Bu mövzudakı ismarıc sayı: 4

[Usuli]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

Saytımızda bir çox İslami cərəyanların nöqsanlarına diqqət çəkmişik. Ancaq bu tənqidlər sadəcə müxaliflərə yönəlik deyil. Həmçinin "özümüzünkülər" də unudulmayıb. Zaman zaman qısaca toxunduğumuz əksiklər olmuşdur. Bu məqalədə isə, məhz Hənəfilərə yönləndirdiyimiz tənqidləri bir araya toplamaq istədik.

Çox təssüf ki, ölkəmizdə Hənəfi məzhəbi yanlış insanlar tərəfindən, yanlış tanıdılmışdır. Bu səbəblə Hənəfi deyildikdə, dinini ciddiyə almayan, bidətlərdə boğulmuş, haramları açıq şəkildə işləyən, "ultra tolerant" vecsiz tiplər ağla gəlir.

Bunların bir qismi cəhalətin, digər qismi isə inadın qurbanıdır. Müxtəlif mövzularda haqqı ortaya qoymaqla cahillərə onu öyrətmiş olacağımız kimi, bununla yanaşı inadçıların münkər əməllərinin Hənəfiliklə bir əlaqəsi olmadığı da ortaya çıxacaq.

Beləcə müsəlmanlar, Dini yaşamaqda çətinlik çəkdiyi üçün, özünə yeni din quranlarları tanıyacaq və məzhəb bu ləkədən qisməndə olsa qurtulacaq. Tövfiq Allahdandır.

[Usuli]

Saqqal məsələsi. Daha öncə saytımızda saqqal mövzusunda Hənəfi fəqihlərinin görüşlərini təqdim etmişdik. Qısa xatırladası olsaq, Hənəfi alimlərinə görə saqqalı qırxmaq təhrimi məkruh (günah baxımından haramla bərabər), saqqal uzatmaq isə vacibdir!

Hətta məzhəblər arası müqayisə aparacaq olsaq bu mövzuda "saqqalını ancaq mavilər qırxar" sözündən daha sərt bir görüşə rast gəlmərik. Bu görüş isə məhz Hənəfilərə aiddir.

Günümüzdə xüsusən Türkiyə kimi ölkələrdə geniş miqyaslı bir saqqal düşmənçiliyi və ciddiyyətsizliyi vardır. Hocasıyla avamıyla "saqqalsız" bir nəsil yetişdirilib. Bir mənada hökmün praktik təhrifi baş verir. Üç dinin mənsubu olaraq, Diyanət işləri rəisi, Keşiş və Xaxam bir araya gəlib, medya qarşısına çıxdıqda keşiş və xaxamlar belə İslam təmsilçisindən daha dindar, daha əzmətli görsənir...

Saqqalı gündəlik qırxıb, bığ buraxmaq, sıradan bir günah olmaq xaricində artıq bəzi münafiq camaatların simvolikasına çevrilib. İslam simvolikasına qarşı, məcusilik simvolikası...

Uca Allahın hər dönəmdə toplumlardan tələbi, öz içlərindən çıxan kimsələrin fəsada qarşı durmasıdır. Münkərin nəhyi dinin ən böyük dayağı, özünü təmizləmə mexanizmidir. Bizlər - Allah həmd olsun - məzhəbin daxilindən bu fəsadə qarşı durmaq üçün əlimizdən gələni edəcəyik! Tövfiq Allahdandır.

 

Vurğuladığımız üzrə, saqqalı kəsib bığ buraxmaq Müsəlmanların yox, Məcusilərin yoludur! Bəzi hədislərdə bu çox aşkar şəkildə önə çıxarılıb!

 

İbn Sad (168-230 h/785-845 m) "Ət Tabaqat" adlı əsərində nəql edir:

 

عن عبيد الله ابن عَبْدِ اللَّهِ قَالَ : جَاءَ مَجُوسِيٌّ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ - صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ - قَدْ أَعْفَى شَارِبَهُ وَأَحْفَى لِحْيَتَهُ فَقَالَ : مَنْ أَمَرَكَ بِهَذَا ؟ قَالَ : رَبِّي . قَالَ : لَكِنَّ رَبِّي أَمَرَنِي أَنْ أُحْفِيَ شَارِبِي وَأُعْفِيَ لِحْيَتِي

 

"Ubeydullah ibn Abdillah dedi: Rəsulullahın yanına bığını uzadıb, saqqalını qısaltmış bir məcusi gəldi. Rəsulullah buyurdu: Bunu sənə kim əmr etdi?

