Bu mövzudakı ismarıc sayı: 68

[Muslih]

8 ci sualın cavabı: Müşriklər mahiyyəti etibara aldıqları üçün qınanmadılar. Belə bir şey qınaq obyekti ola bilməz.

Müşriklərin qınandığı nöqtə, mahiyyəti fərqli olan ticarət və faizi, mahiyyətləri eyniymiş kimi təqdim etməkdir.

Ticarət və faizin mahiyyətləi arasındakı fərq isə aşkardır. Aralarındakı ən təməl fərq budur: Ticarət iqtisadiyyatın inkişafında qan damarı rolunu oynayır və müxtəlif siniflərdən olan insanların qarşılıqlı faydalanmasına səbəbdir.

Faiz isə, bütün insanları bir sinfə və ya şəxsə kölə halına gətirən, iqtisadiyyatı iflic vəziyətinə salan bir əməliyyatdır.

Nəticə olaraq, quru bir şəkildə “etibar mahiyyətədir” demək yetərli deyil! Mahiyyətlərin müqayisəsində diqqətli olmaq, bənzərlikdə əsas alınacaq kriteriyaları müəyyən etməkdə də əsaslı davranmaq da şərtdir!

[Muslih]

Sual - 9: Uca Allah bir ayədə bizdən peyğəmbərlər arasında fərq qoymamağı tələb edərkən, digər bir ayədə onların arasında fərq qoyduğunu, bəzisini digərindən üstün qıldığını deyir. Zahirən ziddiyyətli görünən bu müşkülün açıqlaması nədir?

 

آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ

 

“Peyğəmbər və möminlər, Rəbbindən ona endirilənə iman etdi. Hamısı Allaha, mələklərinə, kitablarına, və elçilərinə iman etdi. (Onlar belə deyərlər) Onun Peyğəmbərləri arasında fərq qoymuruq...” (Əl Bəqərə: 2/285)

 

تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ

 

“Biz elçilərin bəzilərini digərlərindən üstün qıldıq...” (Əl Bəqərə: 2/253)
 

[Əbu Zeynəb]

Suala görə ilk öncə Allah razı olsun dəyərli Muslih qardaş. Bu suala cavabı qısa olaraq ələ alsaq fikrimcə bu məsələdə Peyğəmbər secilməsi və vəhy qəbul etməsi baxımından Allahu Təala fərq qoymamağımızı və hamısına iman etməmizi istəsədə yükün ağırlığına görə, bu yolda qatlandıqları əziyyətlərə görə birini digərinə üstün qılmışdır. Qövmlərinin daha cox azğın olmasını, göndərilən Peygəmbərlərə daha cox əziyyət etmələrinidə üstünlüklərinə misal vermək olar. Məsələn Süleyman Aleyhissalam, Musa  və Muhamməd Peyğəmbər kimi qövmləri tərəfindən əziyyətlərə məruz qalmamışdır. Doğrusunu Allah bilir !

[Abdul Hakim]

Bu sualın cavabını iki hissədə vermək olar, belə daha rahat anlaşılar. 

 

1. İlk ayətdə Uca Allah Peyğəmbərlərinə fərq qoyulmama səbəblərini izah edir. Yəni hamısı Allaha, Mələklərinə, Kitablarına və elçilərinə iman etdi. Bu onların təməl xüsusiyyətləridir. Burda onların bir-birinə heç bir üstünlüyündən söhbət gedə bilməz. Necəki ayətin növbəti cümləsində Allah (cc) bu təməl xüsusiyyətlərdə onların bir-birinə üstünlüyünün olmayacağını vurğulayır.

