Bu mövzudakı ismarıc sayı: 22

[Muslih]

بسم الله الرحمن الرحيم

 

Azərbaycanın ən "dəbdə" olan və insanların haqsız yerə təkfir edildiyi mövzularından
biridə şübhəsiz ki, "ölülərdən şəfaət istəmək" mövzusudur.

Saytımızda bu haqda Əhli Sünnətin görüşü gərəkli şəkildə ortaya qoyulsada, "Nəcd məktəbi"nin bəzi tərəfdarları nəfslərinə məğlub olaraq haqqı etiraf eləməkdə çətinlik çəkirlər.

Onların haqqa gəlməsi üçün effektiv olacaq vasitələrdən birinin də, elə onların "öz" alimlərindən bu mövzudakı tərəddüdlərini və müxalif fikirlərini zikr etmək olacağını düşünürəm...

"Nəcd məktəbinə" məxsus şeyxlərin hamısı ölülərdən şəfaət və bənzəri şeylər istəməyi şirk sayırmı? Yekdil bir rəyə sahibdirlərmi? Onların bu mövzuda tərəddüdləri varmı?

Allahın izni və yardımıyla bu haqda əlimdə olan görüşləri sizinlə paylaşacam.

 

[Muslih]

1. İbn Useyminin bu haqda görüşü. " Şərhu Mənzumətil Qavaid vəl Usul" adlı dərslərinin birində ondan soruşuldu:

 

أيضا حفظكم الله ، اختلف بعض طلاب العلم في مسألة : من جاء عند قبر ، وقال: يا فلان لصاحب القبر ادع الله لي ، فقال بعضهم : هو شرك أكبر ، وقال آخرون : بل هو شرك أصغر ، فما هو الجواب سددكم الله ؟

 

"Allah sizi qorusun. Bəzi elm tələbələri bir məsələdə ixtilaf etdilər: "Bir kimsə qəbrin yanına gələrək qəbirdə yatana "Ey Filankəs! Mənim üçün Allaha dua et!" deyir".

Elm tələbələrindən bəzisi "bu böyük şirkdir" dedilər.

Digərləri isə "əksinə bu kiçik şirkdir" dedilər.

Allah sizi doğruya yönləndirsin – cavab nədir?

 

İbn Useymin suala belə cavab verdi:

 

الظاهر لي أن هذا من باب الشرك الأصغر ؛ لأنه لم يطلب من هذا الميت أن يحصل مقصوده ، أو أن يدفع مكروهه ، وإنما سأله أن يسأل الله - عز وجل - ومعلوم أن الميت لا يمكن أن يسأل الله - عز وجل - لأن النبي -صلى الله عليه وسلم – قال : إذا مات الإنسان انقطع عمله إلا من ثلاث : صدقة جارية ، أو علم ينتفع به ، أو ولد صالح يدعو له

 وإن من السفه أن يتصور الإنسان أن الميت يمكنه الدعاء لمن طلبه منه الميت ، لا يملك الدعاء ، ولا يملك أن يكشف الضر ، أما من دعا الميت بنفسه قال : يا فلان اكشف ما بي من ضر ، وأعطني كذا وكذا ، فهذا شرك أكبر لا شك فيه

 

"Məncə doğru olan bu əməlin kiçik şirk cinsindən olduğudur. Çünki o, sözügedən ölüdən istədiyini ortaya qoymasını və ya narahat olduğu şeyləri ondan uzaqlaşdırmasını istəməmişdir. Sadəcə, ölüdən Allahdan - azzə və cəllə - istəməsini tələb etmişdir.

Məlumdur ki, ölü Allahdan - azzə və cəllə - nəsə istəyə bilməz. Çünki, Nəbi - sallallahu aleyhi və səlləm – buyurmuşdur:

"İnsan öldüyü zaman üçü şey xaric əməli kəsilər: qalıcı sədəqə, faydalanılan elm, onun üçün dua edən salih övlad."

İnsanın "ölü ondan tələb edən üçün dua edə bilər" şəklində bir təsəvvürdə olması səfehlikdir.

Ölü dua edə bilməz, zərəri aradan qaldıra bilməz.

Lakin, kim ölünün özünə səslənib "Ya filankəs mənim filan zərərimi aradan qaldır, mənə filan filan şeyi ver" deyərsə, bu böyük şirkdir, bunda şəkk yoxdur."

 

Qaynaq: İbn Useymin: Şərhu Mənzumətil Qavaid vəl Usul: 166

 

 

İbn Useyminin sözləri üzərinə bəzi mülahizələrin faydalı olacağını düşünürəm.

 

1. Bu suala cavabda hər nə qədər bu əməlin (ölüdən dua istəmək) kiçik şirk olduğunu söyləsədə "Şərhu Kəşfiş Şubuhat" adlı əsərində və bir çox başqa yerlərdə ölüdən şəfaət istəmənin niyə "böyük şirk" olduğunu uzun uzadı "dəlilləriylə" açıqlayır...

Bu iki zidd görüşü uzlaşdırmaq biraz müşkildir. Çünki ölüdən dua istəmək elə şəfaət istəməkdir və bunlar mahiyətcə eyni şeylərdir. Bəlkədə daha incə bir təhqiqlə bir açıqlama gətirmək mümkün ola bilər.. Lakin mövzumuzun əsas məqsədi bu olmadığı üçün bu nöqtəyə sadəcə diqqət çəkməklə kifayətlənəcəyəm. Ziddiyyətlərlə dolu olmaq batil əhlinin əsli vəsflərindən biridir.

 

2. Ölünün Allahdan nəsə istəyə bilməyəcəyini iddia edir. Öncəliklə belə bir iddia qəti dəlil istəyər. Onun dəlil olaraq göstərdiyi hədisdən isə ölülərin heç bir əməl edə bilməyəcəyi deyil, əməllərə görə mükafatlandırılmayacağı nəticəsi çıxar. Mükafat mövzusu belə bir təfsilata möhtacdır...

 Bu fikrə tam müxalif olan çoxsaylı hədislər də onun istidlalının doğru olmadığına açıq dəlildir. Bir çox İslam alimi, həmçinin İbn Əl Qeyyim bu hədisləri müxtəlif kitablarda dəlil olaraq istifadə ediblər və bunu heçdə İbn Useyminin dediyi kimi səfehlik saymayıblar. Məsələnin təfsilatlı analizi başqa bir mövzunun açılmasına möhtacdır. Burada sadəcə sözügedən nöqtəyə diqqət çəkmək istədim.

 

Nəticə etibarı ilə İbn Useymin bu yazısında ölüdən dua/şəfaət istəməyi dindən çıxaran şirk saymır! Onun bənzəri başqa sözləridə vardır. Lakin məqsədi hasil etməkdə yetərli olduğu üçün bu miqdarla kifayətləndim.

 

[Muslih]

2. İbn Bazın bu haqda görüşü. Oxucumuza Şəfaət mövzusunda tanış olan bir qissə vardı. Malik Əd Dar qissəsi... Bu qissəni İbn Həcər "Fəthul Bari" adlı əsərində zikr etmiş sənədini səhih qəbul etmişdir.

Öncə sizə qissəni, sonra İbn Hacərin sözlərini sonra isə İbn Bazın bu sözlərə münasibətini zikr edəcəm:

 

İbnu Əbi Şeybə (159-235 h/776-849 m) hədisləri topladığı “Əl Musənnəf” isimli kitabında deyir:

 

حدثنا أبو مُعاويةَ عن الأَعْمَش عن أبي صالحٍ عن مالكِ الدار , قال : وكان خازِنَ عمرَ على الطَّعام , قال : أصابَ الناسَ قَحْطٌ في زَمَن عمرَ , فجاءَ رجلٌ إلى قبْر النبي صلى الله عليه وسلم , فقال : يا رسولَ الله , اِستسقِ لأمتِك فإنهم قد هلَكوا , فأُتيَ الرجلُ في المَنام فقيل له : اِئْتِ عمرَ فأقْرَئْه السلامَ , وأخبِرْه أنكم مَسقِيُّون وقلْ له : عليك الكَيْسَ , عليك الكَيْسَ , فأتى عمرَ فأخبرَه فبكَى عمرُ , ثم قال : يا ربّ لا آلُو إلا ما عجَزتُ عنه

 

"32665 : Əbu Muaviyə - Aməş – Əbu Salih – Malik əd Dardan – ki bu adam Ömərin ərzaq xəzinədarı idi – belə dediyini təhdis etdi:

Ömər zamanında insanlara quraqlıq üz verdi. Bir adam Nəbinin – sallallahu aleyhi və səlləm – qəbrinə gəlib dedi: Ey Allahın Rəsulu! Ümmətin üçün yağmur istə, çünki onlar həlak olmaq üzrədirlər.

O adama yuxuda belə deyildi: Ömərə get, salam de və ona yağmura qovuşacaqlarını xəbər ver. Həmçinin ona de ki: Ağıllı ol! Ağıllı ol!

Adam gedib Ömərə bunu xəbər verdi və Ömər ağladı. Sonra isə, "Ya Rəbbim mən bacardığımı edirəm" dedi."

 

Qaynaq: İbnu Əbi Şeybə: Əl Musənnəf: 17/63-65

Ciddə: 1427/2006

 

İbn Hacər Əl Asqalani "Fəthul Bari" adlı əsərində (2/494) belə deyir:

 "İbnu Əbi Şeybə səhih isnadla rəvayət etmişdir… (qissəni zikr edir) … Seyf (bin Ömər ət Təmimi/v. 200 h/815 m) “Əl Futuh” (Əl Futuh Əl Kəbir) adlı əsərində məzkur yuxunu görənin səhabədən Bilal bin Əl Haris olduğunu rəvayət etmişdir."

 

Beləliklə İbn Hacər bu qissədəki "şirki" qəbul etməklə qalmamış, bu əməl sahibi olan "müşrikin" səhabədən biri olması ehtimalına da səssiz qalmışdır...

 

İndi isə İbn Bazın qeydinə baxaq:

 

هذا الأثر على فرض صحته كما قال الشارح ليس بحجة على جواز الاستسقاء بالنبي صلى الله عليه وسلم بعد وفاته لأن السائل مجهول ولأن عمل الصحابة رضي الله عنهم على خلافه وهم أعلم الناس بالشرع ولم يأت أحد منهم إلى قبره يسأله السقيا ولا غيرها بل عدل عمر عنه لما وقع الجدب إلى الاستسقاء بالعباس ولم يُنكر ذلك عليه أحد من الصحابة فعُلم أن ذلك هو الحق وأن ما فعله هذا الرجل منكر ووسيلة إلى الشرك بل قد جعله بعض أهل العلم من أنواع الشرك

 

"Bu əsərin/rəvayətin şarihin (İbn Hacərin) dediyi kimi səhih olduğu fərz edilsə (!?) belə Peyğəmbərin - salləllahu aleyhi va səlləm - vəfatından sonra ondan "yağmur istəməsini" diləmənin caizliyinə hüccət deyil.

Çünki (qəbirdən) istəyən məchuldur və səhabələrin- radiyallahu anhum - əməli bunun əksinədir. Onlar insanlar içində Şəriəti ən yaxşı bilənlər idilər və onlardan heç biri Onun qəbrinə gələrək ondan yağış və yaxud başqa bir şey istəməmişlər. Əksinə Ömər quraqlıq olduğu zaman Abbas vasitəsilə yağmur duasına yönəlmişdir.

 Səhabələrdən heç biri onun hərəkətinə etiraz etməmişdir.

Beləcə haqq/doğru olanın bu olduğu və (məchul) şəxsin etdiyinin münkər və şirkə vəsilə olduğu bəlli olmuşdur.

Hətta elm əhlindən bəziləri bunu şirkin növlərindən saymışlar."

 

Qaynaq: İbn Hacər Əl Asqalani: Fəthul Bari bi Şərhi Sahihil Buxari: 2/495

Beyrut: Darul Məarifə: Sələfiyyə Çapı

 

 

 

İbn Bazın bu sözləri üzərinə bəzi mülahizələr:

 

1. İbn Useymində olduğu kimi, İbn Bazda başqa bir çox risaləsində ölüdən şəfaət istəmənin şirk olduğunu qəti şəkildə söyləyir. Şəfaət istəməklə yağmur duası istəmək arasında mahiyətcə bir fərq olmadığı günəş kimi açıqdır... Bu zidd görüşlərin uzlaşdırılması ciddi bir müşkildir...

 

2. Diqqətli oxucunun ağlına belə bir sual gələ bilər: "niyə İbn Baz başqa kitablarında bunun icmayla şirk olduğunu dediyi halda, burada "şirkə vəsilədir", "bəzi alimlər bunu şirkin növlərindən saymışlar" kimi ifadələr işlədir?" . Halbuki bunun şirk olduğuna inanmaq nəcd məktəbinin ana təməli olaraq bilinir...

Uca Allah daha gözəl bilir. Məncə burada "icmayla şirkdir" iddiası oxuyucu və dinləyicilərin ağlında ciddi bir sual meydana gətirə biləcəyi üçün belə "yumşaq keçid"dən istifadə edilmişdir.

Çünki "zombi" olmayan bir oxuyucunun ağlına aşağıdakı sualın gəlməsi qaçınılmazdır: "İcmayla şirk olan bir şey səhih isnadla rəvayət edilib, İbn Hacər bunu təqrir edib, bu "şirk" sahibinin səhabə olduğunu başqasından nəql edib...Bu necə ola bilər?"....

 

Ana məsələmizə dönərsək, nəticə etibarıyla İbn Baz bu yazısında ölüdən dua istəməyi şirk deyil, şirkə vəsilə sayır və bu barədə öz məktəblərində ixtilafın olduğunu qəbul edir!

[Muslih]

3. Abdul Aziz Ər Racihinin bu barədə görüşü. Racihiyə belə bir sual verilir:

 

"Bir insan Nəbinin – sallallahu aleyhi və səlləm – qəbrinə gəlir, orada ağlayır və deyir: Ey Allahın Elçisi, məni bağışlaması üçün Allaha dua et! Bizə kömək etməsi üçün Allaha dua et!

Bu böyük şirkdir yoxsa kiçik? İşlərə təsir edənin ancaq Allah olduğuna inandığı da bəllidir."

 

Racihinin cavabı:

 

"Bu məsələdə ixtilaf var! Ölüylə bağlı sualda.. Ölüdən onun üçün Allahdan bir şey istəməsini dilədiyi zaman... belə deyər: Ya filankəs! Mənim üçün Allahdan istə! Bunun şirk olduğu və olmadığı görüşü dilə gətirilmişdir... doğru olan (böyük) şirk olduğudur... (sonra isə niyə şikr olduğunu "izah" edir)."

 

Qaynaq: Şərhu Usulis Sunnə: On ikinci dərs: 72:20 – dən etibarən dinlə

 

 

Gördüyümüz kimi Racihi ölüdən dua istəmənin böyük şirk olduğunu qəbul etməklə bərabər bu mövzuda aralarında ixtilafın olduğunu qəbul edir...