Məcusi dedi: Rəbbim (farsların hökmdarı Kisranı qəsd edir). Rəsulullah buyurdu: Ancaq mənim Rəbbim mənə bığımı qırxıb, saqqalımı uzatmağı əmr etmişdir!"

 

Qaynaq: İbn Sad: Ət Tabaqatul Kubra: 1/347

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1410/1990

 

 

İbnu Əbi Şeybə (159-235 h/776-849 m) "Əl Musannəf" adlı hədis məcmuasında rəvayət edir:

 

فَأَرْسَلَ بَاذَامُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ رَجُلَيْنِ حَالِقِي لِحَاهُمَا مُرْسِلِي شَوَارِبِهِمَا , فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : مَا يَحْمِلُكُمَا عَلَى هَذَا ؟ قَالَ : فَقَالَا لَهُ : يَأْمُرُنَا بِهِ الَّذِي يَزْعُمُونَ أَنَّهُ رَبُّهُمْ , قَالَ : فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : لَكِنَّا نُخَالِفُ سُنَّتَكُمْ , نَجُزُّ هَذَا وَنُرْسِلُ هَذَا

 

"(Yəmən valisi) Bazan, Rəsulullaha saqqalını qırxıb, bığını uzatmış iki nəfər göndərdi. Rəsulullah onlara dedi: Sizi buna nə vadar etdi? Onlar Rəbbləri olduğunu düşündükləri kimsənin (Kisranın) belə əmr etdiyini dedilər.

Rəsulullah buyurdu: Lakin biz, sizin yolunuza müxalifət edər, bığı qırxıb, saqqalı uzadarıq!"

 

Qaynaq: İbnu Əbi Şeybə: Əl Musannəf: 7/346

Riyad: Məktəbətur Ruşd: 1409

 

Zikr etdiyim bu hədislər ümumilikdə sənəd baxımından həsən olmaqla bərabər, məna baxımından səhih hədislərlə dəstəklənmişdir. Məsələn Muslimin səhihindəki məşhur hədis bığı qısaldıb, saqqalı uzatmanın Məcusilərə müxalifət olduğunu ifadə edir:

 

جُزُّوا الشَّوَارِبَ ، وَأَرْخُوا اللِّحَى خَالِفُوا الْمَجُوسَ

 

"Bığlarınızı qısaldın! Saqqalınızı uzadın! Məcusilərə müxalif olun!"

 

Qaynaq: Muslim bin Haccas: Sahih Muslim: 1/222

Beyrut: Dar İhyait Turasil Arabi

 

 

Bütün bunlara rağmən günümüzdə özünü İslama nisbət etdiyi halda, məhz Rəsulun yoluna müxalifət edərək, saqqalını qırxıb, bığ uzatma xəstəliyinə tutulan Məcusi meyllilər vardır...

 

Həmçinin Türkiyədən gələn Hənəfilik dəvətlərində "Saqqal sünnətdir" fikri mövcuddur. Bu fikri ortaya atmaqla sanki, hocalar özlərinə gələn qınaqları uzaqlaşdırmağa çalışırlar.

Öncəlikdə Hənəfilərdə saqqal uzatmaq sünnət yox, vacibdir! Bunu təsbit etmək üçün on dəqiqənizi ayırıb, bu barədə yazdığımız məqaləni oxumaq belə yetərlidir. Yəni məzhəbə nisbətlə "saqqal sünnətdir" demək, Hənəfilər adına yalan danışmaqdır!

Bununla yanaşı sünnət olduğunu düşünsək belə, bu sünnətləri yaşatmalı olan siz hocalar deyilmi? Sünnətləri öndərlərdə tərk edəcəksə, avam bunu haradan öyrənəcək?

 

Və gülünc olanı bu işlərə qarşı laqeyidliklə seçilən kimsələrin sözdə mənsub olduğu məzhəbdəki bir görüşə görə bir bölgə xalqının hamısı müəyyən bir sünnəti topdan tərk edərsə, Xəlifə onlarla savaşmalıdır... Digər görüşə görə isə savaşmaq yox, onları döymək lazımdır!