 

2. Sualın ikinci hissəsinə gələndə isə, yəni elçilərin bir-birinə üstün qılınmasını belə izah etmək olar. Məsələn Adəm (əs)-ın ilk insan olması və Allahın onu iki əlimlə yaratdığım deyərək üstün tutması. Davud (as)-a Zəbur, İsa (as)-a İncil, Musa (as)-a Tövrat və Muhamməd (sav)-ə də Quran verərək digər peyğəmbərlərdən üstün tutmuşdur. Həmçinin əlavə olaraq bəzi şeyləri qeyd etmək olar. İsa (as)-ın Ruhul Quduslə şərəflənməsi, Musa (as)-ın Allahla danışması, Rəsulullahın Meracla şərəflənməsi. Bu kimi xüsusi hallar Peyğəmbərlər arasında müəyyən mərtəbələrin olduğunu göstərir. 

 

Daha rahat anlaşılması üçün belə bir misal da vermək olar. Məsələn. Əbu Bəkr (ra) ilə bizim aramızda İslamın təməl xüsusiyyətlərində yəni, İmanın şərtləri, İslamın şərtlərinə iman etmə baxımından heç bir fərq yoxdur. Fərq yalnız, Əbu Bəkr (ra)-nın Rəsulullahın məktəbini keçmək şərəfinə nail olması,  Əbu Bəkr (ra)-nın bizdən üstünlüyü üçün yetərli bir səbəbdir.

 

Ən doğrusunu Allah bilir.

[Hənif]

Birinin digərindən üstünlüyü bir neçə yöndən ola bilər. Hesab edirəm ki, birinci ayədə möminlər peyğəmbərlər arasında fərq qoymamaqla onların insanları irşad baxımından və onlara iman baxımından eyni görmələri mənasındadır. Yəni hər bir peyğəmbər eyni missiyanı daşıyır, Allahdan gələn vəhyi insanlara olduğu kimi çatdırır. Eyni zamanda da onlara olan imanımız eyni dərəcədə olmalıdır.

Digər ayədə isə peyğəmbərlərin Allah qatındakı şəxsi məziyyətlərindən dolayı üstünlüklərindən söhbət gedir. İnsanların bir-biri ilə üstünlüklərindəki kimi.

Ən doğrusunu Allah bilir.

[ebumeryem]

Birinci ayədə möminlərdən istənən ayrım etmədən imandır. Bu ayədə Allah s.t mömünlərin bir rəsulu digərindən üstün tutmaq və onları kataqoriləşdirmə haqqının olmadığını deyir. Yalnız onlara və onlara verilənə imanla mükəlləf olduqlarını bildirir.

İkinci ayədə Allah s.t bu üstun etmək və sinifləndirmənin yalnız öz zatına məxsus olduğunu bildirir, çünki onlara bu məziyyətləri verən Rəhman olan Allahdır c.c.

[Naxçıvanlı]

Əvvəla suallar çox gözəldir.
Cavab : birinci Ayətdə buyurulan iman yönündən xristianlar və yahudilərin fərq qoyduqları kimi Peyğəmbərlər (Salavatullahi Aleyhim əcmain) arasında fərq qoyulmamasıdır. Çünkü bunlardan birini inkar tamamını inkar etmək deməkdir.
İkinci Ayət də buyurulan Peyğəmbərlərin (Salavatullahi Aleyhim əcmain) Allah Təala qatında dərəcələrinin fərqli olmasıdır. Həmçinin möminlər haqqında Allah Təala Hucurat Surəsi 13 Ayət də buyurur:

اِنَّ اَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللّٰهِ اَتْقٰیكُمْ

"Allah Təala qatında sizin ən kərəmliniz ən təqvalı olanınızdır"

Xülasəsi : Peyğəmbərlər (Salavatullahi Aleyhim əcmain) Onlara iman edilməsi və təsdiq edilməsi xüsusunda aralarında fərq yoxdur. Fəzilətli olma Xüsusunda fərq vardır. Ən doğrusunu Allah Təala bilir.

[Muslih]

9 cu sualın cavabı: Sualın cavabını anlamaq üçün öncə önəmli bir müqəddiməni anlamalıyıq: Əşyalar və ya insalar müxtəlif yönlərə sahibdirlər. Bir yöndən bərabər olan iki insan və ya əşya digər bir yöndən fərqlənə bilər.