 

 

[Muslih]

4. Abdul Aziz bin Mərzuq Ət Tarifinin bu haqda görüşü. Bu görüş çox qəribdir. Oxuyub təəccübləməmək mümkün deyil! Tarifi ölüyə "mənim üçün dua et!" deməyi şirk saymasada, birisinə "mənim şəfaətçim ol!" deməyi şirk sayır. Halbuki şəfaət dua istəyindən başqa bir şey deyildir. Bu anlam məhz nəcdilərin kitablarında çoxsaylı yerlərdə mövcuddur...

Tarifi, Muhəmməd bin Abdil Vəhhabın "Mufidul Mustəfid fi Kufri Tərikit Təvhid" adlı kitabını şərh edərkən deyir:

 

وأما دعاء الأموات أن يدعوا للإنسان فهل هذا من الشرك أم لا ؟

هذا ليس من الشرك ، بل هو من البدع المحدثات ... أن يأتي عند قبر فيقول : يا فلان ، ادعوا لي . فهذا ليس من الشرك ، بل هو من البدع ، وفرق بينه وبين أن يأتي الإنسان إلى القبر ويقول : يا فلان ، اغفر لي ... أو كن لي شفيعا عند الله . ونحو ذلك ، هذا من الشرك

 

"İnsana dua etsinlər deyə ölülərə səslənmək məsələsinə gəlincə... bu şirkdir yoxsa yox?

Bu şirk deyildir! Sonradan ortaya çıxarılmış bidətlərdəndir.

Məsələn: biri qəbrə gəlir və deyir: Ey Filankəs! Mənim üçün dua edin!". Bu şirk deyil, bidətdir.

Bu situasiyayla insanın qəbrə gəlib "Ey Filankəs! Məni bağışla!" və ya "Allah qatında mənə şəfaətçi ol!" və bənzəri şeylər deməsi arasında fərq var. Bu (ikincisi) şirkdir... (daha sonra dua istəmənin niyə şirk olmadığı haqda çox tutarsız bir açıqlama verir)."

 

Qaynaq: Abdul Aziz Ət Tarifi: Şərhu Mufidil Mustəfid: 40

[Muslih]

5. Suleyman bin Nasir Əl Ulvanın bu haqda görüşü. Bu görüşdə öncəkinə nisbətdə daha qərib bir nöqtə var... Maqriziyə aid "Təcridut Təvhid" adlı kitabı şərh edərkən deyir:

 

إذا قال : أنا لا أسأل رسول الله ولكن أريد أن يقرِّبني إلى الرب وأن يشفع لي عند الرب ، فلا أقول : يا رسول الله اشفع لي ، ولكن أقول : يا رسول الله اشفع لي عند ربك ، ويا رسول الله سَلْ الله لي المغفرة ، أو سَلْ الله لي الشفاء .

 فبعض أهل العلم قال : هذا ليس بالشرك الأكبر بل هو من البدع العظيمة ، ولكن لا يصل إلى حد الشرك الأكبر ، لأنه لم يسأل الميت ولكن اعتقد أن هذا الميت حيٌّ في قبره ، فأراد منه أن يسأل الله ولم يسأله

وهذا رأي لشيخ الإسلام ابن تيمية رحمه الله تعالى ذكره في المجلد الأول من الفتاوى

القول الثاني : إنه شركٌ أكبر فإنه لا فرق بين كون المرء يسأل الميت ويطلب الحاجة منه أو يطلب منه أن يقضي حاجته عند ربه ، قال تعالى : إِنْ تَدْعُوهُمْ لا يَسْمَعُوا دُعَاءكُمْ وَلوْ سَمِعُوا مَا اسْتَجَابُوا لكُمْ وَيَوْمَ القِيَامَةِ يَكْفُرُونَ بِشِرْكِكُمْ وقوله : وَلاَ تَدْعُ مِن دُونِ اللَّهِ مَا لاَ يَنفَعُكَ وَلاَ يَضُرُّكَ هل ينفع ؟ لا يستطيع النفع . هل يضر؟ لا يستطيع أن يملك ضرك : فَإِنْ فَعَلْتَ فَإِنَّكَ إِذًا مِنَ الظَّالِمِينَ أي المشركين

وظاهر هذه الآية وما قبلها تفيد أن سؤال الأموات شركٌ أكبر , ولو قال : أنا ما أطلب منه ، ولكن أطلب منه أن يشفع لي عند ربه ، أو يسأل الله لي قضاء الحاجات وتفريج المُلِمَّات ، ولو قلنا بأنه ليس بشرك أكبر ، فهو من البدع العظيمة ومن الشرك الذي لا ينزل عن الشرك الأصغر . ويجب إنكاره والتغليظ فيه وإعلام الناس بما أوجب الله عليهم وتحذيرهم عما نهاهم الله عنه فلا ينبغي الجهل بذلك

 

"İstəyən şəxs "Mən Rəsulullahdan - sallallahu aleyhi və səlləm - istəmirəm, lakin məni Allaha yaxınlaşdırmasını və Rəbb qatında mənim üçün şəfaət etməsini istəyirəm. Mən demirəm ki "Ya Rasulallah mənə şəfaət et!", lakin belə deyirəm " Ya Rasulallah! Rəbbin qatında mənə şəfaət et" (?!) və "Ya Rasulallah! Allahdan mənim üçün bağışlanma dilə" və ya " Ya Rasulallah! Allahdan mənim üçün şəfa dilə"..." deyərsə...

 

(Birinci görüş) Elm əhlindən bəziləri belə demişlər: "bu böyük şirk deyildir, böyük bidətlərdəndir. Lakin böyük şirk dərəcəsinə varmır. Çünki, o ölünün (özündən) istəməmişdir, lakin ölünün qəbrində (müəyyən mənada) diri olduğuna inanmış və beləcə ölünün Allahdan diləməsini istəmişdir, ölüdən diləməmişdir".

Bu, Şeyxul İslam İbn Teymiyyənin - Uca Allah ona rəhmət etsin - rəyidir. Bunu fətvalar toplusunun birinci cildində zikr edib.

 

İkinci görüş: Bu böyük şirkdir. Çünki, insanın "ölünün (özündən) istəməsi və ehtiyacını ölünün (özündən) diləməsiylə", "ölüdən Allah qatında onun ehtiyacını (dua edərək) dəf etməsini istəməsi" arasında fərq yoxdur.

Uca Allah buyurur:

"Onlara səslənsəniz çağrınızı duymazlar! Əgər duysalar belə sizə cavab verə bilməzlər! Qiyamət gününüdə sizin şirkinizi rədd edərlər..." (Fatir: 35/14)

"Allahı buraxıb sənə nə xeyir nədə zərər verməyənlərə ibadət etmə!..." (Yunus: 10/106)

(ölü) fayda verirmi? Fayda verməyə gücü yetirmi? Zərər verirmi? Sənə zərər verməyə gücü yetməz.

"... Əgər belə edərsən o zaman şübhəsiz ki, zalimlərdən olarsan." (Yunus: 10/106)

Yəni: müşriklərdən olarsan.

 

Bu və öncəki ayənin zahiri, ölülərdən nəsə istəmənin böyük şirk olduğunu göstərir. Hər nə qədər insan "mən ondan (ölüdən) istəmirəm, lakin Rəbbi qatında mənim üçün şəfaət diləməsini, və ya Allahdan ehtiyaclarımı dəf etməsini və bəlalardan qurtarmasını diləməsini istəyirəm" desə də bu belədir.

 

Bunun böyük şirk olmadığını desək belə, böyük bidətlərdən və kiçik şirkdən aşağı dərəcədə olmayan bir şirkdəndir. Rədd edilməsi, bu mövzuda ağır danışılması və insanlara Allahın onlara vacib qıldığı şeylərin açıqlanıb, Allahın qadağan etdiklərindən çəkindirilmələri gərəklidir və bu mövzuda cahil qalmaq olmaz!"

 

Qaynaq: Suleyman Əl Ulvan: Şərhu Təcridit Təvhid: Birinci dərs: 29:13 - dən etibarən

Dərsin yazılı şəkli

 

 

 

Suleyman Əl Ulvanın sözləri üzərinə bəzi mülahizlər:

 

1. Ulvan "Mənim üçün şəfaət et!" sözünü şirk saydığı halda, "Mənim üçün Rəbbin qatında şəfaət et!" sözünün hökmündə iki görüş olduğunu deyir. Bu ikisi arasında fərq nədir? Bu çox qərib bir sözdür! Ya Ulvan şəfaətin anlamını bilmir, ya da bu mexaniki səhvdir. Ola bilsin ki, işfaa deyil işfi (şəfa ver) sözünü qəsd edib. Ancaq bu ehtimalı da qəbul eləmək bir qədər çətindir. Çünki tərcümə elədiyimiz yerdən həmən öncədə Ulvan "Mənim üçün şəfaət et!" sözünün icmayla şirk olduğunu deyir...

 

2. Ulvan, İbn Teymiyyənin "Mənim üçün Rəbbin qatında şəfaət et!" deməyi şirk saymadığını etiraf edir. İbn Teymiyyənin bu mövzudakı sözləri çox qarışıq olsada oxuduqlarımdan mənə də zahir olan görüş bu yöndədir. İrəlidə ehtiyac olarsa İbn Teymiyyənin bu mövzudakı görüşü ayrı bir mövzuda təhqiq edilə bilər. Çünki, bu cür şeylər, dində şəxsləri və isimləri tərəzi qılan taassubçulara təsir edən vasitələrdən biridir. Rəbbim bizə ədalətli və rızasına uyğun tərəzilər əldə etməyi nəsib etsin.

[Muslih]

6. Yasir Burhaminin bu haqda görüşü. Burhami nəinki şəfaət istəməyi şirk saymır, hətta belə düşünənləri açıq xətayla ittiham edir. O, Muhəmməd bin Abdil Vəhhabın (!) "Ət Tövhid" kitabı üzərinə yazdığı qeydlərdə təvəssülün növlərindən danışarkən deyir:

 

    الثانية : أن يقول للميت والغائب : ادع الله لي , أو اسأل الله لي , أو اشفع لي في كذا فهذا , لا خلاف بين السلف أنه غير جائز وأنه من البدع التي لم يقل بها أحد من علماء الأمة , وهو من ذرائع الشرك , فهو من الشرك الأصغر

    والفرق بينه وبين الذي قبله واضح , إذ الأول : دعاء غير الله , والثاني : مخاطبة الميت بما لم يرد في الكتاب والسنة

    ولكنه لم يدعه , ولم يسأله قضاء الحاجات , وتفريج الكربات , فلم يصرف له العبادة , ولكنه ذريعة للغلو , وبدعة ضلالة كما ذكرنا

 

    "İkinci növ (təvəssül): Bir kimsənin ölüyə və uzaqda olan kimsəyə: "Mənim üçün Allaha dua et", "Mənim üçün Allahdan istə", "bəzi məsələlərdə mənim üçün şəfaət et" deməsi.

    Bunun caiz olmadığında, ümmətin alimlərinin heç birinin etmədiyi bidətlərdən olduğu mövzusunda sələf arasında xilaf yoxdur.

    Bu şirkə aparan vasitədir və kiçik şirkdir.

    Bununla bir öncəki bənd (ölüdən şəfa, mədəd istəmək) arasındakı fərq açıqdır. Çünki, birincisi Allahdan başqasına dua etməkdir. İkincisi isə, ölüyə Quran və Sünnədə olmayan şəkildə müraciət etməkdir. Lakin bunu edən ölüyə (özünə) dua etmir, ehtiyaclarının dəf edilməsini, sıxıntılarının aradan qaldırılmasını istəmir və ona ibadət etmir.

    Ancaq bu əməl dediyimiz kimi, həddi aşmağa götürən vasitə və zəlalət olan bidətdir."

 

    Qaynaq: Yasir Burhami: Fadlul Ğaniyyil Hamid: 81

    Darul Aqida: 2001

 

 

    Yasir Burhami ''Ədəbul Xilaf" adlı mühazirəsində deyir:
 

    هناك نوع آخر من مسائل العقيدة من جهة أنه شرك أصغر مجمع على بدعيته بين السلف وهو أن يقول للميت : ادع الله لي ... اشفع لي عند الله، فهو لم يقل له : ارحمني واغفر لي وأعطني وارزقني ، ولكن قال له : ادع الله أن يرزقني.. ادع الله أن يسقيني ... اشفع لي عند الله أن يشفي ابني ونحو ذلك

 

    فهذا متفق على منعه بين السلف ، ولكنه من باب الشرك الأصغر الذي هو من الذرائع إلى الشرك الأكبر ، وقد قال بعض المشايخ : هذا النوع شرك أكبر ، وهذا خطأ بين من قائله ، وخلاف ما بينه أهل العلم كشيخ الإسلام ابن تيمية رحمه الله وغيره، فالشرك هو : صرف العبادة لغير الله ، وهذا لم يدع غير الله ، وإنما طلب من الميت أن يدعو له , وهناك فرق بين أن يدعو الميت ويطلب منه قضاء الحاجة ، وبين أن يطلب منه أن يدعو له عند الله

 

    وفي هذا الأمر خلل كبير جداً عند كثير من السلفيين ، فهم يتصورون أن دعاء غير الله يساوي طلب الدعاء من غير الله ، فيقولون : هذه شفاعة ، والمشركون كانوا يقولون : هَؤُلاءِ شُفَعَاؤُنَا عِنْدَ اللَّهِ ، فيرون أن كل من يقول : اشفع لي يا رسول الله.. اشفع لي يا سيدي فلان ، أنه أشرك بالله ، وأنه مثل المشركين

 

    فنقول : هذا المسلم ما عبد غير الله ، وما دعاه وما سجد له وما ركع له وما ذبح له ونحو ذلك ، وإنما خاطبه بما لم يرد، كأن يقول له : أيعجبك حالنا يا رسول الله ؟ أترى ما نحن فيه يا رسول الله ؟ استسق لأمتك أو ادع الله أن يفرج هذا الكرب ، وهذا خطاب بما لا يجوز ، مثل قول بعض الشعراء : يا رسول الله ما يرضيك عنا ؟ أو نحو ذلك ، ومثل أن يقول : يا رسول الله ! أخبرنا عن هذا الحديث أصحيح هو أم ضعيف ؟ أقلته أم لم تقله ؟ أنقول : هذا أشرك بالله من أجل أنه سأل النبي صلى الله عليه وسلم أن يخبره بذلك ؟ لا ، إنما نقول : إنه خاطبه بما لم يرد، ومعروف أن الرسول صلى الله عليه وسلم لن يرد عليه

    ونقول : هذا بدعة وضلالة ، وهو خلاف غير سائغ عندنا ، لكن لا يكون مشركاً شركاً أكبر بل هو ذريعة إلى الشرك ؛ ولذلك قد يسمى شركاً أصغر ؛ لأنه ذريعة إلى الشرك الأكبر ، لكنه ليس بالشرك الأكبر الناقل عن الملة ؛ لأن الشرك هو : صرف العبادة لغير الله ، وهذا لم يعبد غير الله

 

    وقد ورد هذا النوع عن بعض الفقهاء المتأخرين ، لكن لأجل إجماع السلف على منعه وعدم ورود دليل على جوازه ، قلنا : إنه من ضمن الخلاف غير السائغ ، وإن كنا لا نكفر قائله

 

    أما طلب قضاء الحاجات من غير الله فهذا كفر ناقل عن الملة ، وإن كنا لا نكفر المعين حتى تقام عليه الحجة

 

    "Təvəssülün "əqidə məsələlərindən" olan olan bir növü daha var. Bu kiçik şirk olub, bidət olduğunda sələf arasında icma olan növdür.