 

Hənəfi fəqihlərindən “Əl Muhit Əl Burhani” adlı kitabın sahibi Burhanuddin Əl Mərğinani (551-616 h/ 1156-1219 m) bu barədə deyir:

 

وروي عن محمد أنه قال : إذا اجتمَع أهلُ بَلدةٍ على تركِ الأذان قاتلناهم ، ولو ترَك واحدٌ ضرَبتُه وحبَستُه ، وكذلك سائرُ السنَن

وقال أبو يوسف : إذا امتنعوا عن إقامةِ الفرض ، نحو صلاةِ الجمْعة وسائرِ الفرائض وأداءِ الزكاة يُقاتَلون ، ولو امتنع واحدٌ ضرَبتُه ، وأما السنن نحوُ صلاةِ العِيد ، وصلاةِ الجماعةِ والأذانِ فإني آمُرهم وأضرُبهم ولا أقاتِلهم لتقَع التفرقةُ بين الفرائضِ والسنَنِ

 

"İmam Muhəmməddən belə dediyi nəql edilir: Bir bölgə əhalisi azan verməyi tərk edərsə onlarla savaşarıq. Onlardan bir fərd azanı tərk edərsə onu döyüb, həbs edərəm! Digər sünnətlər mövzusunda da hökm budur!

Əbu Yusuf dedi: Cümə namazı və zəkat vermə kimi fərzləri yerinə yetirməkdən imtina etsələr onlarla savaşılar. Bir fərd imtina etsə onu döyərəm! Bayram namazı, camaatla namaz qılmaq, azan vermək kimi sünnətlərə gəlincə, onlara bunu əmr edib, sonra döyərəm. Lakin fərzlərlə sünnətlər arasında fərq bilinsin deyə sünnətin tərki səbəbiylə onlarla savaşmaram."

 

Qaynaq: Burhanuddin Əl Mərğinani: Əl Muhit Əl Burhani: 5/367

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1424/2004

 

Saqqalın sünnət olduğunu təqdir etsək belə, məzhəbə görə bu sünnəti tərk üzrə anlaşmış topluluqlarınızın dağıdılması, onlarla savaşılması, onların döyülməsi gərəklidir...

Həqiqətdə saqqal vacib olduğu üçün hər iki görüşə görədə bunu tərk üzrə toplanmış kimsələrlə savaşılmalıdır. Elə isə saqqalı qırxıb, bığ uzatmanın sünnət olduğunu iddia edənlərə nələr edilməldir?...

 

Həmçinin Hənəfilərə görə bu cür aşkar mütriflər nəinki toplum liderləri, hətta məsçiddə imam belə ola bilməzlər.
 

Əbus Suud Əfəndi (898-982 h/1493-1574 m) Osmanlıca yazdığı fətvalarında saqqalını bir tutamdan az olacaq şəkildə qırxanların imamlıqdan azad edilməsi rəyindədir. Fətvaların latın əlifbasına çevrilmiş nüsxəsində deyilir:

 

245. Mes’ele Zeyd-i imam sakalın kırar olsa, azle müstehak olur mu?

Elcevap: Kabzadan eksik ise olur. 

 

"Sual 245 - Müəyyən bir imam, saqqalını kəssə vəzifəsindən azad edilməlidirmi?

Əbus Suudun cavabı: Əgər saqqalını bir tutamdan qısa olacaq şəkildə kəsərsə, azad edilməlidir."

 

Qaynaq: Əbus Suud Fətvaları: Məsələ - 245

İstanbul: Kapı Yayınları

 

Nəticə etibarıyla Hənəfi məzhəbində saqqal uzatmaq vacibdir. Vacibləri tərk üzrə toplaşanlara savaş açılmalıdır. Bunun əksini iddia edənlər, praktikada Məcusi məzhəbini İslama üstün tutanlar hazırki şərtlərdə, toplum içində mümkün mərtəbə sıxışdırılmalıdır! Hər bir saleh müsəlman, saqqallı müsəlmanları "qırmızı kitaba" salma çalışmasına qarşı çıxmaq məcburiyyətindədir. Bu qüsur məzhəbin yox, məhz məzhəb adına danışan yalançılarındır. Tövfiq Allahdandır.
 

