Bu mövzudakı ismarıc sayı: 68

[Əbu Zeynəb]

Ayətdə Allahın dostu kəliməsi ümum olaraq işlədilir.Məncə hərbir müsəlman günahları səbəbilə qorxu və umud icində yaşayır.Ona gorədə ölümü təmənni etməsini günahlarından dolayı qorxur.

[Usamə]

Allah Azzə və Cəllə insanlar arasından Iman edənləri dostu adlandırır.Bu ümum məsələdir.Biraz dərinə endikdə,həqiqətdə Allahın dostlarının kim olduğu Kitab və Sünnətdə varid olan dəlillər də bilinir.Kimlərin Allahın dostu olduğu məhşur qudsi hədisdə bildirilir.Allahın qəti şəkildə və tövsiyə xarakterli olaraq istədiyini yerinə yetirib,qəti şəkildə qadağan etdiyi və tövsiyə xarakterli çəkinilməsi lazım olan şeylərdən çəkinən Allahın dostluğunu qazanır.Belə kimsələri Uca Allah müttəqi adlandırır.Belə kimsələr Rabbinə qovuşmağın həsrətində olur.Birdə var ki,Iman edib amma günahkardır.Əsl etibarıyla Rabbinə qovuşmaq istəyir sadəcə işlədiyi günahlar əngəl olur ölümü təmənni etməsinə.Və düşünür ki,qalan ömründə etdiyi günahlardan tövbə edər beləliklə Rabbinin hüzuruna təmiz çıxar.Amma yenədə kim olursa olsun Qorxu və Ümid içində yaşamalıdır.Əsl təqva sahibləridə məhz belə kimsələr olur.Qaldiki günümüzdə özlərini Allahın vəli quları adlandlran kimsələrə,F.Gülən,Cübbəli və s.kimsələr əslində özlərinin fırıldaqçı olduğunu yəqinən bilirlər.Digər ümmətlərdə fırıldaqçı din xadimləri olduğu kimi bizim də ümmətdə vardır hətta çoxdur.

[Abdul Hakim]

Bu sualı iki hissəyə bölərək cavab vermək olar.

1. Hər iki ayətdən anlaşıldığına görə, bu ilzam Yəhudilər lənətə uğradıqdan sonra baş vermişdir. Halbuki onlar yer üzünün xeyirli insanları olmuşlar. Əgər bu ilzam onların, xeyirli olduqları vaxt olsaydı, təbii ki bu ilzamı edəcəkdilər. Lənətə uğradıqdan sonra isə heç birisi bunu cürət edib dillərinə gətirməzdi.  Burda bir məqamə da qeyd edim, Allaha düşmən kəsiləndən sonra, özlərini yenidən ALlah dostu adlandırmaları isə başlı-başına Allaha qarşı bir iftira idi. Bu izlamında səbəbi bu olsa gərək. 

2.Müsəlmanların ölümü təməni etməməsi məsələsi. Biz hal-hazrda Əlhamdulilləh möminik deyirik. Amma gələcək həyatımız üçün bunu deyə bilmərik. İnşaAllah möminik deyə bilərik. Belə bir zənni ifadə ilə ölümü təmənni etmək doğru olmazdı.

Bu ilzamın iki toplum arasında ki fərqi, yəhudilərin Allah dostu olduqlarını qəti söyləmələri, müsəlmanların isə qəti deyil, zənni söyləmələridir. 

Ən doğrusunu Allah bilir.

 

[Əbul Huseyn]

Yuxarida qardaşin da bildirdiyi kimi musəlman qorxu və ümüdlə yaşadığı üçün ölümü diləmir.Yoxsaki insan Rəbbinin onu bağışlayacağını qəti bilsə özünə ölümü diləyər və bundada bir problem olmaz

[Muslih]

 5 ci sualın cavabı: Hər məsələnin anlaşılması üçün tablonun tamamına və ən uyğun məsafədən baxılmalıdır. Bu problemin həllində də öncə tablonun təməl fiquru olan Yəhudiləri tanımalıyıq. Onlar bu mövzuda necə bir inanca sahib idilər? Onları tanıdan ən gözəl qaynaq, qəlblərin dərinliyini bilən uca Allahın endirdiyi Qurandır:

 

وَقَالَتِ الْيَهُودُ وَالنَّصَارَى نَحْنُ أَبْنَاءُ اللَّهِ وَأَحِبَّاؤُهُ قُلْ فَلِمَ يُعَذِّبُكُمْ بِذُنُوبِكُمْ بَلْ أَنْتُمْ بَشَرٌ مِمَّنْ خَلَقَ يَغْفِرُ لِمَنْ يَشَاءُ وَيُعَذِّبُ مَنْ يَشَاءُ وَلِلَّهِ