    Bu təvəssül şəkli, insanın ölüyə belə deməsidir: "Allaha mənim üçün dua et", "Allah qatında mənim üçün şəfaət et". Bu adam ölüyə: "mənə rəhm et", "məni bağışla", "mənə nəsə ver", "məni ruziləndir" demir. Lakin, "məni ruziləndirməsi üçün Allaha dua et", "mənə su verməsi üçün Allaha dua et", "oğluma şəfa verməsi üçün Allah qatında mənim üçün şəfaət et" və bənzəri şeylər deyir.

 

    Bu növ təvəssül, qadağan olunduğunda sələf arasında ittifaq olan növdəndir. Lakin bu, böyük şirkə vasitə olan kiçik şirk babındandır.

    Bəzi şeyxlər bunun böyük şirk olduğunu demişlər. Ancaq bu onların açıq xətasıdır! Və Şeyxul İslam İbn Teymiyyə - Allah ona rəhmət etsin - və digərləri kimi elm əhlinin açıqlamalarına ziddir.

    Çünki, şirk Allahdan başqasına ibadət etməkdir. Bu adam isə Allahdan başqasına dua etməyib. Sadəcə ölüdən onun üçün dua etməsini istəyib.

    Ölüyə dua edib ondan ehtiyacların dəfini istəməklə, ölüdən Allah qatında dua etməsini istəmək arasında fərq var.

 

    Sələfilərdən bir çoxunda bu məsələ haqda çox böyük problem var.. Onlar, Allahdan başqasına dua etməyin, ölüdən Allaha dua etməsini istəməklə eyni olduğunu zən edərək belə deyillər: "Bu şəfaətdir və müşriklər deyərdilər:

    "Bunlar bizim Allah qatında şəfaətçilərimizdir" (Yunus: 10/18)."

    Sələfilərə görə, "Ey Allahın Elçisi mənim üçün şəfaət et", "Ey Əfəndim filankəs mənim üçün şəfaət et" deyən hər kəs Allaha şərik qoşmuşdur və müşriklərin mislidir/tayıdır.

 

    Biz isə deyirik: Bu müsəlman Allahdan başqasına ibadət etməyib, dua etməyib, ona səcdə etməyib, ruku etməyib, ona qurban kəsməyib və bənzəri şeylər etməyib. Sadəcə ölüyə (Quran və Sünnədə) gəlməyən şəkildə səslənib.

    Bu kimsənin ona belə deməsinə bənzəyir: "Ey Allahın Elçisi! Halımız sənin xoşuna gəlirmi?", "Ey Allahın Elçisi! Hansı halda olduğumuzu görürsənmi?", "Ümmətin üçün yağmur istə", "bu sıxıntını ortadan qaldırması üçün Allah dua et".

    Bu caiz olmayan bir müraciət formasıdır. Bəzi şairlərin bu və bənzəri sözləri kimi: "Ey Allahın Elçisi! Səni bizdən nə razı salar?".

    Yaxud da bəzilərinin belə müraciət etməsi kimi: " Ey Allahın Elçisi! Bu hədis haqqında bizə məlumat ver! Səhihdir yoxsa zəif? Sən belə şey dedinmi yoxsa yox?".

    Nəbidən - sallallahu aleyhi və səlləm - hədis haqqında məlumat soruşan kimsənin Allaha şərik qoşduğunu deyirikmi? Yox!

    Biz sadəcə deyirik: Bu adam ölüyə (Quran və Sünnədə) gəlməmiş bir şəkildə müraciət edib. Məlumdur ki, Rəsul - sallallahu aleyhi və səlləm – ona qətiyyən cavab verə bilməz.

 

    Biz deyirik: Bu əməl bidət və zəlalətdir. Bizə görə bu yolverilməz bir ixtilafdır. Lakin belə edən böyük şirklə müşrik olmaz! Əksinə bu (böyük) şirkə vasitədir. Bu səbəblə də "kiçik şirk" olaraq adlandırılmışdır. Çünki, bu əməl böyük şirkə aparan vasitədir. Lakin, dindən çıxaran böyük şirk deyil! Çünki şirk, Allahdan başqasına ibadət etməkdir. Bu adam isə Allahdan başqasına ibadət etməmişdir.

 

    Bu növ təvəssül bəzi mutaaxxir/sonrakı fəqihlərdən varid olmuşdur. Lakin, sələf bunun qadağan olduğu üzrə icma etdiyi və bunun caizliyinə dəlil gəlmədiyi üçün biz deyirik: Biz bunu deyəni təkfir etməsək də, bu yolverilməz ixtilaflardandır.

 

    Lakin - biz hüccət iqamə olmadan (bunu edən) müəyyən şəxsi təkfir etməsək də - Allahdan başqasından ehtiyacların təmin edilməsini istəmək insanı dindən çıxaran küfrdür."

 

    Qaynaq: Yasir Burhami: Ədəbul Xilaf dərsi: 32:30 dan etibarən

 

 

    Yasir Burhamiyə www.salafvoice.com (sələfin səsi) adlı saytda verilən sual və onun cavabı:
 

    السؤال

    ما الفرق بين طلب الدعاء من الميت ، وطلب الشفاعة من الميت ؟ أليست حقيقة الشفاعة هي طلب الدعاء من الميت ؟

    وسبب الإشكال أن العلماء أطلقوا أن طلب الشفاعة من الأموات شرك أكبر ، بينما ذكر شيخ الإسلام في الوسيلة أن طلب الدعاء من الميت من البدع ، ولم يجعله شركًا

 

    الجواب

    الحمد لله ، والصلاة والسلام على رسول الله، أما بعد؛

    فالشرك هو صرف العبادة - ومنها الدعاء - لغير الله ، أما طلب الدعاء من الأموات فليس صرفـًا للعبادة لهم ، فكيف يسوي بينهما ؟

    وأين في الأدلة من الكتاب والسنة إطلاق أن طلب الشفاعة من الأموات شرك أكبر؟ إنما الأدلة أن عبادتهم على سبيل الشفاعة شرك، قال - تعالى - : (مَا نَعْبُدُهُمْ إِلا لِيُقَرِّبُونَا إِلَى اللَّهِ زُلْفَى) الزمر:3

    وهذا الذي قال : "ادع الله لي يا شيخ فلان" لم يدعهم ، ولم يعبدهم ، لكنه مبتدع كما ذكر شيخ الإسلام رحمه الله

 

 

    "Sual: Ölüdən dua istəməklə, ölüdən şəfaət istəmək arasında fərq nədir? Məgər Şəfaətin həqiqəti/mahiyəti ölüdən dua istəmək deyilmi?

    Problemin səbəbi budur ki, alimlər (nəcdiləri qəsd edir) "ölülərdən şəfaət istəmək böyük şirkdir" deyiblər. Şeyxul İslam İbn Teymiyyə isə "Əl Vəsilə"də ölüdən dua istəməyi bidətlərdən saymış, şirk hesab etməmişdir.

 

    Burhaminin cavabı: Əlhəmdulillah, Vəssalatu vəssalamu alə Rasulillah.

    Şirk ibadəti – dua da ibadətdir – Allahdan başqasına etməkdir. Ölülərdən dua etmələrini istəmək isə onlara ibadət etmək deyil. Bu ikisi necə bir ola bilər?

    Quran və Sünnədə ölülərdən şəfaət tələb etməyin böyük şirk olduğu harda deyilir? Dəlillər sadəcə onu göstərir ki, onların şəfaət yoluyla olan ibadəti şirk idi. (Şəfaətini umduqları kimsələrə ibadət edirdilər)

    Uca Allah buyurur: "Biz onlara yalnız bizi Allaha yaxınlaşdırsınlar deyə ibadət edirik". (Əz Zumər: 39/3)

    "Ya filan şeyx! Mənim üçün Allah dua et" deyən kim kimsə onlara dua etməmişdir, ibadət etməmişdir.

    Lakin o, Şeyxul İslamın - Allah ona rəhmət etsin - da dediyi kimi bidətçidir."

 

    Qaynaq: http://www.salafvoice.com

 

 

    Yasir Burhaminin sözləri üzərinə bəzi mülahizələr:

 

    1. Burhami uzaqda olana belə bu şəkil səslənməyi sirk saymır. Halbuki sələfilərə görə kimsənin uzaqda olan səsləri duyduğuna inanmaq ona ilahi xüsusiyyətlər verməkdir...

    2. Burhami bu əməli ittifaqla bidət və zəlalət sayır. Halbuki, biz bu mövzuda dörd məzhəbdən olan fəqihlərin bunu müstəhəb saydığını yəqinliklə bilirik. Əgər Burhaminin dediyi kimi onları diqqətə almasaq belə, sələfin ittifaqla bu əməli zəlalət saydığını isbatlamaq lazımdır...

    3. Burhami bu əmələ böyük şirk deyən şeyxləri, yəni nəcd məktəbinin əksər məşayixini açıq xətayla ittiham edir, onların əqidəsinin ən təməl məsələlərindən birini rədd edir.

    4. Burhami, İbn Teymiyyənin və elm əhlindən digərlərinin də bu əmələ böyük şirk demədiyini etiraf və təqrir edir.

    5. Burhami sonrakı fəqihlərin (hicri 6-7 ci əsr) ölülərdən şəfaət istəməyə icazə verdiklərini etiraf edir.

    6. Burhami özü sələfi olmasına rağmən sələfilərin istidlalını haqlı olaraq rədd edir.

    7. Burhami böyük şirkdə cəhaləti üzr sayır və hüccət iqaməsindən öncə müəyyən təkfir etmir.

[Muslih]

7. Abdullah bin Muhəmməd Əl Qarninin məsələ haqqında görüşü. Sələfi şeyxlərdən Səfər bin Abdir Rahman Əl Havalinin təqdimat yazdığı "Davəbitut Təkfir ində Əhlis Sunnəti vəl Camaa" adlı kitabında Qarni belə deyir:

 

    ثم إن طلب الدعاء من الأموات ذريعة إلى الشرك بهم بخلاف طلب الدعاء من الأحياء

    فتلخَّص من كل ما سبق : أن مجرد طلب الدعاء من الأموات بدعة لا دليل عليها , وهي في معنى التوسل بجاه النبي الذي هو بدعة لا دليل عليها

 

    "... (Məsələnin ana əsasları haqqında danışdıqdan sonra deyir): Dirilərdən dua etmələrini istəməkdən fərqli olaraq, ölülərdən dua istəmək şirkə aparan vasitədir... (sonra sözlərini təsdiq üçün İbn Teymiyyədən sitat gətirərək nəticəni zikr edir):

    Anlatdıqlarımızdan qısa olaraq çıxan nəticə: Mücərrəd şəkildə ölülərdən dua etmələrini istəmək dəlili olmayan bidətdir. Bu, Nəbinin - sallallahu aleyhi və səlləm - hörmətiylə təvəssül etməklə eyni mahiyətdədir ki, bu təvəssül də həmçinin dəlili olmayan bidətdir."

 

    Qaynaq: Abdullah Əl Qarni: Davəbitut Təkfir: 109/Təliq

    Muəssəsətur Risalə: 1413/1992

 

 

 

    Abdullah Qarninin sözləri üzərinə bəzi mülahizələr:

 

    1. Qarni, İbn Teymiyyənin "ölüdən dua istəmə" - ki bu elə şəfaət istəməyin özüdür - prosesini şirk saymadığını etiraf edir.

    2. Qarni, uzaqdan səslənməyi şirk saysada, qəbir başında dua istəməyi şirk deyil, şirkə vasitə olan bidət sayır.

    3. Qarni, mücərrəd olaraq ölüdən dua istəməklə şəfaət etmələri üçün vasitə tutmaq arasında fərq görür... Halbuki bunlar ikisi mahiyət olaraq eynidirlər... Lakin sözlərinin axışından bu şəfaətdən qəsd etdiyinin "Allahın geri çevirə bilməyəcəyi" şəfaət olduğunu anlamaq mümkündür. Heç bir müsəlmanı bu etiqadda olmadığı üçün bu şəkil şəfaəti ön plana çıxararaq: olmayan şeylər üzərinə danışmaq ancaq qarışıqlığa və anlaşılmazlığa səbəb olar.

[Muslih]

8. Abdur Rahman bin Nasir Əl Bərrakın məsələ haqqında görüşü. O, Əhli Hədis (www.ahlalhdeeth.com) adlı elmi sayt üzvlərinin suallarına cavab verərkən mövzumuza münasibət bildirir:

 

    فضيلة الشيخ نقل عنكم - حفظكم الله في هذا المنتدى - أنكم تفرقون بين الذي يطلب من الميت قُرْبَ قبره الدعاء له ، وبين الذي يطلب منه الشفاعة ؟ فما الفرق الجوهري المؤثر بينهما , علما أن طلب الشفاعة نوع من طلب الدعاء ؟

 

    الجواب

 

    الحمد لله ، من أنواع الشرك الأكبر شرك الدعاء ، وهو: دعاء الأموات ، والغائبين في قضاء الحوائج ، والاستغاثة بهم في الشدائد ، وطلب النصر والرزق منهم ، سواء طلب ذلك من الميت من قرب ، أو بعد ؛ إذا كان الداعي ، والطالب يعتقد أنه يفعل ذلك بقدرته ، وحينئذ يكون قد جمع بين الشرك في الربوبية ، والشرك في العبادة

 

    وأما إذا كان الداعي للميت يطلب منه أن يدعو الله له ، وهو قريب من قبره لاعتقاده أنه يسمع ؛ فذلك بدعة ، ووسيلة إلى الشرك كما ذكر ذلك شيخ الإسلام ابن تيمية في مواضع من كلامه ، ومعلوم أن الدعاء للغير شفاعة له فطالب الدعاء هو طالب للشفاعة

 

    فلهذا يقال له : استشفاع ، وتوسل كما قال أمير المؤمنين عمر رضي الله عنه : اللهم إنا كنا نتوسل إليك بنبينا ، فتسقينا ، وإنا نتوسل إليك بعم نبينا فاسقنا

    وما ذاك إلا طلب الدعاء من النبي صلى الله عليه وسلم ، ثم من العباس ، وذلك في حياتهما ، ولم يذهب عمر ولا غيره إلى قبر النبي صلى الله عليه وسلم لطلب الدعاء منه مما يدل على أنه غير مشروع ، ولا هو سبب لحصول مطلوب ، وإذا كان هذا في حق النبي صلى الله عليه فغيره من باب أولى

 

    وأما إذا اقترن بطلب الدعاء من الميت ، والاستشفاع به تقرب إليه بنوع من أنواع العبادة ، فذلك عين ما كان يفعله المشركون يعبدون ما يعبدون زاعمين أنهم يشفعون لهم ، وأنهم يقربونهم إلى الله

 

 

    "Fəzilətli şeyx – Allah sizi bu forumda hifz etsin – sizdən nəql edilmişdir ki, siz "qəbri başında özü üçün ölüdən dua etməsini istəyənlə", "ölüdən şəfaət istəyən" arasında fərq qoyursunuz.