 

Məsələn İslama mənsub olma yönüylə bərabər olan iki insan, milli mənsubiyyət yönündən fərqlənə bilər.

Əgər “İslamda kişi və qadın bərabərliyi varmı?” şəklində bir sual qoyularsa, bu suala birmənalı şəkildə cavab verilməsi mümkün olmaz. Əksinə cavablar etibara aldığımız yönlərə görə dəyişər.

Məsələn etdikləri əməllərə görə savab alma və ya günah qazanma yönündən qadın və kişi arasında fərq yoxdur. Bu mənada qadın və kişi bərabərdir.

Lakin, ailə daxili itaət və liderlik xüsusunda aralarında fərq qoyulmuşdur. Qadın itaət edən, kişi isə itaət edilən və son söz sahibidir. Bu mənada aralarında fərq qoyulmuşdur.

Peyğəmbərlər insan olma baxımından ayədə də buyurulduğu kimi bir bəşərkən, onlara Peyğəmbərlik lütf edilməsi baxımından digər insanlardan fərqlidirlər…

 

Bu müqəddimə anlaşıldıqdan sonra qoyulan suala keçək. Qeyd etdiyimiz ilk ayə Peyğəmbərlərə iman haqqındadır. Bütün peyğəmbərlərə iman etmək vacib olduğu üçün, aralarında bu yöndən fərq yoxdur.

Lakin ikinci ayədə, Peyğəmbərlərə verilən nemətlərin müxtəlifliyindən bəhs edilir. Bu yöndən Peyğəmbərlər arasında fərq olduğu isə, barizdir. Ayənin davamını oxuduqda, qəsd edilənin məhz bu olduğuna əmin oluruq: Onlardan bəzisiylə danışdı, bəzisini Ruhul Qudusla dəstəklədi və s…

Nəticə etibarıyla bu iki ayə arasında heç bir ziddiyət yoxdur və hər birində Peyğəmbərlərin fərqli yönlərindən danışılır.
 

[Muslih]

Sual - 10: Qurani Kərimin bəzi ayələrində uca Allahdan başqalarının vəli/dost olması mütləq şəkildə rədd edilir:

 

وَما لَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلا نَصِيرٍ

 

“… Sizin Allahdan başqa bir vəliniz və yardımçınız yoxdur.” (Ət Tövbə: 9/116)

 

Digər bir ayədə kafirləri Allahdan başqa vəli tutduqları üçün qınayaraq buyurur:

 

أَمِ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِياءَ فَاللَّهُ هُوَ الْوَلِيُّ

 

“Yoxsa Allahdan başqa vəlilər tuturlar? Vəli Allahdır…” (Əş Şura: 42/9)

 

Digər bir ayədə isə, Peyğəmbərə Allahdan başqa vəlilər nisbət edərək buyurur:

 

فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلاهُ وَجِبْرِيلُ وَصالِحُ الْمُؤْمِنِينَ

 

“… Allah, Cibril və möminlərdən saleh olanlar onun (Peyğəmbərin) mövlasıdır…” (Ət Təhrim: 66/4)

 

Başqa bir ayədə isə, Zəkəriyyənin – aleyhissəlam – Allahdan bir vəli istədiyini nəql edir:

 

فَهَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا

 

“… Mənə qatından bir vəli bəxş et!” (Məryəm: 19/5)

 

Uca Allah özündən başqasını vəli tutmağı qadağan edərkən, başqa yerdə Cibrili və salih möminləri Peyğəmbərə vəli qılması, Zəkəriyyə kimi bir Peyğəmbərin Allahdan başqa vəli istəməsi necə mümkün ola bilər?
 