 

"Yəhudi və Xristianlar dedilər: Biz Allahın oğulları və sevimliləriyik. De: Elə isə niyə günahlarınıza görə sizə əzab verir? Siz sadəcə Onun yaratdıqlarından bir bəşərsiniz. Dilədiyini bağışlayar, dilədiyinə əzab verər..." (Əl Maidə: 5/18)

 

وَقَالُوا لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَيَّامًا مَعْدُودَةً

 

"Dedilər: Atəş bizə ancaq müəyyən günlərdə toxunacaq..." (Əl Bəqərə: 2/80)

 

Qurani Kərimdə Yəhudilərin halını vəsf edən çox saylı ayələrdən bəziləri bunlardır. Zikr etdiyimiz ayələrdən anlaşılan budur ki, Yəhudilər özlərini xüsusi bir sinif, "Allahın oğulları" zənn edir, qulaq burması qəbilindən olan bir neçə günlük əzabdan sonra əbədi Cənnətlərin tək varisləri olduqlarını düşünürdülər.

 

Uca Allah onların səmimiyyətsizliyini ortaya qoymaq üçün bu dünyada əziyyət çəkməməyi, "Allahın oğulları" olaraq Cənnətə getməyi təklif edir. Daha sonra isə "oğulluq" iddiasıyla uyuşmayan səmimiyyətsizliklərinin bir isbatı olaraq əbədiyyən ölüm istəməyəcəklərini, hətta dünya həyatına ən həris insanlar olduqlarını bildirərək buyurur:

 

وَلَتَجِدَنَّهُمْ أَحْرَصَ النَّاسِ عَلى حَياةٍ وَمِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا يَوَدُّ أَحَدُهُمْ لَوْ يُعَمَّرُ أَلْفَ سَنَةٍ

 

"Onların həyata bütün insanlardan, hətta müşriklərdən belə daha həris olduğunu görərsən. Onlardan hər biri min il yaşamaq istəyər..." (Əl Bəqərə: 2/96)

 

Dildə "Allahın oğulları" olduqlarını iddia edənlər, həqiqətdə, öz içlərində, küfrləri səbəbilə onları əbədi əzab gözlədiyi bilirdilər. Bu səbəblə uca Allah onlara bir mənada "səmimiyyət testi" vermiş, bu zahiri əlamətlərlə daxillərində nə olduğunu insanlar üçün də ortaya qoymuşdur.

Yəni Allahın onlara ilzamı, mahiyyət baxımından bu cür idi: Madəm ki, siz Allahın oğullarısınız, o zaman bu məqamın gərəyini edib, Cənnət gedin. "Allahın oğulları" olduğunuz halda, bunu etməməklə yanaşı əbədiyyən ölmək istəməz, min il ömür arzulayırsınızsa, bu davranışınız iddianızın əksini, əzab ediləcəyinizdən əmin olduğunuzu, tək nəsibinizin bu dünya həyatı olduğunu, bu səbəblə ölümdən qaçdığınızı göstərir!

Vurğulanmaq istənən nöqtə, Yəhudilərin iddia və əməlləri arasındakı ziddiyyətidir.

 

Müsəlmanların bu sualla ilzam edilməsi üçün, Yəhudilərlə eyni şərtlərdə olmaları lazımdır. Lakin, Müsəlmanlar özlərini əzabdan azad "oğullar" hesab etmir, əksinə ümidlə yanaşı günahları üçün qorxurlar.

Təminatlı bir Cənnət girişinə sahib olmadıqları üçün ölüm təmənni etmirlər. Təminata yaxın şərtlər əmələ gəldikdə, məsələn şəhadət yoluyla Cənnətə getmə şansı yarandıqda, Axirətə imanı güclü olub, Cənnətə birbaşa girəcəyinə zənni qaliblə inananlar isə ölüm təmənni etməkdən çəkinmirlər... Çünki, batin və zahirləri eynidir!

Onların ölümdən qaçması, həyat fürsətini dəyərləndirə bilməmək qorxusundan, həyata olan həvəsləri onlara verilmiş şansın maksimum istifadəsi məqsədi daşıyır. Çünki, Müsəlmanlar Yəhudilər kimi birbaşa Cənnət qarantiyası iddia etmirlər.

Nəticə etibarıyla bu ilzamın Müsəlmanlara çevrilməsi keçərsizdir. Çünki, "Allahın oğullarının" ölümdən qaçmasıyla, zəif, möhtac qulların ölümdən qaçması müqayisə edilməz. Biri üçün bağlayıcı olan nəticə, digərini bağlamaz. Tövfiq Allahdandır. 
 