    Bu ikisi arasında hökmə təsir edən mahiyət fərqi nədir? Məlumdur ki şəfaət istəmək, dua istəməyin bir növüdür.

 

    Şeyx Bərrakın cavabı: Həmd Allaha aiddir. Böyük şirkin növlərindən biridə dua şirkidir. Dua şirki, ehtiyaclar haqqında ölülərə və hazır olmayan kimsələrə dua etmək, çətin anlarda onlarda kömək istəmək, onlardan nüsrət və ruzi tələb etməkdir.

    İstər bunu ölüyə yaxın məsafədən istəsin, istər uzaqdan.

    Dua və tələb edən şəxs ölünün bunu öz qüdrətiylə etdiyinə etiqad edərsə, o zaman o həm rububiyyət, həm də ibadət şirkinə düşmüşdür.

 

    Lakin, ölüyə səslənən kimsə qəbrinin yaxınlığındaykən onun eşitdiyinə inanaraq ölüdən onun üçün Allaha dua etməsini istəyirsə, bu bidət və şirkə vəsilədir. Necəki bunu Şeyxul İslam İbn Teymiyyə bir çox yerdə zikr etmişdir.

    Məlumdur ki başqası üçün dua etmək şəfaətdir. Buna binaəndə də dua istəyən şəfaət istəyəndir.

 

    Bu səbələdir ki, buna "istişfa" və "təvəssül" deyilir. Möminlərin Əmiri Ömərin – Allah ondan razı olsun – də dediyi kimi: "Ya Allah! biz sənə Nəbimizlə təvəssül edirdik və sən bizə yağış yağdırırdın. İndi biz sənə Nəbimizin əmisiylə (Abbasla) təvəssül edirik. Bizə yağış yağdır."

    Bu əməl, Nəbidən – sallallahu aleyhi və səlləm -, sonra isə Abbasdan dua istəməkdən başqa bir şey deyildir.

    Bu onlar həyatda olduğu zaman idi. Nə Ömərin, nədə başqasının ondan dua istəmək üçün Nəbinin – sallallahu aleyhi və səlləm – qəbrinə getməmələri bu əməlin məşru və məqsədə çatma səbəbi olmadığına dəlalət edən şeylərdəndir.

    Nəbiyə – sallallahu aleyhi və səlləm – yönəlik hal belədirsə digəri daha öncəliklidir.

 

    Ancaq ölüdən dua və şəfaət tələb etməyə, hərhansı bir ibadət növüylə ö ölüyə yaxınlaşmaq da əlavə edilərsə, bu müşriklərin etdiyinin eynisidir. Onlar ibadət edər və bu ibadət etdiklərinin onlara şəfaət edəcəklərini və onları Allaha yaxınlaşdıracaqlarını zənn edərdilər..."

 

    Qaynaq: İcabətuş Şeyx Abdir Rahman Əl Bərrak alə Əsiləti Əazai Multəqa Əhlil Hədis: Sual 14

 

 

    Ayrıca Bərrakın Tahavi əqidəsi şərhində bu məsələyə eyni münasibət bildirdiyi haqda məlumatım olsada bunu dəqiqləşdirə bilmədim.

    Zamanı olan qardaşlar bu linkdən şərhin tamamını dinləyərlərsə o yeri burada qeyd etmələri rica olunur.

 

 

    Bərrakın sözləri üzərinə bəzi mülahizələr:

 

    1. Bərrak şəfaət istəməklə dua istəməyin eyni şeylər olduğunu iqrar edir. Bu görüşə görə daha öncə nəcd məktəbi alimlərindən etdiyimiz nəqllər öz içində ziddiyyətlidir. Çünki, onların bir qismi dua istəməyi şirk saymasada, şəfaət istəməyi şirk sayırlar.

    2. Bərrak şəfaət istəmənin şirk olmamasını qəbrin yaxınında olmaqla məhdudlaşdırır.

    3. Bərrak şəfaət və dua istəmənin şirk olmadığı görüşünün İbn Teymiyyəyə də aid olduğunu qəbul edir.

    4. Bərrak şəfaət istəməyi iki yerə bölür:

    A ) Mücərrəd olaraq şəfaət və dua istəmək. Bunu bidət adlandırır.

    B ) Şəfaəti istənən kimsəyə ibadət etmək. Bunu şirk adlandırır.

 

    Nəcd məktəbi mənsublarının bir çoxu isə məhz bu fərqləndirməni etmədikləri üçün, Zumər surəsinin üçüncü ayəsi və bənzəri ayələri öz görüşlərinə dəlil zənn edirlər. Halbuki ayələrdə qəsd edilən B qrupundan olan kimsələrdir və belələrinin müşrik olduğu xüsusu açıqdır.

[Muslih]

9. Bəkr Əbu Zeydin məsələ haqqında görüşü. O, "Tashihud Dua" adlı kitabında deyir:

 

    النوع الثاني : سؤال حي لميت بأن يدعو الله له وفي هذا النوع فرعان

 

    سؤال حي لميت وهو غائب عن قبره بأن يدعو الله له , وهذا النوع لا يختلف المسلمون بأنه شرك أكبر ، وأنه من جنس شرك النصارى في مريم وابنها - عليهما السلام - بدعائهما وأنهما يعلمان ما يفعله العباد - حسب مزاعم النصارى

 

    سؤال حي لميت بحضرة قبره بأن يدعو الله له . مثل قول عُباد القبور مخاطبين لها : " يا فلان ادع الله لي بكذا وكذا " أو " أسألك أن تدعو الله لي بكذا وكذا " . فهذا لا يختلف المسلمون بأنه وساطة بدعية ، و وسيلة مفضية إلى الشرك بالله ودعاء الأموات من دون الله وصرف القلوب عن الله تعالى

    لكن هذا النوع ، يكون شركا أكبر في حال ما إذا أراد الداعي من صاحب القبر الشفاعة والوساطة الشركية على حد عمل المشركين : مَا نَعْبُدُهُمْ إِلا لِيُقَرِّبُونَا إِلَى اللَّهِ زُلْفَى

 

 

    "Birinci növ: ... (Burada ölülərə "Məni bağışla", "Məni ruziləndir" və bənzəri dualardan bəhs edərək bunu mütləq şirk adlandırır).

 

    İkinci növ: Diri birinin ölü birindən onun üçün Allaha dua etməsini istəməsi. Bu növdə iki variant vardır:

 

    A ) Qəbrindən uzaq olduğu halda, diri birinin ölü birindən Allahdan onun üçün dua etməsini istəməsi.

    Bu növün böyük şirk olmasında və bunun nəsranilərin Məryəm və oğluna - aleyhiməssələm - dua etmələri və - zənlərinə görə - "qulların etdiklərindən xəbərdar olduqlarına" inanmaları surətilə reallaşan şirkləri növündən olmasında müsəlmanlar ixtilaf etməyiblər.

 

    B ) Diri birinin ölü birindən, qəbri yanında durub, ondan Allaha dua etməsini istəməsi.

    Qəbirlərə ibadət edənlərin, qəbirlərə xitab edərək "Ey filankəs! Allaha mənim üçün bu və bu şeylər haqqında dua et!" və ya "Səndən Allaha mənim üçün bu və bu şeylər haqqında dua etməni istəyirəm" demələri kimi.

    Müsəlmanlar, bunun bidət bir vasitəçilik, Allaha şərik qoşmağa, Allahı buraxıb ölülərə dua etməyə və qəlblərin Uca Allahdan dönməsinə götürən bir vəsilə olmasında ixtilaf etməyiblər.

    Lakin bu növ bir halda böyük şirk olur.

    Bu hal, dua edənin müşriklərin əməlləri səviyyəsində (onların etiqadı kimi bir etiqadla) qəbrin sahibindən şirk olan şəfaət və vasitəçilik istəməsi halıdır. (O zaman o belə deyənlər kimidir):

    "Biz onlara yalnız bizi Allah yaxınlaşdırsınlar deyə ibadət edirik". (Əz Zumər: 39/3)"

 

    Qaynaq: Bəkr Əbu Zeyd: Tashihud Dua: 250-251

    Riyad: Darul Asimə: 1419/1999

 

 

    Bəkr Əbu Zeydin sözləri üzərinə bəzi mülahizələr:

 

    1. Əbu Zeyd, uzaqdan dua etmənin şirk olduğunu, qeybi bilməklə əlaqələndirir. Uzaqdakı ölüdən dua istəyəni kafir saymasının səbəbidə budur. Yoxsa mücərrəd olaraq ölüdən dua istəməsi deyil.

    2. Əbu Zeyd, yaxın məsafədə olan ölüdən dua istəməyi şirk saymır. Ölüdən dua istəmək isə, daha öncədə qeyd etdiyimiz kimi şəfaət istəməklə eyni şeydir.

    3. Əbu Zeyd, ölüdən dua və şəfaət istəməyi isə sadəcə dua edənin "müşriklərin etiqadı üzrə" dua etməsi halında şirk sayır. Yəni şəfaət istəmənin deyil, şəfaəti umulana ibadətin şirk olduğunu deyir. Müşriklər, şəfaətini dilədikləri kimsənin Allahın ortaqları olduqlarını zənn edərək onlara ibadət edirdilər. Dəlil mahiyətində zikr etdiyi ayənin zahiridə buna dəlalət edir.

    Heç bir müsəlmanın bu etiqadda olmadığı isə günəş kimi aydındır. Belə farazi bir məsələnin ön plana çıxarılıb, üzərində hökmlər qurulması, ancaq qıt ağıl sahiblərinin fikirlərini dahada qarışdırmağa yarayır.

 

 

[Muslih]

10. Salih bin Abdil Aziz bin Muhəmməd bin İbrahim Aluş Şeyxin məsələ haqqında görüşü. Şeyx Salih bunun şirk olduğunu "izah" etdikdən sonra deyir:

 

فمسألة الشفاعة مِن المسائل التي تخفى على كثيرين بما في ذلك بعضُ أهل العلم , ولهذا وقع بعضهم في أغلاطٍ , في مسألة طلب الشفاعة مِن النبي - عليه الصلاة والسلام - , فأوْردوا قصصا في كتبهم , فيها استشفاعٌ بالنبي عليه الصلاة والسلام دونَ إنكارٍ ، كما فعل النووي وابن قدامة في المغني وغيرهما

وهذا لا يُعَدّ خلافا في المسألة ؛ لأن هذا الخلاف راجعٌ إلى عدم فهم حقيقة هذا الأمر , ومسألة الشفاعة مسألة فيها خفاء ؛ ولهذا يقول بعض أهل العلم من أئمة الدعوة - رحمهم الله - : إن إقامة الحجة في مسائل التوحيد تختلف بحسب قوة الشبهة ، فأقلُّ الشبهات ورودا، وأيسرُ الحجج قدوما على المخالف هو فيما يتعلق بأصل دعوة غير الله معه ، وبالاستغاثة بغير الله ، والذبح لغيره ونحو ذلك

ومن أكثرها اشتباها إلا على المحقق من أهل العلم مسألة الشفاعة ولهذا فإن الشيخ - رحمه الله - أتى بهذا الباب ، وقال : باب الشفاعة

 

 

"Elm əhlindən bəzilərinin bu mövzudakı görüşləri səbəbilə, şəfaət məsələsi bir çoxlarına gizli qalmış məsələlərdəndir.

Bu səbəblə onlardan (elm əhlindən) bəziləri "Nəbidən - aleyhissalatu vəssəlam – şəfaət istəmək" məsələsində xətalar etmiş və kitablarında Nəbidən - aleyhissalatu vəssəlam – şəfaət istəmək haqqında qissələri, heç bir etiraz irəli sürmədən zikr etmişlər.

Necəki bunu Nəvəvi, İbn Qudamə "Əl Muğni"də və digərləri zikr etmişdir.

Bu, məsələdə ixtilaf sayılmaz. Çünki bu ixtilaf, sözügedən məsələnin mahiyətinin anlaşılmamasıyla əlaqədardır. Şəfaət məsələsində qapalılıq var.

Bu səbəblədir ki, bəzi dəvət imamları (nəcdilər) – Allah onlara rəhmət etsin – belə demişlər: "Tövhid məsələlərində hüccət iqaməsi, şübhənin güclülüyünə görə dəyişir.

Şübhələrin varid olma cəhətindən sayca az, müxalifə qarşı ortaya qoyulma baxımından hüccətlərin ən asan olanı, Allahla bərabər başqasını çağırmanın əsli, Allahdan başqasından yardım diləmək, Ondan qeyrisi üçün heyvan kəsmək və bənzəri şeylərlə əlaqəli mövzulardadır."

Bunlardan - elm əhlindən muhaqqiq olan kimsələrdən başqası üçün – ən çox qarışıq/anlaşılmaz olanı, şəfaət məsələsidir.

Bu səbəblədir ki, şeyx (Muhəmməd bin Abdil Vəhhab) – Allah ona rəhmət etsin - bu babı zikr etmiş və "Şəfaət babı" demişdir."

 

Qaynaq: Salih bin Abdil Aziz Aluş Şeyx: Ət Təmhid li Şərhi Kitəbit Təvhid: 214

Darut Təvhid: 1423/2002

 

 

 

Salih bin Abdil Aziz Aluş Şeyxin sözləri üzərinə bəzi mülahizələr:

 

1. Şeyx Salih, tövhiddəki önəmli bir məsələnin insanların bir çoxuna gizli qaldığını deyir.

2. Qədim alimlərin "şəfaət məsələsində" fərqli mövqeydə olduğunu qəbul edərək bunu xəta sayır.

3. Zikr edilən məşhur Utbi və Bədəvi qissələrinin məhz şəfaət istəmək mahiyətində olduğunu qəbul edir və alimlərin bunu inkarsız nəql etməsini onların bu fikirdə olduğuna dəlil qəbul edir.

4. Tövhidin önəmli məsələsi olan bir məsələdə, Nəvəvi və İbn Qudamənin həmçinin digərlərinin işin mahiyətindən xəbərsiz olduğunu deyir. Əslində isə bu fikirdə olan onlarca böyük alimlər vardır və tarixdə heç kim onları bu səbəblə şirklə ittiham etməmişdir.

5. Qədim alimlərin müxalifətini müxalifət saymır və buna səbəb olaraq onların məsələnin mahiyətindən xəbərsiz olduqlarını göstərir. Halbuki biz məhz Nəcdilərin özlərinin bu məsələdə mahiyyəti anlamadıqlarının şahidi olduq.

6. Elm əhlini muhaqqiq və qeyri muhaqqiq olmaq üzrə iki yerə bölür, öz ulu babası olan Muhəmməd bin Abdil Vəhhabı və əshabını tövhid sahəsində muhaqqiq, İmam Nəvəvi, Muvəffaq İbn Qudəmə kimilərini isə qeyri muhaqqiq və tövhiddə qarışıqlıq içində olanlardan sayır.