[Hənif]

Bismilləhirrahmənirrahim. Quranda bir çox kəlimə vardır ki onların mənaları ümumi mənada Allaha, xüsusi mənada isə insanlara aiddir. Məsələn Quranda Uca Allah şəfaətin yalnız Allaha məxsus olduğunu bildirir, digər ayələrdə isə peyğəmbərin və digər saleh insanların da Allahın izni ilə şəfaət edə biləcəyi deyir. Yəni ümumi mənada şəfaət yalnız Allaha aiddir, xüsusi mənada isə Uca Allahın iznilə şəfaət qullara da aid ola bilər.
Vəli insana yardım edən, çətin günlərində ona dayaq duran, onu digərlərindən daha çox sevən, etdikləri yanlışlara səbr edən, doğru yol göstərən və s. mənaları daşıyır. Bu kimi vəsflərlə mütləq mənada vəli yalnız Allahdır. Yəni Uca Allah müsəlmanlara, onları qaranlıqdan aydınlığa çıxardaraq doğru yolu göstərdiyi üçün, qullarını özlərindən də çox sevdiyi üçün, bol bol ruzi verərək hər cür nemətlə təchiz etdiyi üçün ən gözəl Dostdur. Bu kimi nemətlərin qarşılığında Allahdan başqa dost axtararaq digər varlıqları(bütlər və s.) da Allah qədər dost edilməyə layiq olduğunu qəbul etməyi Uca Allah qadağan edir. Lakin müsəlmanların bir birini Allah rızas üçün sevməsi, bir birinə yardım etməsi, himayə etməsi, sıxıntılı anlarında bir birinin yanında olması baxımından, öz aralarında bir biriləri ilə dosturlar.

[Əbu Zeynəb]

Əssələmu aleykum.

 

Sualı qısaca belə anlayıramki, müşriklərin vəli edindikləri kəslərin batil uğruna savaşdıqları və Allahın dinini Peyğəmbərlərini və onları ifşa edən risaləti yox etmək və insanlara zülmü davam etdirmək, pislikləri yer üzərinə yaymaq ücün özlərinə vəli edinmişlərki, onların bu əməlini Allahu Teala rədd etmiş və qınamışdır.                                                                                                                                                                                                                                                  

 

Ancaq Peyğəmbərlərin (möminlərin) vəli edinməsi isə bunun tam əksi olaraq Allahın dininin güclənməsinə, risalətin davam etməsinə, insanlar bir-birinə Allah ücün şəfqət və mərhəmət etməsinə xidmət edirdi deyə Allahu Tealadan vəli istəmiş, bu vəlilərin yardımı ilədə həm risaləti davam etdirmiş həmdə insanların arasında olan zülmü azda olsa qaldırmışlar. Doğrusunu Allah bilir. 

[ebumeryem]

Allah s.t qınadığı dosluq kafir və müşriklərin yalnız Allahın c.c söz və haqq sahibi olduğu məsələlərdə başqalarını dost tutmaqlarıdır.Qınanmayan dostluq isə Allahın haqq olan dininin tədbiq və yaşanmasında saleh dostlar qazanılması, həmçinin bu dostların Allah c.c istənilməsidir.

[Əbul Huseyn]

Kəlmələrin şəri, lüğəti, ümumi, xüsusi mənaları olduğu kimi vəli kəliməsinində bu cür mənaları var. Ümumi olarağ lüğətdə vəli kəliməsi dost, yardimcı mənasında istifadə edilir. Xüsusi olaraq vəli deyildikdə müəyyən bir məna qəsd edilir. Zikr edilən ayələrdə vəli kəlməsi hər iki mənada işlədilib. Zəkəriya as mənə qatından vəli bəxş et deməsi lüğəti mənadadi. Yoxsa Allahdan başqa vəlilər tuturlar? ayəsində isə xüsusi bir şey qəsd edilirki bu da müşriklərin Allahin heç bir təsiri olmadan ortağ qoşduğlarinin onlara yardim edəcəyi düşüncəsi idi. Qınanan növ vəlilik budur. Daha doğrusunu Allah bilir.

[Muslih]

10 cu sualın cavabı: Allahdan başqalarının vəliliyini nəfy edən ayələrdəki “vəli” kəliməsindən qəsd edilən məna, digər ayələrdəki mənadan fərqlidir.

