Qadiri Əqidəsi – Saraylarda Yazılan Əqidə
Digər dinlərdə olduğu kimi, İslam dinində də bir çox cərəyan və məktəblər ya saraylarda, ya sarayların görünməyən boz kölgəsində formalaşdırılmışdır. Tarix boyu siyasi liderlər, onların arxasında olan klanlar dini öz mənafeləri üçün ustalıqla istifadə etmişlər. Bunun üçün yerinə görə qamçılarını, yerinə görə pul kisələrini işə salmışlar…
İslam tarixində dini müzakirələrin siyasi maraqlar üçün istifadə edilməsinin ən böyük örnəklərindən biri məşhur mihnə hadisələridir. Bu dövrdə hədis əhlinin hakimiyyət tərəfindən hansı üsullarla sındırıldığı və onların hakimiyyətin əlində oyuncağa çevrilməsi haqqında daha öncə yazmışdıq.
Bu dəfəki hadisədə dəyişən sadəcə tərəflərdir. Abbasi krallarından Qadirbillah öz hakimiyyətini gücləndirmək və köhnə hakimiyyətin təşkilatlanmış kəlamçı/mutəzili klanını dağıtmaq üçün hədis əhlini seçərək, onlara yatırım edir.
O, bir əqidə mətni hazırlayaraq müxtəlif təzyiq vasitələrilə bu əqidəni rəsmi hala gətirir. Bu mətnin altına imza atmayan kimsə bir çox haqdan məhrum edildiyi kimi, heç bir dövlət vəzifəsi tuta bilməzdi. İnsanlar zorla bu kağız parçasına müxalif düşüncələrdən tövbə etdirilirdilər…
Bu əqidənin rəsmi elanı üçün alimlər saraya çağırılır. O saray ki, daha öncə onlarca insan öz fikirləri səbəbilə orada işgəncəyə məruz qalmış, bəzilərinin cənazəsi çıxarılmışdı. Artıq ibrət alanlar almış, qorxu qəlblərə hakim olmuşdu. Ona görə də əqidənin cəmiyyətə yeridilməsində ciddi bir dirəniş olmadı…
Alimciklərin saraya bu “şərəfli” xidməti artıq özləri tərəfindən utanılmadan açıq elan edilirdi. Hənbəlilərdən İbnul Baqqalın öyünərək dediyi sözlər bu qisimdəndir: Xilafət çadır, Hənbəlilər onu tutan iplərdir. İplər qırılsa çadır çökər…
İbn Kəsir öz tarixində hicri 433 - cü ilin hadisələrindən danışarkən bu saray əqidəsi haqda deyir:
وفيها قُرئ الاعتقادُ القادري الّذي جمَعه الخليفةُ القادرُ ، وأُخِذتْ خطوطُ العلماءِ والزهادِ عليه بأنه اعتقادُ المسلمِين ، ومَن خالَفه فسَق وكفَر
“Bu il (sarayda) xəlifə Qadirin (daha öncə sağlığında) yazdığı “Əl İtiqadul Qadiri” oxundu. Alimlərin, zahidlərin bu əqidə haqqında aşağıdakı şəkildə imzası alındı: Bu, müsəlmanların etiqadıdır. Buna müxalif olan fasiq və kafirdir.”
Bu səfər “Banditizmlə Mübarizə” idarəsi Hənbəlilərin əlindədir. Artıq müxalif fikirlilərə təzyiq və işgəncələr onların əliylə aparılırdı. Bu kağız parçası müsəlmanların əqidəsi olmuşdu və ona müxalifət İbn Kəsirin də nəql etdiyi kimi fasiqlik və kafirlik idi…
Halbuki bu risalədə “Muaviyə haqqında xeyirdən başqa bir şey deməmək kimi” əqidəylə əlaqəsi olmayan, haqdan uzaq ifadələr və mübahisəyə açıq bir çox maddə vardır… Muaviyənin haqla, onun haqqında pis danışmağın küfrlə nə əlaqəsi ola bilər?
Abbasi kralı Qadirbillah tərəfindən sarayda hazırlanan, Qaimbiəmrillah zamanında yenidən altına imzalar atdırılan və alimlərin quzu kimi sıraya düzülərək imzaladığı əqidədə nə xeyir ola bilər? Qılınc qorxusunun hakim olduğu yerdə hansı fikir azadlığından, hansı müstəqil düşüncədən və hansı fikri inkişafdan danışmaq mümkündür?
Belə bir əqidə uca Allahın istədiyi yox, yüksək hakimiyyətin tələb etdiyi, onun rızasını qazandıran əqidə ola bilər. Bu kimi iyrənc işlərə üzrsüz alət olan alimlər isə Peyğəmbərin mirasçısı yox, Fironların saray köpəkləri…
Bu səbəblə müsəlmanların öz inanclarını bu cür təzyiq altında formalaşmış, siyasilərin hava və istəklərinə görə imzalanan əqidəciklərdən uzaq olması, Allahın onlara bəxş etdiyi ağıl nemətini istifadə edərək Allahla bağlarını yenidən qurmaları qaçınılmazdır.