7. Muhəmməd bin Abdil Vəhhabın, bu kitabında xüsusilə "Şəfaət babı" adlı bir bab açmasının isə, elm əhlindən tövhidi anlamayanlara bu sirri açmaq mahiyətində olduğunu qeyd edir.

Yəqinki bizlərə düşən, ümmətin alimiylə, cahiliylə 1100 il xəbərsiz qaldığı bu "tövhid sirri"ni açıqladıqları üçün Nəcd alimlərinə minnətdar olmaqdır.

[Muslih]

11. Ölkəmizdə bir çox insanın tanıdığı sələfi şeyxlərindən Muhəmməd Salih Əl Munəccidin məsələ haqqındakı görüşü:

 

    السؤال هو : ما حكم طلب الدعاء والشفاعة من الميت عند قبره ، إذا كان من يفعل ذلك يعتقد أن الميت يسمعه إذا كان عند قبره ، ويستدل لذلك بأدلة منها تكليم النبي للمشركين في القليب يوم بدر ، ويقول إن فعله مخالف لما كان يفعله المشركون في الجاهلية فإنهم كانوا يعبدون أوثانهم ولكنه يطلب من الميت الدعاء دون أن يدعو الميت ذاته ، هل فعله هذا شرك أكبر وهل في المسألة أكثر من قول ؟ أرجو البسط والاستدلال

 

    الجواب : الحمد لله , لا يجوز طلب الدعاء أو الشفاعة من الميت ، وخاصة عند قبره ؛ لأنه يكون عنده أشد تعلقا به ، وهذا من البدع المنكرة والوسائل المفضية إلى الشرك وسؤال غير الله ، وقد يصل به الحال إلى الشرك الأكبر المخرج عن الملة ، وهو يحصل كثيرا في هؤلاء ؛ لشدة تعلقهم بالميت

    والشفاعة إنما تطلب من الله ، لا من المخلوقين ، ويأذن الله في الشفاعة لمن يشاء من عباده الصالحين ويرضى ، وذلك لا يكون إلا يوم القيامة

    وهذا أمر متفق عليه بين علماء المسلمين قديما وحديثا ، لا خلاف بينهم فيه ، إنما يخالف فيه من لا يعتد بخلافه من أهل البدع

 

 

    "Sual: Qəbri yanında olduğu zaman ölünün onu eşitdiyinə inanaraq, orada ölüdən dua və şəfaət istəməyin hökmü nədir?

    Bu etdiyinə bir çox dəlillər gətirir ki, onlardan biri də Nəbinin Bədr günü quyudakı müşriklərə səslənməsidir.

    Həmçinin öz etdiyinin (şəfaət istəməyin) cahiliyyə müşriklərinin etdiyindən fərqli olduğunu söyləyir. Çünki onlar, bütlərə ibadət edirdilər, bu adam (şəfaət istəyən) isə ölüdən sadəcə dua etməsini istəyir, yoxsa ölünün özünə dua etmir.

    Onun bu etdiyi böyük şirkdirmi? Bu məsələdə birdən çox görüş varmı? Bu mövzuda geniş və dəlilləndirilmiş cavab rica edirəm.

 

    Cavab: Həmd Allahadır. Ölüdən dua və şəfaət istəmək caiz deyildir. Xüsusilə qəbri başında. Çünki, bu halda ölüyə bağlılıq daha çox olur.

    Bu münkər bidətlərdən, şirkə və Allahdan başqasından istəməyə aparan vasitələrdəndir. Bəzən elə ola bilər ki bu, böyük, dindən çıxaran şirk halı alsın. Bu isə, ölülərə bağlılıqları səbəbilə sözügedən adamlarda çox rastlanan bir şeydir.

    Şəfaət ancaq Allahdan istənilər, məxluqatdan deyil. Allah şəfaət üçün saleh qullarından dilədiyinə və razı olduğuna izin verər. Bu da ancaq Qiyamət günü olar...

    Bu qədimdə və sonrakı dönəmlərdə İslam alimlərinin ittifaq etdiyi bir hökmdür. Onlar arasında bu xüsusda heç bir xilaf yoxdur.

    Bu mövzuda sadəcə əhli bidətdən müxalifəti diqqətə alınmayacaq kimsələr müxalif olmuşlar.

 

    (Davamən əlaqəsiz ayə, hədis və uydurma bir icmayla öz sözlərini dəstəkləməyə çalışır. Sonra isə İbn Teymiyyə, Bin Baz, Fəvzan və Useyminin bəzi görüşlərini zikr edir. Bu görüşlərdən bəzisi yuxarıda zikr etdiyi şəxsi görüşünə müxalif olaraq, bu əmələ böyük şirk, bəzisi isə şirkə vəsilə ifadə edir)."

 

    Qaynaq: Muhəmməd Salih Əl Munəccid: Şəxsi saytı: Fətva-153666

 

 

 

    Şeyxin "Şirkə vəsilədir" mahiyyətli, lakin sitat gətirdiyi sözlərlə ziddiyətli və qeyri aydın cavabını anlamaqda çətinlik çəkənlər - bu ziddiyyət bir sələfinin belə gözündən qaçmayacaq qədər açıqdır - bir daha ona müraciət edirlər:

 

    السؤال : بارك الله فيكم على ما تقدموه من خدمة عظيمة للمسلمين هناك تنبيه خطير واستفسار بالنسبة للفتوى أدناه التي تتعلق بطلب الدعاء من الميت حيث أفدتم في بداية الإجابة بقولكم - وهذا من البدع المنكرة والوسائل المفضية إلى الشرك وسؤال غير الله ، وقد يصل به الحال إلى الشرك الأكبر المخرج عن الملة ، وهو يحصل كثيرا في هؤلاء ؛ لشدة تعلقهم بالميت . وهذا يعطي للقارئ مفهوم أن طلب الدعاء من الميت أو الشفاعة يؤدي للشرك الأكبر وليس هو الشرك بذاته وعينه فأرى أن هذه المقولة تحتاج إلى تعديل لأن الاستدلالات اللاحقة التي أشرتم إليها تخالف المقولة الأولى في بداية الإجابة وخصوصا أن الاستدلالات لشيخ الإسلام وغيره من العلماء تثبت أن طلب الدعاء والشفاعة هي عين ما قاله المشركون . من كلام الفوزان حفظه الله

    أرجو الالتفات إلى هذه المسالة الخطيرة في المنطوق الأول من الفتوى وأكررها للتأكيد (لا يجوز طلب الدعاء أو الشفاعة من الميت ، وخاصة عند قبره ؛ لأنه يكون عنده أشد تعلقا به ، وهذا من البدع المنكرة والوسائل المفضية إلى الشرك وسؤال غير الله ، وقد يصل به الحال إلى الشرك الأكبر المخرج عن الملة ، وهو يحصل كثيرا في هؤلاء ؛ لشدة تعلقهم بالميت ) فقد يتشبث المرتابون بان هذا مفضي للشرك وليس شركا بعينه بارك الله فيكم وسدد خطاكم للحق

    الجواب : ... وأما ما ذكرته من العبارة المذكورة في الجواب المشار إليه ؛ فلم نر فيها ما يستنكر ، ولا ما يحتاج إلى تغيير ، بل عبارات أهل العلم على التحذير من تلك البدعة والضلالة على وجه الإجمال ، وقد صرح شيخ الإسلام ابن تيمية رحمه الله بهذا الذي قدمناه في بداية جوابنا

    قال رحمه الله : "وهذه الأمور المبتدعة من الأقوال هي مراتب , أبعدها عن الشرع أن يسأل الميت حاجة أو يستغيث به فيها كما يفعله كثير من الناس بكثير من الأموات وهو من جنس عبادة الأصنام ولهذا تتمثل لهم الشياطين على صورة الميت أو الغائب كما كانت تتمثل لعبادة الأصنام بل أصل عبادة الأصنام إنما كانت من القبور كما قال ابن عباس و غيره وقد يرى أحدهم القبر قد انشق و خرج منه الميت فعانقه أو صافحه أو كلمه ويكون ذلك شيطانا تمثل على صورته ليضله وهذا يوجد كثيرا عند قبور الصالحين وأما السجود للميت أو للقبر فهو أعظم و كذلك تقبيله

    المرتبة الثانية : أن يظن أن الدعاء عند قبره مستجاب أو أنه أفضل من الدعاء في المساجد والبيوت فيقصد زيارته لذلك أو للصلاة عنده أو لأجل طلب حوائجه منه فهذا أيضا من المنكرات المبتدعة باتفاق أئمة المسلمين وهي محرمة وما علمت في ذلك نزاعا بين أئمة الدين

    المرتبة الثالثة أن يسأل صاحب القبر أن يسأل الله له وهذا بدعة باتفاق أئمة المسلمين .. " انتهى من كتاب "الاستغاثة" (1/145-146) ، وينظر ص (111،119) منه

    فأنت ترى كلام شيخ الإسلام صريحا في التفريق بين المراتب المذكورة ، وتصريحه في المرتبة الثالثة ، وهي محل الإشكال ، بأنها بدعة باتفاق المسلمين

 

 

    "Sual: Müsəlmanlara etdiyiniz böyük xidmət üçün Allah sizə bərəkət versin. Ölüdən dua istəməklə əlaqəli fətva haqda önəmli bir xəbərdarlıq və açıqlama istəyi var.

    Belə ki, siz cavabın əvvəlində belə demisiniz: "Bu münkər bidətlərdən, şirkə və Allahdan başqasından istəməyə aparan vasitələrdəndir. Bəzən elə ola bilər ki bu, böyük, dindən çıxaran şirk halı alsın. Bu isə, ölülərə bağlılıqları səbəbilə sözügedən adamlarda çox rastlanan bir şeydir."

    Bu ifadə oxucuda elə təəssürat oyadır ki, sanki ölüdən dua və şəfaət istəmək böyük şirkə aparır/vasitədir, lakin özlüyündə bu şirk deyil.

    Buna binaən düşünürəm ki, bu söz düzəldilməyə möhtacdır. Çünki, sizin sitat gətirdiyiniz şeylər, cavabın əvvəlindəki ilk sözə (öz sözünüzə) ziddir.

    Xüsusəndə Şeyxul İslamdan və digər alimlərdən gətirdiyiniz sitatlar, dua və şəfaət istəməyin elə müşriklərin dediyi şeyin özü olduğunu isbat edir. Fəvzanın sözü kimi.

    Mən, fətvanın əvvəlindəki sözlərdəki bu önəmli məsələyə diqqət etmənizi rica edirəm və təkid üçün o qismi təkrar edirəm:

    "Ölüdən dua və şəfaət istəmək caiz deyildir. Xüsusilə qəbri başında. Çünki, bu halda ölüyə bağlılıq daha çox olur.

    Bu münkər bidətlərdən, şirkə və Allahdan başqasından istəməyə aparan vasitələrdəndir. Bəzən elə ola bilər ki, bu böyük, dindən çıxaran şirk halı alsın. Bu isə, ölülərə bağlılıqları səbəbilə sözügedən adamlarda çox rastlanan bir şeydir."

    Şübhə əhli bunun özlüyündə şirk deyil, şirkə aparan vasitə olduğu fikrinə sarılırlar. Allah sizi bərəkətləndirsin və xətanızı haqqla düzəltsin.

 

    Cavab: ... Sözügedən cavabdakı məzkur ibarəyə gəlincə, orada inkar ediləcək və düzəldilməyə möhtac bir şey görmürük.

    Əksinə elm əhlinin bu bidət və zəlalətdən çəkindirmək üçün işlətdikləri ibarələr icmali/ümumi xarakterlidir.

    Cavabımızın əvvəlində dediyimiz şeyi Şeyxul İslam İbn Teymiyyə - rahiməhullah – da açıq şəkildə ifadə etmişdir:

 

    "Bu bidət olan sözlər üç mərtəbədir:

    1. Şəriətdən ən uzaq olanı, ölüdən ehtiyacın qarşılanmasını və bu mövzuda kömək istəməsidir. Necəki bunu bir çox insan ölülərə nisbətdə edirlər. Bu əməl bütlərə ibadət etmək cinsindəndir. Bu səbəblə - bütlərə ibadət edənlərə gəldikləri kimi - şeytanlar onlara ölü və ya yanlarında olmayan adam obrazında gələr. Hətta bütlərə ibadətin əsli qəbirlərdən qaynaqlanır. İbn Abbas və başqaları belə demişdir: Onlardan biri qəbrə rast gəlir, qəbir yarılır və içindən çıxan ölü onu qucaqlayır və ya salamlayır, yaxud da onunla danışır. Halbuki, bu onun obrazına bürünmüş şeytandır. Məqsədi isə onları azdırmaqdır. Bu hal salihlərin qəbri yanında çox baş verir. Ölüyə və ya qəbrə səcdə etməyə gəlincə o bundan daha pisdir. Qəbri öpməkdə belədir.

    2. Qəbir yanında duanın müstəhəb olduğunu və ya bu duanın məscid və evdə edilən duadan üstün olduğunu zənn edən kimsə. Bu səbəblə və ya yanında namaz qılmaq, yaxudda ondan ehtiyaclarını istəmək üçün qəbri ziyarət edər. Bu da eyni zamanda müsəlmanların imamlarının ittifaqıyla bidət olan münkərlərdəndir və haramdır. Mən bu mövzuda din imamları arasında ixtilaf bilmirəm.

    3. Qəbirdəkindən onun üçün Allaha dua etməsini istəməsi. Bu da müsəlmanların imamlarının ittifaqıyla bidətdir." "Əl İstiğasə" 1/145-146, 111, 119.

 

    Şeyxul İslamın sözlərində, sözügedən mərtəbənin arasında fərq qoyduğunu və bunu (şəfaət istəməyi) "müsəlmanların ittifaqıyla bidətdir" (şirk deyil) deyərək üçüncü mərtəbədə zikr etdiyini açıq şəkildə gördün! Problemin qaynağıda məhz bu nöqtə idi."

 

    Qaynaq: Muhəmməd Salih Əl Munəccid: Şəxsi saytı: Fətva-169862

 

 

 

    Şeyx Munəccidin sözləri üzərinə bəzi mülahizələr:

 

    1. Şeyxin sözlərindən, xüsusilə ikinci fətvasındakı təkidindən açıq şəkildə aydın olur ki, o ölülərdən şəfaət istəməyi şirk yox sadəcə təhlükəli bir vasitə sayır.

    2. Şeyxin uydurma ittifaq nəqlinə gəlincə, biz belə bir ittifaqın mövcud olmadığına, əksinə bu əməlin bir çox mötəbər fəqih qatında nəinki münkər hətta müstəhəb olduğuna özümüz şahidik.

    3. Şeyx bu ittifaqa ancaq, müxalifətinə önəm verilməyəcək bidətcilərin müxalif olduğunu deyir. Burada iki ehtimal mövcuddur. Ya şeyx öz cəhaləti səbəbilə İbn Qudəmə, Nəvəvi, İbn Huməm, Ali Əl Qari və bu kimi bir çox mötəbər fəqihin bu mövzudakı görüşlərindən xəbərsizdir. Ya da, öz firqəsinin ənənəsi olaraq, avam müsəlmanları aldatmaq qayəsi güdür.

