəfə içmiş bir adam gətirdilər, onu vurdu lakin öldürmədi.”

 

Şərh: Hədisdən murad şiddətli bir şəkildə döyməkdir və ya qorxutmaq üçün söylənmişdir. Belə ki, nə qədimdə nə də daha sonra kimsə içki içənin öldürüləcəyi görüşünə varmamışdır.

Belə də deyilmişdir: İslamın əvvəlində belə idi, lakin sonra nəsx edildi.

“Dedi“ yəni Cabir dedi: “bundan sonra Nəbiyə gətirildi“ yəni bu hədisdən sonra gətirildi.“dördüncü dəfə içən bir adam və onu çubuqladı/vurdu, ancaq öldürmədi“

Beləliklə, bu hədislə, dördüncü dəfə içki içənin öldürülməsi hökmünün mənsux olduğu sabit oldu.

(Şərafuddin) Ət Tibi dedi: Bu, Allah Rəsulunun “onu öldürün” sözünün, həddini aşıb üsyan etməsi səbəbilə mübaliğə olaraq şiddətli döyməkdən məcaz olduğuna dəlalət edən bir qarinədir/işarədir.”

 

Qaynaq: Mulla Ali Əl Qari: Mirqatul Məfatih Şərhu Mişkətil Məsabih: 7/190 (Hədis: 3617)

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1422/2001

 

[Zeynul Abidin]

Alləmə İbnus Salah (577-643 h/1181-1245 m) “Ulumul Hədis” adlı kitabında hədisin nəsx edilmə yollarından danışarkən bunları söylədi:

 

ومنها : ما يُعرف بالإجماع كحديثِ قتلِ شاربِ الخمر في المرّة الرابعة فإنه منسوخٌ عُرف نسخُه بانعقادِ الإجماع على تركِ العمل به

والإجماع لا يَنْسَخ ولا يُنْسخ ولكن يدلّ على وجود ناسخٍ غيره

 

“… Nəsx edildiyi İcma vasitəsilə bilinənlər. Dördüncü dəfədə içki içənin öldürüləcəyi haqqındakı hədis kimi. Belə ki, bu hədis nəsx edildiyi onunla əməlin tərkində İcma meydana gəlməsindən anlaşılan mənsux bir hədisdir.

İcma nəsx etməz və nəsx edilməz. Lakin, özündən başqa bir nəsx edənin varlığına dəlalət edər.”

 

Qaynaq: İbn Əs Salah: Ulumul Hədis: 278

Darul Fikr: 1406/1986

[Zeynul Abidin]

Hafiz Şəmsuddin Əz Zəhəbi (673-748 h/1274-1348 m) “Siyəru Aləmin Nubalə” adlı əsərində Darakinin tərcümeyi halında məsələmizlə əlaqəli bunları demişdir:

 

الدارَكي عبد العزيز بن عبد الله بن محمد

 

قال ابنُ خَلِّكان :كان يُتَّهم بالاعتزال ، وكان رُبَّما يَختار في الفتوى ، فيقال له في ذلك ، فيقول :ويْحَكُم ! حدَّث فلانٌ عن فلانٍ ، عن رسولِ الله - صلى الله عليه وسلم - بكذا وكذا ، والأخذُ بالحديث أولى مِن الأخذِ بقولِ الشافعيِّ وأبي حنيفةَ

قلتُ :هذا جيدٌ ، لكن بشرطِ أن يكونَ قد قال بذلك الحديثِ إمامٌ مِن نُظراءِ الإماميْن مثلُ مالكٍ ، أو سفيانَ ، أو الأوْزاعيِّ ، وبأن يكونَ الحديثُ ثابتاً سالماً مِن علةٍ ، وبأن لا يكونَ حجةُ أبي حنيفةَ والشافعيِّ حديثاً صحيحاً مُعارضاً للآخَر

أما مَن أخَذ بحديثٍ صحيحٍ وقد تنكَّبه سائرُ أئمةِ الاجتهاد ، فلا ، كخبرِ : فَإِنْ شَرِبَ فِي الرَّابِعَةِ فَاقْتُلُوهُ ، وكحديثِ لَعَنَ اللهُ السَّارِقَ ، يَسْرِقُ البَيْضَةَ ، فَتُقْطَعُ يَدُهُ

 

"293 - Əd Daraki Abdul Aziz bin Abdillah bin Muhamməd.

 

... İbnu Xallikan (Vəfayətul Ayan adlı kitabında) dedi: (Daraki) İtizalla ittiham edilmişdir. Bəzən fətva mövzusunda (imamlara tabe olmadan) seçim edirdi. Bu mövzuda qınandığında isə belə cavab verərdi: Vay halınıza! Filankəs filankəsdən o da Rəsulullahdan – sallallahu aleyhi və səlləm – belə belə rəvayət etmişdir. Hədisə əməl etmək Şafi və Əbu Hənifənin görüşüylə əməl etməkdən əvladır/uyğundur.

(Mən Zəhəbi) deyirəm: Bu (hədislə əməl etmək) yaxşı şeydir. Lakin aşağıdakı şərtlər var:

1. Bu iki imamın (Şafi və Əbu Hənifə) səviyyəsindəkilərdən bir imamın bu hədislə əməl etməsi. Malik, Sufyan və ya Əvzai kimi.

2. Hədisin bir illətsiz və sabit/səhih olması.

3. Əbu Hənifə və Şafinin hüccətinin/dəlilinin digərinə müxalif səhih hədis olmaması.

Lakin, digər ictihad imamlarının (o hədislə) əməl etmədiyi halda səhih bir hədislə (!) əməl edənə gəlincə bu doğru deyil!

Məsələn aşağıdakı hədislər kimi: "... dördüncü dəfə içərsə onu öldürün", "Allah oğruya lənət etsin, yumurta oğurlayar əli kəsilər"."

 

Qaynaq: Şəmsuddin Əz Zəhəbi: Siyəru Aləmin Nubəla: 16/405

Beyrut: Muəssəsətur Risalə: 1404/1984

 

[Zeynul Abidin]

Nəticə: Zikr etdiyimiz alimlərin yekdilliklə qəbul etdikləri rəy budur ki, içki içmə səbəbilə insanların öldürülməsi caiz deyildir.

Şəriət qurmaq iddiasıyla ortaya çıxan insanların öz quracaqları“ Şəriətdən”, hətta alimlərin icmalarından xəbərsiz olması, qurulacaq “Şəriətin” özəlliklərinə işarə edir. Ortalıqda bu qədər qazilər, şuralar, əmirlər, hakimlər varkən onlardan kimsə Şəriətə müxalif olan bu davranışa etiraz etmir. Etiraz etməmələriylə yanaşı zaman zaman bu kimi əmrlərin məhz “şəri” qazilərdən və əmirlərdən qaynaqlandığı öz etiraflarıyla ortaya çıxır.

Avamdan məsələni anlyanlarda mücahidləri “toxunulmazlar kastasından” qəbul etdikləri üçün bu kimi etirazlara cürət etmirlər.

Məsələnin gözdən qaça biləcəyi zənniylə eyni sözlərin rus dilinə çevrilib lazimi adamlara çatdırılmasıda bir şeyi dəyişmədi... “Şəriət qurucuları” bu qaydaların onlar üçün nə qədər “önəmli” olduğunu törətdikləri növbəti qətllərlə praktik olaraq göstərdilər.

Bu kimi addımların stratejik zərəri isə hər ağıl sahibinə aydındır. Lakin ağıl sahibləri uca Allahın Kitabındada qeyd edildiyi üzrə çox azdır...