[Usuli]

Musiqi məsələsi. "Hənəfilərin" Hənəfiliyə müxalif olduqları digər bir məşhur məsələ musiqi dinləmək və musiqili toylarda iştirak etməkdir. Bu mövzunu daha öncə saytımızda müstəqil şəkildə müzakirə etmiş, və Hənəfi fəqihlərinin görüşlərini sıralamışdıq. Diləyənlər bu linkdən təfsilatlı şəkildə tanış ola bilərlər.

Məzhəbə görə hətta çubuğu taxtaya ritmik bir şəkildə vurmaq, zümzümə etmək belə haramkən, Hənəfilik adına təşkil edilən məclislərin, ziyafətlərin "bəzəyi" musiqi olub...

Həmçinin özünü Hənəfiliyə nisbət edənlərin qeyri müsəlmanların musiqili içkili toylarına sərbəst şəkildə getdiklərinə şahid oluruq. Bəlkədə bundan daha acınacaqlısı, onlarca insanın toplandığı bu məslislərdə bir ağıl sahibinin bu münkəri qadağan etdiyini görə bilmirik...

[Usuli]

Oyun məsələsi. Müsəlmanlar içində geniş yayılmış bəlalardan biri də əbəs oyunlarla zaman keçirmək və ya futbol kimi oyunlara azarkeşlik etmək... Bu bəla xüsusilə Hənəfilər arasında yayılmışdır.

Halbuki, Hənəfi məzhəbində cihada xidmət edən oyunlar xaric digərləri haramdır. Bu mövzunu da daha öncə müsəlmanlara xatırlatmışdıq. Müvafiq linkdən tanış ola bilərsiniz.

Ciddiyyət sahibi qeyri müsəlmanlar belə, futbol kimi səfehlərin məşğuliyyətiylə zaman keçirməzkən, müsəlmanların bu kimi şeylərlə zaman keçirməsi, azarkeşlik etdikləri komandalar uğruna dostluq və düşmənlik qurmaları bir fəlakətdir... Türkiyədə bu xəstəlik o qədər geniş yayılıb ki, cümə namazında müəyyən komandaların qələbəsi üçün xütbədə dua edən uzunqulaqlar mövcuddur. 

[Usuli]

Camaat Namazı. Ölkəmiz Hənəfilərinin passiv olduğu mövzulardan biridə camaat namazlarında iştirak etməkdir. Sosyal şəbəkələrdə ad sonluğuna "Hənəfi" və ya "Matrudi" yazıb, adətən zaman öldürməkdən başqa bir dərdi olamayan çoxsaylı "Hənəfi Ordusunu", camaat namazlarında görmək mümkün deyil. Hətta imamları Hənəfi olan "Qaraçuxur" və ya "İlahiyyat" kimi məsçidlərdə belə ilk on safda bir Hənəfi görməniz nadirdir ...

Halbuki Hənəfi məzhəbi Camaat namazına xüsusi önəm verən, toplu halda tərk edənlərlə savaşmağı belə gözə alan bir məzhəbdir...

Camaat namazı haqqında məzhəb kitablarında qeydlər çoxdur. Mən onlardan sadəcə birini, qısa və açıqlayıcı olanını təqdim etmək istərdim. Hənəfilərə nəsihətimiz - məişət və ya məsçidlərin uzaqlığına rağmən - ən azından sübh və işa namazlarında camaata qatılmalarıdır.

 

Məşhur Hənəfi fəqihi Alauddin Əl Kəsəni (v. 587 h/1191 m) "Bədəius Sanəi fi Tərtibiş Şərai" adlı əsərində bu haqda deyir:

 

فقد قال عامَّة مشايخِنا : إنها واجبةٌ ، وذكَر الكرخي أنها سنةٌ ، واحتجَّ بما روي عن النبي - صلى الله عليه وسلم - أنه قال: «صلاة الجماعةِ تفضُل على صلاةِ الفرِد بسبْعٍ وعشرينَ درجةً ، وفي رواية بخمسٍ وعشرينَ درجةَ» ، جعَل الجماعةَ لإحرازِ الفضيلة وذا آيةُ السنن