    4. Şeyxin bu əməli kiçik şirk saydığı halda, dəlil olaraq gətirdiyi və bu əmlin böyük şirk olduğunu açıq ifadə edən sitatları bu məqamda zikr etməsi həqiqətən ziddiyətdir və etirazçı bu nöqtədə haqlıdır. Ziddiyyət içində olmaq və ikili standart bütün batil firqələrin ortaq nöqtələrinin ən barizidir.

    5. Şeyx bu əmələ şirk yox, ona aparan vasitə deyərkən İbn Teymiyyənin də görüşünün məhz belə olduğunu deyir və bu nöqtədəki istidlalı yerindədir.

    6. Həmçinin İbn Teymiyyənin qəbri öpmək barədə sözlərinə toxunmaq istəyirəm. O, qəbirdən yardım istəməyə şirk dedikdən sonra qəbri öpmənin bundan daha pis olduğunu qeyd edir. Bu isə, istər İbn Teymiyyənin öz prinsipləri, istər digər fəqihlərin nöqteyi nəzərindən tutarsız bir sözdür. Çünki bu əməl fəqihlər qatında nəinki şirk deyil hətta, caiz, məkruh və ya haram olması haqda müxtəlif rəylər mövcuddur.

    7. Yenə İbn Teymiyyənin ölülərdən ehtiyacları istəməyi həm böyük şirk olan birinci qismdə, həm şirk olmayan ikinci qismdə eyni zamanda zikr etməsi bir ziddiyyətdir.

[Muslih]

012. Ziyauddin Əl Qudsinin məsələ haqqında görüşü:

 

    طلب الشفاعة من النبي صلى الله عليه وسلم بعد وفاته وكذلك طلب الشفاعة من الصالحين بعد وفاتهم من دقائق المسائل في باب الشرك ، لهذا لا يُستغرب وقوع بعض الأخطاء في هذه المسألة عند بعض العلماء الأفاضل وخاصة بعض علماء نجد

    وما أدين الله به في هذه المسألة : أن طلب الشفاعة من النبي صلى الله عليه وسلم بعد وفاته وكذلك طلب الشفاعة من الصالحين بعد وفاتهم بدعة من البدع المنكرة في الدين ووسيلة إلى الشرك ولكنها ليست شركاً مخرجاً من الملة

 

    "Nəbidən – sallallahu aleyhi və səlləm – və salehlərdən, vəfatından sonra şəfaət istəmək şirk mövzusunun incə məsələlərindəndir.

    Bu səbəblə bəzi fəzilətli alimlərin, xüsusilə nəcd alimlərinin bu məsələdə bəzi xətalar etməsi qərib qarşılanmamalıdır.

    Bu məsələdə mənim etiqadım belədir: Nəbidən – sallallahu aleyhi və səlləm – və salehlərdən vəfatından sonra şəfaət istəmək dində inkar edilən bidətlərdəndir və şirkə vəsilədir. Lakin bu, insanı dindən çıxaran şirk deyil..."

 

    Qaynaq: Ziyauddin Əl Qudsinin şəxsi saytı (Hazırda bağlıdır)

 

 

    Qudsinin sözləri üzərinə bəzi mülahizələr:

 

    1. Qudsinin bu barədə köhnə fikri, kitabları vasitəsilə hər kəsə məlumdur. Azərbaycanlı qardaşlarımızın onun yaxın əshabıyla münazirəsi nəticəsində məsələni araşdıraraq görüşünü dəyişdi. Lakin, hələdə kitablar insanları dönülmüş fikirlərlə zəhərləməkdədir...

    2. Qudsi Nəcd alimlərinin bu haqda xəta etdiklərini açıq şəkildə ifadə edir.

    3. Qudsinin zəlalətdə nə qədər irəli getdiyi hər kəsə məlumdur. Onun kimi bir adam belə dəlillərin ağırlığı qarşısında əzilərək fikrini dəyişsədə, guya daha loyal olan yəhudi qəlblilər israrla bu görüşdə inad edirlər və beləcə hələ anlamadıqları tövhidi müdafiə etdiklərini sanırlar. Bu onların haqqa qarşı yəhudilərdən daha kor və inadçı olduğunun ən açıq dəlilidir.

 

 

[Muslih]

Uca Allahın yardımıyla mövzu haqqında sələfilərin bir çox məşhur şeyxlərindən görüşləri təqdim etdik. Bu siyahını uzatmaqda mümkün olsada, bu qədərin nəticəyə gəlmək üçün yetərli olduğunu düşünürəm.
Bu yazılardan nə nəticə çıxarmaq olar?

1. Nəcdilər özləri bu məsələdə ciddi bir ixtilaf içərisindədirlər. Onlar öz əqidələrinin ən təməl məsələsində belə müttəfiq deyillər. Müsəlmanları təkfir etmədən öncə öz böyük alimlərini təkfir etmələri daha uyğun olardı.
2. Nəcdilərin bir çoxu, nə İbn Teymiyyənin nə də digər fəqihlərin bu əməl şirk demədiyini etiraf edirlər.

3. Onlardan bir qismi öz şeyxul İslamları Muhəmməd bin Abdil Vəhhabın xəta etdiyini açıq şəkildə, bir qismi isə dolayısıyla söyləyirlər.
4. Onlardan bir çoxu şəfaət istəməklə, dua istəmək arasında fərq olduğunu iddia edəcək qədər cahildirlər. Məsələnin nəinki şəri hökmündən, hətta mahiyyətindən xəbərsizdirlər.
5. Onlardan bəziləri Nəvəvi, İbn Qudamə kimi alimləri tövhidi bilməməklə ittiham edirlər. Həmd aləmlərin Rəbbinə məxsusdur.

[Usuli]

İbn Useymin, Bin Baz, Ğudeyyan, Abdullah bin Salih Əl Favzan və bu kimi “elm nəhənglər”indən təhsil almış sələfi şeyx Xalid bin Ali Əl Muşeyqih “Nəvaqidul İslam” şərhində deyir:

 

قال : (وسائط يدعوهم ويسألهم الشفاعة) ، طلب الدعاء من الميت ، يعني : إذا ذهب الإنسان لقبر شخص ولي، أو صالح، أو غير ولي إلخ ، وسأله أن يشفع له عند الله عز وجل ، أن يدعو له عند الله عز وجل أن يغفر له ، هل هذا شرك أكبر أو نقول بأنه ليس شركاً أكبر ؟ هذا اختلف فيه أهل العلم رحمهم الله ، تطرقنا لهذه المسألة وقلنا : في هذه المسألة رأيان : الرأي الأول : أنه شرك أكبر ، وهذا قال به الشيخ عبد الرحمن بن حسن ، أيضاً الشيخ عبد اللطيف بن عبد الرحمن بن حسن من أئمة الدعوة

والرأي الثاني : أنه ليس شركاً أكبر ، وهذا رجحه شيخ الإسلام ابن تيمية رحمه الله ، وهذا القول هو الصواب : أنه ليس شركاً أكبر

 

“Müəllif dedi: “vasitələr tutub, onlara dua etmək və şəfaət istəmək”.

 Şərh: Ölüdən dua etməsini tələb etmək, yəni insan vəli və ya saleh bir şəxsin, yaxud da vəli olmayan birinin qəbrinə gedir və ondan Allah - azzə və cəllə - qatında şəfaət etməsini, Allaha - azzə və cəllə - onu bağışlasın deyə dua etməsini istəyir. Bu böyük şirkdirmi? Yoxsa biz bunun böyük şirk olmadığını deyirik?

Elm əhli - rahiməhumullah - bu barədə ixtilaf edib. Biz bu məsələyə toxunub demişdik ki, bu barədə iki rəy var:

1. Böyük şirk. Dəvət imamlarından Abdurrahman bin Həsən, Abdullətif bin Abdirrahman bin Həsən bu görüşdədir.

2. Böyük şirk deyil (kiçik şirkdir). Şeyxul İslam İbn Teymiyyə - rahiməhullah –  bu görüşü seçmişdir. Doğru olan görüşdə, bu əməlin böyük şirk olmadığıdır.”

 

Qaynaq: Xalid bin Ali Əl Muşeyqih: Şərhu Nəvaqidil İslam: Dərs 4/09:05-10:10

[Usuli]

Hindistanda Nəcdi dəvətin qatı tərəfdarlarından olan Muhəmməd Əs Səhsəvəni Əl Hindi (1250-1326 h/1834-1908 m) ölüdən yardım və şəfaət istəmə haqqında deyir:

 

نقول : إذا قال أحدٌ مِن عبدة الأنبياء والصالحين : يا فلان اشفِ مَريضي فما مراده ؟

إن كان المراد الإسنادُ الحقيقي فلا ارتيابَ في كوْنه كفراً وشركاً ، وإن كان المراد الإسناد المجازي بمعنى يا فلان كُنْ سبباً لشفاءِ مَريضي أي ادْعُ اللهَ تعالى أن يشفِي مَريضي ، فإن كان ذلك المدعو حياً حاضراً فليس هذا من الشرك في شيءٍ ، ولكنه لما كان موْهِماً للإسناد الحقيقي الذي هو شركٌ صريحٌ كان حقيقاً بالترك ، فإن اللهَ تعالى قد نهانا عن استعمال اللفظ الموْهِم كما تقدَّم ، وإن كان ذلك المدعو حياً غيرَ حاضرٍ ، أو ميّتاً ويُنادى مِن مكان بَعيد مِن القبر ، فهذا أيضاً شركٌ ، فإن فيه إثباتَ علمِ الغيب لغير الله تعالى وهو مِن الصفات المختصة به تعالى ، وإن كان ذلك المدعو ميتاً ويُنادى عند قبره ، فهذا ليس بشركٍ ولكنه بدعةٌ ، فعلى كل حال ينبغي للمؤمِن أن يجتنِب دعاءَ غير الله ، وذلك هو القول الذي لا إفراد فيه ولا تفريط

 

"Deyirik: Salihlərə və Peyğəmbərlərə ibadət edənlərdən biri "ey filankəs xəstəmi sağalt!" dedikdə nə qəsd edir?

1 - Əgər qəsd edilən həqiqi isnaddırsa, bunun küfr və şirk olduğunda şübhə yoxdur.

2 - Əgər qəsd edilən məcazi isnaddırsa, yəni "ey filankəs xəstəmin sağalmasına Allaha xəstəmi sağaltması üçün dua edərək səbəb ol" mənasında deyirsə aşağıdakı hallar mümkündür:

 

a ) Dua edilən adam sağdır və yanındadırsa bunun şirklə heç bir əlaqəsi yoxdur. Lakin belə bir söz, açıq şirk olan həqiqi isnad təəssüratı oyadırsa tərk edilməyə layiqdir. Çünki daha öncə qeyd etdiyimiz kimi, uca Allah vəhm etdirən sözləri istifadə etməyimizi qadağan etmişdir.

b ) Dua edilən adam sağ ancaq yanında deyilsə və ya ölüdürsə və ona qəbrindən uzaq bir yerdən səslənilirsə bu da şirkdir. Çünki bu halda Allahdan başqası üçün qeyb elminin isbatı vardır. Qeybi bilmək isə Allaha xas sifətlərdəndir.

c ) Dua edilən adam ölüdürsə və onun qəbrinin yanında səslənilirsə bu şirk deyil, bidətdir.

Hər halda möminin uca Allahdan başqasına dua etməkdən çəkinməsi lazımdır. İfrat və təfritdən uzaq olan görüş budur!"

 

Qaynaq: Muhəmməd Əs Səhsəvəni: Siyənətul İnsan an Vəsvəsətiş Şeyx Dəhlən: 238

Əl Mətbəatus Sələfiyyə

 

Qeyd: Səhsəvəni məkan baxımından Nəcdi olmasada, o dəvətdən təsirlənmiş Muhəmməd bin Abdil Vəhhabı özünə imam etmiş kimsələrdəndir. Dolayısıyla onu Nəcdilər siyahısına qeyd edib, görüşünü bu mövzuda qeyd etməyi uyğun gördük. Onun sözlərinə gəlincə:

1. Səhsəvəniyə görə qəbrin yanında ölüdən dua və ya şəfaət istəmək şirk deyil, sadəcə bidətdir.

2. Uzaqdan istənməsinin şirk olma səbəbi isə Allahdan başqasına qeybi bilgi nisbət etməkdir. Biz daha öncə bu mövzuda Əhli Sünnət alimlərinin görüşlərini topladıq və nəticə olaraq zikr etdik ki, qulların ilham və başqa yollarla qeybi bilgi sahibi olması mümkündür. Dolayısıyla şirk üçün ortaya qoyulmuş bu illət ciddi bir əsasa dayanmır. Uzaqdakı səslərin duyulmasının caizliyi hətta İbn Teymiyyə tərəfindən belə nəzəri olaraq qəbul edilir.

3. Səhsəvəniyə görə "ey filankəs mənə şəfa ver!" deyən kimsənin qəsdinə baxılmadan haqqında küfr hökmü verilməz. Əgər qəsdi birbaşa o adamın həqiqətən şəfa verməsidirsə o zaman şirk sayılar. Yox qəsdi o adamın bu şəfaya duasıyla vəsilə olmasıdırsa, istənilən adam ölü də olsa bu şirk deyil.
Müasir sələfi düşüncə və ümumilikdə Nəcdilər adətən istiğasə haqqında bu cür bir ayırıma getməz və bu nöqtədə əqli məcazı rədd edərlər...
 

[Usuli]

Nəcdiyyə məzhəbinin qurucusu Muhəmməd bin Abdil Vəhhabın oğlu Abdullah günümüzdəki davamçıları üçün çoxsaylı suallar və problemlər doğuracaq mirasında belə deyir:

 

فإن قال قائل منفر عن قبول الحق والإذعان له : يلزم من تقريركم وقطعكم في أن من قال : يا رسول الله ، أسألك الشفاعة ، أنه مشرك مهدر الدم ، أن يقال بكفر غالب الأمة ، ولا سيما المتأخرين ، لتصريح علمائهم المعتبرين أن ذلك مندوب ، وشنوا الغارة على من خالف في ذلك

قلت : لا يلزم ، لأن لازم المذهب ليس بمذهب ، كما هو مقرر ، ومثل ذلك : لا يلزم أن نكون مجسمة ، وإن قلنا بجهة العلو ، كما ورد الحديث بذلك

ونحن نقول فيمن مات : تلك أمة قد خلت ، ولا نكفر إلا من بلغته دعوتنا للحق ، ووضحت له المحجة ، وقامت عليه الحجة ، وأصر مستكبرا معاندا ، كغالب من نقاتلهم اليوم

 

ونحن كذلك لا نقول بكفر من صحت ديانته ، وشهر صلاحه ، وعلم ورعه وزهده ، وحسنت سيرته ، وبلغ من نصحه الأمة ، بذل نفسه لتدريس العلوم النافعة، والتآليف فيها ، وإن كان مخطئا في هذه المسألة أو غيرها ، كابن حجر الهيتمي، فإنا نعرف كلامه في الدر المنظم ، ولا ننكر سعة علمه ، ولهذا نعتني بكتبه ، كشرح الأربعين ، والزواجر ، وغيرها ، ونعتمد على نقله إذا نقل لأنه من جملة علماء المسلمين

 

“Əgər haqqı qəbul və ona boyun əyməkdən çəkindirən bir kimsə belə deyərsə: “Sizin “Ey Allahın Rəsulu! Səndən şəfaət istəyirəm” deyən kimsənin qanı hədər bir müşrik olduğu barədə qərar və qəti hökmünüzdən, Ümmətin əksəriyyətinin kafir olduğu nəticəsi çıxır! Xüsusilə də, mutəaxxir (Nəvəvi, İbn Qudəmə kimi orta əsrdə yaşamış) alimlərin. Çünki, onlardan mötəbər olanlar bu əməlin (Şəfaət istəməyin) məndubluğunu açıq şəkildə bildirmiş, bu barədə özlərinə müxalif olanlara hücum etmişlər.”