[Muslih]

Sual - 6: Uca Allah Qurani Kərimin bir çox ayəsində, müşrikləri "atalar dininə" uyduqları üçün qınamışdır. Həmçinin Cəhənnəm əhlinin ora düşmə səbəbi olaraq böyüklərinə uymaları göstərilərək buyurulur:

“Onlar deyəcəklər: Rəbbimiz! Biz öndərlərimizə və böyüklərimizə uyduq, onlarda bizi azdırdılar.” (Əl Əhzab: 33/67)

 

Lakin eyni zamanda bəzi ayələrdə öz elçilərinin atalarına uyması Allah tərəfindən normal qarşılanır. Məsələn Yusufun - aleyhissəlam - öz atalarının dininə tabe olduğunu Quran bu cür ifadə edir:

“Atalarım İbrahim, İshaq və Yaqubun dininə uydum/tabe oldum...” (Yusuf: 12/38)

 

Atalara uymaq yaxşı əməldirsə, müşriklər bu səbəblə niyə qınanıb? Yox əgər pis əməldirsə Yusuf - aleyhissəlam - niyə atalarının dininə tabe olub? 

 

[Əbu Zeynəb]

Əssələmu aleykum. Suallara gorə Allah razı olsun. Paslamış beyinlərimizi işə salmaqcun əla variantdır.

Suala cavabım belədir. Müşriklərin atalarının dininə tabe olmaları ilə Yusuf aleyhissələmin tabe olması arasindakı fərqi, belə izah etmək olar.

Müşriklərin tabe olduqları din batildir. Allah tərəfindən dəstəklənən və əmr olunan din deyil.

Yusufun aleyhissəlam tabe olmaqla əmr olunduğu din isə Allahın ozunun vacib etdiyi və dəstəklədiyi Tövhid dinidir.

Ona gorə birini Allah öyür digərini isə qınayır.

[Talha]

Yusuf (aleyhissələm) Atalarına, sırf ata olduqları üçün yox, Allahın peyğəmbərləri olduqları üçün, haqq yolda olduqları üçün uymuşdur. Çünki ölçü, tərəzi atalar yox, Haqq tərəzisidir.
Müşriklər isə bu prinsipi pozaraq, ölçünü, tərəzini atalara uymaqda gördülər. Beləki onlar atalarına, sırf ata olduqları üçün uydular. Doğru yolu tapa bilmədilər. Ən doğrusunu Allah bilir!

[Əbul Huseyn]

Çünki onların ataları müşrik olduğu halda biz atalarmızın yoluna tabeyik, başqa yerdə biz atalarımızı belə gördük deyirdilər. Həm Peyğəmbər (s a s) onlara atalarının da bilmədiyi şeylər deyirdi. Amma Yusif (a s) atalarının haq olduğunu bilirdi.

[ebumeryem]

Allah (c.c) bu ayətlərdə atalarına tabe olduqları için bir qrupu qınayıb, digər qrupu da təsdiqləməsi o, insanların dünyəvi məsələlərdə atalarına tabe olması deyildi; Səbəb atalarının dininə tabe olmalarında idi. Qınananlar atalarının şirk olan dininə tabe olduqlarına görə qınanırdılar. Qınanmayanlar isə tövhid əhli atalarının dininə tabe olduqları için qınanmırdılar.

[Muslih]

6 cı sualın cavabı: Doğru anlayışın təməl şərtlərindən biri, isimlərə deyil, mahiyyətlərə baxmaqdır!

İsim olaraq, Yusufun - aleyhissəlam - atalarına uyması və müşriklərin öz atalarına tabe olması bir birinin bənzəridir. Lakin mahiyyət baxımından, nəticəni dəyişəcək xüsuslarda fərqlənirlər. Kimə? Niyə?...

 

Kimə? Yusuf - aleyhissəlam - məsum Peyğəmbərlərə, müşriklər isə qeyri məsum atalarına tabe olmuşdular.

Niyə? Yusuf - aleyhissəlam - atalarına Allah əmr etdiyi üçün tabe olmuşdu. Müşriklər isə, təəssübü Allahın əmrinin önünə keçirdikləri üçün öz atalarına tabe olmuşdular.

Nəyə rağmən? Yusufun uyduğu yol, eyni zamanda əqli dəlillərə müvafiq idi. Müşriklər isə, əqli dəlillərə zidd olduğu halda öz atalarına uyurdular.

 

Nəticə etibarilə, iki əməl isim olaraq bənzər, mahiyyət olaraq fərqlidir. Hökmdə etibar isə mahiyyətədir.