Belə ki, uca Allahın rədd etdiyi dostluğun əsli deyil, dost tutulan kimsələrə ibadət edilməsidir. Başqa ifadəylə, bu qəbil ayələrdəki “vəli” ibadət edilən ilah mənası daşıyır. Bunun dəlili aşağıdakı ayədir:

 

وَالَّذِينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِيَاءَ مَا نَعْبُدُهُمْ إِلَّا لِيُقَرِّبُونَا إِلَى اللَّهِ زُلْفَى

 

“…Allahdan başqa dost tutanlar deyərlər: Biz onlara sadəcə bizi Allaha daha da yaxınlaşdırsınlar deyə ibadət edirik…” (Əz Zumər: 39/3)

 

Gördüyümüz kimi, uca Allah ayədə müşriklərin ibadət etdiyi kimsələri “Özündən başqa vəlilər” adlandırır. Beləcə ayələr bir birini, qəsd edilən mənaları açıqlayır.

Digər ayələrdəki “vəli” kəliməsi isə, mücərrəd olaraq dost-yardımçı mənasındadır. Möminlər bu mənada Peyğəmbərin vəlisidir. Zəkəriyyənin – aleyhissəlam – istədiyi vəli, Dini ayaqda tutacaq bir yardımçıdır…

 

Ayələr arasındakı anlaşılmazlığın həlli üçün başqa yol da mövcuddur. Belə deyə bilərik: İlk ayələrdə qəsd edilən Allahın izin vermədiyi, bir növ paralel vəlilərdir… Paralelliyin izahı üçün bir misal verək:

 

مَا لَكُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا شَفِيعٍ

 

“… Sizin Ondan başqa bir vəliniz və şəfaətçiniz yoxdur…” (Əs Səcdə: 32/4)

 

Bu ayədə Allahdan başqa vəli və şəfaətçilər rədd edilir. Şəfaətin tamamilə Allaha məxsus olduğunu bildirən daha şümullu ayələr də mövcuddur.

Lakin, uca Allah başqa bir ayədə insanların bir biri üçün şəfaət etməsini normal qarşılayaraq buyurur:

 

مَنْ يَشْفَعْ شَفَاعَةً حَسَنَةً يَكُنْ لَهُ نَصِيبٌ مِنْهَا

 

“Kim yaxşı bir işdə şəfaət edərsə, ondan bir nəsibi olar...” (Ən Nisa: 4/85)

 

Digər bir ayədə isə, qatında şəfaət edilməsini Öz izninə bağlayır və şəfaətin əslini qəbul edərək buyurur:

 

وَلَا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَىٰ

 

“… Onlar ancaq (Allahın) razı olduğu kimsələr üçün şəfaət edəcəklər…” (Əl Ənbiya: 21/28)

 

Uca Rəbbimiz Şəfaətin bütünüylə Allaha aid olduğunu bildirdikdən və özündən başqa şəfaətçilərin rədd etdikdən sonra, başqalarının şəfaət etməsini normal qarşılayırsa, “tamamən aid olmaqdan” qəsdin paralel şəfaət fikrini dəf etmək olduğu anlaşılar. Yəni, heç kim Onun iradəsinə zidd olaraq, özbaşına heçnə edə bilməz. İradəsi daxilindəki şəfaət isə normal qarşılanmışdır.

Qüvvətin cəmi Allaha aiddir, İzzətin cəmi Allaha aiddir məzmunlu ayələr də eyni qaydada anlaşılmalıdır. Çünki, uca Allah başqa ayələrdə izzəti də, qüvvəti də Özündən başqalarına nisbət etmişdir. Ümumi ayələrdə məqsəd izzətin və qüvvətin Allahdan qaynaqlandığını, Onun hakimiyyəti xaricinə çıxmayacağını vurğulamaqdır. Allahdan başqası üçün bu vəsfləri mütləq olaraq nəfy etmək deyil.