Ona belə cavab verirəm: Belə bir nəticə çıxmaz! Çünki, qəbul edildiyi üzrə məzhəbin lazımı məzhəb deyil (bir görüşdən çıxan nəticə o görüş deyil).

Eynilə bunun kimi, hədislərdə varid olduğu üzrə (Allahın) yüksəklik cəhətində olduğunu dediyimiz üçün mücəssimə olduğumuz nəticəsi çıxmadığı kimi.

Bizlər vəfat etmiş şəxslər/alimlər barədə deyirik: Onlar ötüb keçmiş bir ümmətdir. Biz sadəcə haqq dəvətimizin çatdığı, doğru yolun onun üçün aydın olduğu, üzərində hüccət qaim olduqdan sonra təkəbbür və inadla israr edənləri təkfir edirik. Zamanımızdakıların əksəriyyəti kimi...

 

... Bizlər həmçinin dindarlığı sabit olan, salihliyi, elmi, vərasıyla məşhur, Dinə müvafiq həyat sürmüş, Ümmətin ondan çox faydalandığı, özünü faydalı elmlərin tədrisinə və bu sahədə kitablar təlif etməyə həsr etmiş kimsələri də təkfir etmirik. İstər bu məsələdə (şəfaətdə), istər sə də başqa məsələdə xəta etmiş olsun.

İbn Həcər Əl Heytəmi buna örnəkdir. Biz onun “Əd Durrul Munəzzam” kitabındakı sözlərindən xəbərdarıq. Biz onun elminin genişliyini inkar etmirik. Bu səbəblə “Şərhul Ərbəin”, “Əz Zəvəcir” və digər kitablarına xüsusi diqqətlə yanaşırıq. Bir şey nəql etdiyi zaman, onun nəqlinə etimad edirik. Çünki o, müsəlman alimlər sinfindəndir.”

 

Qaynaq: Abdur Rahman bin Muhəmməd: Əd Durərus Səniyyə: 1/234 və 236

1417/1996

 

 

Təliqat: Nəcd Bədəviləri liderinin bu sayaqlamalarındakı bəzi nöqtələrə xüsusi diqqət çəkilməlidir:

1. Nəcdiyyənin imamlarından biri, xüsusilə orta əsr alimlərinin şəfaət istəməyi məndub saydığı fikrinə heç bir etiraz etmir. Əksinə onların bu fikirdə olduğunu qəbul edir və onları “cahilliklərinə bağışlayır”. Günümüzdəki davamçılarının bir çoxu isə, hələ də bu reallığı – məzhəb fəqihlərinin bu əmələ məndub deməsini həzm edə bilməyiblər.

2. Bu sözlər Nəcdiyyə imamının cəhalət üzrünü mötəbər görməsi haqda iqrarıdır. Çünki, atasının qurduğu məzhəbin təməl prinsiplərindən birinə görə Peyğəmbərlər məhz “Şəfaət Şirkiylə” mübarizə üçün göndəriliblər. Başqa sözlə bu məsələ dinin əslinin əslidir. Lakin, bu əsldə cahil olan, hətta “Şəfaət Şirkinə” təşviq üçün kitablar təlif edən İbn Həcər kimilər müsəlman alimlərdəndir. Çünki ona hüccət çatmayıb.

3. Nəcdiyyənin imamı gələnə qədər Ümmətə Quran və Sünnət çatmışdı. Hətta bu “şəfaətçi” alimlərin bir çoxu Quran təfsiri və Hədis şərhləri barədə böyük əsərlər təlif etmişdilər. Lakin, bütün bunlar hüccət olaraq yetmədi. Nəcd Tağutunun iki sətirlik qaralama məktubları isə, inkarı küfr olan hüccət sayıldı… Allah Rəsulunun Ümmətə çatdıra bilmədiyi hüccəti, min il sonra Nəcdin Tağutumu çatdırdı? Bu Tağutun hüccəti Qurandan dahamı güclü hüccətdir? Bəlkə sizlər də Ğurabiyyə firqəsi kimi Cibrilin xəta edərək vəhyi Məkkədəki Muhəmməd yerinə, Nəcddəki Muhəmmədə endirdiyini düşünürsünüz?

Əgər bizlər İbn Həcərin müasiri olsaydıq bizi də təkfir etməməliydiniz. Elə isə, təkfirimizə səbəb sadəcə “Nəcd günəşinin” doğuşundan sonra yaşamağımızdırmı?

4. Uca Allah necə bir Din göndərib ki, ömrünü bu Dinə həsr etmiş, Quran üzərinə onlarla cild təfsirlər yazan, ictihad şərtlərində kamilləşən alimlər belə Nəcd Tağutu ortaya çıxana qədər bu dinin əslini anlaya bilmədilər? Əgər bu alimlər üçün cəhalət üzrdürsə, dolanışıq dərdilə kölə kimi işləməyə məcbur buraxılan məzlum avam üçün üzr sayılması daha öncəliklidir! Əgər hüccət sadəcə sizin Tağutun iki sətirlik qaralaması ilə qaim olursa, o zaman bu qaralamalarla tanış olmayan milyonlarca insanı niyə təkfir edirsiniz? İllərdir sizdən bizə hüccət qaim edəcək bir elm tələbəsi tələb etsək də, buna cəsarəti olan bir nəfər də çıxara bilmirsiniz. O halda bizə hüccət iqamə edilmədiyi, daha doğrusu öz hüccətinizə özünüz əmin olmadığınız üçün qaçmanız səbəbilə bizə hüccət iqamə edilməmişdir və təkfir etmə haqqınız yoxdur.

5. Zamanımızın təkfirçi gədə - bəyləri nəinki bizləri, hətta bizim “küfrümüzdə” şübhə edənləri təkfir edir. Gördüyümüz üzrə baş Tağutları “Şəfaət və İstiğasə Şirkinin” banilərini təkfir etmir. O zaman bu Tağutu da təkfir etməniz qaçınılmazdır. Avamı təkfirlə mükəlləf tutduğunuz halda, “aliminizin” bu mövzuda hansı üzrü ola bilər? Bütün bunlardan sonra, “şirkin banilərinə” müsəlman alimi deyən Abdullah bin Muhəmməd bin Abdil Vəhhabın hökmü nədir?

Verəcəyiniz cavab əslində hər kəsə məlumdur. Çünki, ikili standart hər yəhudinin ayrılmaz xüsusiyyətidir.

6. Nəcd Tağutu İbn Həcərin dindarlığına, vəra və zühdünə təriflər yağdırır. Onun kitablarına diqqətlə yanaşdığını bildirir. “Şirki” anlamayan hətta, hətta “istiğasə və şəfaət şirkinə” təşviq edən “Tuhfətuz Zəvvar ilə Qabrin Nəbiyyil Muxtar” kimi kitablar təlif etməsi isə, onun üçün ikinci dərəcəlidir… Beləcə Salih – Müşrik modeli təsis etmiş olur. Bu sözlərin batilliyi Dinin əlifbasını bilən kimsəyə belə aydındır.

7. Nəcd Tağutu İbn Həcərin “Əd Durrul Mənəzzam” kitabındakı sözlərindən xəbərdar olduğunu qeyd edir. Yeri gəlmişkən qeyd edim ki, kitabın ismi bu cahilin təqdim etdiyi kimi deyil, “Əl Cəvhərul Munəzzam” şəklindədir.

Bundan sonra İbn Həcərin o kitabdakı diqqətə layiq sözlərin nədən ibarət olduğuna baxaq:

 

ويسَنُّ إذا فرَغ مِن السلام على الشيخيْن أن يرجِعَ إلى مَوقِفه الأولِ قُبالةَ وجْهِ رسولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم ويتوسَّل به في حقِّ نفْسِه , ويستشفِع به إلى ربِّه سبحانه وتعالى له ولأحبابه

قال أصحابُنا وغيرُهم مِن أهلِ المناسك مِن جميع المذاهب : ومِن أحسنِ ما يقول ما جاء عن محمد العتبي استغفرْ لنا واشفَعْ لنا عند ربِّك , واسألْه أن يمُنُّ علينا بسائرِ طلباتنا  

 

“İki şeyxə (Əbu Bəkr və Ömərə) salam verib bitirdikdən sonra ziyarətçi üçün sünnət olan budur ki, Rəsulullahın – sallallahu aleyhi və səlləm – üzü qarşısındakı əvvəlki yerinə qayıtsın, onun vasitəsilə özü haqqında təvəssül etsin, ondan Rəbbi - subhənəhu və təala - qatında həm ona, həm sevdiklərinə şəfaət etməsini diləsin. Əshabımız (Şafilər) və digər məzhəblərdən Həcc əhkamlarını yazanlar belə demişlər: Ziyarətçinin söyləyəcəyi ən gözəl şeylərdən biri Muhəmməd Əl Utbidən gələn sözlərdir... (Davamən daha öncə zikr edilən məşhur Utbi qissəsini nəql edir). Ziyarətçi belə deməlidir: Bizim üçün Allahdan bağışlanma dilə, bizim üçün Rəbbin qatında şəfaət et! Ondan bizim digər tələbatlarımıza da cavab verməklə lütf etməsini dilə!" 
 

Qaynaq: İbn Həcər Əl Heytəmi: Əl Cəvhərul Munəzzam: 124-126
Qahirə: Daru Cavəmiil Kəlim

 

Bu sözlər göstərir ki, Abdullah  heç də İbn Həcərin şəfaət və istiğasə tərəfdarı olduğundan qafil deyildi.

Ey nəfsinə kölə olan Nəcd cahilləri! Baş Tağutunuz şəfaət istəməyə təşviq edən kitabların müəlliflərinə müsəlman alim statusu verdiyi halda, kitablardakı bu sözləri təqliddən başqa bir şey etməyən avamı təkfir etməkdən utanmırsınızmı? Yəhudiliyinizin bir sərhəddi varmı? Yoxsa təəssübünüz sərhəd tanımır?
 

[Usuli]

Hənbəlilərdən Mansur Əl Buhutinin tələbəsi və bacısı oğlu Muhəmməd Əl Buhutinin Peyğəmbərdən şəfaət istəməyə təşviq edən sözlərini “Şəfaət İstəmək – Hənbəlilərin Görüşləri” bölümündə nəql etmişdik.

Buhutinin müvafiq kitabına kiçik bir şərh yazanlardan biri, sələfi şeyxlərindən Salih bin Abdillah Əl Useymidir. O, Buhutinin Peyğəmbərdən şəfaət istəməklə bağlı sözlərini şərh edərkən deyir:

 

ثم ذكر أنه ينبغي للزائرِ أنْ يسأل لأهْلِه ولإخوانه الشفاعةَ ولسائرِ المسلمينَ ، وهذا من محدثات البدع التي راجت عند المتأخرين

فإن شفاعة أحد من المعظَّمين لا تُسأل منهم ،  وإنما تُسأل مِن الله سبحانه وتعالى، فإن الله هو مالك الشفاعة كما قال تعالى : {لِلَّهِ الشَّفَاعَةُ جَمِيعًا} ، فأنت تَسألها مَن يملكها فتقول : اللهمَّ شَفّع فيَّ محمدًا ، وأما ابتداؤه سؤال الشفاعة منه فإنه لا يجوز ، بل هو بدعة محدثة

 

“Sonra müəllif belə deyir: “Ziyarətçi ailəsi, qardaşları və digər müsəlmanlar üçün (Peyğəmbərdən) şəfaət istəməlidir.”

Şərh: Bu, mutəaxxir (orta əsrlər – Nəvəvi, İbn Həcər dönəmi) yayılmış, sonradan ortaya çıxan bidətlərdəndir.

Böyük insanların şəfaəti onların özündən istənməz. Sadəcə Allahdan – subhənəhu və təala – istənər! Çünki, Şəfaətin sahibi Allahdır. Necəki, ayədə buyurur: “Şəfaət bütünlükdə Allahındır” (Əz Zumər: 39/44).

Sən şəfaəti ona malik olandan istəməli və ardından belə deməlisən: Allahım! Muhəmmədin mənim haqqımda şəfaətini qəbul et! Lakin, Peyğəmbərdən şəfaət istəyərək başlamaq caiz deyil. Hətta sonradan ortaya çıxmış bidətlərdəndir.”

 

Qaynaq: Salih Əl Useymi: Təliqat alə Kitəb Buğyətin Nəsik: 111

Birinci Elektron Nüxsə - PDF

 

 

Qeydlər: Useyminin sözlərindəki bəzi nöqtələrin xüsusi müzakirəyə ehtiyacı vardır.

1. Useymi mutəəxxir – orta əsr alimlərinin Peyğəmbərin qəbrindən şəfaət istəməyə təşviq etdikləri həqiqətini inkar etmir. Hətta o dönəmdə yayğın olduğunu da bildirir.
 

2. Useymi şəfaəti şirk deyil, mənsub olduğu məzhəbə müxalifət edərək məhz bidət adlandırır. Peyğəmbərdən və ya başqalarından istənməsini isə “caiz deyil” sözləriylə ifadə edir.

3. Useymi bu əməlin caiz olmadığını absurd bir istidlalla əsaslandırmağa çalışır. Şəfaət tamamən Allahındır. Elə isə, başqasından istənməsi caiz deyil...

Görəsən insan hansı günahı etməlidir ki, Allah tərəfindən bu cür bir düşüncəsizliklə cəzalandırılsın? İçinizdə bir nəfər də olsa ağıl sahibi yoxdurmu? Nemətləri üçün Allaha saysız həmd olsun.
 

A ) Ey Useymi! Məgər aləmdə Allahın tamamilə sahib olmadığı nəsə varmı? Bəlkə siz Allahın bəzi şeylərə bütünlükdə sahib olduğunu, bəzi işlərdə isə özünə ortaq götürdüyünü düşünürsünüz? Əgər hər şey sizin anladığınız mənada tamamilə Allahındırsa, o zaman Allahdan başqasından heç bir şeyin istənməsi caiz olmaz. Bunu isə ən axmaq adam söyləməz...