Doğru qərarlara varmaq üçün, isimlərə deyil, mahiyyətlərə baxmalıyıq. Əks halda, bəsit din fırıldaqçılarının qurbanı olarıq...

[Usuli]

Sual - 7: Uca Allah Qurani Kərimdə buyurur:

 

فَإِذَا قَضَيْتُمْ مَنَاسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَذِكْرِكُمْ آبَاءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْرًا

 

"(Həccə aid) rituallarınızı bitirdikdə, Allahı atalarınızı zikr etdiyiniz kimi və ya daha artıq zikr edin!..." (Əl Bəqərə: 2/200)

 

Ayə barədə bəzi suallar mövcuddur və onların cavablarını anlamaq önəmli qaydaların anlaşılmasına səbəbdir:

1. Uca Allah ataların zikr edildiyi kimi zikr edilməsini istəmiş və beləcə bir növ "zikr edilənlər" arasında bənzərlik, ortaqlıq kimi bir vəhm ortaya çıxmışdır. Bunun açıqlaması nədir? Allahla atalar arasında bir ortaqlıq və bənzərlik yoxdur. Elə isə bu bənzətmənin açıqlaması nədir?

2. Uca Allahı zikr etmək ibadətdir. Elə isə ataların zikr edilməsi ayədə niyə normal qarşılanmış, hətta örnək göstərilmişdir? Məgər bu davranış atalara ibadət deyilmi?
 

[Əbul Huseyn]

Cavblardan biri bu ola bilərki , ayədəndə göründüyü kimi hacc ibadətlərini yerinə yetirdikdən sonra atalarindan övgüylə danişirdilar. Allah c c Özünün daha argığ zikr edilməsini istədi. Allah c c daha doğrusunu bilir.

[ebumeryem]

Bu ayədə xitab edilən insanlar müsəlmanlardı və keçmişlərinə görə də qınanmırlar bu etdikləri bir ibadətin parçası olsada.

Allah c.c müsəlmanların keçmişindən misal verərək atalarini zikr etdiklərindən daha şiddətli öz şəninin zikrini istəyir. Çünki ərəb cəmiyyəti üçün bu hall yad olan birşey deyildi və Allah c.c bunu özü üçün istəyirdi.

[Abdulğafur]

1 – Bənzətmənin açıqlaması bu cür ola bilər: Cahiliyyə ərəblərinin həcc ziyarətini yerinə yetirdikdən sonra Mina vadisində durub, atalarını zikr etmək/tərifləmək kimi bir adətləri vardı. Artıq buradan da məlum olur ki, ayədə keçən "etdiyiniz kimi" məxsus olaraq deyil, ümum olaraq gəlmişdir. Yəni bu adəti müsəlman ərəblər deyil, cahiliyyə ərəbləri edirdi. Ayənin nazil olma səbəbi, -cahiliyyə dönəmində- atalarını bu cür dərin hörmətlə anmalarından daha çox ALLAHı zikr etməyə təşviqdir. Yenə izah mahiyyətində qeyd etmək olar ki, İbn Abbasa -radiyALLAHu anhumə- "axı bu gün heç kəs -o dönəmdəki tərzdə- atasını anmır. Onda ayənin mənası nədir?" deyildikdə, “məsələ sənin anladığın kimi deyil. Bunun mənası: ALLAHa üsyan edildiyi, ata-anana söyüldüyü zaman olan qəzəbindən daha artıq ALLAH üçün qəzəb etməyindir" dedi.

2 – Bəli, ALLAHı zikr etmək ibadətdir, lakin hər nə qədər ayədə zahirən ALLAH Öz zikrini bu misalla versə də, əslində ata-babaların şəninə bu tərz təriflər demək, onların ad-sanıyla lovğalanmaq doğru sayılmamış əksinə, ilahi əmrin müxatabları olan biz müsəlmanlara qadağan olunmuşdur. Sırf bu misalın verilməsinə bir səbəb də, ərəblərin o dönəmdəki sahib olduqları pisixologiya və bağlı olduqları örfləri ola bilər.

Ən doğrusunu ALLAH bilir.

[Muslih]

7 ci sualın cavabı: Suala cavab iki hissədən ibarətdir.

 

Birinci nöqtədə: Bənzəmələrdə bir neçə element mövcuddur. Məsələn məşhur bir hədisdə deyilir: “Rəbbinizi Bədirlənmiş ayı gördüyünüz kimi görəcəksiniz.”

Burada təməl elementlər: görən, görülən, görmə şəklidir. Hədisdə qəsd edilən, görülən obyektlərin deyil, görmə prosesinin müqayisəsidir. Yəni, Ayı aydın bir şəkildə müşahidə etdiyiniz kimi, Allahı da beləcə müşahidə edəcəksiniz.