Qeyd etdiyim bu incəlik, Sələfi şeyxlərin bir çoxunun anlamaqdan aciz olduğu və ayələrin zahirləri arasında itib batdığı nöqtədir. “Şəfaət Allaha məxsusdur. Ondan başqasından şəfaət tələb etmək Allahın sifətini başqasına verməkdir” şəklindəki səfehcə sözlərin səbəbi, Qurani Kərimə zikr etdiyimiz şəkildə “bir tablo olaraq” baxmamaqdır…

Kim bu incəliyi anlayarsa Qurani Kərimin təməllərini anlamaqda, uca Allahın sözlərindəki məqsədləri qavramaqda önəmli bir addım atmış olar.
 

[Muslih]

Sual – 11. Uca Allah məscidlərin dağıdılması və orada ibadətin əngəllənməsi haqda buyurur:

 

وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَسَاجِدَ اللَّهِ أَنْ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ وَسَعَى فِي خَرَابِهَا

 

“Allahın məscidlərində onun adının zikr edilməsinə mane olan və onların xaraba qalmasına çalışandan daha zalım kim ola bilər?...” (Əl Bəqərə: 2/114)

 

Başqa bir ayədə isə, Mədinədə tikilən məşhur məsciddə namaz qılmağı öz Peyğəmbərinə qadağan edərək buyurur:

 

لاَ تَقُمْ فِيهِ أَبَداً لَّمَسْجِدٌ

 

“Orada heç vaxt namaz qılma!...” (Ət Tövbə: 9/108)

 

Hətta rəvayətlərdə qeyd edildiyi üzrə, Peyğəmbərimiz o məscidi dağıtmış, qalıntılarını yandırmış, yerini isə zibilliyə çevirmişdir.

Uca Allah bir ayədə məscidləri xaraba qoyanları və orada Allahın adının zikrinə mane olanları zalım adlandırırkən, digər bir ayədə müəyyən bir məsciddə adının anılmasını qadağan etmiş, Peyğəmbəri isə o məscidi xaraba qoymuşdur. Bunu necə açıqlaya bilərik?
 

[ebumeryem]

Bəli zahirən ikisidə məsciddir ama Allah c.c birinə bir ayəsində məscidə qarşı edilən hərəkəti qınayır hətda zalim deyir, digər bir ayədə isə öz rəsuluna s.a.s bir məsciddə namaz qılmağı qadağan edir.Amma burdaki fərq zahirdə olmadığı üçün bizə zidləşmə kimi görünür mahiyyətdə yəni batində isə heçdə belə deyil ilk zikr edilən məsciddə Allahın c.c şanı yüksələcək dini təbliğ ediləcəkdir və bunun üçündə bu halı qadağan edən kimsəyi zalim kimi qiymətləndiri,amma ikinci zikr edilən məsciddə isə bunun tam əksinədir bura məhs Allahın c.c nurunu söndürmək və müsəlmanlara zərbə vurmaq onları yox etmək üçün inşaedilmişdir,elə buna görədə bura fitnə yuvası olmuş və yerlə yeksan olmağı haqq eləmişdir .Elə buna görədə Rəbbimiz.s.ta hər işdə zahirlə bərabər batinə hətda batindəki niyətə baxmağı bizə öyrədir .Bizləri bu qədər düşünən və hər şeyi açıqlayan Rəbbimizə həmdolsun.

[Talha]

Uca Allah,özündən başqasına səcdə etməyi qadağan etmişdir.Lakin,Adəmi (Allahın salamı üzərinə olsun) yaradarkən mələkləri ona səcdə etməyə əmr etmişdir.Uca Allah əmr edibsə,deməli orada hikmet ve fayda var.Eyniylə,verilən sualında cavabı bunun kimidir.Bir ayədə Uca Allah məscidlərdə Öz Adının zikr edilməsini qadağan edənləri zalım adlandırır,digərində isə,orada namaz qılmamağı əmr edir.Hər bir işdə istisna olunduğu kimi,bu məsələdə də istisna vardır və bu istisna,ümumi əmrə əngəl nədə zidd deyil.Zənnimcə hər kəsə,o məsciddə namaz qılmamağın səbəbi məlumdur.Ən doğrusunu Allah bilir.