B ) Uca Allah Qurani Kərimdə sadəcə şəfaət haqda deyil, başqa şeylər haqqında da bu cür ifadələr işlədir. Məsələn izzətin, qüvvətin tamamilə Allaha aid olduğunu bildirir. Lakin başqa ayələrdə eyni zamanda izzətin Peyğəmbər və möminləri də əhatə etdiyini bildirir. Yəni, bu cür ifadələr sadəcə Allahın mütləq hakimiyyətinə diqqət çəkmək, hər şeyin məhz Onun əlində, Ondan asılı olduğunu vurğulamaq üçündür. Yoxsa Allahdan başqa kimsənin izzətə və ya şəfaətə Onun izni daxilində sahib olmadığını göstərmək üçün deyil. Sizin bu qıt məntiqinizlə, bir müsəlmandan bizi dəstəkləyərək qüvvətli və izzətli olmamıza yardım etməsini istəmək qeyri caiz, hətta şirk olmalıdır.

C ) Təqdir edək ki, ayə sizin dediyiniz mənadadır. Allahdan başqasından şəfaət istəməyi mütləq qadağan edir. Lakin, siz cahillər də etiraf edirsiniz ki, sağlığında səhabələr Peyğəmbərdən şəfaət istəyiblər və Qiyamətdə də insanlar Allahdan yox məhz Peyğəmbərdən şəfaət istəyəcəklərinə dair sizin də qəbul etdiyiniz xəbərlər var. Bu minvalla gülünc bir tablonun mərkəzində yer alırsınız. Peyğəmbər sağkən və Qiyamətdə yenidən dirildikdə Allahın şəfaətdə ortağımı olacaq? Şəfaət qeyd edilən zamanlarda sadəcə Allaha aid olma statusunu itirəcəkmi?

Əgər bu bir ortaqlıqdırsa, nə bir peyğəmbər, nə bir mələk, nə sağkən, nə də öldükdən sonra Allaha ortaq ola bilməz. Ancaq sizin axmaq nəzəriyyənizə görə, səhabələr Peyğəmbərdən sağkən şəfaət istədikcə, Şəfaətin tamamilə Allaha aid olduğunu bilmirdilər. Hətta Peyğəmbər özü də bunu bilmirdi və Şəfaətin sadəcə Allaha aid olacağını deyərək onları şirkdən çəkindirmirdi... Allaha and olsun ki, bu nöqtədə məzhəbiniz xavariclərin məzhəbindən daha tutarsız və daha gülüncdür! Ey axmaqlığına ümmətlərin güldüyü topluluq...
 

4. Əgər Şəfaətin Allaha aidliyi sizin iddia etdiyiniz mənadadırsa, o zaman Peyğəmbərdən şəfaət istənməsi bidət yox, məhz şirk olmalıdır. Useymi bu nöqtədə də tutarsızlığa düşmüşdür.

[Usuli]

Sələfilərin dikbaş qanadının təmsilçilərindən, hal hazırda Səudiyyə hökümətini küfrlə ittiham etdiyi üçün Riyadda dünyanın ən böyük həbsxanalarından biri sayılan “Əl Hayir”də saxlanılan Nasir Əl Fəhd, həbsxanada ona verilən sualları kitab şəklinə gətirmişdir. “Əl Fətəval Hayiriyyə” adlanan kitab müasir məsələlər haqqındadır.

Tutarsızlığı səbəbilə insanlarda ciddi suallar doğuran şəfaət məsələsi həbsxanalara qədər getmiş və ölkəmizdə “Tibyan - Amerikalılara Yardım Edənlərin Küfrü Haqqında Açıqlama” adlı kitabıyla tanınan Nasir Əl Fəhdə bu haqda soruşulmuşdur: 

 

وسئل : ما حكم من يقول "يا رسول الله ادعُ الله أن يغفر لي" ؟ وهل هذا مثلُ قول "يا رسول الله اشفع لي" ؟ وما حكم من قال إن هذا القول بدعة وليس شركاً أكبر

فأجاب حفظه الله : هذه المسألة فيها تفصيل ، فهي على قسمين

١. إذا دعاه بهذا الدعاء وهو بعيد عن قبره ، فهذا شرك أكبر لا شك فيه ، لأنه لا شبهة في ذلك

٢. إذا دعاه عند قبره فهو أيضاً على قسمين

أ - أن يطلب منه الشفاء أو الغيث أو النصر ونحو ذلك ، فهذا شرك أكبر أيضاً

ب - أن يقول "ادعُ الله لي" أو "اشفعْ لي عند الله" ، وهي من جنس واحد ، فأهل العلم فيها على قولين

فأئمة الدعوة يرونه شركاً أكبر ، من جنس شرك قريش  (هَؤُلاء شُفَعَاؤُنَا عِندَ اللّهِ) ، (إِلَّا لِيُقَرِّبُونَا إِلَى اللَّهِ زُلْفَى) الآية

ومن المتأخرين من يراه بدعة ومنكراً وذريعة إلى الشرك ، ولكنه ليس بكفر ، لأن لهم شبهة وهي حياته في قبره وسمعه سلام من يسلم عليه ونحو ذلك ، فهمْ عند أنفسهم لا يدعون غائباً ولا غير قادر ، ولا يدعونه بشيء من صفات الربوبية كالإغاثة والشفاء ونحوها ، فهو مثل طلب الدعاء منه في حياته ، وهو ليس بشرك بالإجماع ، وهو الآن حيٌّ في قبره ، فهذه شبهتهم ، والذي يترجح لي أنه شرك أكبر ، ولكن يعذر فيه بالجهل والتأويل لقوة شبهتهم هنا ، والله أعلم

 

“Sual – 36: “Ey Allahın Rəsulu! Məni bağışlaması üçün Allaha dua et” deyənin hökmü nədir? Bu söz, “Ey Allahın Rəsulu! Mənim üçün şəfaət et!” sözü kimidirmi? “Bu söz bidətdir, ancaq böyük şirk deyil” deyən kimsənin hökmü nədir?

Cavab: Bu məsələnin təfsilatı var. İki variant mümkündür:

1. Qəbirdən uzaqkən bu şəkildə dua etməsi. Bunun böyük şirk olduğunda şəkk yoxdur. Çünki, bu halda heç bir şübhə yoxdur.

2. Qəbrin yanında bu şəkildə dua etməsi. Bu variant da özlüyündə ikiyə bölünür:

A ) Ondan şəfa, yağış, yardım və bənzəri şeylər istəməsi. Bu da həmçinin böyük şirkdir.

B ) Ona “mənim üçün Allaha dua et” və ya “Mənim üçün Allah qatında şəfaət et” deməsi. Bu sözlər eyni cinsdəndir. Elm əhlinin bu hal haqda iki görüşü vardır.

 

Dəvət imamları (Nəcdilər) bu halı böyük şirk sayır. Qureyşin şirki cinsindən. Ayələrdə qeyd edildiyi kimi: “Onlar Allah qatında bizim şəfaətçilərimizdir”, “bizi Allaha daha da yaxınlaşdırsınlar deyə”.

Mutəəxxir (orta əsr alimlərindən) bu halı bidət, münkər və şirkə aparan yol olaraq görən, ancaq küfr saymayanlar var. Çünki, onların bu mövzuda şübhələri var. Şübhə bundan ibarətdir ki, Peyğəmbər qəbrində sağdır, ona salam verənlərin salamını eşidir və bənzəri şeylər. Onlar belə düşünürlər ki, qeybdə olmayan və qadir olmayana dua etmirlər. Ona kömək, şəfa və bənzəri Rububiyyət sifətlərilə dua etmirlər. Bu hal, Peyğəmbərdən sağlığında dua istəmək kimidir. Bu isə, icmayla şirk deyil. Peyğəmbər indiyə qədər qəbrində diridir. Onların şübhəsi budur.

Mənim qatımda ağır basan görüş, bu halın (şəfaət istəməyin) böyük şirk olduğudur. Lakin, bu məqamda şübhələrinin güclü olması səbəbilə cəhalət və təvillə üzrlü sayılarlar. Allah daha yaxşı bilir.”

 

Qaynaq: Nasir Əl Fəhd: Əl Fətəval Hayiriyyə: 37

Əl Ğuraba: 1435/2014

 

Qeydlər: Nasir Əl Fəhdin qeyd edilən kitabını tamamilə oxuduqda onun fətva verdiyi məsələlər barədə nə dərəcədə səthi məlumata sahib olduğu gözdən qaçmır. Bu fətva da onlardan biridir və fətvadakı bəzi nöqtələrə diqqət çəkmək istəyirəm.

1. Şeyx Nasir qəbrin yaxınlığında şəfaət istəmək barədə alimlərin iki görüşü olduğunu etiraf edir. Bu etiraf müsbət bir addımdır. İlk öncə dəvət imamlarının – Nəcdilərin bunu böyük şirk saydığını deyir. Lakin alternativ ikinci görüşü təqdim edərkən yalan danışır! İkinci görüş sahiblərinin – orta əsr alimlərinin bu əməli bidət, şirkə vəsilə olaraq gördüklərini yazır. Halbuki, orta əsr alimləri bunu nəinki bidət və ya şirkə vəsilə olaraq görməyib, əksinə müstəhəb sayaraq təşviq ediblər. Bu barədə müvafiq bölümdə yüzə yaxın alimdən sitatlar sıralamışıq.

2. Şeyx Nasir qəbirdən uzaqkən Peyğəmbərə səslənmənin şirk olduğunda icma olduğunu qeyd edir. Halbuki, orta əsr alimləri bu şəfaət istəyinin uzaqdan və ya yaxından olması haqda heç nə deməyiblər. Hətta onlardan bir çoxu uzaqdan da şəfaət istəyib. İbn Teymiyyə belə uzaqdan eşitmənin mümkünlüyünü qəbul edir. Muvafiq sözləri bu linkdədir.

Uzaqdan şəfaət istənməsini şirk sayanlar, bu uzaqlığın kriteriyasını müəyyən etməkdən də acizdirlər. Şirkə düşülən sərhəd neçə metrdən sonra başlayır? İki bölgə arasında hökmün asqıya alındığı bufer zona varmı? Bəlkə də, qəbir ətrafında bu sərhəddi qırmızı xətlə işarələyib, “Diqqət! Şirk Bölgəsi” yazmaları lazımdır...

3. Şeyx Nasir və bu məktəbin mənsubları bəzi şeylərin, məsələn yağış, kömək və bənzəri şeylərin sadəcə Allaha aid olduğunu və ondan istənə biləcəyini iddia edirlər. Əşyaları Allaha aid olan və olmayan şəklində hansı kriteriyalara əsasən ayırdıqları isə maraq mövzumuzdur. Məsələn yağışla bərabər qar və dolu da bu kateqoriyaya daxildirmi? Əminəm ki, aralarında bu mövzu açılarsa özləri də nələrin sadəcə Allahdan istənəyi mövzusunda ciddi ixtilafa düşərlər... Çünki, heç bir ölçüyə sahib deyillər.

4. Şeyx Nasir Nəcdliləri “Dəvət İmamları” adlandırır. Bu sözü çoxları istifadə edir. Görəsən bu “dəvət imamları” kimləri və nəyə dəvət ediblər? Məgər Nəcd məktəbi qurulmadan öncə İslam ümməti şirk üzrəydi? Ümumiyyətlə kim Nəcd əhlinin əsərlərini incələyərsə, bu məktəb mənsublarının bir birindən kopyaladığı üç beş “tövhid” kitabı xaric, heç bir ciddi əsərinin olmadığını və şiddətli bir cəhalət fırtınasında çırpındıqlarını görər.

5. Şeyx Nasir etiraf edir ki, alimlər şirkdə ixtilaf ediblər. Məncə bu alimlərin şirkdə ixtilafı deyil. Əksinə cahillərin şirkin mahiyyəti və tərifi mövzusunda alimlərə müxalifət etməsidir.

6. Şeyx Nasir şirk mövzusunda cəhalət və təvilin keçərliliyini və təkfirə əngəl olduğunu qəbul edir, şəfaəti şirk saymayanları təkfir etmir! Ölkəmizdə “çayxana təkfirçiliyi” mərhələsini aşa bilməyən cüvəllağıların ibrət alması vacib olan məqamlardan biri də budur.
 

[Usuli]

Bin Baz, İbn Useymin, Bərrak və bu mərtəbədəkilərin tələbəsi olan Sələfi şeyxlərdən Muhəmməd bin Abdilləh Əl Həbdən “Əd Dua indəl Qubur” adlı məqaləsində, ölüdən şəfaət istəmək və ölüyə dua etmək arasında fərq qoyaraq birincisini sadəcə bidət, ikincisini isə küfr adlandıraraq mənsub olduğu Nəcdiyyə məzhəbinə müxalifət edir:

 

القسم الثالث : أن يسأل الإنسان صاحب القبر أن يدعو له

طلب الدعاء من صاحب القبر من البدع كأن يقول يا فلان ادع الله لي أن يغفر لي أو يهديني أو ينصرني ، فهذا وما يشبهه من البدع المحدثة

 

القسم الرابع : أن يدعو الإنسان صاحب القبر من دون الله تعالى

دل القرآن والسنة وأجمع العلماء على كفر من دعا غير الله تعالى ، وصرح بذلك كثير من علماء المذاهب

 

“Üçüncü qism: İnsanın ölüdən onun üçün dua etməsini (şəfaət) istəməsi:

Ölüdən “Ya filankəs! Allaha məni bağışlaması və ya doğruya yönəltməsi, yaxud kömək etməsi üçün dua et!” şəklində dua etməsini istəmək bidətdir! Bu və bənzəri şeylər sonradan ortaya çıxmış bidətlərdəndir. (Sonra sözünü dəstəkləmək üçün İbn Teymiyyədən sitat gətirir)

 

Dördüncü qism: İnsanın Allahı buraxıb ölüyə dua etməsi:

Allahdan başqasına dua edənin küfrünə Quran və Sünnət dəlalət etdiyi kimi, alimlər də bu barədə icma etmişlər. Məzhəb alimlərindən bir çoxu bunu açıq şəkildə söyləmişlər.”

 

Qaynaq: Muhəmməd Əl Həbdən: “Əd Dua indəl Qubur” adlı məqalə (Link)

 

 

Qeyd: Gördüyümüz kimi, Muhəmməd Əl Həbdən ölüdən dua etməsini/şəfaət istəməklə, ümumi yardım istəməyi hökm yönündən fərqli sayır və birinci halın küfr səviyyəsinə çatmadığını deyir. İbn Teymiyyənin də bu cür düşündüyünü göstərmək üçün məhz onun sözlərindən sitat gətirir.

Ölünün özündən dua xaricində şeyləri istəməyin küfr olduğu haqqında icma iddiasına gəlincə, məsələ heç də müəllifin iddia etdiyi kimi deyil və təfsilatları, dərinlikləri olduğu kimi, bu sözlərin əksini iddia edən bir çox alim var. Kim istiğasə məsələsi üzərində dərin araşdırma aparar, iddiaçıların dəlillərini analiz edərsə dediyimizə şahid olar.