Ərəb müşrikləri atalarıyla öyünməkdə, onların müsbət yönlərini qeyd etməkdə bir biriylə yarış halında idilər. Bu ayədə, uca Allah onlara bildikləri bir örnək üzərindən Özünün xatırlanmasını, nemətlərinin zikr edilməsini əmr etmişdir. Yəni: Atalaranızı ata olaraq xatırlayıb, yaxşılıqlarını zikr etdiyiniz kimi, məni də ilah olaraq xatırlayıb, nemətlərimə şükr edin!

Ayədə bənzədilən yön məhz budur. Yoxsa, uca Allahın hər yöndən atalarla atalarla eyni səviyyədə tutularaq xatırlanması tələbi imkansızdır.  

 

İkinci nöqtədə: Öncə anlaşılmalıdır ki, müəyyən hərəkətlər özlüyündə ibadət olmaz. Davranışlara ibadət deyilməsi üçün, müəyyən mənəvi şərtlər vardır.

Məsələn, qəlbində Allahı təzim etmədən namaz qılan haqqında ibadət etdiyi deyilməz.

Eyni şəkildə uca Allahı ilah olaraq təzim edərək, Onun adını zikr etdiyimiz zaman bu ibadət olsa da, başqa şəxslərin mücərrəd olaraq, ata kimi, yaxşı insan kimi zikr edilməsi ibadət sayılmaz. Hər ikisi zikr adlansa da, mahiyyətlər arasında nəticəyə təsir edəcək önəmli fərqlər mövcuddur.

Bu muhim nöqtə, Sələfi şeyxlərin əsrlərdir anlaya bilmədiyi bir prinsipdir!
 

[Muslih]

Sual - 8: Uca Allah Qurani Kərimdə buyurur:

 

الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لَا يَقُومُونَ إِلَّا كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا

 

“Faiz yeyənlər (qəbirlərindən) Şeytan toxunmuş kimi qalxarlar. Bu onların “ticarət də faiz kimidir” demələri səbəbilədir. Halbuki, Allah ticarəti halal, faizçiliyi isə haram qılmışdır...” (Əl Bəqərə: 2/275)

 

Ayədə zikr edildiyi üzrə, müşriklər ticarət və faizçiliyin eyni şeylər olduğunu iddia edirdilər. Müxtəlif şeylərin eyniliyi 2 nöqtədə mümkündür: isim və ya mahiyyət.

Müşriklərin bey/ticarət və riba/faizçiliyi isim olaraq eyni görmədikləri zahirdir.

O zaman geriyə bir ehtimal qalır: Onların fikrincə, ticarət və faizçilik kar gətirməsi baxımından mahiyyət olaraq eyni şeylərdir. Mahiyyətcə eyni olan iki şeydən birinin haram qılınıb, digərinin halal qılınması ağlasığmazdır.

Bizlər hər zaman isimlərə deyil, mahiyyətlərə baxmağa dəvət edirik. Bu, Dində önəmli prinsiplərdəndir! O zaman bu ayədə mahiyyətləri etibara alan müşriklər niyə qınanmışdır?
 

[ebumeryem]

Müşriklər fayizin mahiyəti məsələsində xətaya düşüblər,çünki ticarət işi mahiyət eytibarı ilə risk tələb edən bir işdir qazanmaq və itirmək də vardır ama fayiz üçün bu elə deyil.nəticədə ticarətdə kimsə kimsənin əməyini haksız müsadirə etmir ama fayizdə haksız musadirə var.

[Əbu Zeynəb]

Cox dəyərli qardaş, verilən sualın cavabı barədə belə fikrim var. Məncə burada müşriklər faizlə ticarətin mahiyyətini təhrif ediblər. Cünki gəlir gətirmə baxımından eynidir dedikləri şey eslində hiylədir və mahiyyəti təhrifdir. Cünki, faizdə gəlirin məbləği konkretdir, ancaq ticarətdə isə bilinmir. Ticarətin qazancı zəhmətlə başa gəlir, faiz isə belə deyildir. Son olaraq onlar, haqsız malları əldə etməklə ticarətin mahiyyətini eyniləşdirərək məsələni eyni kimi göstərməyə calışmışlar. Doğrusunu Allah bilir !

[Hənif]

Müşriklər ticarət və faizi qazanc gətirməsi baxımından eyni görürdülər, halbuki ticarətdə, qazanc da var zərər də. Faizdə isə, faiz alandan, onun həyatı bahasına olsa belə ancaq qazanc güdülür.