[Ayaz]

Uca Allah peygemberine orada hec vaxt namaz qilma diye emr etmis, cunki islam dusmenleri,munafiqler bir hiyle islederek mescib insa etdiler.Zahren gozel bir emel oldugu gorunur ve peygemberi orda namaz qildirmaga devet etdiler.Peygember burda namaz qildirsaydi ,onlar qismede olsa oz niyetlerine catmis olardilar.O uzdende uca Allah peygembere orda hec vax namaz qilma diye emr etdi.Peygemberde bu aye endikden sonra onlarin niyetini anlayib onlarin hiyle uzerine tikdikleri mescitlerini dagitdi.

[Muslih]

11 ci sualın cavabı: Hər zaman üzərində önəmlə durduğumuz önəmli bir qayda vardır: Etibar isimlərə deyil, mahiyyətlərədir!

Məscid - ayədə də vurğulandığı kimi - uca Allaha yaxınlaşdırıcı əməllərin yerinə yetirildiyi məkandır. Həqiqətdə kəşfiyyat mərkəzi, isim olaraq məscid olan yeri dağıdan kimsə məscidi yox, kəşfiyyat mərkəzini dağıtmışdır…

Əgər mahiyyətə yox, isimlərə etibar etsəydik o zaman məscid adı altında fəaliyyət göstərən meyxana, qumarxana və ya fuhuş yuvasının dağıdılması da məscid dağıtmaq sayılardı...

Peyğəmbərimiz uca Allahın zikr edildiyi yeri deyil, müsəlmanlar arasındakı fitnələrin kordinasiya ediləcəyi bir mərkəzi dağıtmışdır… Nəticə olaraq, iki ayə arasında heç bir ziddiyyət yoxdur!

[Usuli]

Sual – 12. Uca Allah Qurani Kərimin bəzi ayələrində kafirlərin peyğəmbərlər haqqında “onlar da bizim kimi insanlardır” dediyini nəql edir:

 

فَقَالُوا أَنُؤْمِنُ لِبَشَرَيْنِ مِثْلِنَا وَقَوْمُهُمَا لَنَا عَابِدُونَ

 

“Dedilər: Bizim kimi iki insanamı iman edəcəyik? Həm də onların xalqı bizim kölələrimiz olduğu halda” (Əl Muminun: 23/47)

 

Qurani Kərimdə bu məzmunlu ayələr çoxdur. Onlardan bəzilərini sualın cavabını tapmaq üçün edəcəyiniz analizdə istifadənizə təqdim edirəm:

Hud: 11/27, İbrahim: 14/10, Əl Ənbiya: 21/3, Əl Muminun: 23/23-24 və 33-34, Əş Şuara: 26/154, Yasin: 36/15.

 

Digər ayələrdə isə öz Peyğəmbərlərinin “onlar kimi bir insan olduğu” etirafını xəbər verərək buyurur:

 

قَالَتْ لَهُمْ رُسُلُهُمْ إِنْ نَحْنُ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَمُنُّ عَلَى مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ

 

“Peyğəmbərləri onlara belə dedilər: Biz sizin kimi bir insanıq. Lakin, Allah qullarından dilədiyinə lütf edər...” (İbrahim: 14/11)

 

Kafirlərin peyğəmbərləri inkar məqsədilə işlətdiyi “onlar da bizim kimi insandır” məzmunlu sözlər, peyğəmbərlər tərəfindən “biz də sizin kimi insanıq” deyərək təsdiqmi edilir?

Kafirlər bu iddialarında haqlı idilərmi? Peyğəmbərlərin və kafirlərin sözlərinin üst üstə düşməsi necə izah edilə bilər?