وجْهُ قول العامة : الكتابُ والسنة وتوارثُ الأمة ، أما الكتاب : فقوله تعالى : { وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ } أمَر اللهُ - تعالى - بالركوعِ مع الراكعِين وذلك يكون في حال المشاركة في الركوع ، فكان أمراً بإقامة الصلاة بالجماعة ، ومطلَقُ الأمرِ لوجوبِ العمل

وأما السنة فما روي عن النبي - صلى الله عليه وسلم - أنه قال : « لقد همَمْتُ أن آمُر رجُلا يصلي بالناس فأنصرِفَ إلى أقوامٍ تخلَّفوا عن الصلاة فأُحرِّق عليهم بيوتَهم » ومثلُ هذا الوعِيد لا يلحَق إلا بترك الواجب

وأما توارثُ الأمة فلأنَّ الأمةَ مِن لدُنْ رسول الله - صلى الله عليه وسلم - إلى يومِنا هذا واظبتْ عليها وعلى النكير على تاركها ، والمواظبةُ على هذا الوجه دليلُ الوجوب

وليس هذا اختلافاً في الحقيقة بل مِن حيث العبارة ؛ لأنَّ السنة المؤكَّدةُ والواجبُ سواءٌ ، خصوصاً ما كان مِن شَعائرِ الإسلام

ألا ترى أن الكَرْخيَّ سماها سنةً ثم فسَّرها بالواجب فقال : الجماعة سنةٌ لا يُرخَّص لأحدِ التأخُّر عنها إلا لعذرٍ ؟ وهو تفسيرُ الواجب عند العامة

 

"Şeyxlərimizin tamamına yaxını (namazı camaatla qılmanın) vacib olduğu görüşündədir. Kərxi sünnət olduğunu söyləmiş və Nəbidən - sallallahu aleyhi və səlləm - rəvayət edilən "Camaat namazı fərdi namazdan 27 dərəcə üstündür" hədisini dəlil gətirmişdir. Digər rəvayətdə isə 25 qat üstün olduğu deyilir. Bu hədisdə camaat bir üstünlüyü qoruma vəsiləsi sayılmışdır. Bu isə sünnət göstəricisidir.

 

(Vacib olduğunu söyləyən) Çoxluğun dəlili isə, Kitab, Sünnət və Ümmətin daimi davranışıdır.

Kitaba gəlincə "Rüku edənlərlə bərabər rüku et!" (Əl Bəqərə: 2/43) ayəsi buna dəlildir. Uca Allah, rüku edənlərlə bərabər/paralel rüku etməyi əmr etmişdir. Bu isə rukuda onlarla eyni zamanda olmaqla mümkündür. Beləcə bu əmr, namazı camaatla qılma əmridir. Mütləq/Qeydsiz əmr ifadələri isə əməlin vacibliyini göstərir.

Sünnətə gəlincə, Nəbidən rəvayət edilən "İnsanlardan birini namaz qıldırması üçün qoyub, (camaatla qılınan) namaza gəlməyənlərin evlərini yandırıb yaxmaq istədim!" hədisidir. Belə bir təhdid ancaq vacibin tərki üçün edilər.

Ümmətin daimi davranışına gəlincə, müsəlmanlar Rəsulullahın zamanından günümüzə qədər camaat namazına və onu tərk edənləri qınamağa davam ediblər. Ümmətin buna mutəmadi davam etməsi/muvazəbə vacibliyinin dəlilidir.

(Vacib və sünnət olduğunu deyənlər arasındakı) ixtilaf işin mahiyyətində deyil, isimləndirmədədir. Çünki, müəkkəd/üzərində təkidlə durulmuş sünnətlə vacib eyni şeydir. Xüsusəndə (azan, camaat namazı kimi) İslamın şüarlarından olan işlər.

Diqqət etmirsənmi Kərxi bunu sünnət adlandırıb, lakin sonra (mahiyyət baxımından) vacib kimi açıqlayaraq belə deyib: Camaat sünnətdir. Üzrü olanlar müstəsna, heç kimin camaat namazından geri qalmasına icazə verilməz. Bu isə çoxluğun vacib dediyi şeyin mahiyyətcə eynisidir."

 

Qaynaq: Alauddin Əl Kəsəni: Bədaius Sanəi fi Tərtibiş Şərai: 1/155

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1406/1986